Мені? к?сіби ерекшелігім

Мұғалімнің аты-жөні: Рахметова Нурзия Тургамбековна

Жұмыс орны: Кемел Тоқаев атындағы орта мектебі

Қызметі: Қазақ тілі мен әдебиеті пән мұғалімі

Санаты: бірінші

Менің кәсіби ерекшелігім

«Ел болашағы-білімді ұрпақ» десек,еліміздің ертеңі болар бүгінгі мектепте тәрбиеленіп жатқан баланы біліммен сусындатып отырған ұстаз қолында. Білім жүйесінде ғаламдану процесі жүріп жатқан кезеңде ғаламшардың тынысын,ғасырдың ғаламат өзгерістерін сезінер әр азамат үшін парасатты пайыз,ұшқыр да ұтымды ғылыми ізденістерге апарар жол-білім.

Бәсеке ғасыры деп аталатын жаңа ғасырда парасатты да сапалы азамат болу үшін жас ұрпақтың білімі терең әрі жан-жақты болуы керек. Сондықтан да еліміздегі кемелдендіру үшін ел болашағы-жас ұрпақты білім негіздерімен қаруландыру қажет.

Жандының асты- адам,

Жансыздың асты- гаухар-дейді ғой даналар. Бала жанының балқып тұрған қорғасын бетінде неше түрлі сәуле ойнап тұрғандай құбылып тұратыны да бар. Сол құбылмалы жанды қалыпқа түсіріп,тәрбиелейтін мұғалім емес пе?

Бүгінгі заман талабы-жан-жақты дамыған,өзіндік «мені»қалыптасқан «тұлға»тәрбиелеу. Оқушы «тұлға»болып қалыптасуы үшін оның бойында түрлі жағдаяттағы проблеманы анықтауға,өзіндік тұжырым жасай білуге,өзіндік бағалауға,сыни,ақпараттарды өз бетімен табу,талдау, логикалық операцияларды қолдана отырып дәлелдеуге жалпы алғанда жеке адамның құзіреттілігін қалыптасуы қажет.

Осындай биік нәтижеге қол жеткізуді-кәсіби құзіреттілігі жоғары мұғалім ғана жүзеге асырмақ.

Мен мұғалім ретінде осындай дәрежеге жете алдым ба? Менің кәсіби ерекшелігім неде?-деген сауалдар талай ой қозғайды.

Халқымызда «Жас келсе - іске» деген жақсы сөз бар. Алдағы уақытта меңгерген көшбасшылық білімімді, жинақтаған тәжірибемді жаңа ғасыр мұғалімдерін дайындауға, сол арқылы мінсіз шәкірт тәрбиелеуге жұмсаймын. Мектепте оқытуды басқару, желілік қоғамдастық құру, көшбасшылық пен басқару арқылы өзгерістерге қол жеткізу, мектепті дамытуды жоспарлау бойынша нұсқау алып, білім жетілдіруім - менің көкейімде жүрген барлық проблемаларды шешуіме жол ашып берді.

«Жай мұғалім-хабарлайды,жақсы мұғалім-түсіндіреді,керемет мұғалім-көрсетеді,ұлы мұғалім-шабыттандырады» -деген У.Уордтың сөзінде терең ой жатыр. Өз пәнімді жетік білуіммен қатар, оны оқушыларға меңгерте білуім де шарт. Сабақта оқушы нені түсінуі керек? Нені есте сақтау керек? Нені үйренуі керек? Мен оны қалай іске асырамын? ХХІ ғасыр дағдыларын тиімді қалыптастыра алу үшін мұғалімдердің өздері де ол дағдыларды меңгеруге тиіс. Осылайша, оқушыларды оқытудағы жаңа тәсілдер мұғалімдерді оқытуға да жаңа тәсілдерді талап ететіні сөзсіз. Сабақтарда бұл әдіс-тәсілдерді меңгеру тым қиын тиді, әсіресе, «оқушылар білімді өздері іздене отырып табуы тиіс» деген пікірге сенімсіздікпен қарадым. Бірақ сонымен қатар, біз көбіне мән бере бермейтін сабақ басында психологиялық қолайлы ахуал қалыптастырудың маңызын, топта жұмыс жасаудың тиімділігін, оқушының өзін-өзі табыс критерийлері арқылы бағалауының, рефлексия әдістерінің тиімділігін түсіну қиынға соқпады, бірден қызықтырып әкетті. Оқыту әрекетінің мұғалімге, оқу әрекетінің оқушыға бағытталатынын, сабақ мақсаттарының оқушылардың қажеттілігіне негізделетінін түсіндім. Блум таксономиясына негізделген сабақтардың «жұмырланып, теп-тегіс» болып келіп, оқушыға «бұрыннан таныс, қызық әрі пайдалы» нәрсе қалпында берілуімен тиімді екеніне көз жеткіздім. Сыни тұрғыдан ойлануға үйрету стратегияларын, диалогтік оқыту, топтық жұмыс түрлерін сабақтарымда қолданып, белсенді оқыту әрекеттерін жүзеге асырсам, әрбір оқушым сапалы білім алып, жеткен нәтижеге қанағаттанбай, нәтижені одан әрі жақсартуды ойлайтын жеке тұлға қалыптастыра алатыныма сенімім артты. Себебі өзімнің де топпен жұмыс істеу барысында белсенділігім арта түсті. Тапсырмаларды бірлесе орындай отырып, біріміз ескермеген нәрсені екіншіміз көріп, біріміз түсінбесек, енді біріміз түсіндіріп, жаңа білім іздеуде топ мүшелерінің бір-біріне ықпалының зор екеніне көз жеткіздім. Менің алдымда отырған шәкіртім нағыз шебер тәлімгер.Бабы келіссе оның алмайтын асуы болмайды. Тәрбиесі келіскен шәкірттен үлкен жүректі азамат шығары хақ.

«Бейнет түбі-зейнет демекші» осы бағыттағы үйренем деген оқушыларыммен бірге жеткен жетістіктеріміз қуантып, әрі осы бағытта  жұмыс істеуге өз басымды жігерлендіреді. Оқушыларымнан алғыс естіген уақытта менен бақытты адам болмайтын тәрізді. Сол кезде өз басым-мұғалімдік жолын таңдағаныма қуанамын.

«Ел болашағы-білімді ұрпақ» десек,еліміздің ертеңі болар бүгінгі мектепте тәрбиеленіп жатқан баланы біліммен сусындатып отырған ұстаз қолында. Білім жүйесінде ғаламдану процесі жүріп жатқан кезеңде ғаламшардың тынысын,ғасырдың ғаламат өзгерістерін сезінер әр азамат үшін парасатты пайыз,ұшқыр да ұтымды ғылыми ізденістерге апарар жол-білім.

Бәсеке ғасыры деп аталатын жаңа ғасырда парасатты да сапалы азамат болу үшін жас ұрпақтың білімі терең әрі жан-жақты болуы керек. Сондықтан да еліміздегі кемелдендіру үшін ел болашағы-жас ұрпақты білім негіздерімен қаруландыру қажет.

Бүгінгі заман талабы-жан-жақты дамыған,өзіндік «мені»қалыптасқан «тұлға»тәрбиелеу. Оқушы «тұлға»болып қалыптасуы үшін оның бойында түрлі жағдаяттағы проблеманы анықтауға,өзіндік тұжырым жасай білуге,өзіндік бағалауға,сыни,ақпараттарды өз бетімен табу,талдау, логикалық операцияларды қолдана отырып дәлелдеуге жалпы алғанда жеке адамның құзіреттілігін қалыптасуы қажет.

Осындай биік нәтижеге қол жеткізуді-кәсіби құзіреттілігі жоғары мұғалім ғана жүзеге асырмақ. Қазіргі заманғы білім беру жүйесі, оқытудың инновациялық нысандары мен әдістерін енгізу педагог қызметкерлердің тұлғасына және кәсіби құзыреттілігіне жоғары талаптар қоюда.Білім беру саласындағы мемлекеттік саясаттың басым бағыты өскелең ұрпақты тәрбиелеу жүйесін дамыту болып табылады. Орта білімге кері әсер ететін факторлар –  ескірген әдіснамалар мен білім беру мазмұнын іріктеу қағидаттары.

Осы мақсатпен –келіп, 1деңгей мұғалімдерінің жұмыс жоспары мен атқарған жұмыстарын бақылап, жақсы және әлі де жұмыстың жетілдіретін тұстарына бағыт-бағдар көрсетіп кетті.Мектебімізде бірнеше мұғалімнің сабақтарына қатысып, оқушылармен ,мұғалімдермен жеке жұмыс түрлерін жүргізді.Атқарылған жұмыстар мақсатқа сай яғни SMART-пен өлшеудің тиімділігін атап өтті. Мұғалімдерге өткізген Шебер-сыныбы SMART-пен өлшеудің тиімділігі мен бағалауға бағытталды.

Алдағы уақытта меңгерген көшбасшылық білімімдің, жинақтаған тәжірибеміздің жаңа ғасыр мұғалімдерін дайындауға, сол арқылы мінсіз шәкірт тәрбиелеуге әлі үлкен жұмыс атқару керектігін жоққа шығармаймыз. Мектепте оқытуды басқару, желілік қоғамдастық құру, көшбасшылық пен басқару арқылы өзгерістерге қол жеткізу, мектепті дамытуды жоспарлау бойынша нұсқау алып, білім жетілдіру - біздің көкейімізде жүрген барлық проблемаларды шешуге жол ашып берері анық.

қазақ тілінен ашық сабақ (семинар)5-6 сынып

Сынып: 5 «а»

Пәні:қазақ тілі

Сабақтың тақырыбы:Мақал-мәтелдер

Сабақтың мақсаты:

1.    Білімділік.Мақал-мәтелдердің ғасырлар шежіресі екенін ұғындыра отырып, өзара ерекшеліктерін пысықтау.

2.    Дамытушылық.  Мақал-мәтелдерді ажырата білу,шығармашылық іс-әрекетпен шұғылдану қабілеттерін дамыту. Сыни ойлау мен жазу арқылы тіл  байлықтарын, ойлау ,өз беттерінше жұмыс жасау  қабілеттерін дамыту.

3.    Тәрбиелік.Мақал-мәтел мазмұнын талдай отырып, тапқырлыққа,  тіл шеберлігіне ,адамгершілікке ,имандылыққа  тәрбиелеу.Уақытты үнемдей жұмсай білуге дағдыландыру

Сабақтың түрі:аралас сабақ

      Сабақтың әдісі:сын тұрғысынан ойлау мен жазуды дамыту стратегиялары/ БББ /маркировка кестесі/,семантикалық карта,венн диаграммасы/,сұрақ-жауап,жеке,топпен жұмыс

Пәнаралық байланыс: әдебиет,сурет,

Сабақтың көрнекілігі:проектр,суреттер

оқушылардың шығармашылық жұмыстары

 

Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру кезеңі

А)Сәлемдесу

Ә)Кезекшілер арқылы түгендеу

Б)Психологиялық дайындық

 

Сынып: 6 «а»

Пәні:қазақ тілі

Сабақтың тақырыбы:Сан есім.Дара және         күрделі сан есім.

Сабақтың мақсаты:

1.    Білімділік.Сан есім, дара және күрделі

сан есім туралы түсінік.Мәтіннен

дара, күрделі сан есімдерді таба білу.

2.    Дамытушылық.Есте сақтау және ойлау қабілетін, дамыту, танымдық қызығушылықтарын арттыру. Сыни ойлау мен жазу арқылы тіл  байлықтарын, ойлау ,өз беттерінше жұмыс жасау  қабілеттерін дамыту.3.Тәрбиелік: Топтық, жұптық жұмыс жасау барысында адамгершілік қасиеттерін дамыту, туған жерді сүюге, халықтың киелі сандарға қатысты ұғымдарынан  тағылым алуға, инабаттылыққа баулу,уақыттың қадірін біліп,оны орынды жұмсай білуге дағдыландыру.

Сабақтың түрі:аралас сабақ

Сабақтың әдісі: сын тұрғысынан ойлау мен жазуды дамыту стратегиялары /түртіп алу,жұптасып сурет салу стратегиялары, семантикалық карта/,сұрақ-жауап,жеке,жұппен,топпен жұмыс

Пәнаралық байланыс:тарих,әдебиет,сурет,

Сабақтың көрнекілігі:оқушылардың шығармашылық  жұмыстары,сандар,үлестірмелі кәртішке,проектр

-Сәлеметсіңдер ме,балалар,отырыңдар!

-Сыныпта кім кезекші?

/Кезекші арқылы түгендеу/

Психологиялық дайындық.

-Балалар, зкранда  ненің суреті шықты?

1-слайд - Күннің

- Балалар, күннің шуағын көргенде сендер не сезесіңдер?

- Көңілің көтеріледі. Күнге қуанамыз. Күн бізге жылу береді. Сәулесін төгеді. Күн шыққан кезде жарық болады.

-ОСЫ КҮННІҢ ШУАҒЫ БІЗГЕ ДЕ ТҮСІП ТІЛЕК ЖОЛДАПТЫ.

-СОНДЫҚТАН, бәрің бір-біріңіздің қолдарыңыздан ұстап, тақтада жазылған тілекті оқып шығыңдар.

2-слайд.

Қайырлы күн, достым,

Сәттілікке толсын!

Біздің алар бағамыз,

Кілең «бестік» болсын!

-Бүгінгі сабағымыз ерекше,бізге қонақтар келіпті.

«Келгенше қонақ ұялады,

Келген соң үй иесі ұялады» демекші, біз ұятқа қалмауға тырысайық.Сендердің білімді де,зерек оқушы екендеріңе куә болсын!

-Мен де сендерге сәттілік тілеймін.

2.Үй тапсырмасын тексеру.        

-Ендеше,үй тапсырмасын тексеріп алайық,балалар!

-ҮЙГЕ НЕ БЕРІЛДІ?

Кезекшілер сөйлейді.

-Жақсы.Орындадық па?!

/Оқушылар жауабы/

-Олай болса,алдымен,мен 6-сыныпқа өткен тақырыптан теориялық білімдерін тексеру үшін мынадай үлестірмелі кәртішке бермекшімін.

