Татарстан Республикасы Әлмәт шәһәре
муниципаль бюджет белем бирү учреждениесе
“20 нче урта гомуми белем бирү мәктәбе”
“Каралды” “Килешенде” “Раслыйм”
методик берләшмә милли эшләр буенча мәктәп директоры
утырышында директор урынбасары
_________________ ________________ ________________
Нуруллина Р.В. Вафина Г.А. Галанина С.Л.
Беркетмә № ___ “___”август 2014ел Приказ №____
“___”август 2014ел “___”сентябрь 2014 ел
2014-2015нче уку елына
6 А ,Б СЫЙНЫФЫ (ТАТАР ТӨРКЕМЕ) ӨЧЕН
ТАТАР ӘДӘБИЯТЫННАН
ЭШ ПРОГРАММАСЫ
Югары квалификацион категорияле
татар теле һәм әдәбияты укытучысы
Талипова Илсөяр Әдип кызы
Программаны түбәндәге документларга нигезләнеп төзед
ем:
Россия Федерациясенең “Мәгариф турында” законына (Федеральный закон “ Об образовании в Российской Федерации”, приказ №273/ФЗ от 29.12.12 г.);
Татарстан Республикасының “Мәгариф турында” законына.22.06.2013 №68 – РТ;
Татарстан Республикасының “Дәүләт телләре һәм Татарстан республикасында башка телләр” турындагы законына; ( 8.07.1992 N 1560-XII(ред.3.03.2012));
Ф.Г.Галимуллин, З.Н.Хәбибуллина,Х.Г.Фәрдиева “Рус телендә урта(тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә ттатар әдәбиятын укыту программасы: 1-11 нче сыйныфлар”, Казан: Татар-
стан китап нәшрияты,2011;
20 нче урта гомуми белем бирү мәктәбенең гомуми белем бирү программасына (ООП МБОУ “СОШ №20” ,утверждённой 01.09.2012г.);
еллык календарь укыту графигына;
Татарстан Республикасы Әлмәт шәһәре МБББУ “20нче урта гомуми белем бирү мәктәбе”нең 2014 – 2015 уку елына укыту планына;
Әлмәт шәһәре муниципаль бюджет белем бирү учреждениесе “20 нче гомуми урта белем бирү мәктәбе” нең 2010 елның 1 сентябрендә гамәлгә кергән эш програмаларының торышына;
20 нче урта гомуми белем бирү мәктәбенең 2014-2015 уку елына дәресләр расписаниесенә;
“Татар теле һәм әдәбиятыннан региональ исемлеккә кертелгән дәреслекләр һәм уку кулланмалары турында” гы боерыгына (Приказ МО и Н РФ «О предварительном заказе на региональные и этнокультурные учебные издания на 2014/2015 учебный год» № 283 от 29.01.2014 г.).
Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгының “Татарстан Республикасының гомуми белем бирү оешмаларында татар телен дәүләт теле буларак укыту турында методик хатына ( 13.08.12 ел №1291520/1);
Фәнгә гомуми характеристика:
Уку предметы буларак татар әдәбиятының эчтәлеген күпгасырлык әдәби мирасның иң яхшы әсәрләрен уку һәм өйрәнү тәшкил итә. Аларны кабул итү, анализлау тарихи һәм теоретик белемнәргә, шулай ук уку-укыту эшчәнлегендә кулланыла торган эш төрләренә, алым-чараларга, формаларга нигезләнә. Әдәби текстны эмоциональ кабул итүне, образлы һәм аналитик фикерләүне, иҗади күзаллауны; китап укучы культурасын һәм автор позициясен аңлауны; сәнгать төрләре белән берлектә әдәбиятның сүз сәнгате буларак үзенчәлеге турында карашны; матур әдәбият әсәрләрен мөстәкыйль уку ихтыяҗы булдыруны күздә тота.
Рус мәктәпләрендә укучы татар балаларына әдәбият укытуның төп максаты һәм бурычлары
матур әдәбият текстларын форма һәм эчтәлек берлегендә аңлап кабул итү;
төп әдәби-тарихи мәгълүматларны һәм әдәби теоретик төшенчәләрне белү;
балаларны татар әдәбияты, халык авыз иҗаты, татар халкының җыр-музыкасы, теарты, сынлы сәнгате белән таныштыру, күренекле
язучылар һәм аларның әсәрләрен үзләштерүләренә ирешү;
- әдәби әсәрне уку һәм анализлау;
- халык тарихын, мирасын өйрәнү аша Ватанга, халыкка, туган телгә мәхәббәт, олыларга, кечеләргә һәм, гомумән, кешегә ихтирам,
мәрхәмәтлелек, шәфкатьлелек тәрбияләү
Татар әдә бияты фәненең базис укыту планында урыны
Рус телендә урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә татар татар әдәбиятын укыту программасында (6 сыйныф, татар балалары өчен) татар әдәбиятын укытуга барлыгы 68 сәгать бирелгән.
6 нчы сыйныфта татар әдәбиятын укытуга базис уку планы һәм Әлмәт шәһәре муниципаль бюджет белем бирү учреждениесе “20нче гомуми урта белем бирү мәктәбе” нең укыту планы буенча атнага 2 сәгать , ел буена 70 сәгать каралган.Шуңа күрә, эш программасында, барлык өйрәнелә торган темалар сакланып, сәгатьләр санына корректировка кертелде. Укучылар тарафыннан җиңелрәк үзләштерелгән темаларга бирелгән сәгатьләр авыррак үзләштерелә торган темалар хисабына кыскартылды. Укучылар өчен мөһимрәк дип уйланган темаларның сәгать саны үзгәртелде.
