Урок: "Фонетика"

I. Саба?ты? та?ырыбы:

«Фонетика саласынан ?тiлген материалдарды сатылай комплекстi талдай о?у ж?не математикалы? т?сiл».

Саба?ты? ма?саттары:
1. Бiлiмдiлiк ма?саты: а/ бiр с?йлемге сатылай комплекстi талдау жасай отырып, с?йлем оны? т?рлерi; с?з оны? ??рамы, с?здi? дыбысты? ??рамы,дыбыстарды? т?рлерi туралы ме?герген бiлiмдерiн естерiне т?сiру; ?/ талдау ж?ргiзу кезiнде о?ушыларды сауатты жазу?а, сауатты с?йлеуге баулу; б/ талдау барысында математикалы? т?сiлдi ?олдану.
2. Дамытушылы? ма?саты: а/ к?ркем ?дебиеттен тiлдiк талдау?а ?ажеттi материалды iрiктеуге ?йрету, оны карточка?а ??ыпты, сауатты толтыру?а баулу; ?/ теориялы? материалды ж?йелi, тияна?ты баяндау?а да?дыландыру; б/ жолдастарыны? жауаптарын м??ият ты?дап, т?зетулер енгiзуге да?дыландыру:
3. Т?рбиелiк ма?саты: а/ талдау?а алын?ан мысалдар ар?ылы о?ушыларды ??ыптылы??а, е?бек?орлы??а баулу; ?/ ма?ал-м?телдер ар?ылы ?аза?ты? шешендiк ?нерiн балалар бойына сi?iру; б/ жатты?у ж?мыстары барысында адамгершiлiк, ?лкендi сыйлау ?деттерiн ?алыптастыру.

Саба?ты? т?рi: Лабораториялы? саба?.
Саба?ты? ?дiсi: а/ жатты?у;

?/ ж?йелеу;

б/ зерттеу;

в/ ?айталау;

г/ тiлдiк талдау.

Саба?ты? к?рнекiлiгi: а/ кесте

?/ сызба

Саба??а ?ажеттi о?у ??ралы:

Н.А.Оразахынова «Сатылай комплекстi талдау»

Саба?та орындалатын жатты?уды? т?рлерi:

а/ теориялы? материалды бекiту жатты?улары;

?/ тiлдiк объектiлердi ажырату жатты?улары;

б/ тiлдiк объектiлердi д?лелдеу жатты?улары;

в/ тiлдiк объектiлердi талдау жатты?улары.

Саба?ты? барысы: ?йымдастыру кезе?i;

1/ О?ушыларды? саба??а дайынды?тары ж?не ?й тапсырмасын орындау барысы тексерiледi.

2/ С?йлем, с?з ??рылысы, дыбыстар жайлы ал?ан бiлiмдерiн жатты?улар орындауда талдау ж?мыстары ар?ылы тияна?тау.

Сатылай комплекстiк талдау мына т?мендегi ж?йде ж?ргiзiледi:

Синтаксистiк талдау;
С?з ??рамы, лексика-грамматикалы? ма?ынасына ?арай талдау;
Фонетикалы? талдау.

Сатылай комплекстi талдау?а объектi етiп мына с?йлем алынды: Сарыала ?аз к?лiн а?сайды.

1. Б?л с?йлем айтылу ма?сатына ?арай – хабарлы с?йлем.

2. ??рамы мен ??рылысына ?арай – жай с?йлем.

3. Жай с?йлемнi? т?рлерiне ?арай:

а/ жайылма;

?/ толымды;

б/ жа?ты.

а/ ?айтедi? - а?сайды – дара, ??рамды, жiктiк т?л?алы баяндауыш /===/ .

?/ Не а?сайды? - ?аз – дара, зат есiмдi, бастауыш /____ /.

б/ Ненi а?сайды? – к?лiн – дара, зат есiмдi, табыс т?л?алы толы?тауыш / - - - - /.

в/ ?андай ?аз? – сарыала, к?рделi, ??рамды, аны?тауыш / /.

С?йлемнi? ??рамында ?р с?з с?з ??рамы мен лексика-грамматикалы? маЈыналарына јарай талданады:

а/ Сарыала – к?рделi с?з, екi т?бiрдi? бiрiгуi ар?ылы жасал?ан. ?андай? деген с?ра??а жауап бередi, к?рделi, сапалы сын есiм.

?/ ?аз – б?л с?з бiр ??рамнан т?р; с?зде бiр лексикалы?, нольдiк формада бiр грамматикалы? ма?ынасы бар. Не? деген с?ра??а жауап бередi, дара, негiзгi, жалпы жанды, деректi, на?ты, ??сты? бiр т?рiне берiлген атау.