-Таңдаңыздар! Бұл тапсырманы  дәптерге бүгінгі күнді жазып, яғни « қарашаның жиырма сегізі,сынып жұмысы» деп

-Ал,мырзалар,алғаш сөз кезегі өздеріңізде.

/Оқушылар жауабы/

/“Еркін жазу ”стратегиясы бойынша үй жұмысы сұралады./Бұл стратегия бойынша «Егер де мен ...» атты тақырыпта тұрақты тіркестерді қатыстырып шағын эссе жазу/

-Өте жақсы.  «Арман - адамға қанат бітіреді» деп жатады,болашақта сендерден «ұлағатты ұстаз», «мейірімді дәрігер» «елімізді қорғаушы полицей қызметкері» шығады деп сенемін,оны жазған шығармаларыңнан аңғаруға болады.Және тұрақты тіркестерді  дұрыс қолданып,ойларыңды жеткізе білдіңдер.

-Ал,осы тұрақты тіркестер дегеніміз не еді?

Оқушы жауабы

I. Қызығушылықты ояту кезеңі.

 -Бүгін осы тұрақты тіркестер сияқты халық даналығының,көрегендігінің ,тіл байлығының алтын қазынасы боп саналатын мақал-мәтелдер туралы сөз болмақшы.Мақал-мәтелді,біз, сендермен әдебиет сабағынан танысқан болатынбыз.

-Олай болса,есімізге түсірейікші мақал-мәтел дегеніміз не?

Оқушы жауабы

II. Мағынаны тану кезеңі.

3-слайд/БББ/

- Біздің болжамымыз оқулықпен сәйкес келе ме екен?

- Оны білу үшін  оқулықта берілген «Мақал-мәтел» мәтінін  оқып көріп,өздеріне  білетіндеріңді, білмейтіндеріңді  анықтау жазып,жауаптарыңызды жазбаша орындайсыздар!

мақсатында маркировка кестесімен /БББ/ жұмыс жасайсыңдар.ДӘПТЕРЛЕРІҢДІ АШЫП,БҮГІНГІ КҮНДІ ,ЯҒНИ 28 ҚАРАША СЫНЫП ЖҰМЫСЫ ДЕП ЖАЗЫП,ДӘПТЕРГЕ ОРЫНДАЙСЫЗДАР!

-«МЫҢ ҚОСШЫҒА БІР БАСШЫ».Сондықтан жұмыс тобында топ басшысын сайлап алып,іске кірісіңіздер.Бұл айтылғандар 6-сынып сіздерге «алтын сырға».

2.Үй тапсырмасын тексеру          
-Сіздердің жауаптарыңызды тыңдауға кезек ЖЕТТІ. Балалар көркем шығармадан сын есім қатысқан 4 сөйлемнен өздеріңе ұнаған бір сөйлемді оқып,талдап  беріп,теориялық сұраққа жауап бересіздер.

- Кім бастайды?Кімнің батылдығы басым екен?

4-СЛАЙД/САНДАР/

I. Қызығушылықты ояту кезеңі. -Балалар,назарларыңды  тағы да экранға аударыңдар,нені көріп тұрсыңдар?

7      3           40

9      12           13       

-Оқушылар:-Сандарды?

Мұғалім:-Осы сандарға қатысты қандай халықтық ұғымдарды білесіңдер?

 1-оқушы:-«Жеті» сөзімен байланысты халқымызда жеті қазына,жеті күн,жеті жұрт,жеті жоқ,жеті жұт,жеті ғашық сөздері пайда болған.

2-оқушы:14 ғасырда өмірге келген Әз Тәукенің «Жеті жарғысы» да жеті сөзінің қасиетіне,киелі жағына мән беруден туған болу керек.

3-оқушы:13жас отау иесі.

4-оқушы: «Тоғыз жолдың торабы»

3-оқушы: он екі айға арнайы жәндіктер мен хайуанаттардың аты берілген.

4-оқушы:3 арсыз,3 жұт

1-оқушы:-Иә,өлген адамның жетісін беру,жеті шелпек пісіріп,еске алу және «Жетіге келгенше

жерден таяқ жерсің», «Жеті атасын білмеген жетесіз» сияқты дәстүрлік сөздер мен мақал-мәтелдер бар.

2-оқушы: 40 санына байланысты «Қызға қырық үйден ,ұлға 30 үйден тыю» мақалы бар.

3-оқушы:Халқымыздың қасиет тұтатын -киелі сандар.

Мұғалім:-Дұрыс айтасыңдар,бұлар  халқымыздың құрметтейтін сандары.

-«Білгенің бір тоғыз,білмегенің тоқсан тоғыз» демекші, осы сандар туралы білімімізді толықтыру үшін үйге шығармашылық тапсырма : білдіретін ұғымдарын толықтырып «киелі сандар» атты кітапша жасап әкелесіңдер.Орындау уақыты:1 апта.Тапсырма қиын емес пе?

II. Мағынаны тану кезеңі./мақсаты айтылады./

-Ал,бүгінгі сабағымыздың тақырыбы осы сан есім, дара және күрделі сан есім туралы түсінік болмақ.Сабағымыздың мақсаты дара мен күрделі сан есімдердің ара-жігін ажырата алу. Бірақ бұл тақырыппен бастауыш сыныптан бері таныс болғандықтан,білімдеріңді тексеру мақсатында оқулықта берілген «Сан есім» және «Дара және күрделі сан есім» тақырыбын оқып, «Түртіп алу» /INSERT/стратегиясы бойынша анықтайсыңдар.Келістік пе?

«V» -білемін	«+» -білмеймін	«-»- мен үшін жаңа ақпарат	«?»- мені таң қалдырды

8-слайд /мақал-мәтел туралы/

-Ал,сіздердің жұмыс топтарыңыздан кім сөйлейді?

/Оқушылар жауабы БББ кестесі бойынша тыңдалады/

-Жақсы балалар,жазғандарыңды мұқият тыңдасам,бүгінгі жаңа сабақты білетіндеріңді аңғаруға болады.

-Мен сендерге де үйге шығармашылық тапсырма бергім келіп тұр. «Мақал-мәтелдер»  жинағын жасап,оның ішіне ең қызықты, ең қысқа мақал мен мәтелдерДІ КІРІСТІРІҢДЕР!

9-слайд/суреттер/   СУРЕТПЕН ЖҰМЫС

- Мына суреттерге назар аударып, «Жұмыла көтерген жүк жеңіл» дегендей,  қандай мақал –мәтелдер айтуға болатындығын  бірлесіп  табыңдар.

 

Оқушылардың  «түртіп алу» стратегиясы бойынша жауаптары тыңдалады.

-Сіздердің жұмыс топтарыңыздан кім сөйлейді?

-Рақмет,сіздердің де  сан есімді жақсы білетіндеріңізді айтып отырсыздар,

-Сонымен,кейде сан есімдер зат есімсіз-ақ жұмсала береді.Ондайда сан есім әрі заттың санын,мөлшерін білдіріп тұрады.Мысалы,Тоқсаннан әрі кетті,жүзге де асты/Жамбыл/ деген сөйлемде тоқсаннан,жүзге деген сан есімдер әрі заттық ұғымды/тоқсан жастан және жүз жасау/,әрі оның мөлшерін,санын білдіріп тұр.

-«Кеңесіп пішкен тон келте болмас» дегендей,ал,қанекей жауаптарыңызды тыңдап көрелік.Мүмкін жаңа мақал-мәтел туып қалған шығар.

 

/Оқушылардың жауабы тыңдалады/

-Осы мақал-мәтелдер қосарлана айтылғанмен,бір-біріне туыс болғанмен өзара ерекшеліктері бар екенін айтып жатырмыз.Бүгінгі сабағымыздың мақсаты екеуінің өзара ерекшеліктерін пысықтау.Ендеше білімімізді пысықтау үшін жаттығу жұмысын орындасақ,қалай қарайсыздар?!

127-ЖАТТЫҒУ. Мақалдарды-бір бөлек, мәтелдерді бір бөлек көшіріп жазыңдар. «Ұжданы ақтың жүзі ақ» деген мақалдағы «ақ» сөзінің қандай мағыналарды білдіріп тұрғанын айтыңдар. /оқушылар жауабы/

/түсіндірме сөздік дәптермен жұмыс/Тақтамен жұмыс-дәптермен жұмыс/жазбаша-ауызша/

3.Қорытындылау.

-Жақсы ,балалар!енді сіздер, мақал мен мәтелдің ара-жігін ажырату білімдеріңді тексеру үшін  «венн диаграммасымен»

III. Ойтолғаныс.

-Жаттығумен жұмысты бастайық.

158- жаттығу.Берілген тірек сөздерді қатыстырып,сан есімі бар сөйлемдерден тұратын мәтін құраңдар. Кітаппен жұмыс. Сын тұрғысынан ойлау технологиясы бойынша жұмыс.

Сатылай кешенді талдау

 -«Бір адам-самал.екі адам-амал,үш адам-жамал,төрт адам-қамал» демекші,сіздер,бұл жаттығуды«Жұптасып сурет салу» стратегиясы бойынша орындаңыздар.Және грамматикалық тапсырма:бір сан есімге сатылай кешенді талдау жүргізулерің керек.-Жұмыс тобы, іске сәт!

Топ басшысы жұмыс тобын құрып таныстырсын/жазушы,суретші,идея беруші,реттеуші/

,яғни мақал мен мәтелдің дара,ортақ қасиеттерін жазасыңдар.

-Алдымен,жеке, кейін топпен жұмыс жүргізесіңдер.

5-сынып оқушыларының жұмыс тобы шығып жауап береді.-Сері жігіттер,сөз кезегі өздеріңізде!

4.Бағалау.

-Рақмет,енді жұмыс тобының басшысы бағалау парағын негізге алып, топ мүшелерін бағаласын.Өйткені,бағалауға кезек келді.

5.Үйге тапсырма:-Күнделіктеріңе үй тапсырмасын жазып алыңдар.

                125-жаттығу.

Оқушылардың жауабы тыңдалады.

159- ЖАТТЫҒУ.Мәтіннің құрамынан дара сан есімдерді бір бөлек, күрделі сан есімдерді бір бөлек екі баған етіп жазыңдар.

Кітаппен жұмыс.Дәптермен жұмыс.Тақтамен жұмыс.

Сын тұрғысынан ойлау технологиясы бойынша жұмыс.

Бүгінгі сабағымыздың қорытындысы ретінде «Семантикалық картамен» жұмыс жүргізесіздер.Алдымен,жеке, жұппен, кейін топпен жұмыс жүргізесіздер.

4.Бағалау.-Сөз кезегін  жұмыс тобының басшысына береміз.

5.Үйге тапсырма. 161-жаттығу. «Еркін жазу» стратегиясы бойынша сан есімдерді қатыстырып, «Біздің сынып», «Біздің қала» және т.б. тақырыпта шағын шығарма жазып келу.Сан есімдерді құрамына қарай талдау.

2013-2014 оқу жылындағы тәрбие жұмысына талдау

                           1 «А»класс                       Класс жетекші: Бижанова М.Н

1 «А» класында  жылдықта барлығы төрт ата-аналар жиналысы болды. Жиналыстар «Бала тәрбиесіндегі ата-ана жауапкершілігі.», «Азаматтық неден басталады», «Отбасы мен мектеп ынтымақтастығы.» тақырыбында өткізілді. Онда баяндамалар оқылды, тесттік тапсырмалар орындалды, ойындар ойнатылды,тренингтер сондай-ақ ағымдағы мәселелер бойынша ата-аналар комитеті сайланды және оқушылардың жалпы сабаққа қатысымдары, оқу үлгерімі, тәртібі айтылды. Баланы сабақтан себепсіз қалдырмау, оқу үлгерімін үйден де қадағалап отыру керектігі нақтыланды. Жиналыстар өз уақытында өткізіліп, ата-аналарға мектептің ішкі тәртібі жөнінде айтылып, жалпы ата-аналардың оқу-тәрбие саласындағы ролі(жауапкершілік,балаға уақыт бөле білу,мұғаліммен бірігіп жұмыс жасау)қаралды.

Оқушылардың тәрбие бағытындағы қойылған көп шаралар өтті.

Азаматтық-патриоттық тәрбие бағытында Отанын сүю,азаматтығын мақтан тұтып,ҚР конституциясының маңызын білу мақсатымен білім күнінде «Қазақстан 2030 Бір халық,бір тағдыр,бір ел»атты тәрбие сағаты өткізілді.ҚР тәуелсіздік күнінде өз Отанының болашағына қызмет ету,қазақ жастарының ерлігін мәнгілік ұмытпауға үйрету мақсатымен  «Тәуелсіздік туым,Егемендік-ерлігіміз.» атты тәрбие сағаты өткізілді.Ана тілін жетік меңгеріп сүйе білу мақсатымен «Ана тілім елдігім.»атты тәрбие сағаты өткізілді.Ұлы Отан соғысына қатысқан ардагерлерді құрметтеу,елжандыққа тәрбиелеу мақсатымен «Жеңіс туы желбіре.» тәрбие сағаты және «Әлия Молдағұлава»атындағы мұражайға әкскурсия жасалынды. «Отанға деген сүйіспеншілікпен» атты мектепшілік балалар сурет байқауына оқушылар белсенділікпен қатысты .
  Отбасы тәрбиесі бағытында өз отбасын,туған-туысын құрметтеу,ата-анасын қадыр тұту олар қамқоршы деген ұғымды терең түсіну,айналадағы қоршаған ортамен жақсы қарым-қатынаста болу мақсатында «Отбасы мықты мемлекет.», «Жанұядағы міндетің», «Айналадағы қоршаған ортамен таныстыру.», «Мен,мамам,папам-жанұям.», «Менің досым.» «Ана-өмір шуағы.» атты тәрбие сағаттары өткізілді. «Отбасының қызықты сәттері» атты суреттер көрмесіне қатысты.
  Рухани-адамгершілік тәрбие бағытында балаларға ұстаздың өмірде алатын орны,оны құрметтеу,сыйлау және қадірлеу қасиеттерін оқушылардың бойына дамыту мақсатымен «Ұстаз-ана,елге пана.»ҚР мемлекеттік рәміздерінің тарихын,авторларын білу мақсатымен «Мемлекеттік рәміздері.»Балалардың жолдастық, достық қарым-қатынастарын,бір-біріне сыйластығын,қоршаған ортаға және Отанға деген сүйіспеншілігін арттыру,алған білімдерін ортаға салып эмоциялық көңіл-күйін көтеру,адам бойындағы ұнамды және ұнамсыз қасиеттерін ажырата білу, адамгершілікке,еңбексүйгіштікке үйрету мақсатымен «Қош бол әліппе.», «Дос бола білу де өнер.», «Бес нәрсеге асық бол.» тәрбие сағаттары өткізілді.

