Тыныс белгілері.

Сабақ: қазақ тілі

Мектеп: Ақсуат НМ

Күні: 20.01.2017ж

Мұғалімнің аты-жөні: Умарова К.Б

Сынып: 9- сынып

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:-

Сабақ негізделген оқу мақсаты (мақсаттары)

оқушыларға тыныс белгілері туралы  түсінік беру, өз бетімен тапсырмалар орындатуға дағдыландыру                                                                                                            

Сабақ мақсаттары

Барлық оқушылар:

Тыныс белгілер туралы ғылымды біледі

Оқушылардың басым бөлігі:

• Жазу тіліне қызмет етеін шартты белгілерді ажырата алады

Кейбір оқушылар: тыныс белгілерін сөйлем барысында анықтап, қоя алады

Тілдік мақсат

Оқушылар:

• ... (істей) алады

Сөйлем барысында кідіріс, үзіліс жасалатынын біледі, тыныс белгілерін сөйлемдерге қоя алады.

Негізгі сөздер мен тіркестер:

Пунктуация, грамматикалық принцип, сөйлем интонациясы

Сыныптағы диалог/ жазылым үшін пайдалы тілдік бірліктер:

Талқылауға арналған тақырыптар:

Қазақ тілінде қолданылатын тыныс белгілердің рөлі қандай?

Сіз неліктен ... екенін айта аласыз ба?

Негізгі тыныс белгілерді сөйлем ішінде қалай қолдануға болады?

Жазу үшін ойға салу:

Ауызша жазбаша тілде қолдануын қалыптастыру

Алдыңғы оқу

«Ғылыми стиль» 108-жаттығу (5 минут)

(дәптерін тексеріп шығамын)

Семантикалық карта толтыру.

Жоспар

Жоспарлан

ған уақыт

Жоспарланған жаттығулар (төменде жоспарланған жаттығулармен қатар, ескертпелерді жазыңыз)

Ресурстар

Басталуы

I.Ұйымдастыру бөлімі

-Амандасу, түгелдеу

-Оқушылардың зейінін сабаққа аудару

«Сіздің көңіл- күйіңіз қандай? (3 минут)

1)      интерпретация
Қызыл түс – қуанышты көңіл-күй
Алқызыл – ұнамды көңіл-күй
Сары – жағымды көңіл-күй
Көк – суық көңіл-күй
Қоңыр – қиналған көңіл-күй
Жасыл – алаңдаушы көңіл-күй
Қара – күш қуаттың төмендеуі
Ақ – анықталмаған көңіл-күй

2) Әр оқушы өздеріне ұнаған әр түсті таңдап алады.  Қағаздың артында әр түске арналған интерпретациялар жазылып тұрады. Сол бойынша әр оқушы өзінің көңіл-күйін біледі.

Түрлі-түсті қағаздар

Ортасы

Тапсырма:

Мұғалімнің сөзі

Сергіту жаттығуы:

Тапсырма:

Жаңа сабақ

«Идея туралы ойлар» әдісі (10 минут)

Сұраққа жауап алған кезде, бұл идея туралы оқушының ойын сұрау жолымен ойлау логикасын ашамын.

Мысалы: “Пунктуация туралы не білесің?”

Жалпы тілімізде қанша тыныс белгі бар?

Қәне, ойланып көрейік.

(оқушы өз ойын ортаға салады)

Тыныс белгілері автордың ойын дәл , түсінікті тиянақты етіп жеткізуде нақты рөл атқарады. Біз жазба тілдегі тыныс белгілері дұрыс қойылмаған болса айтушының көңіл күйі мен айтылмақ ойын өз дәрежесінде қабылдай алмаймыз. Тыныс белгілері туралы ілім пунктуация ( лат. – нүкте ) деп аталады.

Пунктуация- жазу тіліне қызмет ететін шартты белгі. Мыс: Мен күдіктеніп қалдым. Әй тоқта (қатты айтып едім, басын шошына көтерді)

Қазақ тілінде қолданылатын тыныс белгілер

Мәтіннің тыныс белгілері 3 белгіге сүйенеді

Грамматикалық ұстаным-сөйлемнің құрылысы.

