Басая?ты ?лулар

Саба?ты? та?ырыбы: Басая?ты ?лулар класы

Сегізая?тар,кальмар,каракатица.

Саба?ты? ма?саты:

Білімділік: ?луларды? ??рлысы мен тіршілік жа?дайы,таби?атта?ы ж?не адам ?міріндегі р?лі туралы т?сінік беру

Дамытушылы?: О?ушыларды? д?ниетанымдарын ке?ейту, логикалы? ж?не аналитикалы? ойлау ?абілетін дамыту ?з бетімен ізденуге,п?нге ?ызы?ушылы?ын арттыру

Т?рбиелік: ??ыптылы??а т?рбие,таби?ат?а деген с?йіспеншілігін арттыру.

Саба?ты? т?рі: аралас саба?

Саба?ты? ?дісі: т?сіндірме, с?ра?-жауап, кестемен ж?мыс

Саба?ты? к?рнекілігі: басая?ты ?луларды? суреттері,презентация,с?зж?мба?

Саба?ты? барысы: І ?йымдастыру

· о?ушылармен амандасу

· о?ушыларды т?гендеу

· саба??а даярлы?тарын тексеру

ІІ ?й тапсырмасын с?рау

1. Кім жылдам? С?ра?-жауап

1.Т?рленіп даму деген не?

2.Ба?алша? са?тал?ан ?лулар?

4.?лулар типіне жататын ж?ндіктерді? негізгі ерекшеліктері?

5.Т?л?адан ерекше ?атпарлы ?абат?

6.?луларды? ас?орыту ж?йесіндегі ерекше без?

7.?осжа?таулы ?лулар?

8.Та?ам ретінде пайдаланатын ?лулар?

2.Слайд.Суреттегі ?осжа?таулы ай??ла?ты? ??рылысын еске т?сіріп,ата?дар.

ІІІ Жа?а саба?

Басая?ты ?лулар класы.Олар - е? жо?ары ??рылымды ж?ндіктер. Б?ларда ба?алша? жойылып кеткен. Суы т?зды ж?не о?т?стіктегі те?іздерде, м?хиттарда ?ана ?мір с?релі. Басая?ты ?лулар - ?те ірі ж?ндіктер. Мысалы, тере?су кальмарыны? ?зынды?ы - 18 м, м?ны? 10 метрі ?армалауыш. ?армалауышты? жуанды?ы 20 м. Басая?тыларды? денесі бастан ж?не т?л?адан ??ралады. Ауыз т??ірегінде ?те к?шті 8 - 10 ?армалауыштар болады. ?армалауыштарды? ішкі жа?ында бірнеше ?атар са?иналан?ан сор?ыштар бар. Сегізая?тар ?армалауыштарды? ж?рдемімен су т?бінде ж?ріп, ?орегін ауданды. С?йтіп б?ларды? басында?ы ?армалауыштар ая? ?ызметін де ат?арады. Каракатина ж?не кальмар ?те баяу ж?ру ?шін ?армалауышы мен басын алды?а ?аратыл ж?зеді. ?те шапша? ?оз?алу ?ажет бол?ан жа?дайда денесіні? арт?ы б?лігімен реактивті ?оз?алады. Ая?ы (?армалауыштары) басында бол?анды?тан, б?л ж?ндіктер басая?ты ?лулар класына жат?ызылады. Басая?тыларды? ?азіргі кезде 800-ге жуы? т?рлері бар.Басая?ты ?луларды? бір ?кілі - кальмар. Шеміршекті басс?йегінде ми орналасады. Б?л - оны? басы. Басты? екі жа?ында ?лкен к?здері бар. Оны? ??рылымы адам к?зіні? ??рылысына ??сас. Бір ?ызы?ы: к?зді? біреуі бір затты, екіншісі екінші затты жеке-жеке к?ре алады. Кальмарлар су тере?інде са?атына 50 ша?ырымды? жылдамды?пен ж?зіп, ?орегін аулайды.