6нчы сыйныфта татар әдәбиятыннан сәгатьләр бүленеше
Сыйныф
Барлык сәгатьләр саны
Атнага сәгатьләр саны
6в,г (татар төркеме)
68
2
Эш программасының эчтәлеге
№
Эчтәлеге
програм
буен
эш
прог
Белем һәм күнекмәләр
11
Халык авыз иҗаты
2
3
Дәреслек-хрестоматия белән танышу. Җырлар,такмаклар турында мәгълүмат бирү
2
Казан Кремле
1
1
Казан Кремле, Сөембикә манарасы һәм аларның архитектурасы турында мәгълүмат бирү.
3
Сөембикә манарасы
1
2
Сөембикә манарасының салыну турындагы тарихы белән танышу,манара башына төрле чорларда төрле билгеләр куелуның сәбәпләрен ачыклау
44
Абдулла Әхмәт
5
5
Портрет, характеристика,драма әсәре турында төшенчә.
55
Муса Җәлил
3
4
М.Җәлилнең тоткынлык чоры,”Моабит дәфтәрләре” турында мәгълүмат бирү. Сугыш һәм әсирлектәге эшчәнлеге һәм көрәше белән таныштыру. Шигырьне анализлау,төп фикерне ачыклау. Сынландыру турында төшенчә бирү.
6
М.Җәлил исемендәге Татар опера һәм балет академия театры
1
1
М.Җәлил исеменең мәңгеләшкән булуы,аның исеме белән аталган урыннар турында кыскача белешмә бирү. М.Җәлил исемендәге Татар опера һәм балет академия театры турында кыскача белешмә бирү.
7
Зөләйха Хисматуллина
1
1
Җырчы З Хисматуллина тормыш юлы,иҗаты турында сөйләү.Аның татар музыка сәнгатендә тоткан урыны.
7
8
Азат Аббасов
1
1
Җырчы А.Аббасовның тормыш юлы, иҗаты турында сөйләү.Аның татар музыка сәнгатендә тоткан урыны.
9
Рөстәм Яхин
1
1
Җырчының тормыш юлы турында белешмә.
10
Һади Такташ
3
2
Һ.Такташ тормышындагы һәм иҗатындагы үзенчәлекләр белән танышу.Аның Тукай шигъриятендәге зур традицияләрне дәвам иттерүче новатор шагыйрь булуын аңлатырга.
11
Җәүдәт Фәйзи
2
2
Җәүдәт Фәйзинең иҗатын өйрәнү. Талантының югары дәрәҗәдә булуына төшендерү.
12
Ибраһим Гази
3
3
Язучының тормышы һәм иҗаты турында сөйләү. Әсәрне сәнгатьле уку. Темасын һәм исемен ачыклау. Әсәрдәге геройның дошманга булган нәфрәтен күрсәтү,эчке дөньясын ачу.
13
Фуат Халитов
1
1
Актерлык хезмәте, театр сәнгатенең асылы, үзенчәлекләрен тирәнрәк аңлату. Халык артисты Ф.Халитов иҗаты белән таныштыру.
14
Шәүкәт Биктимиров
1
1
Актерлык хезмәте, театр сәнгатенең асылы, үзенчәлекләрен тирәнрәк аңлату. Халык артисты Ш.Биктимеров иҗаты белән таныштыру.
15
Зәки Нури
2
2
З.Нуриның тормышы һәм иҗаты турында сөйләү. “Яңа шәһәр”шигырен укып үзләштерү.
16
Сибгат Хәким
4
4
Шагыйрьнең тормыш һәм иҗаты белән таныштыру. “Җырларымда телим” шигырен сәнгатьле уку.
17
Ләбибә Ихсанова
5
5
Л.Ихсанованың иҗаты белән таныштыру. Мәгүбә Сыртланова батырлыгы турында сөйләү, яшьләрне аның үрнәгендә тәрбияләү.
18
Равил Фәйзуллин
2
2
Шагыйрьнең тормышы һәм иңаты белән таныштыру. “Күмәч пешерүчеләр җыры” шигырен өйрәнү, икмәккә ихтирам, хезмәт кешесенә карата хөрмәт тәрбияләү
19
Радик Фәизов
4
4
Р.Фәйзов тормышы һәм иңаты белән таныштыру. “Ә җирдә тереклек бармы?”әсәренең беренче бүлеген уку,Рифнең хыяллары,фәнгә омтылышлары белән танышу
20
Нур Әхмәдиев
3
3
Әсәрне сәнгатьле уку һәм әсәрдәге вакыйгалар аша ата-анага ихтирам тәрбияләү. Хикәядә сурәтләнгән балаларның кимчелекле һәм уңай якларын таптыру.Әдип әнисенең олы җанлылыгы,кешелекле сыйфатларына игътибар юнәлтү.
21
Резеда Вәлиева
2
2
“Туган телем”шигырен уку, фикер алышу, сәнгатьле уку күнекмәләрен ныгыту.
22
Милли киемнәр
1
1
Татар халкының орнамент сәнгате турында, аларның төрле әйберләрне бизәүдә куллану үзенчәлекләре,орнаментларда кулланылган сурәтләр.төсләр Татар халкының милли киемнәре белән таныштыру
23
Милли йолалар
Милли орнаментлар
1
1
Бәйләнешле фикерли белү сәләтен, җөмләләр төзү осталыгын үстерү. Татар халкының гореф – гадәтләре, йолалары белән таныштыру. Татар халкының орнамент сәнгате турында, аларның төрле әйберләрне бизәүдә куллану үзенчәлекләре,орнаментларда кулланылган сурәтләр.төсләр турында сөйләшү.
24
Милли бәйрәмнәр.
Сабантуй.
