Химия ж?не биология САБА?ТАРЫНДА О?ЫТУДЫ? ИНТЕРАКТИВТІ ?ДІСТЕРІН ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУ ЖОЛДАРЫ
?лы а?ылшын а?артушысы Уильям Уорд
Жай м??алім хабарлайды
Жа?сы м??алім т?сіндіреді
Керемет м??алім к?рсетеді
Заман талабына сай ?ылым мен техниканы? жетістіктерін білім беру саласында ж?зеге асыру б?гінгі к?нні? ?зекті м?селелеріні? бірі. Жа?а заман?ы білім беру ж?йесі жа?а міндеттерді ж?ктейді. Сонды?тан ?азіргі білім беруді? жа?а а?паратты? технологияларын игермейінше, сауатты, жан-жа?ты, білімді маман болу м?мкін емес.
Жа?а технологияны ме?геру м??алімні? о?у-т?рбие ?рдісін ж?йелі ?йымдастыруына к?мектеседі. Сонымен ?атар м??алімні? интеллектуалды?, к?сіптік, адамгершілік, рухани, азаматты? ж?не бас?а да к?птеген адами келбеттеріні? ?алыптасуына игі ?серін тигізеді, ?зін-?зі дамытып, о?у-т?рбие ?рдісін тиімді ?йымдастыруына к?мектеседі. Б?гінгі та?да білім ?йымдарында?ы п?ндерді дербес компьютер к?мегімен о?ыту н?тижелігін зерттеудегі ?ылыми м?селелерді шешу е? басты орын алады.
Мектептегі п?ндерді о?ыту процесінде компьютерді ?олданып саба? ?ткізу м??алім мен о?ушы ?арым-?атынасы ж?йесін, оларды? іс-?рекетіні? мазм?нын, ??рылымын, ?згерте отырып, оларды? мотивациялык эмоциональды? ортасына, сезіміні? ?суіне ?сер етеді.
Со??ы жылдары к?птеген елдерде орын алып отыр?ан ?аламды? ?згерістер — мемлекеттерді? жа?а д?уірге, ?о?амды? ?мірлік негізін а?паратты? ресурстармен а?паратты? коммуникациялы? технологиялар ??райтын а?параттык кезе?ге ?адам басты. ?азіргі та?да ?ылыми техниканы? даму ?ар?ыны о?у-а?арту саласыны? о?у ?рдісіне жа?а технологиялы? ?дістер мен жа?а технологияларды ?олдануды ке? к?лемде ?ажет етеді. Білім беруді? негізгі ма?саты — білім мазм?нын жа?артумен ?атар, о?ушыларды? п?нге деген ?ызы?ушылы?ын ?р т?рлі ?діс-т?сілдеріді ?олдана отырып, белсенділігін арттыру ма?сатында интерактивті та?таны пайдаланып саба? ?ткізуді? к?птеген м?мкіншіліктері бар:
біріншіден, интерактивті та?та ар?ылы электронды о?улы?тарды ?олдану?а ж?не оны к?шіріп алып, белсенді ж?мыс істеуге болады;
екіншіден, ?осымша материалдарды да к?шіріп енгізіп, онымен белсенді ж?мыс істеуге болады;
?шіншіден, та?та ретінде жазу?а, сызу?а, ?шіруге, дайын сызбаны жасап ?ою?а, жартылай жауап кезінде ?олдану?а т.с.с. к?птеген іс-?рекеттерді жасауда уа?ытты ?немді пайдалану?а болады.
