Саба?ты? ма?саты: биология п?ні, оны о?ытуды? ма?ызымен таныстыру.
Білімділік – тірі а?залар, оларды? алуан т?рлілігі мен таралуы, б?ріне орта? белгілері, таби?атта?ы, адам ?міріндегі ма?ызы туралы о?ушыларды? б?рыннан бар (бастауыш сыныптан, к?нделікті ?мірден) білімін ж?йелеп, со?ан с?йене отырып зат алмасу, жасуша туралы жа?а т?сінік-??ымдарды енгізу; биология ?ылымдары, оны? негізгі салалары туралы ал?аш?ы ма?л?мат беру;
Дамытушылы? – шы?армашалы? ойлау ?абілеттерін, п?нге, та?ырып?а байланысты ?ызы?ушылы?тарын дамыту.
??рал-жабды?тар: электронды о?улы?, биолог ?алымдарды? портреттері.
Саба?ты? типі: аралас
Саба?ты? ?дісі: с?ра?-жауап, баяндау
Саба?ты? барысы:
І. ?йымдастыру кезе?і
О?ушыларды? бар-жо?ын ба?ылай отырып, назарын саба??а аудару.
ІІ. ?й тапсырмасын тексеру кезе?і
Тірі а?залар?а не жатады? Оларлды неліктен «тірі» дейді?
Тірі а?заларды? тіршілік ?шін ?андай ма?ызы бар?
ІІІ. Жа?а материалды т?сіндіру кезе?і
Жоспар:
Биология – тірі а?заларды зерттейтін к?п салалы ?ылым
?аза?станды? ж?не шетелдік биолог ?алымдар
?сімдіктер мен жануарларды ?ор?ау
Проблемалы? с?ра?тар беру: Биология ?ылымыны? ?алыптасуына не себеп болды? Оны? ?андай салаларын білесі?дер?
Адамдар ертеден-а? тіршілік ?рекетіні? таби?атпен, тірі а?залармен ты?ыз байланысты екенін жа?сы т?сінген. Таби?атта ?андай ?сімдіктер, жануарлар бар, оларды? ??рылысы, тіршілігі ?андай екенін білуге ?мтыл?ан. Пайдалыларын са?тап, к?бейтуге, зияндыларыны? санын азайту?а тырыс?ан. Осылайша тірі а?залар туралы адамны? білімі молайып, биология ?ылымы ?алыптасты.
Биология (грекше: «биос» - тіршілік, «логос» - ?ылым) – тірі а?залар туралы к?п салалы ?ылым.
Кез келген адам ?зіні? ту?ан жерінде ке? тарал?ан тірі а?залар, оларды? тіршілігі жайлы білуі керек. Сонда ?ана адам таби?ат ?ор?ау ісіне белсенді ?атысады. Ту?ан жеріне, таби?атына зор пайда келтіреді.
1920-1930 жылдары «?сімдіктану» о?улы?ын Ж.К?дерин жазды. Биология ?ылымдарыны? докторы, академик Н.И.Павлов ?аза?стан Республикасыны? ?сімдіктерін зерттеді. ?сімдікті? жа?а 130 т?рін ашты. ?сімдіктер туралы «?аза?стан Республикасыны? ?ызыл кітабын» В.П.Голоскоков, М.С.Байтенов жаз?ан, А.Ы.Жандеркин, Б.М.Мусин, К.Мы?баев, ?.Д?йсембин ж?не т.б. ?алымдар биология ?ылымына к?п е?бек сі?ірді.
Х.Досм?хамедов «Жануарлар» о?улы?ын жазды. А.Бекенов, В.А.Грачев, М.И.Исмагилов, А.Ф.Ковшарь, А.А.Слудский, К.Ыс?а?ова ж?не бас?а ?алымдар елімізді? жануарлар ?лемін зерттеді. ?аза?станда?ы жануарларды? зерттелуі, биологиясы, арнайы шаралар ?олданылып ?ор?ау?а алынуы тиіс т?рлер туралы е?бектер жазды. Сиреп кеткен ж?не жойылып кету ?аупі бар жануарлар мен ?сімдіктерді тіркеп, сипаттау «?аза?стан Республикасыны? ?ызыл кітабыны?» жары??а шы?уына негіз болды.
