?асым Аманжолов «?зім туралы» ?ле?і

7 сынып
Саба?ты? та?ырыбы: ?асым Аманжолов «?зім туралы» ?ле?і
Саба?ты? ма?саты:
А) білімдік: а?ынны? ?зіндік м?ратын таныту, «?зім туралы» ?ле?іні? та?ырыбы мен идеясын ашу;
?) дамытушылы?: о?ушыларды? с?йлеу м?дениетін, д?ниетанымын ке?ейту, даралап о?ытуда ?з бетімен ж?мыс істеуге, шы?армашылы??а да?дыландыру;
Б) т?рбиелік: ?асым поэзиясы ар?ылы Отанды, ту?ан жерді с?юге, ?астерлеуге, ?айсарлы??а, табандылы??а, ?а?арманды??а т?рбиелеу.
Саба?ты? т?рі: ашы? саба?, жа?а материалды т?сіндіру.
Саба?ты? типі: білік пен да?дыны ?алыптастыру, шы?армашылы??а баулу.
О?ытуды? ?дісі: с?ра? - жауап, ??гімелеу, талдау, баяндау
Саба?ты? к?рнекілігі: компьютер, интерактивті та?та, ?нтаспа, тірек - схемалар

Саба?ты? барысы:
I. ?йымдастыру кезе?і
(О?ушылармен амандасу, т?гелдеу, саба??а дайынды?тарын тексеру)
II. ?й тапсырмасын тексеру (о?ушылардан ?йден жазып келген шы?армаларын тексеру)
III. Жа?а саба?
Т?седі еске жала? ая? к?ндерім,
А?с?йекті ала ?аш?ан к?ндерім;
Сол ?аш?аннан мол ?ашыпты балалы?,

?айда екенін к?птен бері - а? білмедім, - деп аса к?рнекті а?ын ?асым Аманжолов а?амыз жырла?андай, б?гінгі бізді? та?ырыбымыз ?асым Аманжоловты? шы?армашылы?ымен танысамыз, балалар!
?асым Ра?ымжан?лы Аманжолов 1911 жылы сайын дала Сарыар?ада туып ?скен. Ол ?аза? ауыз ?дебиетінен жетімдік к?рмеген адам. Ертегі, а?ыздарды ??ла?ына ??я білген. Бала кезінде айтыстарды, от басында?ы ?ле?ді ауызекі айтып отыратын - ды. Жаз?ан ?ле?дерін ауыз ?дебиетіні? ы?палы, ?сері мол.
?асымны? орда б?зар ша?ы со?ыспен т?спа - т?с келеді де, майдан?а аттанады. Шы?ысты да, батысты да шарлады. Ауыр ?иыншылы?тар?а кездеседі. Ол ?атарда?ы солдат бола ж?ріп, с?рапыл со?ыста да ?ле? жазды. Ол жан серігі ?аламын ?олынан тастамай, жауынгерлерді? ерлігін, ?лан – байта? жерімізді? тамаша, с?лу к?ріністерін, адам ?міріні? ?лгілі, ?негелі кезе?дерін ?алам ?шына тізе береді. ?асымды хал?ымызды? с?йікті а?ыны д?режесіне к?терген де сол кездегі жырлары.
Са?ыпжамал апай отау ??р?аннан со? баспана жа?ынан ?иыншылы? к?ргендерін, бір б?лмеде к?рі анасы, ?здері, балалары т?р?анды?ын айтады. Сол кезде ?асым ?ле?ді алдына чемодан ?ойып жазады екен. ?й с?рап ашпа?ан есігі ?алмайды. Нешеме басты?тар біріне - бірі сілтейді, а?ырында ашын?ан а?ын бір шума? ?ле? жазып, машинистка?а береді. Машинистка да ?йден таршылы? к?ріп ж?рген адам болуы керек, ?ле?ді к?п данамен таратып жібереді. Сол ?ле?нен бір ?зінді мынау:
Бермесе?, бермей - а? ?ой баспана?ды,
Сонда да тастамаймын астанамды.
?ле?ні? отын жа?ып жылытармын,
?зімді, ?йелімді, жас баламды.
?асым М?скеуге ?аза? ?неріні? онк?ндігіне барады, к?п ?замай 1949 жылы ?й алады.
А?ынны? жары ?асымны? шабытты к?ндеріні? сирек болатынын, ?ле?ді к?бінесе т?нгі 12 - ден кейін жазатынын айтады. ?мірімні? со?ында ауырып ?атты ?инал?анын, ?аншама е?бекпен ал?ан ?йіні? де ?ызы?ын к?рмегенін, жа?дайларыны? ауыр бол?анын, а?ын ж?регі бауыр, ?кпе, б?йрек ауруларымен тайталасып, т?німен ауыз жаппай ж?телетінін, а?ыры 44 - а? жасында д?ниеден ?ткенін егіле отырып айтады. Сонда?ы шы?ар?ан ?ле?і еді деп мына ?ле? жолдарын айтады:
К?кірегім тыны?ып,
С?л босасам ж?телден.
?йтіп – б?йтіп к??ілді
Баламын – ау к?терген.
Д?рыс жат?ан саулы? жо?,
Бір олай да, бір б?лай.
Б?рын?ыша шы?пай т?р,
Ала – ??ла ??р?ыр – ай.
?асымны? к?зі тірісінде 5 ?аза?ша, 2 орысша кітабы шы?ты, кейін та?дамалы I, II, III томды?тары жары? к?рді.