Биология мен химия — XXI ?асыр ?ылымдары. Сонды?тан да олар жа?а а?паратты? технологияларымен ты?ыз байланысты. ?азіргі кездегі білім беру ж?йесінде негізгі ма?сат о?ушы?а жеке т?л?а ретінде ?арап оны? дамуына к?п к??іл б?луде. Б?л п?ндерді о?ыту м??алімге зор міндеттерді талап етеді, ?йткені ол б?кіл сыныпты? ?ажеттіліктеріне жауап беруі тиіс. Міне, осы жа?дайда жа?а технологияларды? к?мегі зор. О?ыту ?рдісін компьютерлендіру ма?сатында интерактивті та?тамен ж?мыс жасау тиімді. ?азіргі уа?ытта ?аза?станны? жалпы орта білім беретін мектептеріні? барлы?ы дерлік интерактивті та?тамен ?амтамасыз етілген. Интерактивті ?діс – диалогтік ?діс, н?тижесінде саба??а ?атысушылар бір-бірімен байланыса отырып, м?селелерді шешеді. Интерактивті та?та мектеп сыныптарында ?р п?н бойынша, соны? ішінде биологиядан ж?не химиядан зертханалы? саба?тарды ?ткізген кезде оны? ??рыл?ылары (датчиктері) ?олданылады. ?арапайым та?та ж?не компьютер проекторына ?ара?анда, интерактивтік та?та саба? мазм?нын ке?інен ашуына м?мкіншілігі ?те зор. Интерактивтік та?таны пайдалану кезінде ?лкен жетістікке ?ол жеткізу ?шін, тек ?ана сауатты саба? жоспарлап, керекті материалдарды дайындау керек.
Саба?та м??алім интерактивтік та?таны бір емес бірнеше рет пайдалана алады, ?арапайым та?та?а ?ара?анда интерактивті та?та пайдалану?а ы??айлы, ?рі уа?ыт ?немдейді. Саба? дайынды?ына д?рыс уа?ытты ?алай б?лу керек? ?р саба?та пайдаланатын к?рнекі ??ралдарды ?алай дайындайды? Біз атал?ан с?ра?тар?а жауап беруге тырысамыз.
Интерактивті та?та о?ытуды? бас?а т?сілдеріне ?ара?анда (салыстыр?анда), к?птеген жетістіктері бар. Б?л жетістіктер туралы ?з саба?ында интерактивтік та?таны пайдаланатын м??алімдер ?ана айта алады. М??алім ?ріптестерімен бірге отырып саба??а дайындалу ар?ылы жа?сы ?серге ?ол жеткізуге болады, б?л тек ?ана міндеттерді б?ліп беру мен уа?ытты ?немдеу ?ана емес, сонымен ?атар берілген материалдарды? сапасын да арттырады.
М??алімдерді? пайымдауынша интерактивтік ба?дарлама оларды? жартылай ж?мысын ат?арады. Мысалы: белгілі бір материалды интерактивтік та?тада орындау ар?ылы файлда?ы белгілермен ?згерістерді са?тап ?алу?а болады, б?ны саба?та болмай ?ал?ан о?ушылар?а ?айта т?сіндіруге немесе келесі жолы та?ы да ?олдану?а болады.
М??алім о?ытуды? жа?а а?паратты? технологияларын ме?геріп, оны пайдалану ар?ылы ?зіні? материалды? базасын толы?тырып, ?рі уа?ытты ?немдейді.
Мультимедиялы? технологиялар к?біне компьютерлік сыныптарда ?олданылады. ?азіргі уакытта саба? материалына байланысты к?птеген электронды? о?улы?тар мен компакт-дискілер бар. Б?гінгі та?да а?паратты? технологияны? ?мірімізге тере? енуіне байланысты жеке п?н саба?тарында компьютерлік техниканы? м?мкіндіктерін толы? пайдаланып, о?ушылар?а тере? де тияна?ты білім беруге жа?дай жасалды.
Компьютерлік графикалы? материал презентациялы? слайд к?мегімен к?рсетіледі. Microsoft Power Point ба?дарламасыны? к?мегімен о?у процесінде презентациялар мен слайдтар жасап к?рсету, о?ушыларды? ?ызы?ты ж?не д?лелді (ма?ыналы) болады, танымды? ойлауы мен есте са?тауын ?алыптастырады.