2
1
Милли бәйрәмнәр турында сөйләү, бәйрәмнәрнең төрләрен аеру. Сабан туе бәйрәме турында сөйләү, сәнгатьле уку күнекмәләрен ныгыту. Бәйрәмнең бүгенге көндәге ролен бәяләү
26
Бәйләнешле сөйләм үстерү
12
16
Бәйләнешле сөйләм үстерү дәресләрендә телдән экскурсияләр оештыру, түгәрәк өстәлләрдә катнашу
27
Дәрестән тыш уку
4
4
Дәрестән тыш уку дәресләрендә язучыларның тормыш юлы, иҗаты һәм әсәрләре белән танышу
Барлыгы
68
70
Программаны үзләштерүдә көтелгән нәтиҗәләр:
- классик әдипләрнең тормыш һәм иҗат юлларының төп фактларын истә калдыру;
- әдәби текстны кабул итү һәм анализлау, укыган буенча план төзү;
- геройларга характеристика бирү;
- әдәби әсәрдәге эпизодларны һәм геройларны чагыштыру, автор позициясен ачыклау;
- укыганга үзеңнең мөнәсәбәтеңне белдерү, әсәрне (өзекне) сәнгатьле итеп уку;
- җырлар һәм аларның төрләрен аера белү;
- хикәя,фантастик хикәяне аера белү;
- шигырь һәм поэманың үзенчәлекләрен белү;
- уңай герой,лирик герой төшенчәләрен аера белү;
- әдәби әсәрләрдән сурәтләү чараларын таба белү;
- милли орнаментларны аера белү.
Әдәби әсәрләрне танып-белү буенча төп эшчәнлек. Татар әдәбиятының күренекле язучылары һәм шагыйрьләре, аларның әсәрләре турында мәгълүмат булдыру; төрле жанрдагы әдәби әсәрләрне аңлап һәм иҗади уку; сәнгатьле уку; шигъри текстларны яисә чәчмә әсәрдән өзекләрне яттан өйрәнү; әсәрләрне анализлау; план төзү һәм әсәрләр турында кыскача бәяләмә (отзыв) язу; татар һәм рус әдәбиятындагы әсәрләрне чагыштырып бәяләү, үз фикерен әйтә белү.
милли орнаментларны аера белү. сүз сәнгатенең образлы табигате;
өйрәнгән әдәби әсәрнең эчтәлеге;
классик әдипләрнең тормыш һәм иҗат юлларының төп фактлары;
өйрәнгән әдәби-теоретик төшенчәләр;
әдәби текстны кабул итү һәм анализлау;
әдәби текстның мәгънәви өлешләрен аерып чыгару, укыган буенча тезислар һәм план төзү;
әдәби әсәрнең төрен һәм жанрын ачыклау;
укыган әсәрнең темасын, проблемасын, идеясен билгеләү;
геройларга характеристика бирү;
сюжет, композиция үзенчәлекләрен, махсус сурәтләү чараларының ролен ачу;
әдәби әсәрдәге эпизодларны һәм геройларны чагыштыру;
укыганга үзеңнең мөнәсәбәтеңне белдерү;
әсәрне (өзекне) сәнгатьле итеп уку;
кабатлап сөйләүнең төрләреннән файдалану;
өйрәнелгән әсәргә бәйле телдән һәм язмача фикерләрне белдерү;
укыган әсәр буенча фикер алышуда катнашу, фикерләреңне дәлилли белү;
укыган әсәрләргә бәяләмә (отзыв) язу;
татар әдәби теленең нормаларына нигезләнеп, кирәкле темага телдән һәм язмача бәйләнешле текст төзү;
эстетик зәвыкка туры килә торган әдәби әсәрләрне сайлау һәм аларны бәяләү;
аерым автор, аның әсәре, гомумән әдәбият турында кирәкле мәгълүматны белешмә әдәбият, вакытлы матбугат, Интернет чаралары һ.б. аша эзләү.
№
Тема
Сәг.
саны
Көтелгән нәтиҗәләр
Үткәрү вакыты
Якынча
Төгәл
Татар халык авыз иҗаты - 2сәг + 1 (Бәйләнешле сөйләм үстерү)
1.
Татар халык авыз иҗаты. Җырлар турында төшенчә.
1
Дәреслек-хрестоматия белән танышу. Җырлар,такмаклар турында мәгълүмат бирү.
2.09.
2.
Бсү .Татар халык җырларының жанрлары.
1
Халыкның рухи тормышында җырның роле.Борынгы һәм хәзерге җырлар
6.09.
3.
Җырларның тематикасы
1
Җырларның кеше тормышындагы әһәмияте турында сөйләшү
9.09
Казан кремле, Сөембикә манарасы -3сәг + 1сәг (Бәйләнешле сөйләм)
4
Казан Кремле
1
Казан Кремле, Сөембикә манарасы һәм аларның архитектурасы турында мәгълүмат бирү.
13.09
5
Сөембикә манарасы
1
Сөембикә манарасы һәм аның архитектурасы турында мәгълүмат бирү.Сөембикә манарасының салыну турындагы тарихы белән танышу.
16.09
6.
Сөембикә манарасының архитектурасы
1
Сөембикә манарасының салыну турындагы тарихы белән танышу,манара башына төрле чорларда төрле билгеләр куелуның сәбәпләрен ачыклау
20.09
7.
Бсү
Казан Кремле – Татарстан башкаласының горурлыгы
1
Казан Кремле – Татарстан башкаласының горурлыгы, мең еллык тарихы булган борынгы башкаланың үзәге турында әңгәмә кору.
23.09
Абдулла Әхмәт -5 сәг + 1сәг(Бәйләнешле сөйләм)
8.
А.Әхмәтнең тормыш һәм хезмәт юлы.
