?асым Аманжолов «?зім туралы»

Сабақтың тақырыбы: Қасым Аманжолов «Өзім туралы»

Сабақтың мақсат-міндеттері:

А) білімділік:

Оқушыларға Қасым Аманжоловтың өмірі мен шығармашылығын таныстыру, қазақ поэзиясына асыл өлең жазуды мақсат еткен ақын өлеңінің идеялық мазмұнын ұғындыру;

Ә) дамытушылық:

әр оқушының өзіндік ой-қиялына ерік бере отырып, өзінше ой түюге баулу, шығармашылық жұмысқа жұмылдыру арқылы таным-түсініктерін дамыту;

Б) тәрбиелік:

ақын қаламынан туған өлеңдері арқылы оқушыларды адами қасиеттерге баулу, автор көтерген тағылымдар арқылы ақынның азаматтық бейнесін аша отырып, оқушылардың адамгершілік қасиеттерін арттыру, үлгі-өнеге алуға шақыру;

Сабақта қолданылатын педагогикалық технология:

--------------------------------------------------------

Сабақтың типі:

Жаңа білімді меңгерту

Сабақтың түрі:

Шығармашылық сабақ

Сабақтың әдістері:

түсіндіру, сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу, сатылай кешенді талдау

Сабақтың оқыту құралдары және көрнекілігі:

ақын портреті, интерактивті тақта, слайдтар, бейнетаспа

Сабақтың пәнаралық байланысы:

қазақстан тарихы, музыка

Сабақ барысы:

Мұғалімнің қызметі

Оқушының қызметі

І. Ұйымдастыру бөлімі

-амандасу;

-түгелдеу;

-оқушының назарын сабаққа аудару;

-оқу - құралдарының дайындығын тексеру

-амандасу;

-кезекшілік міндеттерін атқару;

-сабаққа дайындалу;

ІІ. Жаңа материалды қабылдауға дайындық

Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

Сабақ мақсатын түсіндір

Күннің ретін, жаңа сабақтың тақырыбын жазып, сабақ тыңдауға кіріседі.

ІІІ. Жаңа материалды түсіндіру

А) жаңа ұғымға байланысты жұмыс

«Ақынның адал, шыншыл мінезі өзімен бірге өлген жоқ, тамаша өлеңдерінде жүр»
Т.Ахтанов

Өкінбен мен де бір күн өлемін деп,
Өкінем ұқсата алмай келемін деп.
Күніне жүз ойланып, мың толғанам,
Өзіммен бірге өлмесін өлеңім деп, -деп өз өмірін өлеңмен өрген қазақтың өр талантты ақыны, қиын да күрделі заманда туып, адалдық пен ақындықты тұмар етіп, батыл ойлы, шыншыл да сырлы, дауылды поэзиясымен ХХІ ғасыр ұрпақтарының жүрегінде терең із қалдырған Қасым Аманжоловтың өмірі мен өлеңіне тоқталамыз.
Қ.Аманжолов 1911 жылы 10 қазанда Қарағанды облысы Қарақаралы ауданында Қызыл ауылында туған. Әкесі сол жерде қайтыс болады. Әке-шешеден ерте айырылған Қасым жоқшылық,жетімдікті сәби кезінен басынан өткеріп,қой-қозы бағады,тезек тереді,кісі есігінде телміреді.Болашақ ақынның қажырлы, қайратты,тік мінезді,найзағайдай өткір тілді болып өсуіне әсер етті.Алғашында ауыл молдасынан білім алады,кейін ағасының көмегімен Семейдегі интернатта ауысып, онда үш жыл тәрбиеленеді.Одан кейін Семейдегі мал дәрігерлік техникумын оқып бітіреді.Оралдағы пединститутты,Ленинградтағы орман шаруашылығы институтарына түскенмен,денсаулығының сыр беруіне байланысты оқуын жалғастыра алмай, газеттерде редакторлық, кейін театрда қызмет жасаған.Ақын 1941-45жылдар арасында майданға ілігіп, «қанды қырған,қып-қызыл өрттің ішінде» болды. Әртістік, әншілік өнерге бейім ақын домбыра, күйсандық,мандолина сияқты аспаптарды жақсы ойнап, өзінің бірқатар өлеңдеріне ән де шығарған сазгер болған.
Ол бар болғаны 44 жасында үзілді.Соғыс кезінде көп өлеңдері жоғалған,әндері де нотаға түспей қалған.Кейін бар мұрасын жинақтап бастырғанда, 3 том ғана кітап болды.(1955-57)

Сабақты бар ынтасымен тыңдап, өзіне қажетті маңызды тұстарды дәптер бетіне түсіріп отырады.

Ә) Танымдық қабілеттерін арттыруға арналған жұмыс түрлерімен тапсырма

Өздік жұмыс

Әрбір адам өз алдына ешкімге ұқсамайтын дара тұлға. Сендер кімсіңдер? Қандай жақсы жетістіктерің бар? Өздерің туралы таныстырып өтіңдерші...

Аманжол Рақымжанның Қасымымын,

Мен қалған бір атаның ғасырымын.

Біреуге жұртта қалған жасығымын,

Біреуге аспандағы асылымын – деп Қасым ағамыз өзі туралы таныстырады. (Бейнетаспаға назар аударады)

«Өзім туралы» өлеңі мәнерлеп оқу.

