Жемістерді? ??рылысы

Сабақ:25 Сыныбы: Күні: Пәні:Биология

Тақырыбы: §26. Жемістер

Сабақтың мақсаты:

Білімдік: Жемістердің құрылысын, олардың бір-бірінен ерекшеліктерін ажырата білу

Дамытушылық: Жемістердің көптүрлілігін, кездесетін жерлерін және бұрыннан білетін білімдерін кеңейту

Тәрбиелік: Оқушыларды әсемдікке, сұлулыққа, табиғатты қорғай білуге тәрбиелеу

Сабақтың әдісі: аралас (жеке, топтық, топтастыру)

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі

1. Жынысты көбеюге гүлдің қай бөлімдері қатынасады?

2. Тозаңдану деген не, оның қандай түрін білесіңдер?

3. Бунақденелілермен тозаңданатын өсімдіктердің негізгі ерекшеліктері қандай?

4. Өсімдіктер жел арқылы айқас тозаңдануға қалай бейімделген?

5. Ұрықтану қай кезде жүреді?

6. Ұрықтану жолын түсіндіріңдер.

Желмен және бунақденелілермен айқас тозаңданатын өсімдіктерге тән
түсініктемелердегі белгілердің рет санын тиісті орнына жаз:

1.Тозаңдары құрғақ, майда, жеңіл, өте көп. 2. Гүл күлтелері ашық реңді. 3. Аталық жіпшелері ұзын, төмен қарай иіліп сәл ғана қимылға тербеліп тұрады. 4. Гүлдері аңқыған хош иісті. 5. Гүлдері реңсіз. 6. Гүлдеріндегі шірнеліктерінен тәтті шірне бөледі. 7. Аналық аузы ірі, түкті. 8. Гүлдерінде иіс болмайды. 9. Тозаңдарының ең сыртқы қабығы қалың, тікенкеті, ілмешекті, бүртікті, өсінділері болатындықтан тегіс емес. 10. Гүлдері көбінесе жай гүлсерікті. 11. Гүлдері қос гүлсерікті, пішіндері алуан түрі. 12. Гүлінде шірнеліктері болмайды.

ІІІ.Жаңа атқырыпты түсіндіру кезеңі

ІV. Бекіту. А

1. Жеміс гүлдің қай бөлігінен пайда болады?

2. Олар неше топқа бөлінеді?

3. Шырынды жемістер неше түрге бөлінеді

Б

1. Неліктен құрғақ жемістер деп аталады?

2. Құлпынай жемісін не себепті шырынды жеміске жатқызбайды?

В

1. Бұршаққап пен бұршаққынның айырмашылығын түсіндіріңдер.

2. Жидек жеміс пен жидек тәрізді жемістерді сипаттап мысалмен дәлелдеңдер.

№14-зертханалық жұмыс.

Тақырыбы: Шырынды және құрғақ жемістермен танысу.

Мақсаты: Құрғақ және шырынды жемістердің құрылысын қарап, өзіндік ерекшеліктерін зерттеу.

Құрал-жабдықтар: өрік, шие, қияр, асқабақ, алма, алмұрт, таңқурай жемістері, картоп түйнегі, сәбіздің жемтамыры, шалғам (редиска), қырыққабат бұршаққыны, асбұршақ, үрмебұршақтың бұршаққабы, үйеңкінің қанатшасы, бидай дәнегі, күнбағыстың тұқымшасы, емен жаңғағы және т.б. (табылғандарын алу)

Жұмыстың барысы:

1. Үлестірілген жемістерден шырындысын бір бөлек, құрғақтарын жеке бөліп алу.

2. Шырынды жемістердің сүйектісін бір бөлек, жидектерін бір бөлек ажырату. Сүйекті шырынды жемісті ұстарамен екіге бөліп суретін салу.

3. Жидек жемістіде ортасынан жарып ішіндегі тұқымдарын санау, сүйекті жеміспен салыстыру.

4. Картоп түйнегі, сәбіз, қызылшаның жемтамырларын жарып көріп жеміспен салыстырып, жеміс еместігіне көз жеткізу.

5. Құрғақ жемістердің түрлерін оқулықтағы суретпен салыстырып бір-бірінен айырмашылықтарын қарап, ішіндегі тұқымдарын санау, жемістің құрғақ екенін байқау.

Нәтижесі: 1) Кестені толтыр:

2) Берілген суретте қандай өсімдіктің жемісі бейнеленген? ____________________________

Қорытынды:__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Үй тапсырмасы. §26 оқу, зертханалық жұмысты аяқтау.