1
А.Әхмәтнең тормыш һәм хезмәт юлы.
27.09.
9.
А.Әхмәт. “Үги кыз” пьесасы.I,II пәрдәләр.
1
Әкияттәге уңай һәм тискәре образларны табу, аларга хас сыйфатларны билгеләү.
Портрет, характеристика, драма сүзләренең мәгънәләрен аңлату.
30.09.
10.
А.Әхмәт. “Үги кыз” пьесасы. III пәрдә.
1
Портрет,характеристика,драма әсәре турында төшенчә.
4.10
11.
А.Әхмәт. “Үги кыз” пьесасы. IV пәрдә. Әсәрнең сәнгатьчә эшләнеше
1
Портрет,характеристика,драма әсәре турында төшенчә.
7.10
12
Образларга характеристика бирү
1
Әкияттәге уңай һәм тискәре образларны табу, аларга хас сыйфатларны билгеләүһәм аларга характеристика бирү
11.10
13.
Бсү.
Әкиятләр дөньясында
1
Сәнгатьле уку. Балалардан үзләре белгән әкиятләрне сөйләтү.
14.10
Муса Җәлил -4 сәг.
14.
М.Җәлилнең тормыш юлы һәм иҗаты.
1
М.Җәлилнең тоткынлык чоры,”Моабит дәфтәрләре” турында мәгълүмат бирү. Сугыш һәм әсирлектәге эшчәнлеге һәм көрәше белән таныштыру.
18.10
15
М.Җәлил. ”Чәчәкләр” шигыре.
1
Шигырьне анализлау,төп фикерне ачыклау
21.10
16.
М.Җәлил.
“Кызыл ромашка” шигыре.
1
Шигырьне анализлау,төп фикерне ачыклау. Сынландыру турында төшенчә бирү.
25.10.
17.
Төрле сурәтләү чаралары - чагыштыру
1
Сурәтләү чарасы – “чагыштыру” төшенчәсенә аңлатма бирү
28.10.
М.Җәлил исемендәге Татар опера һәм балет академия театры турында әңгәмә -1сәг + 1сәг (Класстан тыш уку)
18.
М.Җәлил исемендәге Татар опера һәм балет академия театры турында әңгәмә
1
М.Җәлил исеменең мәңгеләшкән булуы,аның исеме белән аталган урыннар турында кыскача белешмә бирү. М.Җәлил исемендәге Татар опера һәм балет академия театры турында кыскача белешмә бирү.
01.11
19.
Кту. Х.Җәлилова.
Абыем турында
1
М.Җәлил исеменең мәңгеләшкән булуы,аның исеме белән аталган урыннар турында кыскача белешмә бирү. М.Җәлил исемендәге Татар опера һәм балет академия театры турында кыскача белешмә бирү.
11.11
Зөләйха Хисматуллина иҗаты. -1сәгат ь
20.
З Хисматуллина иҗаты.
1
Җырчы З Хисматуллина тормыш юлы,иҗаты турында сөйләү.Аның татар музыка сәнгатендә тоткан урыны.
15.11
Азат Аббасов иҗаты – 1 сәгат ь
21
А.Аббасов иҗаты.
1
А.Аббасовның тормыш юлы,иҗаты турында сөйләү.Аның татар музыка сәнгатендә тоткан урыны.
18.11
Рөстәм Яхин иҗаты – 1сәгать
22.
Р Яхин иҗаты.
1
Җырчының тормыш юлы турында белешмә.
22.11.
Һади Такташ – 2сәг + 2сәг(Бәйләнешле сөйләм) + 1сәг(Класстан тыш уку)
23.
Һ.Такташ. Шагыйрь турында белешмә.
“Иптәшләр” шигыре.
1
Һ.Такташ тормышындагы һәм иҗатындагы үзенчәлекләр белән танышу.Аның Тукай шигъриятендәге зур традицияләрне дәвам иттерүче новатор шагыйрь булуын аңлатырга.
25.11
24
Һ.Такташ. “Караборынның дусты” хикәясе
1
Азатлык өчен көрәшнең гәүдәләнеше. Караборынның кичерешләрен сурәтләүдә авторның осталыгы.
29.11
25.
Кту. Һ.Такташ. “Караборынның дусты”.
1
Азатлык өчен көрәшнең гәүдәләнеше. Караборынның кичерешләрен сурәтләүдә авторның осталыгы.
2.12
26.
Б.с.үс . “Батыр егет – ил күрке ” дигән темага әңгәмә .
1
Бәйләнешле фикерли белү сәләтен,дөрес җөмләләр төзү осталыгын үстерү.
6.12
27.
Бсү. “Дуслык белән көчле без” Инша.
1
Дуслык турында мәгълүматлыкны булдыру
Җырлар өйрәнү, шигырьләр сөйләү.
9.12
Композитор Җәүдәт Фәйзи иҗаты - 2сәгать
28.
Композитор Җ.Фәйзи иҗаты.
1
Композиторның иҗаты турында белешмә бирү.
13.01.
29.
Җ.Фәйзи.
“Урман кызы” җыры.
1
“Урман кызы” җырын тыңлау.Татар музыкасына ихтирам уяту
16.12
Ибраһим Гази – 3сәгаь+ 1сәгать(Бәйләнешле сөйләм) +1сәгать(Класстан тыш уку)
30.
И.Гази. Язучы турында белешмә.
1
Язучының тормышы һәм иҗаты турында сөйләү.
20.12
31.
И.Гази. “Йолдызлы малай” хикәясе.
1
Әсәрне сәнгатьле уку. Темасын һәм исемен ачыклау. Әсәрдәге геройның дошманга булган нәфрәтен күрсәтү,эчке дөньясын ачу.
23.12
32.