 Мысалы: Шығыс кітаптары арқылы танып білген аңыз –дастандар негізінде Абай «Масғұт», «Ескендір» «Әзім» тағы басқа көлемді дастандар жазады.   

Грамматикалық негіз-біреу, ой біршама тиянақты , жай сөйлем, сондықтан тыныс белгісі сөйлемнің соңында қойылған.

Мағыналық ұстаным-сөздің мағынасын айқындаушы. Міне, балам, осы менің батам   болсын. Ол – Барластың ақын шәкірті. Ойдың  кімге  арналғандығы және сөйлемдегі  ой иесі айқындалып тұр.                                       

Интонациялық ұстаным- Тыныс белгілерін дауыс ырғағына қарй қою түрі.        

Абай : -Бұл кісі кім , аға? –деп еді. Анау таңданып: - Е, білмеуші  ме ең,  Шөжікеңді ?..  Бұл  Шөже ақын емес пе? –деді.

Оқулықпен жұмыс:

123-жаттығу (Тыныс белгілерінің қойылуы мен қызметін айтыңдар) (ауызша)

126-жаттығу

Мәтінді көшіріп жазып, қарамен жазылған сөздерді сөз табына талдау.

1.Ол-жіктеу есімдігі, телескоп-зат есім, жалпы, деректі, арқылы-септеулік шылау,айдың-ай-ілік септік тұлғасындағы зат есім, жалпы, деректі, жер-зат есім, жалпы, деректі

тәріздес-септеулік шылау, топырақтан-шығыс септік тұлғасындағы зат есім,жалпы, деректі

Жаратылғанын-өздік етіс тұлғасындағы есімшелі етістік, білді-жедел өткен шақ тұлғасындағы етістік.

«Өз жұбыңды тап!» ойыны (5 минут)

(оқушылардың қолына бөлек –бөлек үлестірмелі қима қағаздар беру, сол қағаздарға жазылған сөздер арқылы жұптастыру, тыныс белгісін ерекшелеу )

Ертең ел жайлауға көшеді   /нүкте/

Есен – саумысың?                 / сұраулы/

Қош келдің, ағатай!               /леп/

Сен келгенде.....

Ә, оны айту міндетті емес.    /көп нүкте/

Осылай  боларын білдім бе мен?!  /сөйлем соңына қаббаттасып қойылатын/

Мен Айдын,Әсем үшеуміз келдік.   /үтір/

Айтарын білдім: тас- түйін боп алған.

/ қос нүкте/

«Жас келсе іске» деген сөз  / тырнақша

Үйде шешен ,-дауда жоқ.  / сызықша/

1. Балалар, сендердің ойларыңша тыныс белгілерінің сөйлем ішінде, сөйлемнің соңында қойылуы деген не,  қандай маңызы бар?

2. Олар қандай қызмет атқаруы мүмкін?

(Оқушылар өз ойын ортаға салады.)

Жағдай оқылыды. Егер сіз онымен келіссеңіз, айтылған әрекетті орындауыңыз қажет.

«Өзіндік қабылдау» жаттығуы (3 минут)

Шарты: қағазды екіге бөліп сызып, сол жағына «менің кемшіліктерім», оң жағына «менің жетістіктерім» деп өз ойын ашық, жасырмай жазу керек.

Менің артықшылығым Менің жетістіктерім

1. 1

2. 2

3. 3

(10 минут)

Сабақты бекіту:

Қорытынды:

Бағалау:

Үйге тапсырма:

«Сұрақтары бар қорап» әдісі (2 минут)

Сыныпта қорап қойылып, оған оқушылар сабақтың соңында өз сұрақтарын қалдыра алады. Бұл сұрақтар келесі сабақтың басында талқыланады.

Мұғалімнің қорытынды сөзі:

Сонымен, оқушылар пунктуация  - жазу тіліне қызмет ететін шартты белгі болғаны белгілі. Ол жазба тілдің барлық мән- мағынасын ашып түсінуге мүмкіндік береді.