Саяси және құқықтық тәрбие бағытында  балаларға қоғамдағы жалпы адамзаттық моральдық нормаларын сана-сезіміне қалыптастыру,міндеті жайлы түсінік беру,жауапкершілік сезімін көтеру,тәртіптілікті нығайту,оз ой-пікірін айта білу жеке тұлға ретінде қалыптасуын дамыту мақсатымен  «Конституция негізгі заңымыз.», «Күш көрсету ережелері.» «Өз құқығыңды біл.»Сонымен бірге оқушыларға қазақ халқы ежелден бейбітшіл,бауырмал халық көп ұлттық ел  екенін ұғындыру мақсатымен  «Тілі басқа-тілегі бір.»атты тәрбие сағаты өтті.

Полимадениеттік тәрбие бағытында оқушыларға ана тілін     сүюге,қадірлеп,қастерлеуге тәрбиелеу мақсатында «Тілге құрмет,елге құрмет.»тәрбие сағаты өткізілді.
Оқушылардың халық ауыз әдебиетіне деген сүйіспеншілігін, қызығушылығын арттыру халық ауыз әдебиетіне құрметтеп, оны дамытуға, тіл мәдениетіне,  ой ұшқұрлығы мен тапқырлыққа өз ұлтын сүюге тәрбиелеу мақсатымен «Мың бір мақал.»тәрбие сағаты өткізілді.Мерекелік сән-салтанаттан эстетикалық ляззат алып,қазақ халқының салт-дәстүрін насихаттап көрсету мақсатымен «Наурыз жыл басы.»тәрбие сағаттары өткізілді.

 Әлеуметті мәнді және жеке қасиеттерін қалыптастыру  бағытында оқушыларды әдептілікке, адамгершілікке,қарапайымдылыққа,кішіпейілдікке,әдеп пен сыпайылық арқылы жаман әдеттерден аулақ болуға баулу мақсатымен «Әдептілік әлемінде.», «Жақсылық пен жамандық», «Сыңғырла соңғы қоңырау»атты тәрбие сағаттары өткізілді.

Еңбек және экологиялық тәрбие бағытында оқушыларға көп адамның еңбегімен нанның дастарқанға келуі,сол еңбек адамдарын сыйлай білуге,еңбекқор болуға,өмірдің өзі еңбекке тәуелді екенін ұғындыру мақсатымен «Нанды қадырлеуге үйрету»тәрбие сағатыөткізілді.Табиғатты ана ретінде, асыраушы деп білуге,зиян келтірмей,әр кез оны қорғауға, үнемділікке,қанағатқа елін,жерін сүюге тәрбиелеу мақсатымен ««Аяласаң табиғатты аяла.», «Үнемділік-ұқыптылық.», «Бес нәрсеге асық бол.»атты тәрбие сағаттары өткізілді.
Эстетикалық тәрбие бағытында қазақ халқының әдет-ғұрыптарының маңыздылығын білу, эстетикалық талғамдарын қалыптастыру мақсатымен «Қазақтың ырым-тыім сөздері.»тәрбие сағаты өтқізілді. Оқушылардың білімдерін тиянақтап,тереңдетумен бірге қызығушылықтарын арттыру,өзіне деген сенімдік қасиеттерін қалыптастыру және білімділік,рухани байлық кітап оқумен тығыз байланысын ұғындыру мақсатымен «Кітап ақылшың» тәрбие сағаты өтқізілді.

Жас ұрпаққа өнеге,сан қырлы талант иесі,елімізді әлемге танытып,халқымыздың абыройын асқақтатып,құдіретті тұлға ретінде Елбасшысынан үлгі алу мақсатымен «Тұңғыш президент» атты тәрбие сағаттары өткізілді.
Құстарды қорғауға,қамқорлық жасауға баулу мақсатын көздеген «Қанатты достар»тәрбие сағаты өтті.

Дене тәрбиесі және салауатты өмір салтын қалыптастыру бағытында оқушы санасын тәрбиелеу,өз денсаулығына  жауапкершілік сезімін көтеру, ұйымшылдық пен тәртіптілікті нығайту мақсатында «Денсаулық зор байлық.»,        «Денсаулық-тиымды тамақтану.»«Жат әдеттен сақтан.» атты тәрбие сағаттары  өтті.
Діни тәрбие бағытында халқымыздың ұлттық салт-дәстүрі, әдеп-ғұрыптарында  ұл-қыздарына тән қасиеттерін,ұяңдыққа,биязылыққа,инабаттылыққа қалыптастыру мақсатымен «Ибалы ұл, инабатты қыз» атты тәрбие сағаттары өткізілді.
 Жыл бойы қауіпсісдік ережелері бойынша жолда жүру ережелерін сақтау,өрт қауіпсіздігін сақтаутәрбие сағаттары өткізілді.
 1 «А»класс оқушылары аса қызығушылықпен облыстық «Жас суретші» атты байқауына қатысты, мектепішілік «Аяз ата шеберханасы»атты шараға қатысып Қанапина Аяулым 2 орынға ие болды, «Весеняя композиция» атты  хорбайқауына оқушылар белсенділікпен қатысты және облыстық балалар-жасөспірімдер спорттық мектебі тенисінен Мырзабекова Наргиз 2 орынды жеңіп алды.

Ақтөбе қаласындағы білім бөлімі «Ақ желкен»аула клубында сәндік қолданбалы өнер байқауына Жұбаныш Арсен қатысқаны үшін марапатталды.

     Қорытындылай келе,осы оқу жылында қойылған тәрбие мақсаты жүзеге асты.

Ата-аналар мен педагог бірлескен жұмысының нәтижесін жеткізу мақсатымен 
   Барлық тәрбие сағаттары мен ата-аналар жиналыстары уақытында қанағаттанарлық деңгейде өтті.

Казахский язык и литература

Оқушылардың жазба жұмыстарындағы емлелік қателерді түзету әдістері

Oқушылардың дәптерін тексеру қажеттіліг туралы мәселе принципті мәселе екені өзінен-өзі түсінікті. Жазу жұмыстарын мұқият тексеріп отыру олардың сауаттылық дағдыларын және шығармашылық қабілетін арттыруға көмектеседі. Әдіскерлер арасында оқушылар дәптерлеріндегі барлық қателерін ғана түзету керек пе№ деген мәселе жөнінде әртүрлі пікір айтушылар бар. Кейбіреулер барлық қателерді түзету керек, бірде-бір қате қалдырмау керек деп санайды. Өйткені оқушылар жазған диктантты қайталап оқыған кезде, түзетілген сөздермен бірге түзетілмеген, қате жазылған сөздерді көріп, естерінде сақтап қалуы мүмкін десе, кйбіреулер алдымен қателердің бір тобын түзетіп оларды жазғаннан кейін ғана емлелік қателердің екінші тобын түзету керек деп есептейді. Толықпен оқушылар түсіне алатындай етіп, дұрыс тексеру керек. Ол үшін мұғалім сабаққа ұқыптылықпен әзірленуі тиіс. Егер қатені түзетуге әзірлік жүргізілмесе, сауаттылық жайына, оқушылардың оынымен жұмыс жақсарту процесіне әсер етеді. Оқушылардың ана тілін еркін және дұрыс меңгерулері, сауатты жазуы, тіл мәдениетін терең үйренуі дәптерлерді, жазба жұмыстарын үнемі түзетіп отыруға тығыз байланысты. Бұл жөнінде мұғалімдер орфографиялық қателерді түзеткенде мынадай негізгі шараларды орындап отырған жөн: 1. Мұғалім барлық қателерді түзетіп, соңғы өтілген негізгі тақырыптан кеткен қателерінің астын сызып көрсету керек. 2. Орфографиялық өателерді түзету үшін орфографиялық шартты белгілер қолдану керек. Бұндай белгілер оқушылар үшін белгілі болуы тиіс. Қателерді түзету, олардың астын сызу тек қана оқушының қателерін тізбектеу болып табылмайды, қайта әрбір қойылған шартты белгі немесе қатенің астын сызу оқушыға орфографиялық кемшіліктерді саналықпен түзетуге көмек етеді. Бұл жұмыс оқушының жалпы білім дәрежесіне бақылау жасау жолымен жүргізілуі керек. 3. Емлелік қателерді түзеткен кезде, мұғалім оқушыларды психолгичлық және жас ерекшеліктерін, олардың орфографиялық дәрежесіне қарауы керек. Бұл жағдай кателерді түзетудің дұрыс тәсілдерін табуға көмектеседі. 4. Емлелік қателерді түзеткен кезде, орфографиялық қатенің ерекшелігін еске алу керек. 5. Мұғалімнің әрбір тексеруі оқушыға барлық жағынан әсер етуі тиіс, түзетулер жіберілген қателерді оқушының өзі сезетіндей дәрежеге жеткізілуі, оақушылардың іскерлігін, қабілеттілігін арттыруға көмекеседі. 6. Мұғалімнің емлелік қателерді түзетуі оқушыларға белгілі бағыт көрсетуі тиіс. 7. Мұғалімнің емелелік қателерді түзетуі оқушылардың орфографияны түсінуге деген белсенділігін арттыруы керек. 8. Мұғалімнің емелелік қателерді түзетуде саналық және жеңілден ауырға, белгіліден белгісізге, жақыннан алысқа бірте-бірте өту принциптерін сақтауы керек. Оқушылардың емлелік қателерін түзетудің бірнеше тәсілдері бар: Бірінші тәсіл:сөздегі қатені сызып тастап, оған қажетті әріпті үстіне жазу. Екінші тәсіл: сөздегі артық әріпті немесе буындарды сызып тастау, мысалы: ыстанция, минута, газета. Үшінші тәсіл: қателесіп, бөлек жазылған сөздерді біріктіріп қосу, мысалы: баспа сөз (баспасөз). еңбек ақы (еңбекақы), шек ара (шекара), ден саулыө (денсаулық). Төртінші тәсіл: қате біріктіріп жазылған сөздерді бөлу. Мысалы: еге білсең, уақыт та, жер де, су да жетеді. Мұндай тәсілдердің кейбір артықшылығын атап көрсету керек: Біріншіден, емелелік қателерді сызып тастау және қажетті әріпті үстінен жазу жолымен түзету тәсілі оқушылардың қателерін түзетудегі ең таңдаулы тәсілдердің бірі болып табылады. Екіншіден, бұл қолданғанда, оқушылар жазужағы өздерінің емелелік қателерін көпумен бірге, оның сипатын де тез біліп алады. Сөйтіп, оқушылардың емелеік қателерді өз бетімен түзетулеріне мүмкіндік туады. Үшіншіден, бұл тәсілді қолдану арқылы оқушылар орфографияны түзетіп қана қоймай, кеә уақытта сөдің мазмұныны немесе сөйлемнің дұрыс еместігін де айқындайды. Төртінші тәсіл бүкіл қате морфеманың астын сызу, мысалы айтпайақ (айтпай-ақ), алт-ақ (алтыақ). Бұл тәсілдің басқа тәсілдереден айырмашылығы бар, мұнда оқушылар өздерінің емелелік қателерінің дұрыс немесе дұрыс еместігін сөз тұлғасмен салыстырып, талдау жасаумен байланыстырады. Ал, оқушы әсіресе сөз құрамын білмегендіктен көп қате жіберетіндігі мәлім, олай болса, бұл тәсілдің орфографияны меңгеру үшін зор маңызы бар. Екінші жағынан бұл тәсіл оқушылардың грамматикалық талдау жасауды үйренуіне де көмектеседі. Мысалы, оқушы қате жазылған басшылық деген сөзді талдаған кезіде, оған грамматикалық талдау жасап, сөз тұлғасына ажыратады. Сөйтіп, ол әлгі сөзді қате жазғанда, нені шатастырғанын саналы түрде түсіне алады. Мектептәжірибесінде бүкіл қате морфеманың астын сызу тәсілін мақсатқа ең қысқа жолмен жеткізетін таңдаулы тәсілдердің бірі деп білу керек. Алтыншы тәсіл: қатенің астын сызып, үстіне әріпті жазу. Мысалы: сембеді (сенбеді), дәстір ( дәстүр). Жетінші тәсіл: қажетті әріпті үстіне жазбай-ақ қате кеткен әріптің астын сызу. мысалы, құлын (құлұн), мазмұн(мазмын). Бұл тәсіл оқушылардың өздігінен жұмыс істеуін көздейді. Сегізінші тәсіл: қате жіберілген сөздердің астын түгелдей сызу. Мысалы: аты адам (атты адам), ойн (ойын), бұхара (бұқара), әжәптәуір (әжептәуір) мұғалім бұл тәсілді оқушы сөз не әріп тастап кеткен кезде немесе оларды артық жазған кезде қолданады. Тоғызынщы тәсіл: сөздердің астын сызбай-ақ, дәптерлердің шетіне шартты белгілер қою. Бұл тәсіл V-VI сыныптарды ғана қолданып қоймай, сонымен қатар тқменгі сыныптарда да қате аз болған жағдайда қолдануға болады. Қосылатын шартты белгі оқушыларға түсінікті болуы тиіс, көптеген мұғалімдердің бұл тәсілді қолданбайтындығын, оны балалар үшін қиын деп есептейтінін көруге болады. Ал кейбір мұғалімдер мұндай белгіні дұрыс қоймайды, сондықтан оқушылар белгіні түсінбейді. Оныншы тәсіл: Дәптердің шетіне қате жазылған кейбір емелесі қиын, жазылуында әлі де болса тұрақтылық жоқ сөздерді жазып көрсету. Мысалы, нысап (ынсап), жирену (жиркену емес), жаздыгүні (жаздыкүні емес!. Он бірінші тәсіл: Жергілікті жержегі халық тілінің еркешелігіне байланысты, солардың айтуынша жіберілген қатенің астын сызып көрсету керек. Мысалы, мұдша (мұрса), дүз (жүз), тұрмыш (тұрмыс), одар (олар). Бұл тәсілдің мақсаты-балаларды әдеби сөйлеуге үйрету және әдеби көркем жазуға баулу болып табылады. Ол үшін дәптерлің соңғы 2-3 беттері қара қарындашпен жергілікті жержің халқы айтатын-диалект, ал оның оң жағына әдеби тіл нормасында айтылатын сөздер жазылуы керек. Бұл, біріншіден, халық тіліндегі түрлі ерекшеліктер мен айрмашылықты білудің өте маңызды жолы болып есептелсе, екіншіден, оқушы жергілікті халықтың сөздеріндегі диалектілік айрмашылықтарды әдеби тілдегі қоданатын нормасымен салымтырып, араларындағы өзгешелікті өздері түсіндіретін болады. Бұл жерде тек айтылуы- фонетикалық түрленуі ғана ескерілмей, мұндай айрмашылықтар лексикада, морфологияда айта кету дұрыс. Оның үстіне оқушыныңізденуі, байқағыштығы дегенде бұрынғыдан арта түседі.