Кыюлык.”Йолдызлы малай” әсәре турында
1
Әсәрне уку.Темасын һәм исемен ачыклау.
27.12
33.
Б.с.үс. “Илгизәр – батыр рухлы малай”
1
Батырлык турында әңгәмә кору.
“Нәрсә ул батырлык” соравына җавап эзләү.
14.01
34.
Кту .Л.Ихсанова
“Шомырт чәчәкләре ак кына”
1
Бәйләнешле фикерли белү сәләтен, дөрес җөмләләр төзү осталыгын үстерү.
17.01.
Фуат Халитов - 1сәгат ь
35.
Халык артисты Фуат Халитов.
1
Актерлык хезмәте, театр сәнгатенең асылы, үзенчәлекләрен тирәнрәк аңлату. Халык артисты Ф.Халитов иҗаты белән таныштыру.
21.01
Шәүкәт Биктимеров - 1сәгат ь
36.
Халык артисты Шәүкәт Биктимеров.
1
Актерлык хезмәте, театр сәнгатенең асылы, үзенчәлекләрен тирәнрәк аңлату. Халык артисты Ш.Биктимеров иҗаты белән таныштыру.
24 .01
Зәки Нури – 2 сәгать + 1 сәгать(Бәйләнешле сөйләм)
37.
Зәки Нури. Шагыйрь турында белешмә.
1
З.Нуриның тормышы һәм иҗаты турында сөйләү.
28.01.
38.
Зәки Нури. “Яңа шәһәр” шигыре.
1
Шигырьне укып үзләштерү.
31.01
39.
Б.с.үс. “Казаным – башкалам”дигән темага әңгәмә.Әлмәтем- туган калам.
1
Бәйләнешле фикерли белү сәләтен,дөрес җөмләләр төзү осталыгын үстерү.
4.02
Сибгат Хәким – 4 сәгать+ 1сәгать (Бәйләнешле сөйләм)
40.
С.Хәкимнең тормыш юлы һәм иҗаты.
1
Шагыйрьнең тормыш һәм иңаты белән таныштыру.
7.02
41.
С.Хәким. “Җырларымда телим” шигыре.
1
Шигырьне сәнгатьле уку.
11.02
С.Хәким. “Бакчачылар” поэмасы.
1
Поэманы аңлатмалы уку.Эчтәлекне үзләштерү.Хезмәт кешесенә ихтирам тәрбияләү.
14.02.
43.
Шагыйрь әсәрләрендә лиризм, халыкчан патриотизм.
1
Шагыйрь әсәрләрендә лиризм, халыкчан патриотизмны күрсәтү.
18.02
44.
Б.с.үс .“Һөнәр турында” әңгәмә.
1
“Һөнәрле үлмәс,һөнәрсез көн күрмәс”мәкаленең эчтәлеген, мәгънәсен ачыклау.Хезмәт һәм һөнәр сүзләре арасындагы охшаш һәм аермалы мәгънә төсмерләренә төшенү.
21.02
Ләбибә Ихсанова – 5 сәгать +1 сәгать (Бәйләнешле сөйләм үстерү)) + 1 сәгать (Класстан тыш уку)
45.
Л.Ихсанова тормышы һәм иҗаты.
1
Л.Ихсанованың иҗаты белән таныштыру.
25.02.
46.
Л.Ихсанова иҗаты. “Лачын кыз” хикәясе.
1
Мәгүбә Сыртланова батырлыгы турында сөйләү, яшьләрне аның үрнәгендә тәрбияләү.
28.02
47.
Курку белмәс татар кызы. “Лачын кыз” хикәясе турында
1
Курку белмәс татар кызы турында сөйләшү, аның батырлыгына соклану
4.03
48.
Б.с.үс. “Очучы хатын-кызлар” дигән темага әңгәмә.
1
Бәйләнешле сөйләм культурасын үстерү. Бәйләнешле фикерли белү сәләтен, дөрес җөмләләр төзү осталыгын камилләштерү.
7.03
49.
Л.Ихсанова “Бүләк” хикәясе.1 бүлек
1
Хикәяне аңлатмалы уку. Эчтәлекне үзләштерү.Кабат хезмәт темасын күтәрү.
11.03
50.
Л.Ихсанова “Бүләк” хикәясе.2 бүлек
Яшьләр арасындагы дуслык, мәхәббәт мәсьәләренең чишелешен аңлату.
14.03
51.
Кту.
Г.Нәбиуллин”Урман заты”.
Фантастик повесть
1
Эчтәлек сөйләү. Образларга характеристика бирү, аермалы якларын күрсәтү.
18.03.
Равил Фәйзуллин -2 сәгать + 2сәгать (Бәйләнешле сөйләм)
52.
Р.Фәйзуллин иҗаты. Язучы турында белешмә бирү
1
Шагыйрьнең тормышы һәм иңаты белән таныштыру.
21.03.
53.
Р.Фәйзуллин “Күмәч пешерүчеләр “ җыры
1
“Күмәч пешерүчеләр җыры” шигырен өйрәнү, икмәккә ихтирам, хезмәт кешесенә карата хөрмәт тәрбияләү
4.04
54.
Б.с.үс. “Игенче һөнәре” турында әңгәмә.
1
Бәйләнешле фикерли белү сәләтен,дөрес җөмләләр төзү осталыгын үстерү.
7.04
55.
Б.с.үс . Сочинение. “Икмәк – тормыш нигезе”.
1
Иҗади фикерләү сәләтен үстерү
11.04
Радик Фаизов -4 сәгат ь + 1 с әгат ь ( Б әйләнешле сөйләм)
56.
Р.Фәизов тормышы һәм иҗаты.
1
Р.Фәизов тормышы һәм иҗаты белән таныштыру.
