Саба?ты? ма?саты: білімділік – зат есімні? т?рленуі туралы т?сіндіру,о?ушыларды? ой-?рісін ке?ейту,зат есім та?ырыбынан ал?ан білімдерін еске т?сіру,зат есім та?ырыбы бойынша білімін жетілдіру;
дамытушылы? – жеке т?л?аны? ой-?абілетіне ?сер ету ар?ылы о?ушыларды? ?здігінен ж?мыс?а баулу,с?йлеу шеберліктерін,тіл байлы?тарын дамыту; т?рбиелік –о?ушыны білімділікке,ойлылы??а жетектеу,п?нге ?ызы?ушылы?ын арттыру,ту?ан тілін с?юге,?адірлеуге т?рбиелеу.
Саба? «Ашы? журнал саба?ы» деп аталады.Журналды? ?р пара?ында та?ырыптар берілген.
1.?айталау – о?у анасы.
2.Жа?а саба? ??пиясы.
3.кітап – досы?,а?ылшы?.
4.Білімі?ді бай?ап к?р.
ІІ.?й тапсырмасын тексеру.
?ызы?ушылы?ты ояту.Ой ша?ыру.
1. «?айталау – о?у анасы».
«Кубик ла?тыру» ойыны.мен т?рлі-т?сті кубикті орта?а тастаймын.?ш ?атар т?стерді та?дау ар?ылы тапсырмаларын орындайды.?ш минут уа?ыт беріледі.
Тапсырмалар
1-?атар.О?ушылар бірлесіп зат есім бойынша тірек-сызбсын салады,т?сіндіреді.
дара, к?рделі
кім,не негізгі,туынды
жалпы ж?не жал?ы деректі,дерексіз
к?птеледі септеледі
т?уелденеді
Алды
Тіл
?ызыл
?нер
Аманаты
Ата-баба
Тіл
2-?атар. Тірек с?здер ар?ылы ж?мыс.Т?мендегі плакат?а жазыл?ан с?здер бойынша ?ш с?йлем ??рау,зат есім болатын с?здерді белгілеу.
3-?атар.
Бейнес?з.
1.?лтты? аты.
2.Ел ордасы.
3.Жанша Досм?хамед?лыны? ту?ан жері
4. «Кет» с?зіні? антонимі
5. С?з табы
6.Т?уелсіздік тірегі.
7.С?зді? к?ркі.
ІІІ.Ма?ынаны тану.
2. «Жа?а саба? ??пиясы».
Морфология.
Зат есімні? т?рленуі.
Зат есімді т?рлендіретін т?л?алар оны? жал?аулары болып табылады.
?аза? тілінде жал?ауды? т?рт т?рі бар.
к?птік т?уелдік септік жіктік
Зат есім к?птеледі,т?уелденеді,септеледі.
Тек адам?а байланысты,адам?а ?атысты зат есімдері ?ана жіктеле алады.
Мысалы: Мен бала-мын
Сен бала-сы?
Сіз бала-сыз
Ол бала
О?улы?та?ы к?птік жал?ау,т?уелдік жал?ау м?ліметтері,о?ан байланысты берілген кесте саба?та пайдаланылды.
3. «Кітап – досы?,а?ылшы?».
Жатты?улар мен тапсырмалар ж?мысы
1-?атар. Берілген с?йлемнен к?ртік жал?ауын ?абылдап т?р?ан зат есімдерді табу.
Тіл – адамдар баласыны? баласын ?азіргі ?ркениетке жеткізген ?лылар к?шті.Ата-бабалырымыз ана тілімізді ш?райлы да к?рікті ?алпында кейінгі ?рпа?тарына аманат ете білген.
2-?атар. Зат есімні? о?аша т?уелденуіне мысал келтір.
3-?атар. А?алар,апалар,аналар деген зат есімдерді орта? т?уелде.
IV. Бекіту.Ой тол?аныс.
4. «білімі?ді бай?ап к?р»
Тест
1. ?аза? тілінде неше с?з табы бар?
