Морфологияны ?айталау

Сабақтың тақырыбы Морфологияны қайталау

Мақсаттары:

-оқушыларды сабақта алған білімдерін өмірде қолдана білуге талпындыру;

ҰБТ-ға сапалық дайындықты ұйымдастыру;

оқушыларды 100% оқу үлгеріміне талаптандыру;

ҰБТ-ның сапасын және орташа ұпайын жоғарылату.

Ұйымдастыру бөлімі: Амандасу.

Оқушылардың назарын

сабаққа аударту.

Психологиялық тренинг.

Үй тапсырмасын тексеру

1. Фонетика ғылымы нені зерттейді?

2. Қазақ тіліне тән дыбыстар саны нешеу?

3. Тілдің қатысына қарай дауысты дыбыстар нешеге бөлінеді?

4. Дауыссыз дыбыстар нешеге бөлінеді?

5. Буын дегеніміз не?

6. Үндестік заңы дегеніміз не?

7. Үндестік заңына бағынбайтын сөздерге мысал келтір.

8. Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшаларды ата.

9. Тасымалданбайтын сөздерге мысал айт.

10. Қазақ тілінде екпін сөздің қай буынына түседі?

Оқушыға кеңес

1. Сұраққа дұрыс жауап беру үшін оны аяғына дейін түсініп оқы.

2. Егер де сұрақтың жауабын білмесеңіз, оны кейінге қалдырыңыз.

3. Оңай сұрақтардан бастаған жөн. Көп ойлануды қажет ететін сұрақтарға

тоқтамаңыз, керісінше нақты жауабын білетін сұрақтан бастаңыз.

1. Түсініксіз, қиын сұрақтарды тастап, уақыт үнемдеуді үйреніңіз.

2. Жасап отырған сұрақ төңірегінде ғана ойланыңыз. Тесттегі сұрақтардың бір-бірімен байланысы жоқ екенін естен шығармаңыз.

6. Енді қиын сұрақтарға қайта оралыңыз.

7. Егер де бірден дұрыс жауапты іздемей, кезек-кезек сай келмейтін жауаптарды алып тастап отырсаңыз, көптеген тапсырмалардың жауабын табуға болады.

8. Өзіңіздің жұмысыңызды тексеріп шығуға уақыт қалдырыңыз.

ҰБТ –ға дайындық бойынша қайталау

1. Лексика – белгілі бір тілдегі сөздеордің жиынтығы

Сөздің мағынасы

Тура ауыспалы

Тура мағына – жер, аспан, бұлт, жел

Ауыспалы мағына – көз: 1. Адамның , жан-жануардың көру мүшесі

2.Күннің көзі, бұлақтың көзі

1. Көп мағыналы сөз – бір негізден таралып, бір сөз табына қатысты болады

Мысалы:

Адамның, жан – жануардың дене мүшесі

Бас -

Шөптің, ағаштың жоғары жағы

Таудың ең үсті

Бір нәрсенің айласы

1. Омонимдер – бір – бірінен алшақ болып, кейде сөз басына, кейде бір әртүрлі сөз басына қатысты болады

Айт келді – діни мейрам

Айт

Ән айт – қимыл мағынадағы мейрам

Айт - итті бір нәрсеге айтақтап қосу үшін айтылатын одағай сөздер

1. Синонимдер – мағыналары бір – біріне жақын , бірақ әртүрлі дыбысталып айтылатын сөздер

Мысалы: ас, тамақ, ауқат, тағам, дәм

1. Антонимдер - мағыналары бір – біріне қарама қарсы болып келетін сөздер: үлкен- кіші, суық – жылы, ескі – жаңа, қатты – жұмсақ, жомарт – сараң

2. Табу – халықтың наным-сенімі мен салт – дәстүріне байланысты атын тура айтуға тыйым салынатын сөздер.

3. Эфемизим – ойды сыпайы, жағым етіп жеткізу: өтірік айту – қосып айту, ұрлық жасамау – ала жібін аттамау

4. Дисфемизим - дөрекі, әдепсіз сөздер: қырт, қыртпа

5. Фразеологизм – бірнеше сөздің тіркесуімен жасалғанымен, бір ғана мағынаны білдіретін тіркестер: тас бауыр – мейрімсіз, ит терісін басына қаптады – балағаттады, қыздың жиған жүгіндей – көркем, әсем

6. Архаизм –қоғам дамуына орай тіліміздегі қолданыстан шыққан сөздер: патша, уәзір, қызыл әскер, күпі, сәукеле

7. Диалект сөздер – белгілі бір жердегі тұрғындардың сөйлеу тілінде ғана қолданылады: тәртіп – нұсқау,бұйрық, шалбар – сым, қабырғы – жар, жұмыртқа – тұқым

8. Кәсіби сөздер – белгілі бір кәсіппен шұғылданатын адамдар арасында қолданылады: пышқы – араның бір түрі, шербек – үлкен ара, ыңғыр – ағаш оятын құрал

Топтық жұмыс: Әр топ бір-біріне грамматикалық сұрақтар қояды.

Тест тапсырмалары:

1. Тура мағыналы сөзді тап:

А) құлақ салады В) құлақ етін жеді С) баспасөз – қоғамның құлағы

Д) құлағым ауырып жүр Е) ақпа құлаққа айтсаң, ағып төгеді

2. Ауыспалы мағынада қолданылып тұрған сөзді тап:

А) Күн сәулесі нұрын шашады В) Терезеден күн түсіп тұр

С) Күнсіздерге күн болған Д) Күнде –күнде осы жаттығуды қайталайды Е) Күн ыстық екен

1. Көп мағынаға ие болатын сөзді тап: Өзі бір жүзіктің көзінен өткендей пысық жігіт екен

А) Жүзіктің В) Көзінен С) Өткендей Д)Пысық Е) Жігіт

4 Омоним сөзді көрсет:

А) Мектепті бітіруге бір жыл қалып еді

В) Өзің кездескеннен өзгерген жоқ

С) Мөңкенің үйі таң атқанша кісіден құр болмады

Д) Андрей тірліктен әлі үміт үзген жоқ

Е) Жүрегі анық бір жаманшылықты сезіп алқынып барады

5 Құрамында «бет» сөзінің синонимі бар мақал – мәтелді тап:

А) Еңбек- өмір ажары В) Жақсы үлгі – елдің туы С) Айна – айна

емес, халық – айна Д) Көпке күл шашпа Е)Мал сақтама, ар сақта

6 Антонимдері бар қатарды белгіле:

А) Ар жазасы бар жазадан ауыр В) Малсыз болсаң да, арсыз болма

С)шеберден – олжа, шешеннен – сауға. Д) еңбек – дәулет, бедел – сәулет.

Е) Ағайын бір еліде, бір теріде.

7. Диалект сөзді тап:

А) Нағашы В)Құдағай С)Бөле Д)Абысын Е)Құдаша

Тест жауаптары: 1)Д 2)С 3)В 4)С 5)А 6)Е 7)В

Рефлексия Нені жақсы игердім Нені игеруім керек

Yйге тапсырма Лексика, морфология бойынша10 cұрақ