О?ушылар биология ж?не химия саба?тарында арнайы компьютерлік ба?дарламалар мен электронды? о?улы?тарды пайдалану ар?ылы кез-келген та?ырыпты ?здері ме?гереді. Б?л о?ушыларды? п?нге деген ?ызы?ушылы?ын арттыру?а, оларды? ой-танымын ке?ейтуге, ?з бетінше шы?армашылы?пен, ізденімпазды?пен ж?мыс жасауына к?п к?мегін тигізеді. Биология ж?не химия п?ндері бойынша компьютерлік тестілеуді ?олдану о?ушыларды? интеллектуалды? танымын арттырады. О?ушылар бір тестілеуден жа?сы н?тижеге жеткенше бірнеше ?айтара ?теді. Б?л тестілерді? барлы?ы биология ж?не химия бойынша мемлекеттік білім стандарты талаптарына с?йкес келеді. Ол о?ушыларды? интеллектін, логикалы? ойлауын ж?не шы?армашылы? ?абілеттерін дамыту?а, тірі таби?атты, а?заларды толы?ымен т?сінуге ы?пал жасайды. Биология ж?не химия п?ндерініі? кейбір тараулары ойлануды, талдай білуді, салыстыруды ?ажет етеді. О?ан биология кабинетіні? жа?дайы келе бермейді. Айталы?, адам ?а??асы, микроскоп, ?л?айт?ыш ?йнек, сутеттер т.б. т?жірибе жасайтын ??ралдарды? болмауы. Химия п?ні бойынша кейбір реактивтерді? болмауы.
Биология ж?не химия саба?тарында компьютерді пайдалану о?у ?рдісінде м??алімі мен о?ушыны? о?уды? жеке дара шы?армашылы?пен ж?мыс жасауына м?мкіндік береді.
Мен жа?а саба?ты т?сіндіру барысында саба?ты? мазм?нын дайын к?йінде бермеуге тырысамын. О?ушыларды? ?здігінен танып-білу да?дыларын ?алыптастыра отырып, жа?а та?ырып бойынша аны?тама, ережелерді ?здері ??растырып т?жырымдай білуіне жетелеймін. Ол ?шін о?ытуды? интерактивті формаларын саба?та ?олданамын.
Олар:
— Жеке шы?армашылы? тапсырмалар, жобалар;
— Блок-схема, графиктер, диаграмма, т.б.;
— Тірек-схема, к?рнекіліктер ж?не аны?тама ??ралдары;
— Ойын ар?ылы о?ыту;
— С?зж?мба?, ребустар;
— Тестілеу;
Биология ж?не химия саба?тарында ме?гертуде компьютерлік анимацияларды? ма?ызы зор. О?ушылар?а жануарларды? мен ?сімдіктерді? суреттерін, сызба н?с?аларды к?рсетіп ?олдануына ?олайлы. Биология бойынша «Адам н?сілдері. Н?сілшілдікті? ж?не ?леуметтік дарвинизмді сынау», «Жер тарихы ж?не оны зерттеу ?дістері. Жер тарихыны? шежіресі. Полеозой заманында тіршілікті? дамуы» та?ырыбында?ы ?ткізген саба?ымда: с?з ж?мба?ты табу?а, н?сілдерді? т?рлерін, оларды? к?здеріні?, шаштарыны? ж?не терісіні? т?стеріні? ?андай екенін бір-біріне айырмашылы?тарына толы? к?здерін жеткізіп к?рсетілді. Мысалы:
Н?сілдерді? т?рлері
Негроидтік (?ара т?сті) Еуропеоидтік (а? т?сті) Монголоидтік (?о?ыр?ай т?сті)
Жер тарихында тіршілікті? пайда болуы, ?р кезе?де ?сімдіктерді?, жануарларды? т?рлеріні? дамуы туралы суреттерін, сызбан?с?алары пайдаланылды.