А) 6 Б)9
?) 7 В) 8
2. О?ушы,бала,ана с?здері ?ай с?з табына жатады?
А) Сан есім Б) Есімдік
?) ?стеу В) Зат есім
3. Жал?ауды? неше т?рі бар?
А) 4 Б) 5
?) В) 2
4. Туынды зат есім ж?рна?ын белгіле. О?улы?та?ы к?птік жал?ау,т?уелдік жал?ау м?ліметтері,о?ан байланысты берілген кесте саба?та пайдаланылды.
3. «Кітап – досы?,а?ылшы?».
Жатты?улар мен тапсырмалар ж?мысы
1-?атар. Берілген с?йлемнен к?ртік жал?ауын ?абылдап т?р?ан зат есімдерді табу.
Тіл – адамдар баласыны? баласын ?азіргі ?ркениетке жеткізген ?лылар к?шті.Ата-бабалырымыз ана тілімізді ш?райлы да к?рікті ?алпында кейінгі ?рпа?тарына аманат ете білген.
2-?атар. Зат есімні? о?аша т?уелденуіне мысал келтір.
3-?атар. А?алар,апалар,аналар деген зат есімдерді орта? т?уелде.
IV. Бекіту.Ой тол?аныс.
4. «білімі?ді бай?ап к?р»
А) –хана,-паз,-кер
?) –лы,-лі,-ды,-ді,-ты,-ті
Б) –шы,-ші,-лы?,-ім,-ыс
В) –дай,-дей,-тай,-тей
5. К?рделі зат есімдерді тап.
А) білім,к?рек,к?йші
?) ая?,ауыл,бала,дала
Б) ана,?ала,мектеп
В) ашудас,ая?-таба?,ауыл-айма?
6. Т?уелдік жал?ауыны? о?аша,орта? т?ріні? ІІІ жа?ыны? ?осымшаларын к?рсет
Сабақтың мақсаты: білімділік – зат есімнің түрленуі туралы түсіндіру,оқушылардың ой-өрісін кеңейту,зат есім тақырыбынан алған білімдерін еске түсіру,зат есім тақырыбы бойынша білімін жетілдіру;
дамытушылық – жеке тұлғаның ой-қабілетіне әсер ету арқылы оқушылардың өздігінен жұмысқа баулу,сөйлеу шеберліктерін,тіл байлықтарын дамыту; тәрбиелік –оқушыны білімділікке,ойлылыққа жетектеу,пәнге қызығушылығын арттыру,туған тілін сүюге,қадірлеуге тәрбиелеу.
Сабақ «Ашық журнал сабағы» деп аталады.Журналдың әр парағында тақырыптар берілген.
1.Қайталау – оқу анасы.
2.Жаңа сабақ құпиясы.
3.кітап – досың,ақылшың.
4.Біліміңді байқап көр.
ІІ.Үй тапсырмасын тексеру.
Қызығушылықты ояту.Ой шақыру.
1. «Қайталау – оқу анасы».
«Кубик лақтыру» ойыны.мен түрлі-түсті кубикті ортаға тастаймын.Үш қатар түстерді таңдау арқылы тапсырмаларын орындайды.Үш минут уақыт беріледі.
Тапсырмалар
1-қатар.Оқушылар бірлесіп зат есім бойынша тірек-сызбсын салады,түсіндіреді.
дара, күрделі
кім,не негізгі,туынды
Зат есім
жалпы және жалқы деректі,дерексіз
көптеледі септеледі
тәуелденеді
2-қатар. Тірек сөздер арқылы жұмыс.Төмендегі плакатқа жазылған сөздер бойынша үш сөйлем құрау,зат есім болатын сөздерді белгілеу.
Алды
Тіл
Қызыл
Өнер
Аманаты
Ата-баба
Тіл
3-қатар.
Бейнесөз.
1.Ұлттың аты ...
2.Ел ордасы ...