Каракатица да - басая?ты ?лу. Ол су т?бін ала тіршілік етеді. ??мда жасырынып жат?ан асшаянды аулайды. Жемін аулау ?шін ??м?а бас б?лігіндегі ойыстан су ат?ылатады. ??м жан-жа??а ?шып, асшаян к?рініп ?алады. Енді оны ?стап жеу каракатина?а ?иынды? келтірмейді.

Сегізая? су т?бінде баяу ?оз?алады. ?зге басая?тылар т?різді сегізая? жауынан сиялы с?йы?ты?ын шашып, ??тылып кетеді. Бір ?ызы?ы сегізая?ты «си?ырлан» ?йы?тату?а болады. Ол ?шін сегізая?ты? аузын жо?ары ?аратыл, ?армалауыштарын т?мен салбыратса болды. Ол дереу ?й?ы?а баталы. Енді о?ан не жасаса да сезбей, ?йы?тай береді. Б?лар жырт?ыш бол?анды?тан, те?іздегі балы?тарды, шаянт?різдестерді, ?зге ?луларды, т. б. ?орек етеді. К?сіптік балы? ?йіріні? шыр?ын б?зып, оларды ??ртады (мысалы, ?иыршы?ысты? кальмар). Сондай-а? басая?ты ?луларды тісті киттер, акулалар, ескекая?тылар (те?ізмысы?), т. б. ?орегіне жаратады. Кейбір елдердегі т?р?ындар каракатицаны ж?не сегізая?ты та?ам ретінде пайдаланады.К?птеген елдерде каракатица мен кальмар к?сіптік ма?сатта ауланады. ?лулар - т?рлер саны бойынша буна?денелілерден кейінгі екінші орында?ы ж?ндіктер. Оларды? ?азіргі кезде 80 мы? т?рі бар деп есептеледі. ?лулар типіне жататын ж?ндіктерді? денесі ж?мса?, ?ш ?абатты, екіжа?ты симметриялы? к?пжасушалы, ??рылысы ??сас болып келеді. Оларды? денесі бастан, т?л?алан, ая?тан (?армалауыштардан), ба?алша?тан ж?не ба?алша? ?алды?ынан т?рады. Денесі буна??а б?лінбеген. Ас?орыту ж?йесі ед?уір к?рделі. Тіс орнына - ?ккі, ас?а ?атысты без - бауыр м?шелері бар. ?антарату ж?йесі - ашы?. «Ж?регі» - екі ??ла?ша, бір ?арыншадан т?рады. Таби?атта ?осжынысты ж?не дара жынысты ?лулар кездеседі. Ж?йке жасушалар жина?талып, т?йінге айналады. Тынысалу ?кпе ж?не желбезек ар?ылы ж?зеге асады. Бізге ?луларды? ?ш класы к?бірек таныс. Олар, бауырая?ты ?лулар, ?осжа?таулы ?лулар ж?не басая?ты ?лулар

І? Саба?ты бекіту

1-Слайд.Суреттегі ?луларды? аттарын жазып, оларды кластар?а б?л

Кесте мен ж?мыс. Д?рысына (+) белгісін, д?рыс келмегеніне (-) та?басын ?ойы?дар

?лулар типі

Дене ?уысы

Ас?орыту ж?йесі

Арт?ы ішек

Аналь тесігі

Тынысалу ж?йесі

?антарату ж?йесі

Сор?ыштары

1.ж?зімдік 2.ай??ла? 3.кальмар

? Саба?ты ?орытындылау

1.Тест тапсырмалары

?лу денесі неше б?лімнен т?рады

А) 3 Б) 5 В) 4

2. ?луды? з?ршы?ару ж?йесі

А) б?йрек Б) несепа?ар В) барлы?ы д?рыс

3. Реактивті ?оз?алыс жасайды

а)кальмар, б)тоспа?лу, в)?ош?ар м?йіз

4. ?луларда?ы ?ан айналым

а)т?йы?, б)ашы?, в)екі ше?берлі

5. ?луларды зерттейтін ?ылым

а)гельминталогия, б)маммалогия в)малакология

6.?луларда ал?аш пайда бол?ан

а)?арын, б)Ішек, в)бауыр

7.?луларда ж?йке жасушалары жина?талып….