14.04 .
57.
Фантастик хикәя турында төшенчә
“Фантастика” төшенчәсенә аңлатма бирү
18.04
58.
Р.Фәизов. “Ә җирдә тереклек бармы?”
1
“Ә җирдә тереклек бармы?”әсәрен өйрәнү аркылы фантастик әсәр төшенчәсен аңлату. “Ә җирдә тереклек бармы?”әсәренең беренче бүлеген уку,Рифнең хыяллары,фәнгә омтылышлары белән танышу.
21.04.
59.
Галәм серләре. “Ә җирдә тереклек бармы?” хикәясе турында.
1
“Ә җирдә тереклек бармы?”әсәрен өйрәнү аркылы фантастик әсәр төшенчәсен аңлату.
25.04
60.
Бсү.
Китап – белем чиишмәсе
1
“Китап-белем чишмәсе”, “Китап-белем ачкычы” дигән гыйбәрәләрнең мәгънәсен төшендерү,белем алу теләген үстерү.
28.04
Нур Әхмәдиев – 3 сәгать + 1 сәгать (Бәйләнешле сөйләм)
61.
Нур Әхмәдиев. “Минем туган көнем” хикәясе.1 бүлек
1
Әсәрне сәнгатьле уку һәм әсәрдәге вакыйгалар аша ата-анага ихтирам тәрбияләү.
2.05
62.
Нур Әхмәдиев. “Минем туган көнем” хикәясе.2 бүлек
1
Хикәядә сурәтләнгән балаларның кимчелекле һәм уңай якларын таптыру.Әдип әнисенең олы җанлылыгы,кешелекле сыйфатларына игътибар юнәлтү.
5.05
63.
Балачагым хатирәсе. “Минем туган көнем” хикәясе турында
1
Хикәядә сурәтләнгән балаларның кимчелекле һәм уңай якларын таптыру.Әдип әнисенең олы җанлылыгы,кешелекле сыйфатларына игътибар юнәлтү.
9.05
64.
Б.с.үс . “Минем туган көнем” дигән темага сочинение язу.
1
Бәйләнешле фикерли белү сәләтен,дөрес җөмләләр төзү осталыгын үстерү.
12.05
Резеда Вәлиева – 2 сәгать+ 1 сәгать (Бәйләнешле сөйләм) -
65.
Резеда Вәлиева тормышы һәм иҗаты
“Халкыма”шигыре
1
Язучы турында белешмә бирү.
16.05
66
Резеда Вәлиева . “Халкыма”шигыре
1
Шигырьне сәнгатьле уку, идея-эчтәлеген ачу.
19.05
67
Б.с.үс.
Р.Вәлиева “И газиз туган телем” “Туган тел турында” әңгәмә.
1
“Туган телем”шигырен уку, фикер алышу, сәнгатьле уку күнекмәләрен ныгыту.
23.05
Милли киемнәр -1 сәгат ь
68
Милли киемнәр. Галимнәр һәм язучылар милли киемнәребез турында.
1
Татар халкының милли киемнәре белән таныштыру.
Милли киемнәрнең үзенчәлеге,тарихның төрле чорларында киемнәрнең үзенчәлеге.
26.05
Милли йолалар, орнаментлар - 1сәгат ь
69.
Милли йолалар,милли орнаментлар
1
Бәйләнешле фикерли белү сәләтен, җөмләләр төзү осталыгын үстерү. Татар халкының гореф – гадәтләре, йолалары белән таныштыру. Татар халкының орнамент сәнгате турында, аларның төрле әйберләрне бизәүдә куллану үзенчәлекләре,орнаментларда кулланылган сурәтләр.төсләр турында сөйләшү.
27.05.
Милли бәйрәмнәр, Сабан туе – 1 сәгать
70
Милли бәйрәмнәр. Сабан туе.
1
Милли бәйрәмнәр, бәйрәмнәрнең төрләрен аеру. Сабан туе бәйрәме турында сөйләү, сәнгатьле уку күнекмәләрен ныгыту. Бәйрәмнең бүгенге көндәге ролен бәяләү.
30.05
6нчы сыйныфта укучы татар балаларының уку күнекмәләре түбәндәгечә билгеләнә:
Тел һәм сөйләм күнекмәләрен дөрес бәялүә укучының тел, аралашу өлкәсенә караган мәгълүматлылыгын, гомуми белем һәм фикерләү дәрәҗәсен дә билгели. Белемне тикшерү, үзмаксатка әйләндерелеп, укучыларның белем дәрәҗәсен тикшерү ысулына, укытучы эшенә бәя бирүгә генә кайтарылып калырга тиеш түгел. Ул — укыту процессының аерылгысыз өлеше, чөнки бу очракта укытучы тарафыннан белем дәрәҗәсе турында алынган мәгълүмат уку материалын, укучыларның эшчәнлеген нәтиҗәле итеп оештырырга һәм аларның укуга мөнәсәбәтен үзгәртергә, җаваплылыгын арттырырга ярдәм итә. Димәк, укучыларның белем, осталык һәм күнекмәләрен дөрес итеп бәяләү телне аралашу коралы буларак үзләштерүне, тел турында системалы белем булдыруны күзаллый, шулай ук ул башка милләт телен, мәдәниятен өйрәнү өчен дә мөмкинлеклэр ача. Укучыларның татар теленнән белем һәм күнекмәләрен гадел итеп бәяләү — укытучы эшчәнлегенең иң мөһим сыйфаты. Бу таләпләрнең үтәлүе белем бирүнең сыйфатын арттыруга, аны бәяләүгә якын килүне, материалны чама белән тиешле күләмдә тәкъдим итүне тәэмин итә.