?асым Аманжолов
?ле?дері: «Сарыар?а», «Ертіс», «Жайы?», «Орал», «Мен таби?ат б?бегі». Поэмалары: «А?ын ?лімі туралы а?ыз», «?ытай ?ызы», «??пия ?ыз», «Естай», «?орлы?айын» драмалы? дастаны. Аудармалары: «Л?йлі - М?жн?н» поэмасында?ы хаттар, «Полтава», «Маскарад», т. б. С?зі мен ?ні жазыл?ан туындылары: «Дари?а сол ?ыз», «Ту?ан ел», «?зім туралы», «А? с?уле», «Жас д?урен», т. б.
?асым туралы естеліктерде а?ынны? домбыра, балалайка, скрипкада еркін ойнайтыны туралы айтылады. Орыс тілінде де таза с?йлеген, майданда да кейбір ?ле?дерін орыс тілінде жаз?ан екен. Орыс а?ындарынан Пушкинді, Лермонтовты, украин а?ыны Тарас Шевченко шы?армаларын ?аза?ша?а аудар?ан. Б?дан а?ынны? білімді азамат бол?анын а??арту?а болады. Жазушы Т?кен ?лім??лов а?ын туралы мынандай пікір айтады: «?асым ешбір адамды сыртынан жамандамаушы еді. Оны? есесіне кімге де болса ?з пікірін тура айтатын. Жанын т?сінбеген адам?а ?атал, дархан дос?а адал болатын.»
О?улы?тарында Тахауи Ахтанов айт?андай «А?ынны? адал, шыншыл мінезі ?зімен бірге ?лген жо?, тамаша ?ле?дерінде ж?р.»
?асым
↓
аудармашы
а?ын
дастаншы
?о?ам ?айраткері
сазгер
жауынгер
?нші
патриот
Б?гінгі та?ырыбымызды? аты – ?асым Аманжоловты? «?зім туралы» бол?анды?тан автобиографиялы? сипатта жазыл?ан ?ле? болып табылады. Автобиографиялы? шы?арма дегеніміз – авторды? ?зі, ?з ?мірі немесе ?мірді? кейбір с?ттері туралы жазыл?ан шы?арма.
Сонымен б?л – а?ын ?міріні? со??ы кезе?дерінде ?ткен к?ндерінен ?орытынды ретінде жазыл?ан, ?міріні? н?зік ?ылын шертетін сыршыл ?ле?.
?ле?дегі басты т?л?а – ?асым Аманжолов ?зі. ?зіндік а?ынды? т?л?асы мен адамгершілігі, мінез - ??л?ы ?ле?де ?р ?ырынан толы? шешімін тап?ан. Айналада?ы о?и?алар м?ні, адамдармен ?арым - ?атынасы, д?ние ??былыстары, ?мір с?ру, оны? м?ні мен мазм?ны, ?мірді? м??гі емес екендігі бас кейіпкерді? к?з?арасымен ?те тамаша суреттелген.
А?ын ?мірге бос келіп, бос кетпеу ж?нінде ?лкен ой т?седі. Адамзатты? ?мірге ?она? екендігін, сол кештен ?лкен сапарда артында ?лмес м?ра ?алдыруды? ?лкен іс екендігін тілге тиек етеді. (О?ушылар?а алдымен ?нтаспадан ?ле? ты?далады, содан кейін о?ушылар ?р шума?ты о?ып, не т?сінгенін айтады).