Дәптермен жұмыс

Өзім туралы

1.Авторы:Қасым Рақымжанұлы Аманжолов 1911 жылы Қарағанды облысы, Қарқаралы ауданында туған.1924-1926 жылдары Семей интернатында оқыған.1931 жылы Семейде мал дәрігерлік техникумын бітіріп, Орал қаласындағы педагогикалық институтқа түседі. Алматыда «Жас алаш»газетінде қызмет істейді.1941-1945 жылдары Ұлы Отан соғысына қатысып, Отан қорғайды. 1938 жылы «Өмір сыры» деген атпен алғашқы өлеңдер жинағы жарияланады.

2. Өлеңнің тақырыбы- «Өзім туралы» Тақырып-бұл өнер туындысының іргетасы. Бұл-әдеби шығарма.Әдеби шығарма дегеніміз-белгілі бір дәуірдегі қоғамдық шындықтың сәулесі.

3. Өлеңнің идеясы- өз өмірін өлеңмен өрнектейді; өмір мен өлім туралы, өлеңнің құдіреті, ақындықты дәріптейді; болашақ ұрпаққа өсиет қалдырады.

4. Жанр түрі: өлең. Себебі, белгілі бір өлшеммен, қиыннан қиыстырылып, үйлесімді ырғақпен ұйқасып келетін өрнекті сөз жүйесі.

5. Шумақ: өлеңде 25 шумақ бар. Шумақ дегеніміз-аяқталған синтаксистік біртұтас ойды білдіреді.

6. Тармақ: өлеңде 100 тармақ бар. Бұл- өлеңнің әр жолы.

7. Бунақ : өлеңде 3 бунақ бар. Бұл белгілі бір дауыс ырғағымен бөлінеді.

8.Буын саны: өлең 11 буынды. Буын сөздердегі дауысты дыбыстар санына қарай анықталады.

9.Ұйқасы: а,а,б,а –қара өлең ұйқасы Себебі, өлеңнің 1,2,4 тармағы үндеседі.Ұйқас дегеніміз-соңғы сөздердің бір-бірімен үндесуі. Дыбыстары да бірегей жақын. Ол өлеңнің бүкіл бітімімен, мазмұнымен тамырлас.

10.Әдеби теориялық ұғымдар

Метафора: кеудем-көрік, жүзім-жаз, көңілім-көктем, сөзім-жыр, лебізім-күй.

Метафора (ауыстыру) –суреттелетін затты не құбылысты айқындай түсу үшін,

оларды өздеріне ұқсас затқа не құбылысқа балау.

Теңеу: серінің семсеріндей, өлеңнің бөбегіндей, нажағайдай. Теңеу дегеніміз-

заттың не құбылыстың ерекше белгілерін басқа затпен не құбылыспен салыстыра

суреттеу.

11.Түсіндірме сөздік: мейманымыз-қонағымыз; көрік-көмірді үрлеп қыздыру үшін темірден жасалған үрлеуіш.

12. Антоним: жасығымын-асылымын. Мағыналары қарама-қарсы сөздер.

13. Өлеңнің негізгі түйіні мен тәрбиелік мәні: өмірді, туған жерді, Отанды қастерлеуге шақырады. «Берейін өмірімнен өлең жасап» деп өзі жырлағандай өлеңді, ақындықты құрметтеуге үндейді.Осы өмірбаяндық өлеңінде ақын өмірінің қайғы-мұңы, қуанышы, асқақ арманы, өршіл мақсаты көрінеді. Ақын болашақ жастарға үлкен сенім артады, олардан үміт күтеді.

Әрбір бала өздерінің кім екенін, мақтанышпен өлең түрінде таныстырады.

«Өзім туралы» өлеңін құрылысына қарай талдайды.

ІV.Жаңа білімді бекіту

«Соңғы сөзді мен айтайын» стратегиясы

Әр қатардан бір оқушы шығып, сабақтан не білді, не түсінді, не игергенін бір ауыз сөзбен білдіреді.

1. Ақынның өмір жолы, шығармашылығы туралы әңгімеле.

2. Қасым қандай ақын?

3. Өлең «Өзім туралы» деп аталса да, ақын тек өзі туралы ғана толғаған ба?

• Қасым өмірді сүйген ақын. Майданда от кешкен, тұрмыс тауқыметін тартып,дертті болған ақын еш мойымайды, күйзелмейді.Сөзі тозған жоқ, өлеңі ескірген жоқ, уақытпен үндесе алмай жатқан жоқ.

• Қасым сол баяғы Қасым күйінде қала береді.

• Тахауи Ахтанов айтқандай «Ақынның адал, шыншыл мінезі өзімен бірге өлген жоқ, тамаша өлеңдерінде жүр» деген. Қасымды өртке тиген дауылдай өлеңдерімен бірге арамызда жүр деп сезінеміз.

Әр қатардан бір – бір оқушы шығып, сабақтан не білді, не түсінді, не игергенін бір ауыз сөзбен білдіреді.

V. Үйге тапсырма. Қорытындылау

«Өзім туралы» өлеңінен үзінді

жаттау.

Қасым ақынға хат

Үй тапсырмасын күнделікке жазып алады. Қойылған баға күнделікке түседі.

VІ.Бағалау

Сабақ барысында белсенділік танытқан оқушы білім дәрежесіне қарай бағаланады