Тыныс алу мүшелері

Сабақтың тақырыбы

Тыныс алудың маңызы. Тыныс алу мүшелері. Өкпенің құрылысы және қызметі. Өкпедегі және ұлпалардағы газ алмасу.

Мақсаты

Білімділік: Тыныс алу жүйесінің маңызы, тыныс алу мүшелерінің құрылысы мен қызметі туралы жаңа білім, түсінік беріп, ұғымдар қалыптастыру

Дамытушылық: Оқушылардың  алған білімдерін және шығармашылық қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік: Жауапкершілікке, адамгершілікке, салауаттылыққа тәрбиелеу

Күтілетін нәтиже

-          тыныс алу жүйесімен танысады

-        кесте арқылы тыныс алуга сипаттама беріп құрамын, түзілетін орнынын салыстырады 

-          әртүрлі тапсырмалар орындау арқылы логикалық қабілеттерін дамытады

-          өз бетінше ізденеді,өз білімдерін тексеріп бағалайды , достық қарым- қатынас жасайды.

Сабақтың түрі

жаңа сабақ

Оқыту құралдары

Компьютер, интерактивті тақта, тыныс алу мүшелерінің макеті, модельдері, суреттері, слайдтар

Әдіс-тәсілдер

Топтық жұмыс, сын тұрғысынан ойлау, формативті (вербальді және вербальді емес) бағалау.

Сабақтың барысы

І. Ұйымдастыру.

/3 мин/

Сәлемдесу. Оқушыларды түгендеу.

Жағымды психологиялық ахуал туғызу. 3 топқа доллор, евро, рубль ақшалары арқылы бөлеміз.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру (7 мин)

«Галамтордан келген смс» әдісі бойынша.

Сұрақтары:

1.Жүрек қан тамырлар жүйесінің бір бөлігі ? (лимфа айналымы) 2. Лимфа айналына не жатады? ( лимфа тамырлары, лимфалық мүшелер (көкбауыр, бадамша без, айырша без) ) 3. Лимфа тамырлары арқылы не ағады ? ( мөлдір , түссіз сұйықтық лимфа агады) 4. Қаннан айырмашылы неде? (эритроциттер мен тромбоциттер кездезпейді, лимфациттер көп болады) 5. Лимфа тамырларының қан тамырларынан айырмашылығы ? (Мұнда сұйықтық бир бағытқа ағады , жүрекке қарата) 6. Лимфада не кездеспейді? (артерияға ұқсас тамырлар болмайды) 7. Лимфа капилярларының бир ұшы қандай болады? тұйық 8. Лимфа тамырларын не түзеді? ( ұсақ капилярлар) 9. Лимфа тамырлары қайда жиналады? (оң және сол жақ кеуделік өзекшелерге ) 10. Лимфа тамырлары қай жерге қосылады? (үлкен қанайналу шеңберінің ірі вена вена қанымен қосылады)? 11. Организмдегі лимфаның қозғалуы неге байланысты? (3 факторга) 12. Лимфа қанға қараганда қалай қозғалады? (баяу) 13. Бір жерде лимфаның топтасып орналасуын қалай атаймыз (лимфа түйіндері) 14. Биологиялық сүзгі қандай қызмет атқарады? (бактерияларды ұстап қалаты) 15. Лимфа түйіндерінің қызметі қандай? (антидене түзеді)

Жұмбақ Дем алады күні-түні алмай тыным, Құлайды ол тоқтаса таудай тілің. (Мұрын) Екі шырақтың ортасында бір өзім (мұрын)