IV. Дамыту кезе?і
Негізгі м?селелер Шума?тар Та?ырыпшалар
1) А?ынны? ?зін таныстыруы 1, 2, 12, 19.«Аманжол Ра?ымжанны? ?асымымын»
2) ?ле? туралы тол?анысы 11, 12, 13, 14. «Серіні? семсеріндей сертке та??ан»
3) ?мір мен ?лім жайлы тол?анысы 7, 8, 9, 10, 11, 21, 22, 23. «Бір к?ні от ?мірім ?алса ?шіп»
4) Ту?ан елі, жері тол?анысы 5, 7, 8, 18 «Д?ние, жалт - ж?лт еткен ке? мекенім»

А?ынны? поэтикалы? талдау жасау
Те?еу - Б?бегіндей тор?адай, найза?айдай, ?анатындай, ?ртке тиген дауылдау, серіні? семсеріндей
Эпитет - ?ызыл шо?, ала ??йын заманалар, ?ап - ?ара т?нек, алтын сарай, а? к??іл
Метафора - Асылымын, адам сапарыны? мейманымыз, кеудем – к?рік, ж?зім – жаз, к??ілім – к?ктем, с?зім – жыр, лебізім – к?й.
Буын, буна? т?рінде талдау.
?зге емес, ?зім айтам ?з жайымда, 11
Ж?регім жалын ат?ан с?з дайында 11
Тере?де т?нып жат?ан дауыл к?йді, 11
Тербетіп, тулатып бір ?оз?айын да. 11
11 буынды, 3 буна?ты
Буна? ?лшемдері ?ле?ді м?нерлеп о?у?а, ?н салып айтуда ?лкен м?ні бар екенін т?сіндіру.

V. Саба?ты бекіту. Саба?ымызды ?орыта келе, ?асым Аманжоловты? «?зім туралы» ?ле?ін ?німен о?ушы орындайды.
VI. О?ушыларды ба?алау
VII. ?йге тапсырма: ?ле?нен ?здері?е ?на?ан ?зінділерді жатта

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«?асым Аманжолов «?зім туралы» ?ле?і»

Қасым Аманжолов «Өзім туралы» өлеңі
7 сынып
Сабақтың тақырыбы: Қасым Аманжолов «Өзім туралы» өлеңі
Сабақтың мақсаты:
А) білімдік: ақынның өзіндік мұратын таныту, «Өзім туралы» өлеңінің тақырыбы мен идеясын ашу;
Ә) дамытушылық: оқушылардың сөйлеу мәдениетін, дүниетанымын кеңейту, даралап оқытуда өз бетімен жұмыс істеуге, шығармашылыққа дағдыландыру;
Б) тәрбиелік: Қасым поэзиясы арқылы Отанды, туған жерді сүюге, қастерлеуге, қайсарлыққа, табандылыққа, қаһармандыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: ашық сабақ, жаңа материалды түсіндіру.
Сабақтың типі: білік пен дағдыны қалыптастыру, шығармашылыққа баулу.
Оқытудың әдісі: сұрақ - жауап, әңгімелеу, талдау, баяндау
Сабақтың көрнекілігі: компьютер, интерактивті тақта, үнтаспа, тірек - схемалар

Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі
(Оқушылармен амандасу, түгелдеу, сабаққа дайындықтарын тексеру)
II. Үй тапсырмасын тексеру (оқушылардан үйден жазып келген шығармаларын тексеру)
III. Жаңа сабақ
Түседі еске жалаң аяқ күндерім,
Ақсүйекті ала қашқан күндерім;
Сол қашқаннан мол қашыпты балалық,