өзін – өзі бағалау

Кері байланыс толтыру. (2 минут )

Ереже жаттау

129-жаттығу

“Тыныс белгілері – шығарма ажары ” тақырыбы бойынша сұрақтарға жауап жазу

Оқушының аты-жөні

Үй тапсырмасын тексеру

(семантикалық карта)

(1 тап.1 ұпай)

Өз жұбыңды тап ойыны

(1 тап.1 ұпай)

Тапсырмалар

(1 тап. 1ұпай)

Сұрақтары бар қорап

әдісі

Қорытынды баға

Мақсотов Фархат

Ақсуат жалпы білім беретін негізгі орта мектебінің қазақ тілі мен қазақ әдебиеті пәні мұғалімі Умарова Камшат Бериковнаның қазақ тілі пәнінен

9-сынып бойынша рефлексивтік есебі

Мұғалімнің жазбасы

Мұғaлім сaбaқтың бірсaрындa өтпeуінe үлкeн мән бeруі кeрeк, сол сeбeпті оқу мeн оқытуғa aрнaлғaн кeрeкті құрaл-жaбдықтaры дa жeткілікті әрі көрнeкі болу кeрeк. Қaзіргі оқушылaрды біз сaбaққa тeк оқулықпeн қызықтырa aлмaймыз. Сeбeбі қaзіргі бaлaлaр сaндық тeхнологияның дaмығaн зaмaнындa өмір сүрудe әрі жaңa тeхнология қaзір қолжeтімді болып отыр. Сaбaқтa aқпaрaттық, сaндық көрнeкіліктeр бaсым болсa, оқушылaрдың пәнгe дeгeн қызығушылығын ояту, сaбaққa дeгeн жaуaпкeршілігін aрттыру жeңілірeк болaды. Оқушылaр сонымeн қaтaр, сaбaқтa бір-бірімeн, мұғaліммeн eркін диaлогқa түсe білуі кeрeк, сeбeбі aдaмдaр бір-бірін тыңдaу, бaқылaу aрқылы білім aлaды дeгeнбіз. Сaбaқтың мaқсaтынaн aнықтaп aлғaн күтілeтін нәтижeгe жeту үшін оқуы мeн оқыту үшін жaсaлғaн әр қaдaмды бaғaлaп отыру мaңызды болып тaбылaды. Сeбeбі бaғaлaу тeк оқушының білімнің қaй сaтысындa тұрғaндығын aнықтaп қaнa қоймaйды, сонымeн қaтaр әлі нe білу кeрeктігін , оқуын жeтілдіру үшін нe істeу кeрeктігін дe aнықтaйды.

«Оқу бaғдaрaлaмaсын сыныптa сaбaқ бeру прaктикaсынa Бaғдaрлaмaның бaрлық жeті модулі ықпaлдaстырылғaн тізбeктeлгeн сaбaқтaр топтaмaсынa aйнaлдырсa, сол ортa мeрзімді жоспaрлaу болaды» Бaғдaрлaмaның жeті модулін ықпaлдaстырa отырып, мeктeптeгі тәжірибe кeзeңіндe ортa мeрзімді сaбaқ жоспaрын, сол aрқылы қысқa мeрзімді сaбaқ жоспaрын құрaстырдым. Өз іс-тәжірибeмe кeліп тоқтaлaтын болсaм, тізбeктeлгeн сaбaқтaр топтaмaсындaғы «Пуктуация» тaқырыбындa өткізілгeн сaбaғыма тоқтaлғым кeліп отыр. Сабақтың мақсаты оқушыларға тыныс белгілері туралы  түсінік беру, өз бетімен тапсырмалар орындатуға дағдыландыру болды. Сaбaқ өткізбeс бұрын сыныптa оқушылaрмeн ынтымaқтaстық aтмосфeрaсын қaлыптaстырдым. Сaбaқ жүйeсіндe нeгізгі орындa «мұғaлім-оқушы» eкeні aйқын. Әрбір сaбaқтa мұғaлім мeн оқушы тығыз бaйлaныстa болaды. Оқушы мeн мұғaлім aрaсындa ынтымaқтaстық aтмосфeрaсын қaлыптaстырғaндa оқушы өз ойын eркін жeткізіп, пікірін aйтып, aшылуынa көп сeптігін тигізeді. Бұған дәлелім ретінде оқушының зейінін сабаққа аудару үшін «Сіздің көңіл- күйіңіз қандай? деген тренинг ұйымдастырдым. Әр оқушы өздеріне ұнаған әр түсті таңдап алады.  Қағаздың артында әр түске арналған интерпретациялар жазылып тұрады. Сол бойынша әр оқушы өзінің көңіл-күйін біледі.