Бағалау

Жемістер

6 сынып

Биология пәнінің мұғалімі: Букенова Гүлжанат Қуанышбайқызы

Айдабол орта мектебі

Сабақтың тақырыбы: Жемістер

Сабақтың мақсаты:

Оқушыларға жемістің түрлерін таныстыру,шырынды және жемістерді ажырата білу, жемістердің емдік қасиеті мен пайдасын білдіру.

Сабақтың міндеттері:

а)білімділік: Оқушыларға жемістің түрлерімен,құрылысымен таныстыра отырып,жемістердің ұқсастығымен айырмашылығын білуге үйрету.

в)тәрбиелік: Оқушыларға экологиялық, экономикалық, эстетикалық тәрбие бере отырып оқыту.

б)дамытушылық: Осы бөлімдер арқылы оқушылардың ой-өрісін дамыту, денсаулығын күтуге үйрету, пайдалы тамақты таңдай білуге дағдыландыру,тілі дамыту,сөздік қорын молайту.

Сабақтың түрі: Аралас

әдісі: түсіндіру , сұрақ-жауап

Пәнаралық байланыс: қазақ әдебиеті, валеология, география т.б

Көрнекілігі: слайдар, интерактивті тақта, муляждар, сызбанұсқа.

Сабақтың барысы:

І Ұйымдастыру кезеңі.

1.оқушылармен сәлемдесу;

2.сынып тазалығын тексеру;

3.оқушыларды түгелдеу:

4.психологиялық қалыптастыру (зейінін аудару).

• Менің көнілім жақсы.

• Мен сабақты жылдам орындаймын.
• Мен сабақты жақсы оқимын.
• Менің жазуым жақсы.
• Менің тәртібім жақсы .

Сұрақтар

• Жынысты көбею деген не?
• Тозаңдану түрлері қандай?
• Өздігінен тозаңдану дегеніміз не?
• Айқас тозаңдану дегеніміз не?
• Ұрықтану жолын түсіндіріңіз.

Мүшелер

Вегетативті

(өсімді)

Генеративті

(көбею)

• Тамыр

• Сабақ
• Жапырақ

• Гүл

? Жеміс

? Тұқым

Жемістер

Шырынды

Құрғақ

Жидекті жеміс

Сүйекті

шырынды

жеміс

Жидек тәрізді

Алхоры

(сүйекті шырынды)

Шие

(сүйекті шырынды)

Алма

Жүзім

(жидек)

Қарлыған

(жидек)

Бұршаққап

(асбұршақ)

Қауашақ (мақта)

Бұршаққын

(қырыққабат)

Бидай дәнегі

Тұқымша

Қанатша (үйеңкі)

Емен жаңғағы

Жидекті жеміс

Қызанақ

(жидек)

Жүзім

(жидек)

Қарлыған

(жидек)

Жидек тәрізді

апельсин лимон

мандарин

Сүйекті шырынды жеміс

Алхоры

(сүйекті шырынды)

Шие

(сүйекті шырынды)

Алма жемісінің түзілуіне жатыннан басқа гүлтабаны, тостағанша мен күлтенің түбі, аталықтың төменгі бөлігі қатысады. Алма 5 ұялы жатыннан дамитындықтан жемісінің ішкі бөлігі қатты болады,әр ұясында 2 ден тұқым орналасады. Сыртқы қабаты шырынды.Сондықтан алма өзінше “алма жеміс” деп аталады.Алма жеміске: алма ,алмұрт, беже, т.б. жатады

Асқабақтар тұқымдасына жататын өсімдіктердің жемісі жидек тәрізді делінгенмен, өз алдына асқабақты жемістер деп аталады.Оларға қияр, қарбыз, қауын, асқабақ жатады.