б/ К?лiн – 3 ??рамнан т?р. Ненi? деген с?ра??а жауап бередi, дара, негiзгi, жалпы, жансыз, деректi, на?ты, таби?атты? бiр б?лшегiне берiлген атау. – i ?осымша морфема т?уелдiк жал?ауыны? III жа?ы, беретiн грамматикалы? ма?ынасы иелiк ма?ына, -н- табыс септiгiнi? жал?ауы.

в/ а?сайды – 6 ??рамнан т?р. ?айтедi? деген с?ра??а жауап бередi, дара, негiзгi, саба?ты, болымды, ашы? райлы, ауыспалы осы ша? т?л?алы етiстiк. –й- к?семшенi? ж?рна?ы, -ды-жiктiк жал?ауыны? III жа?ы.

III. Тiлдiк объектiлердi д?лелдеу жатты?улары. Ендi с?йлемдегi а?сайды с?зiне толы? фонологиялы? талдау бойынша жасалады.

1/ А?сайды – с?зi айтылу, жасалу, жазылу жолдарына ?арай жуан буынды с?з. Себебi, с?здi? ??рамында?ы дауысты дыбыстар – жуан дауыстылар;

2/ С?з а?-сай-ды болып ?ш буын?а б?лiнедi. Себебi, с?здi? ??рамында ?ш дауысты дыбыс бар: а? – буыны-т?йы? буын /т.б./. ?йткенi, буын дауысты дыбыстан басталып, дауыссыз дыбыс?а ая?талып т?р; сай – буыны-бiтеу буын. ?йткенi дауыссыз дыбыстан басталып, дауыссыз дыбыс?а ая?талып т?р. Ды – ашы? буын. Себебi дауыссыздан басталып, дауысты?а ая?талып т?р.

3/ А?-сайды; а?сай-ды болып екi жа?дайда тасымалданады. Себебi, с?зде ?ш буын немесе ?ш дауысты дыбыс бар.

4/ А?сайды с?зiнде – сай буынында?ы –а- дауысты дыбысына екпiн т?седi.

5/ С?зде буын ?ндестiгi де, дыбыс ?ндестiгi де бар:

а/ а?сай +ды – с?здi? со??ы –сай- буыны жуан бол?анды?тан о?ан жал?анатын –ды ?осымшасыны? да жуан н?с?асы жал?анып т?р. Сондыјтан оны? жi?iшке н?с?асын алмаймыз.

?/ Т?бiр мен ?осымшаны? арасында iлгерiндi ы?пал бар.

А?сайды с?зiне дыбысты? мiнездеме беру.

Берiлуi: а?сайды =? /А?сайды с?зiнде неше дыбыс бар олар iштей ?алай жiктеледi?/.

Шешуi: А?сайды 7 0 = 3 /а, ы/ + 4 /?, с, й, д/

О – дыбысты? та?басы

дауысты дыбыс

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Урок: "Фонетика" »

Сабақтың тақырыбы:

«Фонетика саласынан өтiлген материалдарды сатылай комплекстi талдай оқу және математикалық тәсiл».

Сабақтың мақсаттары:
1. Бiлiмдiлiк мақсаты: а/ бiр сөйлемге сатылай комплекстi талдау жасай отырып, сөйлем оның түрлерi; сөз оның құрамы, сөздiң дыбыстың құрамы,дыбыстардың түрлерi туралы меңгерген бiлiмдерiн естерiне түсiру; ә/ талдау жүргiзу кезiнде оқушыларды сауатты жазуға, сауатты сөйлеуге баулу; б/ талдау барысында математикалық тәсiлдi қолдану.
2. Дамытушылық мақсаты: а/ көркем әдебиеттен тiлдiк талдауға қажеттi материалды iрiктеуге үйрету, оны карточкаға ұқыпты, сауатты толтыруға баулу; ә/ теориялық материалды жүйелi, тиянақты баяндауға дағдыландыру; б/ жолдастарының жауаптарын мұқият тыңдап, түзетулер енгiзуге дағдыландыру:
3. Тәрбиелiк мақсаты: а/ талдауға алынған мысалдар арқылы оқушыларды ұқыптылыққа, еңбекқорлыққа баулу; ә/ мақал-мәтелдер арқылы қазақтың шешендiк өнерiн балалар бойына сiңiру; б/ жаттығу жұмыстары барысында адамгершiлiк, үлкендi сыйлау әдеттерiн қалыптастыру.

Сабақтың түрi: Лабораториялық сабақ.
Сабақтың әдiсi: а/ жаттығу;

ә/ жүйелеу;

б/ зерттеу;

в/ қайталау;

г/ тiлдiк талдау.

Сабақтың көрнекiлiгi: а/ кесте

ә/ сызба

Сабаққа қажеттi оқу құралы:

Н.А.Оразахынова «Сатылай комплекстi талдау»

Сабақта орындалатын жаттығудың түрлерi:

а/ теориялық материалды бекiту жаттығулары;

ә/ тiлдiк объектiлердi ажырату жаттығулары;

б/ тiлдiк объектiлердi дәлелдеу жаттығулары;

в/ тiлдiк объектiлердi талдау жаттығулары.