Қайда екенін көптен бері - ақ білмедім, - деп аса көрнекті ақын Қасым Аманжолов ағамыз жырлағандай, бүгінгі біздің тақырыбымыз Қасым Аманжоловтың шығармашылығымен танысамыз, балалар!
Қасым Рақымжанұлы Аманжолов 1911 жылы сайын дала Сарыарқада туып өскен. Ол қазақ ауыз әдебиетінен жетімдік көрмеген адам. Ертегі, аңыздарды құлағына құя білген. Бала кезінде айтыстарды, от басындағы өлеңді ауызекі айтып отыратын - ды. Жазған өлеңдерін ауыз әдебиетінің ықпалы, әсері мол.
Қасымның орда бұзар шағы соғыспен тұспа - тұс келеді де, майданға аттанады. Шығысты да, батысты да шарлады. Ауыр қиыншылықтарға кездеседі. Ол қатардағы солдат бола жүріп, сұрапыл соғыста да өлең жазды. Ол жан серігі қаламын қолынан тастамай, жауынгерлердің ерлігін, ұлан – байтақ жеріміздің тамаша, сұлу көріністерін, адам өмірінің үлгілі, өнегелі кезеңдерін қалам ұшына тізе береді. Қасымды халқымыздың сүйікті ақыны дәрежесіне көтерген де сол кездегі жырлары.
Сақыпжамал апай отау құрғаннан соң баспана жағынан қиыншылық көргендерін, бір бөлмеде кәрі анасы, өздері, балалары тұрғандығын айтады. Сол кезде Қасым өлеңді алдына чемодан қойып жазады екен. Үй сұрап ашпаған есігі қалмайды. Нешеме бастықтар біріне - бірі сілтейді, ақырында ашынған ақын бір шумақ өлең жазып, машинисткаға береді. Машинистка да үйден таршылық көріп жүрген адам болуы керек, өлеңді көп данамен таратып жібереді. Сол өлеңнен бір үзінді мынау:
Бермесең, бермей - ақ қой баспанаңды,
Сонда да тастамаймын астанамды.
Өлеңнің отын жағып жылытармын,
Өзімді, әйелімді, жас баламды.
Қасым Мәскеуге қазақ өнерінің онкүндігіне барады, көп ұзамай 1949 жылы үй алады.
Ақынның жары Қасымның шабытты күндерінің сирек болатынын, өлеңді көбінесе түнгі 12 - ден кейін жазатынын айтады. Өмірімнің соңында ауырып қатты қиналғанын, қаншама еңбекпен алған үйінің де қызығын көрмегенін, жағдайларының ауыр болғанын, ақын жүрегі бауыр, өкпе, бүйрек ауруларымен тайталасып, түнімен ауыз жаппай жөтелетінін, ақыры 44 - ақ жасында дүниеден өткенін егіле отырып айтады. Сондағы шығарған өлеңі еді деп мына өлең жолдарын айтады:
Көкірегім тынығып,
Сәл босасам жөтелден.
Өйтіп – бүйтіп көңілді
Баламын – ау көтерген.
Дұрыс жатқан саулық жоқ,
Бір олай да, бір бұлай.
Бұрынғыша шықпай тұр,
Ала – құла құрғыр – ай.
Қасымның көзі тірісінде 5 қазақша, 2 орысша кітабы шықты, кейін таңдамалы I, II, III томдықтары жарық көрді.

