Ас қорыту мүшелерінің құрылысы.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі:

1. Сәлемдесу;

2. Оқушыларды түгендеу;

3. Сынып бөлмесінің тазалығын тексеру;

4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);

5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: сұрақ-жауап арқылы. Оргонизм үшін асқорытудың маңызы қандай? Қоректік заттар дегеніміз не? Неліктен оргонизмге қоректік заттар сіңірілмейді? Асқорытудағы фермен ром қандай? Негізгі қоректік заттарға не жатады?

Коректік заттарды тиісті орнына орналаст

Дұрыс жауабы

ІІІ.Сабақтың тақырыбы мақсатымен таныстыру.

ІV. Жаңа сабақ.

Қызығушылықты ояту

Ротация стратегиясы бойынша үш топқа плакаттар таратып беріп алғашқы білімдерін тексеру:

Бірінші топқа тыныс алу жүйесі және ас қорыту жүйесі жайында венн диаграммасын беру.

Екінші топқа ас қорыту жолы туралы ассоциация.

Үшінші топқа ас қорыту бездері туралы ассоциация.

2.Мағынаны тану:

Тақырыпты түсіндіру.

Ас қорыту жүйесі ас қорыту жолы мен ас қорыту бездерінен тұрады. Адамда ас қорыту жолының ұзындығы 8-10м. Ол ауыз қуысы, жұтқыншақ, өңеш, асқазан, аш ішек және тоқ ішек, болып бөлінеді. Ас қорыту жолының қабырғалары бөлінеді:

Ішкі қабаты

1. Эпителий ұлпасынан тұрады, сілемейлі қабықпен қапталған.

2. Сілемейлі қабық ішек арнасына сілекей бөледі.

3. Төмен орналасқан бөлігіндегі ұсақ бездер ас қорыту сөлін өндіреді.

Ортаңғы қабат

Тамақтың ас қорыту жолымен қозғалысын қамтамасыз етеді, бірыңғай салалы бұлшық еттен тұрады.

Сыртқы қабат

Шажырқай бекінетін дәнекер ұлпалы сірнелі қабаттан тұрады.

Ауыз қуысының құрылысы: алдыңғы жағында ерін мен ұрт, жоғарысында қатты және жұмсақ таңдай, төменгі жағы тіл мен ауыз түбінен, артқы жағы жұтқыншаққа өтеді. Жұмсақ таңдайдың артқы бөлігі кішкене тіл түрінде болады.

Тіл мына аймақтарға бөлінеді: түбір, дене, ұшы. Түбірі -ащыны, ұшы -тәттіні, бүйір жағы қышқыл және тұзды дәмге сезімтал.

Жұтқыншақ - ұзындығы- 11-13см бұлшық етті мүше; онда ас қорыту және тыныс алу қиылысады. Төменгі жағы тарылып, өңешке өтеді.

Өңеш-ұзындығы, шамамен, 25см бұлшық етті түтік. Өңеш көкет арқылы өтіп, ХІ кеуде омыртқасы деңгейінде асқазанға ашылады.

Асқазан- ас қорыту жолының көлемді ұлғаюы. Ол құрсақ қуысында көкет астында орналасқан. Пішіні сыйымдылығы 2-3л алмұрт немесе ұзын қапшық тәрізді.

Аш (ащы) ішек- ас қорыту жолының едәуір ұзын бөлігі. Оның ұзындығы 5-7м және үш бөлікке: ұлтабар, аш ішек және мықын ішекке бөлінеді.

Тоқ ішектің ұзындығы 1.5-2м және ол соқырішек, жиек ішек, тік ішекке бөлінеді. Соқырішектің құрт тәрізді өсіндісі –ұзындығы 8-15см аппендиксі болады. Ол иммундық жүйенің мүшесі болып табылады.

Ұйқыбез. Ұйқыбез асқазанның астыңғы жағында екінші бел омыртқаның деңгейінде орналасқан. Ұйқыбез өндіретін сілтілік реакция көрсететін ұйқыбез сөлі ас қорытуда маңызды роль атқарады. Бездің басты шығаратын өзегі ұлтабарға ашылады.

Бауыр- ең ірі без. Массасы, шамамен, 1500г . Ол қызыл қоңыр түсті. Оның көп бөлігі оң жақ қабырға астында орналасады. Бауыр – күрделі түтікшелі без. Оның секреті – өт.

V. Жаңа сабақты бекіту:

Дұрыс жауабын табыңдар

1. Адамда ас қорыту жолының ұзындығы:

А) 3-5м;

Ә) 8-10м;

Б) 15-18м.

1. Дәм сезу рецепторлары қайда орналасқан?

А) жұмсақ таңдайда;

Ә) ұрттың сілемейлі қабығында;

Б) тілде.

1. Ас қорыту және тыныс жолдары қай жерде қиылысады?

А) ауыз қуысында;

Ә) жұтқыншақта;

Б) өңеште.

1. Ас қорыту жолында асқазаннан кейін не орналасады?

А) аш ішекте;

Ә) тоқ ішекте

Б) ұлтабарда.

1. Тоқ ішіктің бөлімдері:

А) аш ішек, жиек ішек, тік ішек;

Ә) соқырішек, тік ішек, ұлтабар;

Б) соқырішек, жиек ішек, тік ішек.

1. Аш ішек бөлімдері:

А) ұлтабар, тік ішек, аш ішек;

Ә) ұлтабар, аш ішек, мықын ішек;

Б) соқырішек, жиек ішек, тік ішек.

Салауатты өмір салтын қалыптастыруда мақал- мәтелдердің де ролі зор. Мысалы:

1. Денсаулығы ғалымның – денсаулығы адамның. Білім заңы. 48-бап.

2. Салауатты күн кешу, саналы өмір сүрумен үндесу.

3. Дені сау адам- табиғаттың ең қымбат жемісі.

4. Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде.

5. Саулықтың кепілі – салауатты өмір.

6. Апыл-ғұпыл ішкен ас, асқазанға түскен тас.

VІ.Үй тапсырмасы: §43 оқу, 164-беттегі тапсырма

VІІ. Бағалау.