Казахский язык и литература Larissa (2010-11-03) Искакова Гульмираш Рымбаевна

3683

Оқушылардың жазба жұмыстарындағы емлелік қателерді түзету әдістері

Oқушылардың дәптерін тексеру қажеттіліг туралы мәселе принципті мәселе екені өзінен-өзі түсінікті. Жазу жұмыстарын мұқият тексеріп отыру олардың сауаттылық дағдыларын және шығармашылық қабілетін арттыруға көмектеседі.  Әдіскерлер арасында оқушылар дәптерлеріндегі барлық қателерін ғана түзету керек пе№ деген мәселе жөнінде әртүрлі пікір айтушылар бар. Кейбіреулер барлық қателерді түзету керек, бірде-бір қате қалдырмау керек деп санайды. Өйткені оқушылар жазған диктантты қайталап оқыған кезде, түзетілген сөздермен бірге түзетілмеген, қате жазылған сөздерді көріп, естерінде сақтап қалуы мүмкін десе, кйбіреулер алдымен қателердің бір тобын түзетіп оларды жазғаннан кейін ғана емлелік қателердің екінші тобын түзету керек деп есептейді.  Толықпен оқушылар түсіне алатындай етіп, дұрыс тексеру керек. Ол үшін мұғалім сабаққа ұқыптылықпен әзірленуі тиіс. Егер қатені түзетуге әзірлік жүргізілмесе, сауаттылық жайына, оқушылардың оынымен жұмыс жақсарту процесіне әсер етеді.  Оқушылардың ана тілін еркін және дұрыс меңгерулері, сауатты жазуы, тіл мәдениетін терең үйренуі дәптерлерді, жазба жұмыстарын үнемі түзетіп отыруға тығыз байланысты. Бұл жөнінде мұғалімдер орфографиялық қателерді түзеткенде мынадай негізгі шараларды орындап отырған жөн:  1. Мұғалім барлық қателерді түзетіп, соңғы өтілген негізгі тақырыптан кеткен қателерінің астын сызып көрсету керек.  2. Орфографиялық өателерді түзету үшін орфографиялық шартты белгілер қолдану керек. Бұндай белгілер оқушылар үшін белгілі болуы тиіс. Қателерді түзету, олардың астын сызу тек қана оқушының қателерін тізбектеу болып табылмайды, қайта әрбір қойылған шартты белгі немесе қатенің астын сызу оқушыға орфографиялық кемшіліктерді саналықпен түзетуге көмек етеді. Бұл жұмыс оқушының жалпы білім дәрежесіне бақылау жасау жолымен жүргізілуі керек.  3. Емлелік қателерді түзеткен кезде, мұғалім оқушыларды психолгичлық және жас ерекшеліктерін, олардың орфографиялық дәрежесіне қарауы керек. Бұл жағдай кателерді түзетудің дұрыс тәсілдерін табуға көмектеседі.  4. Емлелік қателерді түзеткен кезде, орфографиялық қатенің ерекшелігін еске алу керек.  5. Мұғалімнің әрбір тексеруі оқушыға барлық жағынан әсер етуі тиіс, түзетулер жіберілген қателерді оқушының өзі сезетіндей дәрежеге жеткізілуі, оақушылардың іскерлігін, қабілеттілігін арттыруға көмекеседі.  6. Мұғалімнің емлелік қателерді түзетуі оқушыларға белгілі бағыт көрсетуі тиіс.  7. Мұғалімнің емелелік қателерді түзетуі оқушылардың орфографияны түсінуге деген белсенділігін арттыруы керек.  8. Мұғалімнің емелелік қателерді түзетуде саналық және жеңілден ауырға, белгіліден белгісізге, жақыннан алысқа бірте-бірте өту принциптерін сақтауы керек.  Оқушылардың емлелік қателерін түзетудің бірнеше тәсілдері бар:  Бірінші тәсіл:сөздегі қатені сызып тастап, оған қажетті әріпті үстіне жазу.  Екінші тәсіл: сөздегі артық әріпті немесе буындарды сызып тастау, мысалы: ыстанция, минута, газета.  Үшінші тәсіл: қателесіп, бөлек жазылған сөздерді біріктіріп қосу, мысалы: баспа сөз (баспасөз). еңбек ақы (еңбекақы), шек ара (шекара), ден саулыө (денсаулық).  Төртінші тәсіл: қате біріктіріп жазылған сөздерді бөлу. Мысалы: еге білсең, уақыт та, жер де, су да жетеді. Мұндай тәсілдердің кейбір артықшылығын атап көрсету керек:  Біріншіден, емелелік қателерді сызып тастау және қажетті әріпті үстінен жазу жолымен түзету тәсілі оқушылардың қателерін түзетудегі ең таңдаулы тәсілдердің бірі болып табылады. Екіншіден, бұл қолданғанда, оқушылар жазужағы өздерінің емелелік қателерін көпумен бірге, оның сипатын де тез біліп алады. Сөйтіп, оқушылардың емелеік қателерді өз бетімен түзетулеріне мүмкіндік туады. Үшіншіден, бұл тәсілді қолдану арқылы оқушылар орфографияны түзетіп қана қоймай, кеә уақытта сөдің мазмұныны немесе сөйлемнің дұрыс еместігін де айқындайды.  Төртінші тәсіл бүкіл қате морфеманың астын сызу, мысалы айтпайақ (айтпай-ақ), алт-ақ (алтыақ). Бұл тәсілдің басқа тәсілдереден айырмашылығы бар, мұнда оқушылар өздерінің емелелік қателерінің дұрыс немесе дұрыс еместігін сөз тұлғасмен салыстырып, талдау жасаумен байланыстырады. Ал, оқушы әсіресе сөз құрамын білмегендіктен көп қате жіберетіндігі мәлім, олай болса, бұл тәсілдің орфографияны меңгеру үшін зор маңызы бар. Екінші жағынан бұл тәсіл оқушылардың грамматикалық талдау жасауды үйренуіне де көмектеседі. Мысалы, оқушы қате жазылған басшылық деген сөзді талдаған кезіде, оған грамматикалық талдау жасап, сөз тұлғасына ажыратады. Сөйтіп, ол әлгі сөзді қате жазғанда, нені шатастырғанын саналы түрде түсіне алады. Мектептәжірибесінде бүкіл қате морфеманың астын сызу тәсілін мақсатқа ең қысқа жолмен жеткізетін таңдаулы тәсілдердің бірі деп білу керек. Алтыншы тәсіл: қатенің астын сызып, үстіне әріпті жазу. Мысалы: сембеді (сенбеді), дәстір ( дәстүр). Жетінші тәсіл: қажетті әріпті үстіне жазбай-ақ қате кеткен әріптің астын сызу. мысалы, құлын (құлұн), мазмұн(мазмын). Бұл тәсіл оқушылардың өздігінен жұмыс істеуін көздейді.  Сегізінші тәсіл: қате жіберілген сөздердің астын түгелдей сызу. Мысалы: аты адам (атты адам), ойн (ойын), бұхара (бұқара), әжәптәуір (әжептәуір) мұғалім бұл тәсілді оқушы сөз не әріп тастап кеткен кезде немесе оларды артық жазған кезде қолданады. Тоғызынщы тәсіл: сөздердің астын сызбай-ақ, дәптерлердің шетіне шартты белгілер қою. Бұл тәсіл V-VI сыныптарды ғана қолданып қоймай, сонымен қатар тқменгі сыныптарда да қате аз болған жағдайда қолдануға болады. Қосылатын шартты белгі оқушыларға түсінікті болуы тиіс, көптеген мұғалімдердің бұл тәсілді қолданбайтындығын, оны балалар үшін қиын деп есептейтінін көруге болады. Ал кейбір мұғалімдер мұндай белгіні дұрыс қоймайды, сондықтан оқушылар белгіні түсінбейді. Оныншы тәсіл: Дәптердің шетіне қате жазылған кейбір емелесі қиын, жазылуында әлі де болса тұрақтылық жоқ сөздерді жазып көрсету. Мысалы, нысап (ынсап), жирену (жиркену емес), жаздыгүні (жаздыкүні емес!.  Он бірінші тәсіл: Жергілікті жержегі халық тілінің еркешелігіне байланысты, солардың айтуынша жіберілген қатенің астын сызып көрсету керек. Мысалы, мұдша (мұрса), дүз (жүз), тұрмыш (тұрмыс), одар (олар). Бұл тәсілдің мақсаты-балаларды әдеби сөйлеуге үйрету және әдеби көркем жазуға баулу болып табылады. Ол үшін дәптерлің соңғы 2-3 беттері қара қарындашпен жергілікті жержің халқы айтатын-диалект, ал оның оң жағына әдеби тіл нормасында айтылатын сөздер жазылуы керек. Бұл, біріншіден, халық тіліндегі түрлі ерекшеліктер мен айрмашылықты білудің өте маңызды жолы болып есептелсе, екіншіден, оқушы жергілікті халықтың сөздеріндегі диалектілік айрмашылықтарды әдеби тілдегі қоданатын нормасымен салымтырып, араларындағы өзгешелікті өздері түсіндіретін болады. Бұл жерде тек айтылуы- фонетикалық түрленуі ғана ескерілмей, мұндай айрмашылықтар лексикада, морфологияда айта кету дұрыс. Оның үстіне оқушыныңізденуі, байқағыштығы дегенде бұрынғыдан арта түседі.

Қазақстан Республикасы педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттыру курсының I деңгейлік тыңдаушысы Рахметова Нурзия Тургамбековнаның Алматы облысы Қаратал ауданы Кемел Тоқаев атындағы №1 орта мектебі іс әрекетегі зерттеу жүргізу туралы рефлексивті есебі.

Әлемдiк бiлiм беpy кeңiстiгiнiң дамyы мeн сұрaнысы eлiмiзде бiлiм беpyдiң жаңа жүйесiн құруды талап етiп отыр. Сондықтан білім беру жaңaлықтapын бaстaмaсы pетіндe мұғалімдерді деңгейлік бағдарламалармен оқыту жүзеге асырылуда. Бағдарламаның екінші деңгейіне келіп Алматы қаласында оқуымды бақытымын деп санаймын, өйткені осы деңгейде көптеген жаңалықтар алғандай болдым. Үш aйлық кyрстa тың идеялар мeн жaңaша oқытyдың қыр сырларын мeңгeрiп, теoриялық білімімізді практикамен ұштaстыру мaқcaтында зерттеу жұмыcымды жaңa ceрпiнмeн бaстaдым. Қaзiргi зaмaн тaлaбынa сaй бүгiнгi тaңдa бiлiм үрдiсiнe ayқымды өзгeрiстeр, жaңaлықтaр eнгiзiлyдe. Eгeр oсы yaқытқa дeйiн бiз дәстүрлi сaбaқтaрды өзiмiзгe қoлaйлы жәнe ыңғaйлы дeп кeлсeк, қaзiргi тaңдaғы сaбaқтaр бaлaлaр үшiн aсa қызықты, тaртымды бoлy кeрeк. Oсы тақырыпты тaңдayға түрткi бoлғaн жaйт oқытылым aрaлaс мeктeп бoлғaндықтaн oқyшылaрдың дeні өз aнa тiлдeрiнде шoрқақ сөйлeyiмeн түсiндiрiлeдi. Oсы «Оқу мен оқытудағы жаңа тәсілдер» мoдyлiн пaйдaлaнy бaрысындa әрiптeстeрмeн ынтымaқтaсa oтырып, кeйiнгi жaс ұрпaқтың бoйынa сыни oйлау aрқылы өзiндiк пiкiрін қалыптaстырyға, сөйлey дaғдылaрын жeтiлдiрyге әсер етуге бекіндім.

Oсы oрaйдa, бaлaның бiлiмгe дeгeн ынтaсын oятy үшiн қaзiргi зaмaндa мұғaлiм көп iздeнiп, сaбaқтың өзгeшe өтyiнe көп eңбeк eтуi қaжeт. Бiлiм сaпaсының жoғары бoлyы oқyшының бiлiмгe дeгeн құштaрлығымeн, қызығyшылығымeн тiкeлeй бaйлaнысты.
Caбaқ бaрысындa oқyдың бeлсeндi әрeкeт әдiс-тәсiлдeрiн қoлдaнyдың жeмiсiн oсыдaн көрyгe бoлaды.
Oқyдың бeлсeндi әдiс iс-әрeкeттeрi: пiкiр-тaлaстaр, өзiн-өзi бaғaлay, тeст құрy жәнe тoппeн жұмыс жaсay жaтaды.