Елімізде молекулалы? биология, биохимия, генетика, т.б. ?ылым салаларынан ж?ргізілген зерттеулерді? м?ні зор. Ауыл шаруашылы?ы да?ылдарыны?, жа?а іріктемелері мен малды? асыл т??ымдарын шы?аруда зор к?мегін тигізеді. Осы салады е?бек еткен, е?бектеніп ж?рген ?алымдар к?п. ?ылымда аты жары? етіп шы??ан академик М.?.Айтхожинны?, академиктер Т.Б.Дарханбаев, М.?.Ермеков, К.У.Медеубеков сия?ты ??ламаларды? е?бектерін біліп, ма?тан т?ту?а ?бден лайы?.
Биология ?ылымын дамыту?а шетелдік ?алымдар С.Г.Навашин (?сімдікті? ?ры?таныуын аш?ан), К.А.Тимирязев (фотосинтезде хлорофилді? р?лін ал?аш сипатта?ан), т.б. атау?а болады.
?сімдіктер мен жануарларды ?ор?ау. «?ызыл кітап». ?оры?тар мен ?оры?шалар.
Ж?здеген жылдар бойы шаруашылы? ма?саттар ?шін а?аштарды кесуге, ??старды, с?т?оректілерді, балы?тарды жырт?ышты?пен аулау?а шек ?ойылмады. М?ндай жа?дай жер бетіндегі ?сімдіктер т?лерін, к?сіптік жануарлар санын к?рт азайтты. Кейбір т?рлер м?лдем жойылып кетті.
Хал?ымыз ежелден-а? ?сімдіктер мен жануарларды? таби?атта?ы, адам ?міріндегі ?адір-?асиетін, ма?ызын жа?сы білген. Жас ?рпа?ты? к?кейіне ??йып, оларды са?тап, ?ор?ау?а баулып, т?рбиелеген.
?аза?стан Республикасыны? мемлекеттік Елта?басында бидай маса?ы мен ?анаттан?ан пыра? бейнеленген. Б?л – ту?ан жерімізге деген тере? с?йіспеншілік. ?сімдіктер мен жануарлар ?лемін ?адірлеп ??рметтеуден туында?ан.
Хал?ымызды? ?з ?рпа?ын, таби?атты аялап, са?тау?а т?рбиелейтін алуан т?рлі ?сиеттері бар. Соларды? бірі – тыйым салынатын с?здер: «К?к ш?пті ж?лма, таптама», «К?ктемде жан-жануарлар?а тиіспе», «?йге кірген жылан?а а? ??йып шы?ар», «??с ?ясын б?зба» ж?не т.б.
«?ызыл кітап» сирек кездесетін ж?не жойылып кету ?ауіпі бар ?сімдіктер мен жануарлар т?рлерін ?ор?ау ма?сатымен жазыл?ан. ?аза?станда «?ызыл кітап» т???ыш рет 1978 жылы шы?ты. Онда омырт?алы жануарларды? сиреп бара жат?ан т?рлері тіркелді. Екінші басылымы 1991 жылы, ?шінші басылымы 1996 жылы шы?ты. М?нда балы?тарды? 16, ?осмекенділерді? 3, жор?алаушыларды? 10, ??старды? 56, с?т?оректілерді? 40 т?рі енгізілген. ?сімдіктерге арнал?ан ?аза?станны? «?ызыл кітабы» 1981 жылы жары? к?рді. Б?л кітапта ?сімдіктерді? 303 т?рі сипаттал?ан.
Елімізде ?сімдіктері мен жануарлары арнай ?ор?алатын т?тас таби?и айма?тар – ?оры?тар ?йымдаст Б?лардан бас?а ?сімдіктер мен жануарларды? жекелеген т?рлерін ?ор?ау ма?сатында 57 ?оры?ша, 7 ?лтты? саяба? (Алтынемел, Баянауыл, К?кшетау, Іле Алатауы, ?ар?аралы, ?атон?ара?ай, Шарын) ?йымдастыан. Таби?ат ?азынасы сар?ылмас ?ор емес. Адам игілігіне пайдалану, ?айта ?алпына келтіру ісі адамны? ?ам?орлы?ыны? ар?асында ж?зеге асады.
ІV. Бекіту.
Биология ?ылымы нені зерттейді? Оны? дамуы кімдерді? есімімен байланысты?
Оны? ?андай салалры бар?
?сімдіктер мен жануарларды ?ор?ауда ?андай шаралар ?олданылады?
?й тапсырмасы. §2 о?ып, жойлып бара жат?ан жануарлар мен ?сімдіктер жайлы хабарлама жазып ?келу.