Мәктәптә укучыга куела торган билге телне үзләштерү дәрәҗәсен күрсәтеп кенә калмый, бәлки зур тәрбияви әһәмияткә дә ия. Шуңа күрә билгене җәза бирү чарасы буларак файдалану катгый рәвештэ тыела. Билгене төшереп яки күтәреп кую да әхлакый тәрбия бирүгә җитди зыян китерә. Бары тик дөрес һәм гадел бәя генә укучыга карата уңай тәрбия чарасы булып санала ала.
Укучыларның белемнәрен тикшерү укытучы тарафыннан даими рәвештә алып барыла һәм укыту эшенең аерылгысыз өлешен тәшкил итә. Ул белем, осталык һәм күнекмәләрнең формалаша баруын белү, ачыклау өчен агымдагы тикшерү, шулай ук уку елы ахырында нәтиҗә ясау максатыннан үткәрелә торган тикшерүләр формасында башкарыла. Укытучы, укучының телдән һәм язма җавапларын бәяләгәндә, билгене аңлатып куярга тиеш.
Уку тизлеген билгеләү һәм аны бәяләү
Уку — график рәвештә бирелгән текстны телдән сейләмгә күчерү (кычкырып укыганда) һәм аны мәгънәви берәмлекләргә бүлүне (эчтән укыганда) үз эченә алучы сөйләм эшчәнлегенең бер төре. Уку техникасы белән аңлау тыгыз бәйләнештә тора һәм алар бер-берсен тулыландыралар да. Баланың дөрес һәм йөгерек укуы уку техникасының күрсәткече булып, ә аңлауның — сәнгатьле уку санала.
Билгеле булганча, дөрес уку — әдәби өйтелеш кагыйдәләрен саклап, текстны хатасыз итеп уку. Ул балаларның әйтелеш һәм текстны аңлы рәвештә кабул итә алу күнекмәләреннән чыгып бәяләнә. Укучы аваз, иҗек һәм сүзләрне кабатламыйча, аларны төшереп калдырмыйча, урыннарын алыштырмыйча, грамматик формаларын бозмыйча һәм дөрес әйтелешкә карата куела торган иң төп таләпләргә җавап бирерлек дәрәҗәдә укыганда гына дөрес укый дип әйтә алабыз.
Йөгерек уку — укыганның эчтәлеген аңлы рәвештә зиһенгә алуны тормышка ашырырга ярдәм итүче уку тизлеге. Гадәттә, кычкырып уку тизлегенең сөйләм тизлегенә туры килүе уртача уку тизлеге дип исәпләнә.
Сәнгатьле уку текстның эчтәлеген аңлап, автор әйтергә теләгән фикер, хисләрне тавыш, басым һәм башка барлык просодик чараларны дөрес кулланып укый алуны белдерә.
Аңлап уку , ягъни текстның төп эчтәлеген аңлау һәм аңа карата үз карашыңны яки мөнәсәбәтеңне белдерә алу сәнгатьле укуга ирешүнең төп шарты булып тора.
Рус мәктәпләрендә укучы татар балаларының 1 минутта кычкырып уку тизлеге түбәндәгечә бәяләнә:
Сыйныфлар
Ижекләр саны
Сүзләр саны
VI
VIII—IX
140—200
75-85
Искәрмә. Эчтән уку тизлеге кычкырып уку белән чагыштырганда 5—7 нче сыйныфларда 30—40 % ка, ә 8—9 нчы сыйныфларда 40—50 % ка югарырак була.
Уку күнекмәләре түбәндәгечә бәяләнә:
Укучы билгеләнгән күләмдә сүзләрне дөрес һәм жөмләләрне сәнгатьле итеп, тулысынча аңлап укыса, «5» ле куела.
Уку тизлеге гомуми таләпләргә туры килсә һәм текст эчтәлеге буенча укытучы сорауларына жавап бирә алып, уку барышында 1—2 әйтелеш хатасы һәм сөйләмнең структур бүленешендә берничә төгәлсезлек жибәрелсә, «4» ле куела.
Уку тизлеге программада каралган таләпләргә туры килмәсә, текст эчтәлеге буенча укытучы сорауларына жавап биргәндә, төгәлсезлекләр жибәрелсә, дөрес әйтелешкә бәйле һәм сөйләмнең төп структур берәмлекләренә бүлгәндә 3—5 төгәлсезлек күзәтелсә, «3» ле куела.
4. Уку күнекмәләре тиешле тизлектән шактый түбән булып, текст эчтәлеген өлешчә аңлап, 5—6 дан артык әйтелеш«2» ле куела.
Өйдә әзерләнеп укуны бәяләгәндә, таләпләр югарырак була.
Язма эшләрнең күләме һәм аларны бәяләү
Укучыларның тел һәм сөйләм материалын үзләштерү дәрәжәсен яки аларның гомуми грамоталылыгын диктант, изложение, сочинение яздырып тикшереп була. Моннан тыш, сорауларга язма рәвештә җавап алу да уңай нәтиҗә бирә. Сораулар укыган әсәр, аерым текст, рәсем яки караган фильмнар буенча тәкъдим ителә. Бу очракта язма эшнең күләме һәр сыйныфның изложение күләменнән артмый. Укытучы эшне бәяләгәндә, түбәндәге таләпләрне истә тотарга тиеш: җавапның тулы, төгәл, дөрес булуы, сөйләмнең стилистик яктан камиллеге, орфографик һәм пунктуацион яктан грамоталылыгы.
Сорауларга җавап язуны бәяләү:
1.Барлык сорауларга да дөрес җавап бирелсә, «5» ле куела (бер сөйләм хатасы яки бер пунктуацион хата булырга мөмкин).