ІІІ. Жаңа сабақ

/15 мин/

Ведио көрсету

Тынысалу дегеніміз - ағза мен қоршаған орта арасындағы газ алмасу үдерісі. Құнарлы заттардан энергия алу үшін оттегі қажет. Сондықтан тыныс алу үнемі жүзеге асып тұруы тиіс. Тынысалу жүйесінің орталық мүшесі - өкпе. Одан басқа ауа жолдары: мұрын қуысы, ауыз қуысы, аңқа, жұтқыншақ, көмей, кеңірдек және ауатамырлар қажет. Ауа тарататын барлық жолдар ішкі жағынан кірпікшелі эпителиймен астарланған, ол кірпікшелердің қимылымен қатты тозаң бөлшектерін шығарып тастайды. Мұрын қуысы қантарату қылтамырларымен мейлінше жабдықталған және оны иіс сезу рецепторлары бар сілемейлі, кірпікшелі эпителий астарлайды. Сондықтан ауа мұрын қуысында шаң мен ұсақ ағзалардан тазартылып, дене температурасын қабылдайды, оның иісін анықтайды. Ауыз қуысы дегеніміз — тынысалу жүйесінің мұрын уақытша жұмыс істемеген кезде (мұрын бітелгенде, мұрыннан қақ бөлінгенде, қан ақанда, т.б.) пайдаланылатын сақтама жолы. Аңқа дегеніміз - ауыз және мұрын қуыстарының қосылған жері. Ол тынысалу және асқорыту жүйесінің ортақ бөлімі - жұтқыншаққа ұласады. Жұтқыншақтың соңғы ұшы тармақталады. Бір тармағы — өңешке қарай, екіншісі көмекейге астасады. Көмей (көмекей) шеміршектерден түзілген, олардың ең үлкені қалқанша шеміршек (еркекте өндіршек). Мүның арасындағы маңызды шеміршек - көмей қақпашығы (көмей шодыры). Ол асты көмейге жібермей, өңешке қарай бағыттайды. Көмекей құрамына шеміршектерден басқа дауыстық ағзалар жиынтығы енеді. Ол екі сілемейлі дыбыстық байламнан құралады да, олардың аралығында дыбыстық саңылау орналасады. Әңгімелесу кезінде саңылауды байламдар жауып қалады да ауа олар арқылы күшпен қысылып шығып, дыбыс түзіледі. Байламдар неғұрлым (көмейден үлкен) ұзын болса, дыбыс соғұрлым жуан болады. Дыбыстың еркекте-жуан, әйелде көбінесе жіңішке болатыны сондықтан.

Бекіту .

/10 мин/

І-топқа Биологиялық диктант

1. _______________ сүйекті-шеміршекті перде оң және сол жақ жартыға бөледі.

2.Дыбыс сіңірлерінің арасындағы кеңістікті _____________ дейді.

3.Вена тамырының ерекшелігі _________ болады

4.Мойынның алдыңғы бөлігінде орналасқан шығыңқы шеміршекті түйінді _________ атайды.

5. Адам суға кеткенде, электр тогы соққанда немесе иіс газымен улангандай _______ жолымен тынысқозғалыстарын ретеу керек.

ІІ –топқа. Адасқан сандар

1.Өкпе мен бронхылардың құрылысы 1

2. Тыныс алу жүйесі құрылысы 36

3. Әйел даусының ұзындығы 12

4. Ер адамдардың өкпе сыйымдылығы 11

5.Адам оттексізтіршілік ете алмайды 3.5

ІІІ- тоопқа. Мәтінмен жұмыс: тақырып бойынша толтыр (иә және жоқ әдісі арқылы) 1.Мұрын қуысындағы көртеген ұсақ капилярлардың әсерінен ауау біршама салқындайды жоқ 2.Шеміршектің арасында 3 дыбыс сіңірлеріболады, олар да шеміршекке бекінеді. Жоқ 3. Тынысалуға көкет пен қабырғааралық бұлшықеттерден басқа кеңірдек пен бронхылар қатысады иә

4. Артерия қанымен жасушалардың газ алмасуы диффузия жолымен жүреді. иә 5. Қозу сезімтал талшықтар арқылы тынысалу орталығының тынысалу бөліміне берілмейді. жоқ

Бағалау.

/2 мин/

Бағалау парағы беріледі топ басшысы белгілеп ба,асын қояды

Рефлексия

/2 мин/

Білім шыңы әдісі арқылы қандай білім алды соны жазып береді

Үйге тапсырма

/1 мин/

Тыныс алудың маңызы. Тыныс алу мүшелері. Өкпенің құрылысы және қызметі. Өкпедегі және ұлпалардағы газ алмасу.