О?ушыларды ба?алау.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«: §2. Биология ?ылымдары »
Тақырыбы: §2. Биология ғылымдары
Сабақтың мақсаты: биология пәні, оны оқытудың маңызымен таныстыру.
Білімділік –тірі ағзалар, олардың алуан түрлілігі мен таралуы, бәріне ортақ белгілері, табиғаттағы, адам өміріндегі маңызы туралы оқушылардың бұрыннан бар (бастауыш сыныптан, күнделікті өмірден) білімін жүйелеп, соған сүйене отырып зат алмасу, жасуша туралы жаңа түсінік-ұғымдарды енгізу; биология ғылымдары, оның негізгі салалары туралы алғашқы мағлұмат беру;
Тәрбиелік – түрлі тәрбиелік шаралардың әсерімен оқушы тұлғасында жағымды өзгерістерге жету;
Дамытушылық – шығармашалық ойлау қабілеттерін, пәнге, тақырыпқа байланысты қызығушылықтарын дамыту.
Құрал-жабдықтар: электронды оқулық, биолог ғалымдардың портреттері.
Сабақтың типі: аралас
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, баяндау
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
Оқушылардың бар-жоғын бақылай отырып, назарын сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі
Тірі ағзаларға не жатады? Оларлды неліктен «тірі» дейді?
Тірі ағзалардың тіршілік үшін қандай маңызы бар?
ІІІ. Жаңа материалды түсіндіру кезеңі
Жоспар:
Биология – тірі ағзаларды зерттейтін көп салалы ғылым
Қазақстандық және шетелдік биолог ғалымдар
Өсімдіктер мен жануарларды қорғау
Проблемалық сұрақтар беру: Биология ғылымының қалыптасуына не себеп болды? Оның қандай салаларын білесіңдер?
Адамдар ертеден-ақ тіршілік әрекетінің табиғатпен, тірі ағзалармен тығыз байланысты екенін жақсы түсінген. Табиғатта қандай өсімдіктер, жануарлар бар, олардың құрылысы, тіршілігі қандай екенін білуге ұмтылған. Пайдалыларын сақтап, көбейтуге, зияндыларының санын азайтуға тырысқан. Осылайша тірі ағзалар туралы адамның білімі молайып, биология ғылымы қалыптасты.
Биология (грекше: «биос» - тіршілік, «логос» - ғылым) – тірі ағзалар туралы көп салалы ғылым.
Зоология
Ботаника
Микробиология
БИОЛОГИЯ
Анатомия
Селекция
Генетика
Кез келген адам өзінің туған жерінде кең таралған тірі ағзалар, олардың тіршілігі жайлы білуі керек. Сонда ғана адам табиғат қорғау ісіне белсенді қатысады. Туған жеріне, табиғатына зор пайда келтіреді.
1920-1930 жылдары «Өсімдіктану» оқулығын Ж.Күдерин жазды. Биология ғылымдарының докторы, академик Н.И.Павлов Қазақстан Республикасының өсімдіктерін зерттеді. Өсімдіктің жаңа 130 түрін ашты. Өсімдіктер туралы «Қазақстан Республикасының Қызыл кітабын» В.П.Голоскоков, М.С.Байтенов жазған, А.Ы.Жандеркин, Б.М.Мусин, К.Мыңбаев, Қ.Дүйсембин және т.б. ғалымдар биология ғылымына көп еңбек сіңірді.
Х.Досмұхамедов «Жануарлар» оқулығын жазды. А.Бекенов, В.А.Грачев, М.И.Исмагилов, А.Ф.Ковшарь, А.А.Слудский, К.Ысқақова және басқа ғалымдар еліміздің жануарлар әлемін зерттеді. Қазақстандағы жануарлардың зерттелуі, биологиясы, арнайы шаралар қолданылып қорғауға алынуы тиіс түрлер туралы еңбектер жазды. Сиреп кеткен және жойылып кету қаупі бар жануарлар мен өсімдіктерді тіркеп, сипаттау «Қазақстан Республикасының Қызыл кітабының» жарыққа шығуына негіз болды.