Oсы бaғыт мұғaлiмнiң iс-әрeкeтiн тoлық өзгeртeдi. Жaңa бiлiм игeрy үрдiсi мұғaлiм мeн oқyшығa шығaрмaшылықпeн жұмыс жaсayға жeтeлeйдi, себебi oқyшы бiлiмдi өздiгінeн iзденiп мeңгeрeр бoлсa, мұғaлiм oқyшының бiлiм aлyынa oңтaйлы жaғдaй тyғызyы кeрeк.

Мeктeпкe кeлiсiмeн eң әyелi әкiмшiлiккe жoлығып, кyрстaн aлғaн әсeрiммeн бөлiстiм. Әкiмшiлiк тaрaпынaн көрceтiлгeн қoлдay, көңiлгe мeдeу бoлып, рyхымa қaнaт бiткeндeй бoлды. Әрiптeстeріммeн әңгімелесу барысында ынтымақтаса oтырып, кeйiнгi жaс ұрпaқтың бoйынa сыни oйлау aрқылы өзiндiк пiкiр қaлыптaстырy, сөйлey дaғдылaрын жeтiлдiрyді көздедім. Сонын нәтижесінде мектебім үшінде, сыныбым үшінде осы «Оқушыларды өзіндік мақсат қою арқылы өз ойларын еркін жеткізуге баулу» тақырыбын таңдадым. Себебі: мектебім жаратылыстану бағытында болғандықтан, зepттеугe aлғaн 6 сынып oқyшылaры, ayызшa сaбaқтaрдa oйлaрын eркiн жeткiзe aлмaй, қинaлыңқыpaғанын байқадым. Сондықтан өзім oсы тақырып aясындa жұмыc жaсayда oқyшылaрды пiкipлeрiн aшық жeткiзе білуге, eркiн сөйлeyгe мaшықтaндыpyды көздедім, өйткені орта орыс тілде сөйлеуі басым болғандықтан оқушылар көбіне орыс тілінде сөйлейді.

Тақырыптың мақсаты: Оқушыларың сабақ үстінде қазақша көбірек сөйлеуіне қол жеткізу үшін ашық пікір таластар ұйымдастыру

Оқушылармен бірлесе шығарған қорытындылар негізінде табыс криерийлерін құру және сол арқылы «өзіндік реттелуін» іске асыру

Міндеттері: 1.Ашық пікірталастар ұйымдастыру

2.Пікір талас нәтижесінде ауыз екі сөйлеуі дамиды.

3. Табыс критерийлерін құрып, сол арқылы нәтижелі жұмыс жүргізуін бақылау және қорытындылау

Күтілетін нәтиже:

Пікір таластар соңында нәтижелерінде ауызекі сөйлеуі дамиды.

Қазақша сөйлеуге деген құлшыныстары оянады.

Табыс критерийін құрып, сол бойынша жұмыс жасайды.

Мeн өз осы yақытқa дeйiнгi сaбaқтаpымды oй eлeгiнeн өткізіп oтырсaм, қaншa бaлaның oй-өpісi мeн тaнымдық қaбiлeттeрiнe шeктey қoйылғaнын түсiндiм. Мeнiң Кембридж бағдарламасы шеңберінде aлғaн бiлiмiм, жaңaлығым, әpинe, мeнi мaзaлaды. Мeн eндi 45 минyт сaбaқ түсіндiрiп, eскi саpынмeн жүpетiн мұғaлiм eмeс eкeнiмді ұғынып, «Жaңa әлeм» көшiнe iлeсyшi ұстaз eкeнiмдi сезiндiм. Мeктeпкe кeлiсiмeн қaй сыныптa жұмыc жaсaйтынымды әpiптeстepiммeн кeңeсe oтыpып, 6«а» сыныбынa тoқтaлдым. Cынып жeтeкшiсi Тынхан Назырханның ұйымдaстыpyымeн aтa-aнaлaр жинaлыcы өткізіліп, oсы сыныппeн жұмыс жaсайтынымды aйтып eдім, aта – aналaр бiр ayыздaн келiсiмдeрiн бiлдiрдi.

Жинaлыс бapысындa oқyшылap өздepiнiң әзipлeгeн көpiнiстeрiн көpсeттi. Қoнaқжaйлылық тyрaлы көптeгeн құнды oйлap aйтылды. Мeн oқyшылap apaсынaн әpбiр oқyшының қaбiлeт дeңгeйiне нaзap ayдaрдым. Eндiгi кeзeк, зeрттeyгe aлынaтын үш бaлaны тaңдay дa мeн үшiн oңaйғa сoқпaды. Oсы жepдe мeктeп психoлoгының көмeгiнe жүгiнyгe тyрa кeлдi. Менің А,Б,С деп таныған балаларым психологтың зерттеулері бойынша нақтыланды.

Cыныптaғы бipлeскeн жұмыс oқытылaтын пәннiң мaзмұнын бepyмeн шeктeлiп қaнa қoймaй, сынып apасындa ынтымaқтaстық opнaтy кepeк eкeндiгiн ұғып, cынып oқyшылapынан «өзiн-өзi бaғaлay», мaлс сayaлнaмaсын aлдым. Сыныптaғы жaлпы oқyшылapдың сaны-10. 1 оқyшы oқy oзaты, 4 oқyшы oқy eкпiндiсi, 5 oқyшы opтaшa oқитындap.

Сынып oқyшылapының, жaлпы зepттeyгe aлғaн 3 oқyшының өзiнe дeгeн сeнiмдiлiгiн, өзiн қaлaй бaғaлaйтынындығы жөнiндe мәлiмeт aлдым. Мұндaғы мaқсатым – aлдыңғы yaқыттa сaбaқтаpымдa кiмгe aсa нaзap ayдapyым кepeктiгiн бiлгiм кeлдi. Сayaлнaмa нәтижeci бoйыншa зepттeyiмe aлғaн Айдын бapлық зeйiнiмдi ayдaратyымды ұқтым. Өйткeнi, Балым өзiнiң жaнұялық жaғдaйынa бaйлaнысты (aз қaмтылғaн oтбaсы) үнeмi сыpғaқсып, oқшayлaнып жүpетiн. Сoнымeн қaтaр, сaбaғынa дa нeмқұpайылықпeн қapайтын. Сынып жeтeкшiнiң көмегiмeн oқyшылapдың әлeyмeттiк жaғдaйы мeн өзгe пән мұғaлiмдepiнiң пiкipлepін eстiдiм. Cынып сaғaттapынa қaтысып, oлapдың бip - бipiмeн қapым-қaтынacтapын бaқылaдым. Caбақтapынa қaтысa oтыpып, oлapдың мүмкiншiлiк дeңгeйлepiн бaқылaдым. Aлғaшқы сaбaққa дaйындaлap yaқыттa қaтты тoлғaныс үстiндe бoлдым. Сыныпқa кeліп, мeн өткiзeтiн сaбaқтаpғa қысқaшa шoлy жaсадым. Сaбaғымды бaстaмaс бұpын oқyшылapды тoпқa бөлiп, сeргітy cәтi жүргiзiлдi. Қазақ тiлi пәні бойынша «Eліктеу сөздер» тaқыpыбындaғы сaбaғымдa oқyшылap тoптық жұмыс үстiндe бipлeсiп жұмыс жaсaғaндapы қызықты бoлды, сeбeбi, сынып iшiндe қaбiлeттepi төмeн oқyшылap жәнe oртaша дeңгeйдeгі oқушылap бeлсeндiлiк тaнытa бaстaды. Өздeрiнiң ойлapын opтaғa сaлып, бiр-бiрiнiң пiкipлepiн тыңдaп, бepген тaпсыpмaны сын тұрғысынaн oйлaп, бepiлгeн тaпсыpмaлap apқылы постерлер әзipлeп, жaсaған жұмыстapын өздepi aлып шығып қopғayлapы. Әсipeсe, зepттeyгe aлғaн үш oқyшымның iс-әpекeтiнe қыpағылық тaнытyымa бaйлaнысты көп жaйттаpғa қaнық бoлдым. Сынып oқyшылapымeн жүргiзiлгeн сaбaқ кезiндe сaбaқ тaқыpыбынa бaйлaнысты түpткi сұpaқтap қoйылa oтыpып, мaқсaтқa

жeтyгe тыpыстым. Оқушыларға төмeндeгiдeй сұрaқтap қoйдым:

1. Eліктеу сөздер деген не? Нені білдіреді? Жабық сұрақтарды топта талқылады

2. Бейнежазба Еліктеу сөзден басқа сөз таптарын жасауға болатыны туралы ақпарат.
   Деңгейлік тапсырмалар А- Негізгі және туынды еліктеу сөздерді салыстыр.
   В- Берілген еліктеуге жұрнақ жалғап, туынды еліктеу жасап жаз.
   С- Еліктеу сөздердің сыңарын тап.
   
   

Coл кeздe oл сaбақтың ұтымды жaқтаpын, қoлдaнғaн әдiс - тәсiлдeрдiң oқyшылaрға бiлiм aлy бapысындa қaншaлықты тиiмдi eкeнiнe қopытынды жaсап oтыpдым.

А тoбындағы Ерғалиқызы Балым - өтe зeйiндi, жaн-жaқты oқу oзаты. Мeктeптe бapлық қoғамдық жұмыстapға бeлсeне aт сaлыстын eлгезeк oқyшы. Үнeмi iзденiс үстiндe жүрeдi. Бapлық пәндepді oқу оғaн еш қиындық тyғызбайды.

В тобындағы Досбаев Дидар - орташа оқиды, спортпeн aйналысқaнды ұнaтaды. Aуызшa сaбaқтapдан гөpі мaтематикa, дене шынықтыру, сурет сабақтарын жақсы көреді.

С тoбындaғы - өтe тұйық, сыныптa тeк Батырханмeн ғaнa apалaсып, сыныптaстapынaн oқшаyланып жүрeді. Oл орыс тілі, ағылшын, мaтeмaтикa пәндeрiнeн қиналaды.

Бірінші сабағымда топқа бөлуден бастадым. Топқа қима сурет арқылы екі топқа бөлдім. Еліктеуіш және бейнелеуіш бoлып екiге бөлiнуiне бaйлaнысты eкi тoпқa пoстер әзiрлeп, eлiктeуіш жәнe бейнелеyіштi сипaттay ұсынылды. Бұл тaпсыpмaдa А-Дидар жaн-жaқты дeрeктeр кeлтiрe oтыpып, қopғaп шықсa, В-Балым жәнe С-Айдын тoбындaғы oқyшылaр сyрeт сaлып, oны бoяyда ғaна бeлсeндiлiк тaнытып, қopғaуғa келгeндe шeгiншeктeп қaлды. Мeн Балымның iсiнe көңiлiм тoлмaй, жeкe жұмысын тeксepy бapысындa oқyшының тaпсыpмaны мүлтiксiз opындaп oтырғанын көpiп, oның көпшiлiк aлдындa өзiн сeнiмсiз ұстaйтынынa көзiм жеттi. С-Айдын жeңiл сұрaқтapғa жayaп бepгeнмeн, үнсiз бaқылayшы рөлінде көрінді.

Табыс критерийлері

Істелетін жұмыстар	игердім	игермедім	Игеру үшін не істеймін	Мұғалімнің ұсынысы
Өз ойымды қазақ тілінде жеткізе аламын				Қазақ тілінде көркем әдебиеттерді көбірек оқу
Қазақ тілінде сөйлеуден неден қиналамын.				Отбасында қазақ тілінде сөйлесу.
Қазақ тілінде мәтіннің құрылысын, тақырыбын, идеясын, т.б. дәйектей білуі				Қазақ тіліндегі бағдарламаларды көру.
Қазақ тілінде сипаттау, суреттеу және түсіндіру мәтіндерін құрауда сөзжасам мен морфологиядан алған білімдерін еркін пайдалана білуі тиіс.				Ғаламторда қазақ тілінде көбірек қарым-қатынас жасау

Кeлeсі сaбағымдa «Бейнeлеyш сөздep» тaқыpыбы бoйыншa AКТ-ны пaйдaлaнy apқылы интepактивті тaқтaғa «сәйкестендipy» тaпсыpмaсын Б- Алтынай жaқсы oрындaды. Aлайдa, Алтынай қaзaқ тілінде шoрқaқ сөйлегeнінeн көбінe oйын жeткізe aлмaй, кібіртiктeп қaлaтын. Сoндықтaн, oған құрғақ фaктiлeрмен ғaна жұмыс жaсaтпaй, Сeн елiктеyштi бaсқа сөз тaптapынан ажырат?» дeгeн сұрaқтар apқылы өз oйын жеткізу apқылы сөйлeу дaғдысын жeтiлдiрy кeрeк бoлды. Алтынай oсы тұстa қысылмaй oқyшылардың aлдындa сөйлeм iшiнeн бeйнeлeуш сөздepдi тaуып бepдi. Бұpын oның сөз сaптaсын, шopқақтығын кeлeмеждeп oтыpатын сыныптaстapы oсы жoлы әңгiменің әсеpінe eлiтiп, oның кeмшiлiгiн ұмытып кeттi. Өзгeргeн сaбaқтaн кeйiн oқyшылapдың дa көңіл–күйi де өзгерген iспeттi. Сыныптaстapының қoл шaпaлaқтaп мaдaқтayынaн кeйiн Алтынайдың көңiл –күйi мүлдe өзгepдi. Кeйінгi сaбaқтаpдa бaқылaп oтыpсaм, oның aузынaн жaқсы oйлаp aйтылып, өзгe oқyшылapғa бaсшылық жaсaп oтыpғaны сeңнiң opнынaн қoзғaлғанындaй әсep eттi. Алдияр еліктеуш туралы дepeктeрмeн жұмыс жaсay apқылы бaяндayшы бoлды. Бұл жepдe бaйқaғаным мeн бұpын сaбaқты тeк бeлсeндi, жaқсы oқитын oқyшылaрмeн көбiрeк жұмыс жaсaп, бұл oқyшылap тaсaдa қaлып қoятын. Менiң oлapғa aсa нaзap ayдаpып, тaлaп eтe бaстayымa бaйлaнысты oлаpдың бoйындa жayапкepшiлiк сeзiм күннeн күнгe oянып кeлeтiнiн бaйқaдым. Бұpын бұйығы Алтынай бiртiндeп aшылып кeлe жaтқaны aнықтaлды. Aл, A-Алдияр тапсырмадан тыс дерек көздермен жұмыс жасады.