Қарбыз

Асқабақ

Қауын

Бұршаққап

(асбұршақ)

Қауашақ (мақта)

Бұршаққын

(қырыққабат)

Бидай дәнегі

Тұқымша

Қанатша (үйеңкі)

Емен жаңғағы

Бұршаққап

(асбұршақ)

Бұршаққын

(қырыққабат)

Қауашақ (мақта)

Қанатша (үйеңкі)

Бидай дәнегі

Емен жаңғағы

Витамин деген терминді 1912 жылы поляк ғалымы К.Фрунт ұсынған. Ол латынның

“ vita”- өмір, “amin”- қажетті деген сөздерінен тұрады

Пайдалы,қажетті өнімдерді дайындайтын белгілі бір мамандар:

• Фармацевт- ол дәрі- дәрмектерді жасайтын маман.
• Бағбан- жемістерді өсіруші маман.
• Агроном- ауыл шаруашылығындағы   өнімдерді
• өсіруші маман.(бидай,арпа,сұлы т .б)
• Дизайнер-технолог- әр түрлі өсімдіктерден әдемі
• бұйымдарды безендіретін маман.
• Аспаз-кондитер- түрлі дәмді тағам дайындайтын    
• маман.
• Косметолог – сұлулық,әсемдік маманы.

Қабығы қатты, іші тәтті,

Алайық таңдап, ол не?

Жер анадан нәр алған

Тала елге таралған

Ет –сүйектен жаралған

Жейді оны таба алған.

Тест

1 Бидай жемісі:

А) дәнек Ә) жидек Б) жаңғақ

2 Бұршаққапты құрғақ жеміс:

А) Күнбағыс Ә) картоп Б) асбұршақ

3 Күнбағыс жемісі.

А) тұқымша Ә) қанатты Б) қауашақ

4 Ішінде ұсақ тұқымдары бар жеміс:

А) жаңғақ Ә) жидек Б) бұршақ

5 Көпсүйекті жеміс:

А) бүлдірген Ә) шие Б) шабдалы

• Диқан ксендзуға келіп шіркеуге тиесілі жерді жалға беруін сұрайды. - Бұл жер қараусыз, - дейді диқан, - менің болса үлкен отбасым бар. Ксендз біраз ойланып. - Жарайды, - дейді, - жалға берейін. Бірақ алдыменен бәстелесейік. Жеңсен - жер сенікі. - Қалай сонда? - түсінбейді диқан. - Сөзсіз әңгімелесіп, - деді ксендз - бірбірімізді түсінуге тырысайық. Сүйтіп ксендз диқанға саусақ көрсетеді. Диқан көп ойланбай екі саусақ көрсетеді. Ксендз аң-таң. "Қарай гөр мұны, қандай дана жауап қайтарды. Оған Құдай жалғыз деп едім, дүние екілік дегені дұрыс екен". Бұл жолы ксендз қалтасынан алма шығарады. "Дүние - жаннат", - мағынасында. Диқан сөмкесінен пиязды шығарып алманың қасына қояды. "Дегенмен көз жасы да көп", - іспетті жауап бергендей болады. - Уау! - таңқалады ксендз. - Жер сенікі. Ала бер! Диқан үйге қуанып қайтады. - Не болды? - сұрайды әйелі - Жерді ала алдың ба? - Иә, - дейді диқан, - бәстелесіп едік, жерді ұтып алдым. - Қалайша? - таңқалады әйелі. - Онымен сөзбен емес, ишаратпен әңгімелестік - Алдыменен ол маған бір саусақ көрсетті, яғни: "Көзіңді шұқып аламын" дегені ғой. Мен абыржымай оған екі саусақ көрсеттім: "Мен екі көзіңді шұқып аламын" мағынасында. Ол таңқалды да алма шығарып көрсетті, оны "Бұл менің асым" деп түсіндім. Мен өз кезегімде пиязды шығарып: "Сенің асың алма болса, менің асым - пияз" дедім. Осыдан кейін ол жерді бере салды.

Түс жорып көрейік

• Түске бидай, арпа кіретін болса, онда азық-түлікке арзаншылық болады деген сөз.
• Егер кісі түсінде жүзім жесе, онда оның өмірде бағы жанады.
• Егер кісі түсінде қауын немесе қарбыз жесе, онда оның досы байиды.
• Егер кісі түсінде алма жесе, онда ол өңінде тілегіне жетеді.
• Егер кісі түсінде шабдалы жеп жүрсе, онда ол екі дүниеде бірдей шат-шадман ғұмыр кешеді. Бұл түс өңге айналу үшін аз дегенде бір күн ораза ұстау керек.
• Егер кісі түсінде грек жаңғағын жесе, онда өңінде оның ішім-жем қоры мол болады.
• Егер кісі түсінде анар жесе, онда ол өңінде байиды.
• Егер кісі түсінде бидай көрсе, онда ол өңінде тілеген тілегіне жетеді.
• Егер кісі түсінде тары көрсе, онда ол өңінде бақытты болады.

§26 (мазмұндау)

№ 14 зертханалық жұмыс