2.Сорауларга дөрес җавап бирелсә, ләкин ике сөйләм хатасы, өч орфографик, ике пунктуацион хата яки ике сорауга җавап язганда төгәлсезлек җибәрелсә, “4”ле куела.
3.Язма эштә сорауларга җавап бирә белү күнекмәләре сизелсә, өч сөйләм хатасы, дүрт орфографик, биш пунктуацион хата булса,«3» ле
куела.
4.Җавапларның яртысы дөрес булмаса, сөйләм хаталары өчтән артса, биш орфографик, алты пунктуацион хатасы булса, «2» ле куела.
Уку күнекмәләре түбәндәгечә бәяләнә:
Укучы билгеләнгән күләмдә сүзләрне дөрес әйтеп һәм җөмләләрне сәнгатьле итеп, тулысынча укыса, “5” ле билгесе куела.Уку тизлеге та-
ләпләргә туры килсә һәм текст эчтәлеге буенча укытучы сорауларына җавап бирә алса. Әмма уку барышында 1-2 әйтелеш хатасы һәм
сөйләмнең структур бүленешендә берничә төгәлсезлек җибәрелсә, “4”ле билгесе куела.
Уку тизлеге программада каралган таләпләргә туры килмәсә. Текст эчтәлеге буенча укытучы сорауларына җавап биргәндә, төгәлсезлек-
ләр җибәрелсә, дөрес әйтелешкә бәйле һәм сөйләмнең төп структур берәмлекләренә бүлгәндә, 3-5 төгәлсезлек күзәтелсә. “3”ле билгесе куела
куела.
Уку күнекмәләре тиешле тизлектән шактый түбән булып,текст эчтәлеген өлешчә аңлап, 5-6дан артык әйтелеш хатасы җибәрелсә, “2”ле
билгесе куела.
Укыту-методик комплекты:
Татарстан Республикасы Мәгариф һәм Фән министрлыгы тарафыннан рөхсәт ителгән Татарстан Республикасы Мәгариф Министрлыгының “ Рус телендә урта гомуми белем бирү мәктәбендә татар әдәбиятын укыту программасы “сы, 1-11 сыйныфлар (Ф.Г.Галимуллин,З.Н.Хәбибуллина Х.Г.Фәрдиева), Казан , Татарстан китап нәшрияты. 2011,
Татарстан Республикасы Мәгариф Министрлыгы тарафыннан рөхсәт ителгән “Рус телендә гомуми төп һәм урта белем бирү мәктәпләренең татар сыйныфлары (5-9 сыйныфлар) өчен татар әдәбиятыннан үрнәк программасы , төзүчеләре – Ф.Х.Җәүһәрова, Казан. (2013 ел) нигезендә төзелде.
Дәреслек : Ф.Г.Галимуллин, Ф.К.Мифтиева, И.Г.Гыйләҗев. Татар әдәбияты. Рус телендә урта гомуми белем бирүче мәктәпнең 6нчы сыйныфы өчен дәреслегенә ( татар балалары өчен). Казан Мәгариф нәшрияты, 2010,
Ф.Ф.Хәсәнова, Г.М.Сафиуллина, М.Я.Гарифуллина. Татар әдәбияты. Рус телендә төп гомуми белем бирү оешмалары өчен дәреслегенә, 6 нчы сыйныф.”Мәгариф – Вакыт” нәшрияты,2014
Мәгълүмат һәм белем бирү чыганаклары
Укытучы өчен методик әдәбият
Укучылар өчен әдәбият
1.Ф.Ф.Хәсәнова,Г.М.Сафиуллина, М.Я.Гарифуллина.Татар әдәбияты.Методик әсбап. 1,2нче кисәкләр , ”Мәгариф – Вакыт” нәшрияты.2014.
2.Гайфуллина Ф.А.Әдәбият дәресләрендә Казан, «Яңалиф», 2006
3.Ф.К.Мифтиева, Ф.Г.Галимуллин. Рус мәктәбендә татар балаларына әдәбият укыту. 6нчы сыйныф. Укытучылар өчен методик кулланма. Казан. Мәгариф. 2001
4. Абдрәхимова Я.Х. Әдәбият дәресләрендә бәйләнешле сөйләм үстерү. К.:. Мәгариф, 2007.
5.Заһидуллина Д.Ф., Ибраһимов М.И., Әминева В.Р. Әдәби әсәргә анализ ясау.К.: “Мәгариф” нәшрияты, 2005.
6.Гайфуллина Ф.Ә. Әдәбият дәресләрендә. К.:. “Яңалиф” н-ты, 2006.
7.Заһидуллина Д.Ф., Ибраһимов М.И., Әминева В.Р. Әдәби әсәр өйрәнәбез һәм анализ ясыйбыз. К.: “Мәгариф” нәшрияты, 2007.
8. «Фән һәм мәктәп», «Мәгариф»;
Әдәбият белеме сүзлеге.
Галиуллин Т.Н. Шигърият баскычлары. К.: “Мәгариф”, 2002.
Җәләлиева М.Ш. Әдәбиятыбызның җырлы чишмәләре. К.: “Мәгариф”, 2001.
Җәләлиева М.Ш. Әдәбиятта тойгы катламнары. К.: “Мәгариф”, 2005.
.Заһидуллина Д.Ф. Яңа дулкында. К.: “Мәгариф”, 2006.
Программа буенча каралган язучыларның әсәрләре
“ Ялкын” журналы, “Сабантуй”газетасы
Кушымта 2 Эш программасына төзәтмәләр кертү бите
Сыйныф
Бүлекнең, теманың исеме
План буенча үткәрү датасы
Төзәтмәләр керүнең сәбәпләре
Төзәтмәләр кертү чаралары
Фактта үткәрелү датасы
