?лулар

Үй тапсырмасы

§44. Буылтық құрттар типіне

жататын жәндіктердің негізгі

ерекшеліктері

1-тапсырма. Біліміңді сына

1.Тип неліктен буылтық құрттар болып аталған?

2.Буылтық құрттар типінің кластары.

3.Буылтық құрттардың түр саны.

4.Шұбалшаң қалай тыныс алады?

5.Көпжасушалы жәндік және жануарлар денесінің ішкі қабарғасы мен ішкі мүшелер арасындағы кеңістік.

6.Буылтық құрттардың қан тарату жүйесі.

7.Теңізде мекендейтін көпқылтанды буылтық құрттар.

8.Дара жынысты буылтық құрттардың өкілдері

9.Нағыз топырық қопсытқыш жәндік.

2-тапсырма. Мына жәндіктерді өз

типтеріне орналастыр.

Типтері

Жұмыр құрттар типі

Буылтық құрттар типі

Жалпақ құрттар типі

Тип өкілдері: 1.Ішексорғы 7.Ақ сұлама

2.Сиыр цепені 8.Айырдене

3.Нереида 9.Сүлік

4.Бауырсорғыш 10.Жіпшеқұрт

5.Қылқұрт 11.Құмғазар

6.Шұбалшаң 12.Үшкірқұрт

3-тапсырма. Терминдерге анықтама бер.

Трохофора - ..................................................

..................................................................

Параподия - ..................................................

..................................................................

Гирудин – ......................................................

..................................................................

4-тапсырма. Әр тип өкілінің тұсына әрқайсысының ерекшелік қасиетін көрсететін нөмірін тауып жаз.

І. Ақ сұлама – .....................................

ІІ. Шұбалшаң – ...................................

ІІІ. Ішексорғы – ..................................

1.Дене қуысы жоқ.

2.Қан айналым жүйесі тұйық

3.Дара жынысты.

4.Қарапайым көзшелері бар.

5.Аузында үш ерін бар.

6.Денесі сақина тәрізді буылтықтарға бөлінген.

7.Денесі кірпікшелі эпителий жасушаларымен қапталған.

8.Адамдар мен жануарлардың ішегінде тіршілік етеді.

9.Қаны қызыл

Тақырыбы:

§45.Ұлулар типіне жататын

жәндіктердің негізгі ерекшеліктері

Жаңа тақырыпты түсіндіру

Ұлулар

Денесі

жұмсақ

Үш

қабатты

Көп жасушалы

омыртқасыз

жәндіктер

Екі жақты

симметриялы

Ұлулар денесі

Бас

Бақалшақ

Бақалшақ

қалдығы

Тұлға

Аяқ

Ұлулар типі

Кластары

Қосжақтаулылар

Басаяқтылар

Бауыраяқтылар

1-тапсырма.Биологияляқ диктант

1. Қосжақтаулы ұлуларда ......................... жойылып кеткен.

2. Кальмарлар өте жылдам реактивті...........................

жасайды.

3. Басаяқты ұлулардың алдыңғы бөлігінде орналасқан аяқтары түрін өзгертіп...................... ....... айналады.

4. Қосжақтаулы ұлуларда............................... болмайды.

1.Үккі

2.Қозғалыс

3.Жұтқыншақ

4.Қармалауыш

2-тапсырма.Бауыраяқты , қосжақтаулы , басаяқты ұлуларға тән белгілерді анықтаңдар.

Ерекшеліктері

Бауыр-

аяқтылар

1. Бас бөлігі жойылып кеткен

Қосжақтау-

лылар

2. Бақалшағы жойылып кеткен

Басаяқты-

лар

3. Көздері қармалауыштарында

орналасқан

4. Құрлықта мекендейді

5. Көздері болмайды

6. Тез қимылдайды

7. Өсімдіктермен қоректенеді

8. Жыртқыштар

3

4-тапсырма.Тест

1.Айқұлақтарда тыныс алу мүшесі

А)Желбезек В)Өкпе С)Дененің бүкіл беті

2.Ұлуларда алғаш рет қай без пайда болды?

А)Ұйқы безі В)Бауыр С)Бездері жоқ

3.Қай ұлуда бас бөлігі жоқ?

А)Айқұлақ,мидия В)Сегізаяқ,кальмар С)Жүзім ұлуы

4.Бауыраяқтыларға қайсысы жатады?

А)Қошқармүйіз В)Кальмар С)Каракатица

5.Басаяқтыларға қайсысы жатады?

А)Кальмар В)Мидия С)Айқұлақ

6.Қосжақтаулылар қайда тіршілік етеді?

А)Құрлықта В)Ауада С)Тастарда

7.Ұлуларда бақалшақтың маңызы қандай?

А)Ауа жұту В)Қорғаныс С)Тыныс алу

Тест сұрақтарының жауаптары

1-А

2-В

3-А

4-А

5-А

6-А

7-В

Ұлулар әлемінде

Қармалауыш мұртшасы қоянның құлағына ұқсас болғандықтан,аплизия деп аталатын ұлуды кейде теңіз қояны дейді.Оның дене тұрқы 25-30 см,салмағы 0,5 килограмға дейін жетеді.Аплизия жер шарындағы суы жылы теңіздерде кең тараған.Бақалшағы өте кішкене,жалаңаш денесін күлгін немесе қызыл түсті шырыш қаптаған.Шырышы өте улы болады.Аплиза өзіне шабуыл жасаған жауынан қорғану кезінде денесінен күлгін түсті қою сұйықтық шашады.Ұлудың суға атқылаған сұйықтығы суда дереу еріп,қою тұман түзеді.Тұман сейілгенге дейін теңізқояны жауынан жасырынып та үлгереді.Бұл сұйықтықтың түсі марганцовка ерітіндісі тәрізді,оны ұлу денесінің соңғы бөлігінднгі арнаулы безден бөліп шығарады.

Табиғатта мөлдір денелі ұлу да тіршілік етеді,оныфиллирое деп атайды.Филлирое ұлуының мөлдірлігі сондай,оның денесі арқылы жазылған жазуды оқуға болады.Филлироенің дене тұрқы 3 см ғана,Жерорта теңізінде тіршілік етеді.Оның қараңғыда жарық бөлетін де қасиеті бар.Егер филлироеге бөгде жәндіктер жанаса қалса,оның мөлдір денесінен көгілдір түс жарқ ете түседі.Бұл затты филлироенің ерекше безді жасушалары бөліп шығарады .

Дене қуысы

Асқорыту жүйесі

Артқы ішек

Аналь тесігі

Тынысалу жүйесі

Сорғыштар

Қантарату жүйесі

Үйге тапсырма

1.§ 45.Ұлулар типіне жататын жәндіктердің

негізгі ерекшеліктері

2.Кесте толтыру

Мына кестені толтырып,дұрысына (+) белгісін,дұрыс келмегеніне

(-) таңбасын қойыңдар

Ұлулар типі

1.Жүзімдік ұлу

2.Айқұлақ

3.Кальмар

Пайда болған жаңа жүйке туралы қысқаша жазыңдар