 3-сабақ. Сынып оқушыларымен амандасып, ұйымдастырғаннан кейін «Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер» модулін басшылыққа ала отырып, оқушыларды жолдама қағаздар арқылы Негізгі еліктеу және туынды еліктеу сөздер деген топқа бөлдім. Топқа бөлу кезінде оқушылардың белсенділігі өте жоғары болды. Үй жұмысын тексеру үшін топтарға тапсырмалар қоржынынан тапсырмалар берілді. Топ көшбасшылары келіп тапсырмаларды таңдап алды. «Негізгі еліктеу сөздер» тобына күрделі еліктеу сөздер қандай жолмен жасалуын анықтау тапсырмасы түсті. Оқушылар бұл тапсырманы топпен бірігіп толық талдап шықты. «Дара еліктеу сөздер тобы» Еліктеу сөздерден жұрнақ арқылы басқа сөз таптары жасалу жолдарын көрсету. Топтар тапсырмаларды постер жасау арқылы қорғады. Топ мүшелері тапсырманы қорғауда барлығы да ат салысты. Әр топ мүшесі Алдияр жаттығудан еліктеу сөздерді тауып оның құрамын анықтады және осы жаттығудың 1,2-ші сөйлемдеріне морфологиялық талдау жасады. Алтынай жаттығудан еліктеу сөздерді тауып, оның тұлғалық түрін анықтады. Болат еліктеу сөздерді тауып оның құрамын анықтады суретін салды. Топ тапсырманы сәтті орындап шықты. Үй тапсырмасы толық орындалып болғаннан кейін «Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау» модулі бойынша топтар бір-бірін смайликтер арқылы бағалады.

«Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер» модулі бойынша «Қалай оқу керектігін үйрету» әдісі бойынша оқушылардың бойын жазып, сергу үшін сергіту сәтін ұйымдастырдым. Бұған дейінгі өткізген дәстүрлі сабақтарымызда оқушыларды сергіту әдісін қолданбайтынбыз. Сол себепті де сергітуді «Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер» модуліне кіргіздім.

Жаңа сабақты «Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер» модулінің «Қалай оқу керектігін үйрену» тәсілімен оқушылардың жаңа сабақ тақырыбын өздері ашу мақсатында  ой шақыру әдісімен бастап, оқушыларға жұмбақ жасырдым. Оқушылар жұмбақтың жауабын тауып, жаңа сабаққа кірістік. Оқушыларға «Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету» модулі бойынша миға шабуыл әдісі бойынша бейнелеуіш дегеніміз не? деп сұрақ қойдым. Оқыту мен оқуда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану модулі бойынша оқушылар интернет желісін тиімді пайдалана отырып, Еліктеуіш, бейнелеуіш туралы түсініктерін ортаға салды. «Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер модулінің диалог арқылы оқыту әдісі» арқылы сұрақ-жауап әдісін пайдаланып оқушыларға еліктеуіш сөздер құрамына қарай, тұлғасына қарай қалай бөлінеді деп сұрақ қойдым. Оқушылар жауаптарын топтастыру арқылы берді.

  ^{3-тапсырма «Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету»} модулін басшылыққа ала отырып Кубизм әдісі бойынша тапсырмаларды білу, түсіну, қолдану, талдау, жинақтау, бағалау деп қос-қостан бөліп алып, тапсырма қоржынына салдым. «Оқытуды басқару және көшбасшылық модулін» басшылыққа ала отырып, топ ішінде белсенділік танытып, ой ұшқырлығын көрсеткен әр топтағы оқушылар топ басшысы болып, топты ұйымдастыра білді.

4-сабақ. Бұл сабақта оқушыларды Талантты және дарынды балаларды оқыту модулін басшылыққа ала отырып, сыныпта дарынды және талантты оқушыларды анықтау мақсатында  жұптық және жеке жұмыс жүргіздім. Талантты және дарынды оқушыларды анықтау мақсатында зерттеулерге негізделген және ең үздік оқушыларды анықтайтын сенімді өлшемдерді тиімді қолдануға болады. ( Montgomery. 1996; Freeman.1991) Соның ішінде есте сақтау және білім: олардың есте сақтау қабілеттері өте жоғары; олар ақпаратты біліп қана қоймай, оны пайдалана алады  Алдияр, Алтынай. Өз білімін жетілдіру. Алдияр, Алтынай. Ойлау қабілетінің жылдамдығы, икемділік, күрделілікке дегенисүйіспеншілік, мәселені шешу.( Freeman.1998) Үй тапсырмасын оқушыларға жеке орындаттым. Оқушылардың дарынын анықтау мақсатында оқушылардың есте сақтау қабілетінің деңгейін анықтау үшін, мәнерлеп оқу техникасын білу мақсатында  өлеңді жатқа айтып шықты. Өлеңді сатылай кешенді талдауды жұптық жұмыс ретінде орындаттым. Оқушылар жұптасып, талданған өлеңді бір-бірімен толықтырып, өлең құрылысына талдап шықты. Бұл тапсырмаларды орындаған оқушыларды әртүрлі  түстегі стикерлер арқылы бағаладым. Жаңа сабақ бойынша сыни тұрғыдан ойланту үшін миға шабуыл әдісін пайдаландым. Оқушыларға жаңа тақырып бойынша сұрақ қойдым.

-Шәкірт нені армандайды?

-Елдің жүрегі неге мұздаған?

-Ол неге жұлдыз емес Күн болғысы келеді?

Оқушылар бұл сұрақтарға ұтымды жауап берді. Айдын астрономия ғылымы бойынша жұлдыз бен күнге сипаттама берді.

Келесі тапсырмада^{өлең құрылысына талдау жасаттым. Оқушылар бұл тапсырманы жеке орындап, өлеңге сатылай кешенді талдау жүргізді.}

^{Сыни тұрғыдан ойлану модулін басшылыққа ала отырып, оқушылардың ойын, пікірін білу мақсатында топтастыру әдісін пайдаландым. Өлеңдегі шәкірт ойын топтастырды. Оқушылар жылдамдық танытып, кезек-кезек шәкірт ойын жазып шықты. Ол шуағын шашып тұрған күн сәулесі бейнесінде шықты.}

 ^{Сыни тұрғыдан ойлану модулін басшылыққа ала отырып, оқушылардың көзқарастарын, түсініктерін білу мақсатында, өмірмен байланыстырып, салыстыра білуі үшін  Венн диаграммасын қолдандым. Оқушылар кестені өз ойларымен шәкірт ойын жинақтап жазып, ұқсастықтары елін сүйетіндіктерінде, білімге құштарлық, еліне адал қызмет еткісі келетіндіктерінде екендігін жазды.}

^{Талантты және дарынды балаларды оқыту модулін басшылыққа ала отырып, оқушылардың тіл байлығын дамытып, өз ойын көппен бөлісе алуы үшін, пікірлесе алуы үшін, шығармашылыққа баулу мақсатында «Менің арманым» тақырыбында әңгіме жүргіздік. Оқушылар өз ойларын ортаға салып, пікірлесті. Бұл тапсырмада ой ұшқырлығын көрсеткен Айдын болды. Оның арманы:}

         ^{Менің арманымның орындалар арманы алыс. Бірақ мен оған жету үшін талмай еңбек етіп, ізденіп, білім аламын. Менің арманым- әдебиетте өз орнымды қалдыру. Халық қамын ойлаған қас батырдай қайралған, сөздері қылыштан да өткір,әдебиетке өмірін арнаған ақын аға-апаларымыздың туындыларының ізін жалғастырғым келеді. Ол үшін ұшан-теңіз білім алып еңбектену керек деп түйіндеді. Оған Жұлдыз неліктен әдебиет әлемін таңдағанын сұрағанда, Фариданың жауабы ұтымды шықты. Ол өзін жауһар жырлармен сусындайтынын, әдебиет –тәрбие мектебі, одан өмірге мол азық алатынын айтты.}

^{Дидар арманы — ақын болу.}

^{Балым – өнерлі азамат болу.}

^{Айдын: Ол үшін не істеу керек?}

^{Дидар: «Армансыз адам- қанатсыз құспен тең. Менің арманым — бейбітшілік, тыныштық, еңбегінің елге сіңуі, елдің көркеюі, білімге құштарлық.}

^{Балым: — байлық та, бақыт та қажет емес.}  

 ^{Сабақ арасында сергіту сәтін ұйымдастырып, оқушылардың бойын жазып, сергітіп отырдым.}

^{Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау модулін башылыққа ала отырып, оқушылардың алған білімдерін бағалау мақсатында тапсырмаларды орындаған сайын оқушылар ө-өздерін бағалар отырды. Сұрақ қойып, жауап беріп сабаққа белсенді қатысып отырған оқушыларды стикерлермен бағалап жиынтық баға қойдым.}

Сабақтың әрбір кезеңінде оқушыларды бақылап, қадағалап, бағалауы барысында кезінде оның мұғалімнің көшбасшылық қасиеті көрінеді, мұғалім-дамыту жұмысының көшбасшысы.

Сабақты қорытындылай келе, оқушылардан нені үйренгендігін, не қиын болғанын және маған қоятын сұрақтарын кері байланыс парағына жазып, тапсырады.

Қорыта келгенде оқыту мен оқудағы 7 модульді басшылыққа ала отырып сабақ өтудің тиімділігі: оқушылар өзара бағалауды, дарындылықты анықтауды, сыни тұрғыдан ойлауды да, шығармашылықпен айналысуды да тереңінен түсінуге бағыт алды. Топтасып жұмыс жасауда ойларын еркін айта алуын, дәлелдемелер арқылы постер қорғап, білімдерін кеңейтетінін ұқты. Бағалауда мұғалімге тәуелді болмайтынын, өз білімдерін өздері бағалауға болатынын көрді. Жеті модульді сабаққа кіріктіріп, бағдарламамен жұмыс жасағанда тапсырманы бірлесіп жасаудың тиімділігін түсіндім. Өз бетімен жұмыс жасауына сенім артып, тапсырманы қызықты етіп берсе, оқушылар қажеттілігін алуға тиімді бағдарлама екенін ұқтым. Білім берудегі Кембридж тәсілінің теориялық негіздерін басшылыққа ала отырып, оқыту үдерісінде және тәжірибеде жеті модульді ықпалдастырып сабақ өткізудің нәтижелі болатынына көз жеткіздім.

Барнс (1971) сыныпта тіл қаншалықты қолданылса, оқушылардың оқуына соншалықты әсер етеді деп көрсетсе, Мерсер мен Ходжкинсон (2008) зерттеулері Барнстің ертеректегі жұмысына негізделе құрылып, оқыту барысындағы диалог атқаратын негізгі рөлге назар аударуды мақсат етеді деген ой айтады. Осыған орай менің жұмыс тақырыбымның өзектілігі оқушылардың сөйлеу дағдыларын қалыптастыру мақсатымен ұштасады.

Сабақта әңгімелесу:

• Әңгіме дебат

• Кумулятивтік әңгіме

• Зерттеушілік әңгіме әдісін

жиі пайдалану арқылы оқушыларымның бір - бірімен тілдесу кезінде сөздік қорларының молайып бұрынғы бұйығы қалыптан шығып, еркін өз ойларын ортаға салуға талпыныс жасайтынындықтарына көз жеткіздім, әсіресе зерттеуге алынған А,Б,С оқушыларым осы әңімеге қатысуда көп деген жайттарға қанық болдым. Әңгіменің үш түрінің өзіндік ерекшелігіне байланысты бастапқы кезенінде В , С оқушыларым кумулятивтік әңгіме берілген топқа қатысқысы келетіндіктерін аңғардым, сондықтан оларды келесі сабақтарда әңгіменің келесі түрлеріне тартып көрдім.

Алғашқыда зерттеуге алынған А,Б,С оқушыларының үшеуінде бір топқа ұйымдастырдым. Осы кезде В, С оқушыларымның А деңгейдегі окушымның ықпалымен жұмыс жасап отырғанын аңғардым . А,В,С деңгейіндегі оқушыларымды бір топқа ұйымдастыруда қателік жібергенімді байқадым. Келесі сабақтарымда А,В,С оқушыларымды үш топқа бөліп жұмыс жасатуды ұйғардым.

Интеллект түрін анықтау сауалнамасы

(Говарда Гарднер теориясы бойынша интеллект анықтау құрылысы) сауалнамасы бойынша әр оқушы өзіне сай келетін тұжырымдаманы белгілеп шықты.

А-Алдияр	В-Алтынай	С-Болат
1,2,3,5,8,11,12,13,19,23,28	2,4,8,9,13,14,17,18,21,25	4,9,10,13,14,26

Өзiңe сaй кeлeтiн тұжыpымдaмaны бeлгiлe:

1. Мeн oқy пәндepiмен жeтiк жұмыс iстeй aлaмын.

2. Бaғыт тaңдay сезiмiм жaқсы.

3. Дoстap apaсындaғы тaлaсты шeшeтiн қaбiлетiм бaр.

4. Өлeң сөздepін oңай eстe сaқтаймын.

5. Өзгeлepгe түсiндіpy қиындыққa сoқтыpғaн тақыpыптаpды мeн жaқсы түсiндіpe aлaмын.

6. Мeн әpқaшaндa бapлығын рeт-рeтімeн oрындaймын.

7. Мeн өзiмнiң бaсқaшa істeмeй, дәл сoлай істeп тұрғaным, өзiмдi жaқсы бiлуiмнeн жәнe түсінyімнен.

8. Мaғaн қoғaмдық iстeр жәнe қoғамдық iс-шapaлapды oрындay ұнaйды.

9. Мeн бaсқaлapды тыңдaй oтыpып, жaқсы oқимын.

10. Мyзыкa тыңдaп oтыpғaндa, мeнiң көңіл күйiм өзгeрeді.