3.Жанша Досмұхамедұлының туған жері
4. «Кет» сөзінің антонимі
5. Сөз табы
6.Тәуелсіздік тірегі ...
7.Сөздің көркі ...
ІІІ.Мағынаны тану.
2. «Жаңа сабақ құпиясы».
Морфология.
Зат есімнің түрленуі.
Зат есімді түрлендіретін тұлғалар оның жалғаулары болып табылады.
Қазақ тілінде жалғаудың төрт түрі бар.
Жалғау
көптік тәуелдік септік жіктік
Зат есім көптеледі,тәуелденеді,септеледі.
Тек адамға байланысты,адамға қатысты зат есімдері ғана жіктеле алады.
Мысалы: Мен бала-мын
Сен бала-сың
Сіз бала-сыз
Ол бала
Оқулықтағы көптік жалғау,тәуелдік жалғау мәліметтері,оған байланысты берілген кесте сабақта пайдаланылды.
3. «Кітап – досың,ақылшың».
Жаттығулар мен тапсырмалар жұмысы
1-қатар. Берілген сөйлемнен көртік жалғауын қабылдап тұрған зат есімдерді табу.
Тіл – адамдар баласының баласын қазіргі өркениетке жеткізген ұлылар күшті.Ата-бабалырымыз ана тілімізді шұрайлы да көрікті қалпында кейінгі ұрпақтарына аманат ете білген.
2-қатар. Зат есімнің оңаша тәуелденуіне мысал келтір.
3-қатар. Ағалар,апалар,аналар деген зат есімдерді ортақ тәуелде.
IV. Бекіту.Ой толғаныс.
4. «біліміңді байқап көр»
Тест
1. Қазақ тілінде неше сөз табы бар?
А) 6 Б)9
Ә) 7 В) 8
2. Оқушы,бала,ана сөздері қай сөз табына жатады?
А) Сан есім Б) Есімдік
Ә) Үстеу В) Зат есім
3. Жалғаудың неше түрі бар?
А) 4 Б) 5
Ә) В) 2
4. Туынды зат есім жұрнағын белгіле. Оқулықтағы көптік жалғау,тәуелдік жалғау мәліметтері,оған байланысты берілген кесте сабақта пайдаланылды.
3. «Кітап – досың,ақылшың».
Жаттығулар мен тапсырмалар жұмысы
1-қатар. Берілген сөйлемнен көртік жалғауын қабылдап тұрған зат есімдерді табу.
Тіл – адамдар баласының баласын қазіргі өркениетке жеткізген ұлылар күшті.Ата-бабалырымыз ана тілімізді шұрайлы да көрікті қалпында кейінгі ұрпақтарына аманат ете білген.
2-қатар. Зат есімнің оңаша тәуелденуіне мысал келтір.
3-қатар. Ағалар,апалар,аналар деген зат есімдерді ортақ тәуелде.
IV. Бекіту.Ой толғаныс.
4. «біліміңді байқап көр»
А) –хана,-паз,-кер
Ә) –лы,-лі,-ды,-ді,-ты,-ті
Б) –шы,-ші,-лық,-ім,-ыс
В) –дай,-дей,-тай,-тей
5. Күрделі зат есімдерді тап.
А) білім,күрек,күйші
Ә) аяқ,ауыл,бала,дала
Б) ана,қала,мектеп
В) ашудас,аяқ-табақ,ауыл-аймақ
6. Тәуелдік жалғауының оңаша,ортақ түрінің ІІІ жағының қосымшаларын көрсет
А) –ым,-ім,-м,-мыз,міз
Ә) –ңыз,-ңіз,-ыңыз,іңіз
Б) –сы,-сі,-ы,-і
В) –ң, -ың,-ің.
V. Үйге тапсырма.38-жаттығу. Тәуелдік жалғаулы сөздерді тауып,оңаша және ортақ түрде үш жақта тәуелдеңдер.
Шығарма жазу. «Туған жер – тұғырың,туған тіл – қыдыры».