Елімізде молекулалық биология, биохимия, генетика, т.б. ғылым салаларынан жүргізілген зерттеулердің мәні зор. Ауыл шаруашылығы дақылдарының, жаңа іріктемелері мен малдың асыл тұқымдарын шығаруда зор көмегін тигізеді. Осы салады еңбек еткен, еңбектеніп жүрген ғалымдар көп. Ғылымда аты жарық етіп шыққан академик М.Ә.Айтхожинның, академиктер Т.Б.Дарханбаев, М.Ә.Ермеков, К.У.Медеубеков сияқты ғұламалардың еңбектерін біліп, мақтан тұтуға әбден лайық.
Биология ғылымын дамытуға шетелдік ғалымдар С.Г.Навашин (өсімдіктің ұрықтаныуын ашқан), К.А.Тимирязев (фотосинтезде хлорофилдің рөлін алғаш сипаттаған), т.б. атауға болады.
Өсімдіктер мен жануарларды қорғау. «Қызыл кітап». Қорықтар мен қорықшалар.
Жүздеген жылдар бойы шаруашылық мақсаттар үшін ағаштарды кесуге, құстарды, сүтқоректілерді, балықтарды жыртқыштықпен аулауға шек қойылмады. Мұндай жағдай жер бетіндегі өсімдіктер түлерін, кәсіптік жануарлар санын күрт азайтты. Кейбір түрлер мүлдем жойылып кетті.
Халқымыз ежелден-ақ өсімдіктер мен жануарлардың табиғаттағы, адам өміріндегі қадір-қасиетін, маңызын жақсы білген. Жас ұрпақтың көкейіне құйып, оларды сақтап, қорғауға баулып, тәрбиелеген.
«Ер – елдің көркі, орман-тоғай жердің көркі», «Бір тал кессең, он тал ек», «Дәрі шөптен шығады, дана – көптен шығады», «Қорада малың болсын, көшенде талың болсын», «Тау бұлағымен көрікті, бұлақ құрағымен көрікті», «Дала көркі – мал, өзен көркі – тал», «Мал өсірсең – қой өсір, өнімі оның көл-көсір» деген сияқты мақал-мәтелдер бұған толық дәлел.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік Елтаңбасында бидай масағы мен қанаттанған пырақ бейнеленген. Бұл – туған жерімізге деген терең сүйіспеншілік. Өсімдіктер мен жануарлар әлемін қадірлеп құрметтеуден туындаған.
Халқымыздың өз ұрпағын, табиғатты аялап, сақтауға тәрбиелейтін алуан түрлі өсиеттері бар. Солардың бірі – тыйым салынатын сөздер: «Көк шөпті жұлма, таптама», «Көктемде жан-жануарларға тиіспе», «Үйге кірген жыланға ақ құйып шығар», «Құс ұясын бұзба» және т.б.
«Қызыл кітап» сирек кездесетін және жойылып кету қауіпі бар өсімдіктер мен жануарлар түрлерін қорғау мақсатымен жазылған. Қазақстанда «Қызыл кітап» тұңғыш рет 1978 жылы шықты. Онда омыртқалы жануарлардың сиреп бара жатқан түрлері тіркелді. Екінші басылымы 1991 жылы, үшінші басылымы 1996 жылы шықты. Мұнда балықтардың 16, қосмекенділердің 3, жорғалаушылардың 10, құстардың 56, сүтқоректілердің 40 түрі енгізілген. Өсімдіктерге арналған Қазақстанның «Қызыл кітабы» 1981 жылы жарық көрді. Бұл кітапта өсімдіктердің 303 түрі сипатталған.
Елімізде өсімдіктері мен жануарлары арнай қорғалатын тұтас табиғи аймақтар – қорықтар ұйымдастырылған:
Марқакөл
Бұлардан басқа өсімдіктер мен жануарлардың жекелеген түрлерін қорғау мақсатында 57 қорықша, 7 ұлттық саябақ (Алтынемел, Баянауыл, Көкшетау, Іле Алатауы, Қарқаралы, Қатонқарағай, Шарын) ұйымдастырылған. Табиғат қазынасы сарқылмас қор емес. Адам игілігіне пайдалану, қайта қалпына келтіру ісі адамның қамқорлығының арқасында жүзеге асады.
ІV. Бекіту.
Биология ғылымы нені зерттейді? Оның дамуы кімдердің есімімен байланысты?
Оның қандай салалры бар?
Өсімдіктер мен жануарларды қорғауда қандай шаралар қолданылады?
Үй тапсырмасы. §2 оқып, жойлып бара жатқан жануарлар мен өсімдіктер жайлы хабарлама жазып әкелу.