Қызыл түс – қуанышты көңіл-күй, алқызыл – ұнамды көңіл-күй,сары – жағымды көңілкүй, көк – суық көңіл-күй,қоңыр – қиналған көңіл

-күй, жасыл – алаңдаушы көңіл-күй,қара – күш қуаттың төмендеуі,ақ – анықталмаған көңіл-күй. Осы тренингте оқушы көк түсті таңдап алып, оның артында жасырылған көңіл-күйді оқыды,көк түстің артында-суық көңіл-күй жасырылған,бірақта оқушы оны таңдағанмен сабаққа жақсы көңіл-күймен қатысамын деген ойын білдірді. Үй тапсырамасын Семантикалық карта әдісі арқылы тексердім. Оқушы өткен тақырыптар бойынша мысалдарға жауап беріп, ғылыми стиль мен публицистикалық стильге келгенде жауап бере алмай қиналып қалғаны көрінді, келесі де ол оқушымен стиль тақырыбы бойынша жұмыстанатын боламын. Жаңа сабақты түсіндірер де «Идея туралы ойлар» әдісі арқылы оқушылардың жаңа сабақ тыныс белгілер туралы ойларымен бөлісуін сұрадым. Оқушы тыныс белгілерді ғылыми тілде пунктуация деп атайтыны, және қазақ тілінде қандай тыныс белгілер бар екенін, қай кезде ,қай уақытта қалай қолданылатыны жөнінде ойымен бөлісті. Жаңа сабақ мұғалімнің түсіндіруімен өтіп, оқулықпен жұмыс жасалды.Жаттығу барысында оқушы сөздерге морфологиялық талдау жасады, талдау барысында төменгі сыныпта өткен тақырыптары бойынша тағы да қайталау қажет екенін көрсетті, сол себептен сөздерді сөз табына талдауды қайта ескеріп, оқушымен осы бағыт бойынша жұмыстанамын. «Өз жұбыңды тап ойыны» яғни сәйкестендіру әдісі бойынша оқушыға сөйлемдер берілген, сол сөйлемдердің екінші жағын табуда оқушы тапсырманы орындап шықты. «Өзіндік қабылдау» атты сергіту жаттығуы өткізілді. Сергіту жаттығуында оқушы өзінің кемшіліктерімен және артықшылығымен мұғалімнің көмегімен орындап шықты. Мәтінмен жұмыс болған кезде оқушы тыныс белгілерді тауып, ажыратып, не себептен қойылғанын айтып, тапсырманы орындады. Мақал-мәтел жалғастырып, жұмбақтардың шешуін тауып сабаққа қатысып отырды. «Сұрақтары бар қорап» әдісі арқылы оқушы сабақтың соңында өз сұрақтарын қалдырды. Бұл сұрақтар келесі сабақтың басында талқыланатын болады. «Тазалық» әдісі бойынша оқу кері байланыс жасады. Қорытыныдылай келе сабағымдағы оқушы жеке жұмыстанды, мұғалімге сұрақтар қойып отырды. Жалпы қазақ тілінде қанша тыныс белгі бар екенін біліп, сөйлемдеге қалай қойылатындығын ескеріп, тыныс белгілерді бір-бірінен ажырата алатынын, осы жаңа тақырып бойынша өз бетімен тапсырмалар орындай алатынына көзім жетті. Сабақ мақсатына жетті. Оқушылaрдың дүниeтaнымын кeңeйтіп, білімдeрін жaн-жaқты толықтыруғa түрткі болaды. Eң бaстысы, жeкe тұлғa қaсиeттeрін шығaрмaшылық дeңгeйдe жeткізeді. Сонымeн қaтaр дeңгeйлік тaпсырмaлaрды түрлeндіріп отыруым қaжeт. Қысқa мeрзімді жoспaр құрудa сaбaқ мaқсaтын нaқты қоюды, күтілeтін нәтижeні жaзудa Блум тaксaномиясын бaсшылыққa aлуды, сaбaқтa жаңа әдіс - тәсілдeрді қолдaнуды үйрeндім.