а)ж?йке ж?йесін ??райды б)т?йінге айналады в)ми мен ж?лын ??райды

8.Басая?ты ?лулар денесі ??ралады

а)бастан ж?не т?л?адан б)бас,т?л?а,ая?тан в)бас,т?л?а,ая?,ба?алша?тан

9.Ас ?орыту ж?йесі

а) ауыз тісшелері(?ккі) — ж?т?ынша? – ?арын -ішек — анальтесігі

б) ауыз ?уысы — ішек – анальтесігі

10.Т?рленіп даму сатысы:

а)ж?мырт?а-дерн?сіл-ересек ж?ндік б)ж?мырт?а ересек ж?ндік

С?зж?мба? шешу

1.Ай??ла? ?луларды? ?ай класыны? ?кілі

2. Ж?йке ж?йесі т?рады

3. Та?ам ретінде пайдаланылатын ?лу т?рі

4. Тіс орнына

5. ?луды? тынысалу м?шесі

6. Ж?мырт?адан тікелей жас ?лу ?рбиді, б?л ?андай даму

7. Те?ізде тіршілік ететін ?осжа?таулы ?луды? ?кілі

8. ?луды? алды??ы б?ліктеріндегі ая?тары

?І Ба?алау, ?йге тапсырма §45 ?лулар типі реферат дайындау

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Басая?ты ?лулар»

Сабақтың тақырыбы: Басаяқты ұлулар класы

Сегізаяқтар,кальмар,каракатица.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Ұлулардың құрлысы мен тіршілік жағдайы,табиғаттағы және адам өміріндегі рөлі туралы түсінік беру

Дамытушылық: Оқушылардың дүниетанымдарын кеңейту, логикалық және аналитикалық ойлау қабілетін дамыту өз бетімен ізденуге,пәнге қызығушылығын арттыру

Тәрбиелік: Ұқыптылыққа тәрбие,табиғатқа деген сүйіспеншілігін арттыру .

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндірме, сұрақ-жауап, кестемен жұмыс

Сабақтың көрнекілігі: басаяқты ұлулардың суреттері,презентация,сөзжұмбақ

Сабақтың барысы: І Ұйымдастыру

оқушылармен амандасу
оқушыларды түгендеу
сабаққа даярлықтарын тексеру

ІІ Үй тапсырмасын сұрау

1. Кім жылдам? Сұрақ-жауап

1.Түрленіп даму деген не?

2.Бақалшақ сақталған ұлулар?

4.Ұлулар типіне жататын жәндіктердің негізгі ерекшеліктері?

5.Тұлғадан ерекше қатпарлы қабат?

6.Ұлулардың асқорыту жүйесіндегі ерекше без?

7.Қосжақтаулы ұлулар?

8.Тағам ретінде пайдаланатын ұлулар?

2.Слайд.Суреттегі қосжақтаулы айқұлақтың құрылысын еске түсіріп,атаңдар.

ІІІ Жаңа сабақ

Басаяқты ұлулар класы.Олар - ең жоғары құрылымды жәндіктер. Бұларда бақалшақ жойылып кеткен. Суы тұзды және оңтүстіктегі теңіздерде, мұхиттарда ғана өмір сүрелі. Басаяқты ұлулар - өте ірі жәндіктер. Мысалы, тереңсу кальмарының ұзындығы - 18 м, мұның 10 метрі қармалауыш. Қармалауыштың жуандығы 20 м. Басаяқтылардың денесі бастан және түлғадан құралады. Ауыз төңірегінде өте күшті 8 - 10 қармалауыштар болады. Қармалауыштардың ішкі жағында бірнеше қатар сақиналанған сорғыштар бар. Сегізаяқтар қармалауыштардың жәрдемімен су түбінде жүріп, қорегін ауданды. Сөйтіп бұлардың басындағы қармалауыштар аяқ қызметін де атқарады. Каракатина және кальмар өте баяу жүру үшін қармалауышы мен басын алдыға қаратыл жүзеді. Өте шапшаң қозғалу қажет болған жағдайда денесінің артқы бөлігімен реактивті қозғалады. Аяғы (қармалауыштары) басында болғандықтан, бұл жәндіктер басаяқты ұлулар класына жатқызылады. Басаяқтылардың қазіргі кезде 800-ге жуық түрлері бар.Басаяқты ұлулардың бір өкілі - кальмар. Шеміршекті бассүйегінде ми орналасады. Бұл - оның басы. Бастың екі жағында үлкен көздері бар. Оның құрылымы адам көзінің құрылысына ұқсас. Бір қызығы: көздің біреуі бір затты, екіншісі екінші затты жеке-жеке көре алады. Кальмарлар су тереңінде сағатына 50 шақырымдық жылдамдықпен жүзіп, қорегін аулайды.