Мазм?ны
Жер тарихыны? шежіресі
1 Архей – ежелгі заман
2 Протерозой – ал?аш?ы тіршілік
3 Палеозой – ертедегі тіршілік
3.1 Кембрий кезе?і
3.2 Ордовик кезе?і
3.3 Силур кезе?і
3.4 Девон кезе?і
3.5 Тас к?мір кезе?і
3.6 Пермь кезе?і
4 Мезозой заманында тіршілікті? дамуы
4.1 Триас кезе?і
4.2 Юра кезе?і
4.3 Бор кезе?і
5 Кайнозой заманында?ы тіршілікті? дамуы
5.1?штік кезе?
5.2 Т?рттік кезе?
Химия саба?тарында виртуалды? зертхана ар?ылы ?ызы?ты т?жірибелер к?рсету. Сілтілік металдармен ж?мыс ?ауіпті бол?анды?тан компьютермен к?рсету тиімді ж?не н?тижелі.
Химия ??ша?ын ке? жаяды.?айда барса? та, ?айда к?з жіберсек те к?ретініміз химия ?ажаптары.
Биологтарды? ?мірі мен кызметі жайында компакт-дискілерде ке? ?амтыл?ан. Рефераттар жазуда о?ушылар биологиядан тіршіліктегі барлы? организмдер ж?ніндеэнциклопедиялы? м?ліметтер ала алады. Сонымен ?атар о?ушылар саба?та видеоматериалдар пайдаланады. Олар о?ушылар?а заттар ж?не оларды? халы? шаруашылы?ында ?олдануы туралы м?ліметтер алу?а к?мектеседі. Рефераттар жазу барысында о?ушылар ?з беттерімен Интернет ке?істігіні? материалдарын, электронды? о?улы?тарды іздеу ар?ылы компьютерлік сауаттанады.
Сонымен ?атар «?лемдегі тере? сыр, ?ылыммен ?ана ашылма?…» химия-биология п?ндері апталы?ында ?ткізілген «Экологиялы? да?дарысты? айма?ты? сипаты» атты та?ырыпта?ы дебат ойыныны? компьютерлік н?с?асын пайдаланып, ?з саба?тарымда компьютер к?мегімен слайдтар дайындадым. Слайдтарды ?олдану н?тижесінде о?ушылар?а жа?а материалдарды ме?герту же?іл, ?рі уа?ытты ?немдеуге м?мкіндік береді. Н?тижесінде о?ушыларда оларды ойша елестету ж?не та?ырыпты т?сіну ?иын?а т?седі. О?ушылар б?л ойын ар?ылы ?з білімдерін шы?дайды. Сонымен биология саба?ын компьютер к?мегімен о?ыту т?мендегі м?селелерді ?амтиды:
О?ушылар?а о?ылатын таби?ат ??былыстарын толы? ж?не д?л а?паратты бере отырып, о?у сапасын арттыру.
1) О?ытуды? к?ркемділігін арттырады, я?ни о?ушылар?а ?иын да к?рделі материялдарды к?рнекі т?рде т?сіндіруге ?ол жеткізеді.
2) О?ытуды? тиімділігін жо?арылатады ж?не о?у материалын т?сіндіру м?мкіндігін арттырады;
3) О?ушыларды? ?ылыми д?ниетанымды? к?з?арастарын ?алыптастыра отырып, оларды? білімге ??штарлы?ын, таби
Интерактивті та?таны ?олдануды? арты?шылы?ы:
1) Интерактивті та?тада ?тілген саба?тар о?ушыларды жа?ашылды?ымен ?ызы?тырады. Сыныпта м?ндай саба? ?стінде о?ушылар ?з ойын «?з с?зімен» айтатын шынайы ?арым-?атынас туады, олар тапсырманы ынтамен орындабиология п?ні бойынша о?улы?пен, аны?тамалы? ж?не бас?а ?дебиетпен ж?мыс істеудк?рсетуге, ?осымша ?иын тапсырма алып орындау?а ?ызы?ушылы?тары пайда болады.