Қасым Аманжолов
Өлеңдері: «Сарыарқа», «Ертіс», «Жайық», «Орал», «Мен табиғат бөбегі». Поэмалары: «Ақын өлімі туралы аңыз», «Қытай қызы», «Құпия қыз», «Естай», «Қорлығайын» драмалық дастаны. Аудармалары: «Ләйлі - Мәжнүн» поэмасындағы хаттар, «Полтава», «Маскарад», т. б. Сөзі мен әні жазылған туындылары: «Дариға сол қыз», «Туған ел», «Өзім туралы», «Ақ сәуле», «Жас дәурен», т. б.
Қасым туралы естеліктерде ақынның домбыра, балалайка, скрипкада еркін ойнайтыны туралы айтылады. Орыс тілінде де таза сөйлеген, майданда да кейбір өлеңдерін орыс тілінде жазған екен. Орыс ақындарынан Пушкинді, Лермонтовты, украин ақыны Тарас Шевченко шығармаларын қазақшаға аударған. Бұдан ақынның білімді азамат болғанын аңғартуға болады. Жазушы Тәкен Әлімқұлов ақын туралы мынандай пікір айтады: «Қасым ешбір адамды сыртынан жамандамаушы еді. Оның есесіне кімге де болса өз пікірін тура айтатын. Жанын түсінбеген адамға қатал, дархан досқа адал болатын.»
Оқулықтарында Тахауи Ахтанов айтқандай «Ақынның адал, шыншыл мінезі өзімен бірге өлген жоқ, тамаша өлеңдерінде жүр.»
Қасым
↓
аудармашы
ақын
дастаншы
қоғам қайраткері
сазгер
жауынгер
әнші
патриот
Бүгінгі тақырыбымыздың аты – Қасым Аманжоловтың «Өзім туралы» болғандықтан автобиографиялық сипатта жазылған өлең болып табылады. Автобиографиялық шығарма дегеніміз – автордың өзі, өз өмірі немесе өмірдің кейбір сәттері туралы жазылған шығарма.
Сонымен бұл – ақын өмірінің соңғы кезеңдерінде өткен күндерінен қорытынды ретінде жазылған, өмірінің нәзік қылын шертетін сыршыл өлең.
Өлеңдегі басты тұлға – Қасым Аманжолов өзі. Өзіндік ақындық тұлғасы мен адамгершілігі, мінез - құлқы өлеңде әр қырынан толық шешімін тапқан. Айналадағы оқиғалар мәні, адамдармен қарым - қатынасы, дүние құбылыстары, өмір сүру, оның мәні мен мазмұны, өмірдің мәңгі емес екендігі бас кейіпкердің көзқарасымен өте тамаша суреттелген.
Ақын өмірге бос келіп, бос кетпеу жөнінде үлкен ой түседі. Адамзаттың өмірге қонақ екендігін, сол кештен үлкен сапарда артында өлмес мұра қалдырудың үлкен іс екендігін тілге тиек етеді. (Оқушыларға алдымен үнтаспадан өлең тыңдалады, содан кейін оқушылар әр шумақты оқып, не түсінгенін айтады).

IV. Дамыту кезеңі
Негізгі мәселелер Шумақтар Тақырыпшалар
1) Ақынның өзін таныстыруы 1, 2, 12, 19...«Аманжол Рақымжанның Қасымымын»
2) Өлең туралы толғанысы 11, 12, 13, 14... «Серінің семсеріндей сертке таққан»
3) Өмір мен өлім жайлы толғанысы 7, 8, 9, 10, 11, 21, 22, 23... «Бір күні от өмірім қалса өшіп»
4) Туған елі, жері толғанысы 5, 7, 8, 18 «Дүние, жалт - жұлт еткен кең мекенім»

Ақынның поэтикалық талдау жасау
Теңеу - Бөбегіндей торқадай, найзағайдай, қанатындай, өртке тиген дауылдау, серінің семсеріндей
Эпитет - Қызыл шоқ, ала құйын заманалар, қап - қара түнек, алтын сарай, ақ көңіл
Метафора - Асылымын, адам сапарының мейманымыз, кеудем – көрік, жүзім – жаз, көңілім – көктем, сөзім – жыр, лебізім – күй.
Буын, бунақ түрінде талдау.
Өзге емес, өзім айтам өз жайымда, 11
Жүрегім жалын атқан сөз дайында 11
Тереңде тұнып жатқан дауыл күйді, 11
Тербетіп, тулатып бір қозғайын да... 11
11 буынды, 3 бунақты
Бунақ өлшемдері өлеңді мәнерлеп оқуға, ән салып айтуда үлкен мәні бар екенін түсіндіру.

V. Сабақты бекіту. Сабағымызды қорыта келе, Қасым Аманжоловтың «Өзім туралы» өлеңін әнімен оқушы орындайды.
VI. Оқушыларды бағалау
VII. Үйге тапсырма: Өлеңнен өздеріңе ұнаған үзінділерді жатта