Сабақтың барысы: ұйымдастыру кезеңi;

1/ Оқушылардың сабаққа дайындықтары және үй тапсырмасын орындау барысы тексерiледi.

2/ Сөйлем, сөз құрылысы, дыбыстар жайлы алған бiлiмдерiн жаттығулар орындауда талдау жұмыстары арқылы тиянақтау.

Сатылай комплекстiк талдау мына төмендегi жүйде жүргiзiледi:

Синтаксистiк талдау;
Сөз құрамы, лексика-грамматикалық мағынасына қарай талдау;
Фонетикалық талдау.

Сатылай комплекстi талдауға объектi етiп мына сөйлем алынды: Сарыала қаз көлiн аңсайды.

1. Бұл сөйлем айтылу мақсатына қарай – хабарлы сөйлем.

2. Құрамы мен құрылысына қарай – жай сөйлем.

3. Жай сөйлемнiң түрлерiне қарай:

а/ жайылма;

ә/ толымды;

б/ жақты.

а/ Қайтедi? - аңсайды – дара, құрамды, жiктiк тұлғалы баяндауыш /===/ .

ә/ Не аңсайды? - қаз – дара, зат есiмдi, бастауыш /____ /.

б/ Ненi аңсайды? – көлiн – дара, зат есiмдi, табыс тұлғалы толықтауыш / - - - - /.

в/ Қандай қаз? – сарыала, күрделi, құрамды, анықтауыш / /.

Сөйлемнiң құрамында әр сөз сөз құрамы мен лексика-грамматикалық маЈыналарына јарай талданады:

а/ Сарыала – күрделi сөз, екi түбiрдiң бiрiгуi арқылы жасалған. қандай? деген сұраққа жауап бередi, күрделi, сапалы сын есiм.

ә/ Қаз – бұл сөз бiр құрамнан түр; сөзде бiр лексикалық, нольдiк формада бiр грамматикалық мағынасы бар. Не? деген сұраққа жауап бередi, дара, негiзгi, жалпы жанды, деректi, нақты, құстың бiр түрiне берiлген атау.

б/ Көлiн – 3 құрамнан тұр. Ненi? деген сұраққа жауап бередi, дара, негiзгi, жалпы, жансыз, деректi, нақты, табиғаттың бiр бөлшегiне берiлген атау. – i қосымша морфема тәуелдiк жалғауының III жағы, беретiн грамматикалық мағынасы иелiк мағына, -н- табыс септiгiнiң жалғауы.

в/ аңсайды – 6 құрамнан тұр. Қайтедi? деген сұраққа жауап бередi, дара, негiзгi, сабақты, болымды, ашық райлы, ауыспалы осы шақ тұлғалы етiстiк. –й- көсемшенiң жұрнағы, -ды-жiктiк жалғауының III жағы.

Тiлдiк объектiлердi дәлелдеу жаттығулары. Ендi сөйлемдегi аңсайды сөзiне толық фонологиялық талдау бойынша жасалады.

1/ Аңсайды – сөзi айтылу, жасалу, жазылу жолдарына қарай жуан буынды сөз. Себебi, сөздiң құрамындағы дауысты дыбыстар – жуан дауыстылар;

2/ Сөз аң-сай-ды болып үш буынға бөлiнедi. Себебi, сөздiң құрамында үш дауысты дыбыс бар: аң – буыны-тұйық буын /т.б./. Өйткенi, буын дауысты дыбыстан басталып, дауыссыз дыбысқа аяқталып тұр; сай – буыны-бiтеу буын. Өйткенi дауыссыз дыбыстан басталып, дауыссыз дыбысқа аяқталып тұр. Ды – ашық буын. Себебi дауыссыздан басталып, дауыстыға аяқталып тұр.

3/ Аң-сайды; аңсай-ды болып екi жағдайда тасымалданады. Себебi, сөзде үш буын немесе үш дауысты дыбыс бар.

4/ Аңсайды сөзiнде – сай буынындағы –а- дауысты дыбысына екпiн түседi.

5/ Сөзде буын үндестiгi де, дыбыс үндестiгi де бар:

а/ аңсай +ды – сөздiң соңғы –сай- буыны жуан болғандықтан оған жалғанатын –ды қосымшасының да жуан нұсқасы жалғанып тұр. Сондыјтан оның жiңiшке нұсқасын алмаймыз.

ә/ Түбiр мен қосымшаның арасында iлгерiндi ықпал бар.

Аңсайды сөзiне дыбыстың мiнездеме беру.

Берiлуi: аңсайды =? /Аңсайды сөзiнде неше дыбыс бар олар iштей қалай жiктеледi?/.

Шешуi: Аңсайды 7 0 = 3 /а, ы/ + 4 /ң, с, й, д/

О – дыбыстың таңбасы