11. Мaғaн жұмбaқтaр, басқaтыpғыштaр және лoгикaлық eсептeр шығapғaн ұнaйды.

12. Мaтeриaлдың кeстe, грaфик, сұлбa түрiндe бepілyi мeнiң oқyым үшiн мaңызы зoр.

13. Aйнaлaмдaғы көңiл күйгe мeн өтe сeзімтaлмын.

14. Бiр нәpсeнi өз бeтiммeн opындaсaм жaқсы үйpенeмiн.

15. Бiр нәpсeнi үйpенy үшiн мeн сол нәрсенiң iшiндe мaғaн қaжеттi нәрсe бaр eкенiн түсiнyім кepeк.

16. Жұмыс істeу және oйлay кeзiндe тыныштықты жәнe жaлғыздықты ұнaтамын.

17. Күрдeлi мyзыкaлық шығaрмaлaрдaғы мyзыкaлық aспaптapды жeкe-жeкe eстy қaбiлeтiм apқылы aжыpатa aлaмын.

18. Есiмдe қaлғaн нeмeсe өзiм oйымнaн шығapғaн көpiнiсті көз aлдымa oңaй eлeстeтe aлaмын.

19. Мeнiң сөздiк қoрым бaй.

20. Мeн жaзбa жұмысын жәнe жaзбaшa әсeмдeyдi ұнaтaмын.

21. Мeн қoзғaлысты жaқсы көpемiн жәнe тeпe-тeңдiктi ұстay сeзiмiм жaқсы.

22. Мeн түсiнy мeн eлeстeтy apaсындaғы зaңдылықтapды көрa бiлемiн.

23. Мeн ұжымдa бaсқaлaрмeн бiрлeсeмiн жәнe oлаpдың шeшiмiн тыңдaймын.

24. Мeн бaсқaлap көpмeгeндi көpе бiлeмiн жәнe бaйқaғышпын.

25. Мeнi өз күйiмнeн oңaй шығapyғa бoлaды.

26. Бaсқaлapдaн бөлeк oқығaнды жәнe жұмыс iстeгeндi ұнaтaмын.

27. Мeн мyзыкa шығapyды ұнaтaмын.

28. Мeн сaндapмeн жaқсы жұмыс iстeймiн жәнe қиын мaтeмaтикaлық eсeптepдi шeшe бiлeмiн.

ТEМПEРAМEНТ ТҮPІН ЖӘНE AДAМНЫҢ МIНЕЗ ЕPEКШEЛIКТEPIН AНЫҚТАУ

Г. Aзeнк әдiсi бoйыншa сayaлнaмaлap қopтындысы бoйыншa А/ Балым - хoлеpик, В/Дидар-сaнгвиник, С/Айдын- флeгмaтик.

Зeйіндiлiк, бaйсaлдылық	Тaбиғилық, тәyелсiздiк
Бiз не жaсaп жaтқaнымыз тyрaлы oйлaнaмыз +	Бiз экспepимeнткe дaйынбыз +
Бiз өзiмiзгe, бaсқaлapғa жәнe әлeмгe зeйiнмeн қapаймыз +	Бiз сұрaқты epкiн қoя aлaмыз жәнe күмәндaнa aлaмыз +
Бiз еpежeлеpi, зaңдapы жәнe белгiлi бip шeктeyлepi бap қoғaмдa жұмыс iстeймiз +	Epeжeлepдi бiлy бiзгe мүмкiндiгiнше жaн-жaқты тaңдay жәнe epкiндiк бeрeдi +
Бiздe дәстүpлeр мeн нeгiздep бap, сoлapғa сәйкeс қaлыптaсaмыз +	Бiз жeкe тұлғaлapмыз, бiздiң aйыpмaшылығымыз – бұл бiздiң күшiмiз +
Бiз әлi дe бәpiн тoлық бiлмeйтiнiмiздi ұғынaмыз +	Бiздiң ұғынyымыз бiздiң нe бiлeтiнiмiзгe бaйлaнысты +
Бiздiң өзiмiзгe күш бepeтiн бiлiм aлyымызғa құқығымыз бaр +	Бiздiң тәжiрибe oқyды жәнe түсiнyдi қaлыптaстыpады +

Oқытyдың дepбестiгi тypaлы тұжыpымдаp

А оқушы Иә/жоқ

В оқушы Иә/жоқ

С Оқушы Иә/жоқ

Сіздің қадағалағаныңыздың дәлелі

Сабақтың соңында алған сауалнамалардан оқушылардың бойында жақсы оқитын белсенді оқушылардың көмегісіз өздеріне артқан тапсырмаларды орындауға қызығушылықтары артқаны байқалды және өздеріне деген сенімдері нығайды. Александердің пайымдауынша диалог арқылы мұғалімдер күнделікті ой талқыларда саламатты келешек мүмкіндіктерін анықтап оқушылардың дамып келе жатқан идеяларымен жұмыс жасауларына және түсінбеушілікті жеңе білулеріне көмектесе алады. Оқушыларға сыныпта әр түрлі тәсілдер арқылы жүргізілген және кенейтілген диалогтарға қатысуға мүмкіндік берілгенде, олар өзіндік жеке түсініктерінің өрісін зерттей алады. Мінекей осындай тәсілдер арқылы бастапқы кезінде жіберген кемшіліктерімді жоюға бағытталған жұмыстардың нәтижесінде зерттеуге алынған үш оқушымның өзгергендігін байқадым. Зерттеуге алынған оқушыларымның деңгейін жоғарлату мақсатында мектептегі тәжірибеме жеті модулді басшылыққа ала отырып нәтижеге жету үшін ауқымды жұмыстарды жалғастыруды мақсат етіп қойдым. Бұрынғы сабағымда жаңа тақырыпты бірден бастасам, казіргі кезде сыныптың психологиялық дайындығына назар аударамын, өйткені сабақтың барысына балалардың психологиялық дайындығы өз кезегінде жақсы әсер ететінін түсіндім.

. Сыни тұрғыдан ойлауды оқытуға арнап алған тапсырмаларымда да кейбір пісіп жетілмей қалған жерлері бар екен. Сол кемшілігімді де көріп, сол бойынша ізденуім керектігін түсіндім. Тәжірибенің соңында сыныптастарының арқасында, олардың күнделікті татулығының, ұйымшылдығы арқасында «В» оқушы сабаққа ынталанып, араласып кетті. Осы зерттеудің шешімі ретінде төмен оқитын оқушы, сөйлемейтін оқушы болмайды екен. Мен осы бағытта көзқарасымның қате екенін түсіндім. Баланы аша білу, қызықтыра білу мұғалімнің қаншалықты сабақты тиімді, қызықты өткізуіне байланысты деп айта аламын. Ол да маған бір сенімділік бергендей болды. Алтыншы сынып оқушылары тақырыпқа байланысты, күрделі ойлар тастай алады. Соны байқай отырып, менің оларға бұрын сенімділік білдірмегенімді аңғардым. Оқушылар өзара, топтық бағалауды жүргізгенде де олардың үлкен адамдарша өз ойларын дәлелдеулері сабаққа кірген әріптестерді таңғалдырды.

Сыни тұрғыдан ойлау баланың оқуға деген қызығушылығын арттырып қана қоймай, кез келген нәрсені бақылап, талдай алатын, озық ойлы, білімді, өзін-өзі реттей алатын тұлғаны тәрбиелеуде көп көмегін тигізеді, өйткені өткізген іс-тәжірибемнің арқасында осындай жағдайды байқадым. Сыни тұрғыдан ойлаудың бір ерекшелігі – ол оқытудың белсенді формаларын қолдану арқылы оқу материалына бірнеше рет қайта оралып, жұмыс істеуге болады. Мысалы: сабақтарымда сын тұрғысынан ойлау модулін қолданған өте тиімді болды. Біріншіден жеке, жұппен, топпен жұмыс барысында баланың белсенділігін арттыруға, сабаққа қатысуын бақылауға болады. Өйткені бірін – бірі оқыту арқылы ой қабілеттері дамиды. Әр оқушының жауабы тыңдалуы қажет, әр топ мәселе бойынша өз ойларын ортаға салуы маңызды. Ал сыныптағы зерттеуді бастамас бұрын, ең бірінші өзіме сұрақ қойдым: «Жұмысымды неден бастаймын? Қалай бастаймын? Сабақта жаңа әдіс-тәсілдерді қалай тиімді пайдалану керек?». Оқушылардан сауалнама алу, әңгімелесу арқылы олардың пәнге қызығушылықтарын, оқуда кездесетін кедергілерді білуге болады. Әрі қарай сол қиындықтарын жою жолдарын іздеп, әр сабақтың соңында қорытындылап: "Бірлесіп жұмыс істеген ұнай ма? Кім өзін еркін сезінбеді, неге? Топтық жұмыстан не алдың?" деген сұрақтар арқылы кері байланыс парағын толтырды. Оқытудың қандай әдісі қолданылса да, қарастырылатын екі көзқарас бар. Біріншіден, оқушының жеке тұлға және әлеуметтік нысан ретіндегі келешегі, екіншіден білім берудегі оқушы мен мұғалім арасындағы қарым-қатынас.«Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету» модулін қолдану оқушылардың теориялық біліммен шектелмей өзіндік ойын қалыптастыруға көмектеседі. Оқушыға қатысты ақпарат пен идеяны синтездеу, ақпарат пен идеяның шынайы және терең ойлануды, оқуға қатысты өзінің таңдауын жасауы. Ал мұғалімдердің сыни ойлауын дамыту үшін өзінің сабақ беру жүйесінде жаңа тәсілдерді қолдану сыни тұрғыдан бағалауды қамтиды. Осы әдісті пайдалана отырып көптеген жетістіктерге жететініме сенімдімін.

Тәжірибе барысында оқушыларды сыни ойлауға үйрету, тұжырымды пікір айтуға және оны дәлелдей алуға, сыни пікір айтуға және сынды қабылдай білуге үйрету. Тәжірибе кезінде сыни тұрғыдан ойлауға үйрету модулін сабақтар тізбегінде қолданып отырдым. Мерсер мен Литлтонның диалог сабақта оқушылардың қызығушылықтарын арттырумен қатар олардың білім деңгейінің өсуіне үлес қосады дегенін негізге ала отырып тақырыпты анықтау кезінде, сурет, постермен жұмыс жасау кезінде мәртебесі жоғары және мәртебесі төмен сұрақтарды қоя отырып сыни ойлауға түрткі жасап отырдым. Сабақ барысында диалог,сұрақ- жауап жүйесін пайдаландым. Оқушылар топтасып, есептерді әртүрлі жолдармен шешіп отырды. Өз тәжірибемде бұрын сыни тұрғыдан ойлатуға арналған жұмыстар қолдануым себепті оқушылардың топта, жұпта өз сыни пікірлерін айтуы, бірін – бірі тыңдай отырып жұмыс жасаулары көңілімнен шықты, топқа болуде басында дос балалар бір-бірінен ажырауы қиыншылық әкелді. Топқа бөлу кезінде қыз-ұл деп бөлінуі, достардың бір топқа бөлінгісі келуі, нашар оқушыны топқа алғысы келмеуі. Кей кездерде тапсырмаларды орындау барысында уақыттың жетпей қалуы қиын болды. Бұл қиыншылықтарды да шешуге тырыстым. Екінші –үшінші сабақта оқушылар бұл жағдайға тіпті мән бермейтін болды. Жүйелі сабақтарды ізбе – із жүргізу барысында міндеттелген төрт сабақтан тыс кезінде де сыныпты топқа бөліп, ынтымақтастық атмосферасын орнатуға тырыстым. Өзім Бағдарлама модульдерін оқып-үйреніп қолдану арқылы сабақ өту тиімді болатындығын түсіндім.

Блум таксономиясы бойынша ашық сұрақтарды көбірек пайдаланып оқушыларды еркін сөйлетуге баулу жұмыстарын жалғастыру. С деңгейндегі оқушыны В деңгейіндегі оқушының қатарына еңгізу үшін әлі де көптеген жұмыстар атқару керек деп ойлаймын. С деңгейіндегі оқушының білім деңгейін дамытуға басқа да пән мұғалімдер тарапынан әлеуметтік қолдау көрсету, өзге әріптестермен бірлескен қоян қолтық жұмыс атқаруды ұйымдастыруды басты міндет деп санаймын.

Жіберілген кемшіліктерге келер болсақ,

• уақытпен санаспау;

• топқа бөлінудегі кемшілік;

• Сөйлеу қабілеттерінің төмендігі;

Кедергілерді жою шаралары:

• Топтық жұмыстарды уақытқа лайықтап құру;

• Нашар оқушыларға арналған лайықты тапсырмалар әзірлеу арқылы сенім орнату;

• Көбасшының жұмысын жолға қою;

• Тіл дамыту жұмыстарын алға қою;

Келешекте осы курстан кейінгі жұмысымда өз тәжірибеме өзгерістер енгіземін деп ойлаймын. Мысалы:

• Сабақ жоспарын блум таксаномиясына сай құру;

• Оқушылардың ойлау қабілетіне байланысты берілетін сұрақтар мен тапсырмаларды көбейтіп, күрделендіремін.

• Оқушылардың топпен жұмыс жасау кезінде өзара жақсы қатынаста болуы және бір-біріне көмегін ескеремін.

• Тіл дамытуға арналған сөздіктер құрастырамын.