Каракатица да - басаяқты ұлу. Ол су түбін ала тіршілік етеді. Құмда жасырынып жатқан асшаянды аулайды. Жемін аулау үшін құмға бас бөлігіндегі ойыстан су атқылатады. Құм жан-жаққа ұшып, асшаян көрініп қалады. Енді оны ұстап жеу каракатинаға қиындық келтірмейді.

Сегізаяқ су түбінде баяу қозғалады. Өзге басаяқтылар тәрізді сегізаяқ жауынан сиялы сұйықтығын шашып, құтылып кетеді. Бір қызығы сегізаяқты «сиқырлан» ұйықтатуға болады. Ол үшін сегізаяқтың аузын жоғары қаратыл, қармалауыштарын төмен салбыратса болды. Ол дереу ұйқыға баталы. Енді оған не жасаса да сезбей, ұйықтай береді. Бұлар жыртқыш болғандықтан, теңіздегі балықтарды, шаянтәріздестерді, өзге ұлуларды, т. б. қорек етеді. Кәсіптік балық үйірінің шырқын бұзып, оларды құртады (мысалы, қиыршығыстық кальмар). Сондай-ақ басаяқты ұлуларды тісті киттер, акулалар, ескекаяқтылар (теңізмысық), т. б. қорегіне жаратады. Кейбір елдердегі тұрғындар каракатицаны және сегізаяқты тағам ретінде пайдаланады.Көптеген елдерде каракатица мен кальмар кәсіптік мақсатта ауланады. ұлулар - түрлер саны бойынша бунақденелілерден кейінгі екінші орындағы жәндіктер. Олардың қазіргі кезде 80 мың түрі бар деп есептеледі. Ұлулар типіне жататын жәндіктердің денесі жұмсақ, үш қабатты, екіжақты симметриялық көпжасушалы, құрылысы ұқсас болып келеді. Олардың денесі бастан, тұлғалан, аяқтан (қармалауыштардан), бақалшақтан және бақалшақ қалдығынан тұрады. Денесі бунаққа бөлінбеген. Асқорыту жүйесі едәуір күрделі. Тіс орнына - үккі, асқа қатысты без - бауыр мүшелері бар. Қантарату жүйесі - ашық. «Жүрегі» - екі құлақша, бір қарыншадан тұрады. Табиғатта қосжынысты және дара жынысты ұлулар кездеседі. Жүйке жасушалар жинақталып, түйінге айналады. Тынысалу өкпе және желбезек арқылы жүзеге асады. Бізге ұлулардың үш класы көбірек таныс. Олар, бауыраяқты ұлулар, қосжақтаулы ұлулар және басаяқты ұлулар

ІҮ Сабақты бекіту

1-Слайд.Суреттегі ұлулардың аттарын жазып, оларды кластарға бөл

Кесте мен жұмыс. Дұрысына (+) белгісін, дұрыс келмегеніне (-) таңбасын қойыңдар

Ұлулар типі	Дене қуысы	Асқорыту жүйесі	Артқы ішек	Аналь тесігі	Тынысалу жүйесі	Қантарату жүйесі	Сорғыштары
1.жүзімдік 2.айқұлақ 3.кальмар