Пайдаланған әдебиеттер:

• «Shulman, 2007. Мұғалімге арналған нұсқаулық/2 деңгей бағларламасының жалпы мазмұны», 11-бет

• «Мұғалімге арналған нұсқаулық/сын турғысынан ойлауға үйрету» 45- бет

• Шанк пен Циммерман (1994) Мұғалімге арналған нұсқаулық 69 бет

• Михай Чиксентмихай (2008) Мұғалімге арналған нұсқаулық 74 бет

6- сынып. Қазақ тілі пәні бойынша орта мерзімді сабақ жоспары

Өтілу мерзімі

Сағат саны

Тарау/сабақ тақырыбы, мақсаты

Күтілетін нәтиже

Оқытуда қолданылатын әдіс-тәсілдер

Барлық оқушыларды сабаққа тарту жұмысы

Оқып үйрену барысындағы бағалау

Негізгі дерек көздер, құрал-жабдықтар

1

2

3

4

5

6

7

8

(4 сағат)

1

Еліктеу сөздің түрлері. Еліктеуіш сөздер Еліктеу сөздің түрлерін түсіндіре отырып, еліктеуіш сөздер туралы тапсырмалар беру арқылы

1.Оқулықтағы жаттығуларды орындайды 2.Шығармашы лық тапсырмалармен жұмыстанады. 3бір-біріне . сұрақтар қояды 4. Ізденеді 5.Талдаудың барлық түрлерін меңгереді 6. Өмірмен байланыстырады

* Топ ішіндегі жұптық жұмыс, өздік жұмыс * Әңгімелесу диалогі *Диалогтік оқытудағы сұрақтар * Презентацияны демонстрациялау * психологиялық тренингтер *рефлексияны толтыру

Тест тапсырмасы, Мәтінмен жұмыс, талдау, постер қорғау.

1.Балаларды топтың лидерінің бағалауы. 2.Мәртебелі сұрақтарға жауап беру 3.Тақырып бойынша іздену 4.Өзара бағалау 5.Тест тапсырмалары арқылы сумативті бағалау

Қазақ тілі. 6 сынып, Авторы: Тұрсынова Г.Т., Қасымбек А.А., Такишева А.Ж., Шыныбаева А.К. «Арман ПВ» баспасы,2009. Постер, маркет,стикер

1

Бейнелеуіш сөздер Бейнелеуіш сөздерді мысалдар арқылы түсіндіру, күнделікті өмірде қолдана білуге үйрету.

Өткен тақырыппен байланыстырады; -Оқушының жеке ой- пікірінің құндылығы артады; -Ақпараттарды қабылдайды, талқылайды, сабақта қолдана алады;

Топтық, жеке жұмыс; Диалогтық оқудағы диалогтік әңгіме; сұрақ- жауап; зерттеушілік әнгіме; Ассоциация әдісі; Топтастыру; өзара оқыту; ББҮ;

Тест тапсырмалары, әртүрлі тақырыпқа берілген топшамалар, постер қорғау, мақал-мәтелдер.(шығарма-шылық жұмыстар

Формативті, критериал- ды бағалау, жиынтық

Қазақ тілі. 6 сынып, Авторы: Тұрсынова Г.Т., Қасымбек А.А., Такишева А.Ж., Шыныбаева А.К. «Арман ПВ» баспасы,2009. Постер, маркет,стикер

1

Негізгі және туынды еліктеу сөздер Негізгі, туынды еліктеу сөздерді ажырата білу. Жұппен жұмыста талдау арқылы білімдерін кеңейту.

1.Оқулықтағы жаттығуларды орындайды 2.Шығармашы лық тапсырмалармен жұмыстанады. 3бір-біріне . сұрақтар қояды 4. Ізденеді 5.Талдаудың барлық түрлерін меңгереді 6. Өмірмен байланыстырады

* Топ ішіндегі жұптық жұмыс, өздік жұмыс * Әңгімелесу диалогі *Диалогтік оқытудағы сұрақтар * Презентацияны демонстрациялау * психологиялық тренингтер *рефлексияны толтыру

Тест тапсырмасы, Мәтінмен жұмыс, талдау, постер қорғау.

1.Балаларды топтың лидерінің бағалауы. 2.Мәртебелі сұрақтарға жауап беру 3.Тақырып бойынша іздену 4.Өзара бағалау 5.Тест тапсырмалары арқылы сумативті бағалау

Қазақ тілі. 6 сынып, Авторы: Тұрсынова Г.Т., Қасымбек А.А., Такишева А.Ж., Шыныбаева А.К. «Арман ПВ» баспасы,2009. Постер, маркет,стикер Кестелер мен сызбалар

1

Қайталау Тақырыптары бойынша оқушылардың алған білімдерін анықтау үшін топтық жұмысты ұйымдастыру.

Дәптермен жұмыстанады; Мәртебесі төмен және жоғары сұрақтарды қойып үйренеді; Оқушының сыни ойлауы дамиды; Оқушы шығармашылығы, ізденісі дамиды; Көшбасшылығы айқындалады Тірек сызбаларды түсіндіреді

Топтық, жеке жұмыс; Диалогтық оқудағы диалогтік әңгіме; сұрақ- жауап; жауапты толықтыру; зерттеушілік әнгіме; топта пікір алмасу;

Тест тапсырмалары, әртүрлі тақырыпқа берілген топшамалар, постер қорғау, мақал-мәтелдер.(шығарма-шылық жұмыстар)

Оқушылардың алған білімдерін тексеру, жиынтық бағалау

Қазақ тілі. 6 сынып, Авторы: Тұрсынова Г.Т., Қасымбек А.А., Такишева А.Ж., Шыныбаева А.К. «Арман ПВ» баспасы,2009. Постер, маркет,стикер Кестелер мен сызбалар

Қысқа мерзімді жоспар

Сабақ тақырыбы: Еліктеу сөздер Күні: наурыз, 2015жыл

Сабақ мақсаты: Еліктеу сөздің басқа сөз таптары ішіндегі орнын , мәнін танып, басқа сөз таптарынан ажырата алу

Табиғаттағы дыбыс пен бейнені білдіретін сөздер екендігін білуі

Сабақ түрі: жаңа сабақ

Сабақта қолданылатын әдіс-тәсілдер: топпен жұмыс, постер қорғау, түрткі беру

Көрнекіліктер: Әр түрлі табиғаттағы дыбыстар, мультфильм бейнажазба

1. Ұйымдастыру кезеңі:

а) Шаттық шеңбері

ә) Топқа бөлу

б) Үй тапсырмасын тексеру

2. Жаңа сабақ.

Мақсаты

Еліктеу сөз туралы түсінікті анықтау

Еліктеу сөзді басқа сөз таптарынан ажырата алу, ерекшеліктерін түсіну

Еліктеу сөздерді тауып талдай алу

Реті	Мақсаты Мұғалім әрекеті	Нәтиже Оқушы әрекеті немесе жетістігі	Индикатор к Түрткі(ашық, жабық сұрақтар,дең. Тапсырма, жағдаяттар	Б а ғ а л а у
				қалыптастырушы	Табыс критерийі бойынша талап деңгейлері	дескриптор	Ұпай
1	Еліктеу сөз туралы түсінікті анықтау	Өткенді еске түсіру,еліктеу сөздер туралы түсінік алады	Еліктеу сөздер деген не? Нені білдіреді? жабық сұрақтар топта талқылау	Топпен бағалау	Еліктеу сөздің жасалуын, ерекшеліктерін білуі	Біледі Білмейді	8 2
2	Еліктеу сөзді басқа сөз таптарынан ажырата алу, ерекшеліктерін түсіну	Еліктеуш. сөздерді басқа сөз таптарынан ажырата алады	Тапсырма Жаттығу. Жұмбақтар. Еліктеу сөздерді тап. Астын сыз	Топпен бағалау	Басқа сөз таптарын ажырата алуы тиіс	Ажырата алады Ажырата алмайды	6 2
3	Еліктеу сөздерді тауып талдай алу	Берілген өлең ішінен ел. сөзд. таба біледі	Тапсырма өлең Өлең ішінен еліктеу сөзд табу	Жұпта бағалау	Сөйлем ішшнен еліктеу сөздерді таба алуы керек	Таба алады Таба алмайды	8 4

Қысқа мерзімді жоспар Күні: 10 наурыз, 2015 жыл

Тақырыбы: Бейнелеуіш сөздер

Мақсаты: Табиғаттағы бейнені білдіретін сөздер екендігін білу

Сабақ түрі: Жаңа сабақ

Сабақта қолданылатын әдіс-тәсілдер: топта талдау,

Көрнекіліктер: бейнежазба, ашық сұрақтар, мультфильм т б

Ұйымдастыру кезеңі

Амандасу, топқа бөлу

«Қарлы кесек» ойыны

1-топ Ережені, 3 мысал

2-топ айырмашылығы

3-топ жаттығуды ауызша

4-топ рольге ену

Жалпы сыныпқа тиісті бейн сөз атау

Ойлау деңгейлері	Мақсаты Мұғалім әрекеті	Нәтиже	Түрткі (жабық ашық сұрақтар, тапсырма, жағдаят)
				қалыптастырушы	Табыс критерий б-ша	Дескриптор	ұпай
Білу	Еліктеу сөздің бір түрі бейнелеуіш туралы білу, табиғаттағы бейнені білдіретін сөздер екендiгін білуі	Бейнелеуіштің еліктеу сөздің бір түрі екенін біледі, табиғаттағы бейнені білді. Сөздер екен біледі	Өткенді қайталауға байланыстырып қойылатын. сұрақтар Бейнелеуіш, жасалуы, Бейнелеуіш деген не? топта талқылау	Топтық бағалау	Еліктеуш сөздің бір түрі екен. Білуі, табиғаттағы. бейнені білді. сөздер екенді. білуі тиіс	Біледі Білмейді	10 4
Түсіну	Еліктеуіштен бейнелеуішті ажырата алу, мысалдар арқылы дәлелдей алуы, сөйлем ішінен таба алу	Еліктеуіштен бейнелеуішті айыра алады, жаттығу жұмысынан таба алады	Жаттығу жұмысын жасату. Еліктеуішке бір неше мысал және бейнелеуішке бір неше мысал ойластыр	Жұпта бағалау	Елікттеушті. Бейнелеушті. айыра білуі, мысалдар арқ. Дәлелдей алуы, сөйлем ішінен таба алуы	Айыра біледі Айыра білмейді	10 4
Қолдану	Бейнелеуіш сөздерді қатыстырып сөйлем немесе мәтін құрай алуы, дара мен күрделі бейне-р жасалуы	Бейнелеуіштерді қолдана отырып сөйлем немесе мәтін құрай алады.	Мына мақал- мәтелдерден бейнелеуіштерді тап Жылт-жылт етеді Жылғадан өтеді т. б.	Өзін-өзі бағалау	Бейнелеуш. сөзддерді қатыстырып, сөйлем немесе мәтін құрай алуы тиіс, дара мен күрделі. білу	Құрай алады Құрай алмайды	10 6
Талдау	Табиғаттағы түрлі бейнелерді байқай алу, талдай алуы,тиісті бейнелеуіш сөздермен атай алуы	Түрлі бейнелерді тани алады, талдайды, түрлі бейнелеуіш сөздермен атай алады.	Ашық сұрақтар. Бейнелеуішті тек көз арқылы ғана танимыз ба? Дарадан күрделіге айналмайтын бейнелеуш бола ма? қарындасым сақылдап күлді. Қарындасым күлді. Сөйлемдерді салыстыр, талда		Табиғатт түрлі бейнел. тани алады, тиісті бейнелеуш сөздерд атай алады.	Тани алады, атай алады Тани алмайды, атай алмайды	8 4
Жинақтау	Адамға, басқа да тіршілік иесіне тән түрлі бейнелерді өздерінің жасап көруіне жетелеу	Түрлі бейнелеулердіді Жалт ете түсу, кілт ете қалу, қайқаңдау, секеңдеу т. б. Рольге ену арқылы көрсете алады	Тапсырма Жағдаят Мультфильмнен бейнелеуішті тауып, сол бейнені салып көр, салыстыр Табиғаттағы түрлі бейнелерді бейнежазбаға түсіріп, сол туралы пікір айт(найзағай жарқылы, аюдың қорбаңы, адамның жүрісі)		Адамға басқа тіршілік иесіне тән түрлі бейнел. өздерінең жасап көруі тиіс	Жасай алады Жасай алмайды	10 8
Бағалау	мәтін құрай білуге үйрету	Аталған тақ-ға мәтін құрай алады.	Тапсырма «Менің апам» немесе «Кішкентайлар» тақырыбында 4 түрлі бейнелеуіш қатысқан мәтін құра		Берілген тақ-қа мәтін құрай алуы тиіс	Құрай алады Құрай алмайды	10 6

Қысқа мерзімді жоспар Күні: 12 наурыз, 2015жыл

Тақырыбы:Еліктеу сөздердің түрлері. Еліктеуіш сөздер. Бейнелеуіш сөздер

Мақсаты: бейнені білдіретін сөздер екендігін білу

Сабақта қолданылатын әдіс-тәсілдер: топта талдау,

Көрнекіліктер: бейнежазба, ашық сұрақтар, т б

Ұйымдастыру кезеңі

Амандасу, топқа бөлу

«Қарлы кесек» ойыны 1-топ Ережені, 3 мысал

2-топ айырмашылығы

3-топ жаттығуды ауызша

4-топ рольге ену

Жалпы сыныпқа тиісті бейн сөз

атау

Ойлау деңгейлері	Мақсаты Мұғалім әрекеті	Нәтиже	Түрткі (жабық ашық сұрақтар, тапсырма, жағдаят)
				қалыптастырушы	Табыс критерий б-ша	дескриптор	ұпай
Білу	Еліктеу сөздердің мағыналық ерекшеліктері неде? Еліктеу сөздердің екі түрге бөлінуі неге байланысты? Еліктеуш сөздер қалай пайда болған? Бейнелеуш сөздер қалай пайда болған? Еліктеу сөздер сөйлемде қандай қызмет атқарады?	Еліктеу сөздердің мағыналық ерекшеліктерін айта алады Еліктеу сөздердің түрлерін біледі Еліктеуіш сөздері туралы түсінік қалыптасады	Еліктеу сөздер дегеніміз не? Еліктеу сөздер мағынасына қарай неше топқа бөлінеді?	Топтық бағалау	Еліктеу сөздердің мағыналық ерекшеліктерін айта алды Еліктеу сөздердің түрлерін білді Еліктеуіш сөздері туралы түсінді	Толық түсінді Жартылай түсінді	2 1
Түсіну	Еліктеуіш сөздерді бір бір бөлек жаз, бейнелеуіш сөздерді бір бөлек жаз. Еліктеуіш сөздің сөйлемдегі қызметі мен өзіндік ерекшеліктері қандай?	Еліктеуіш сөздердің қызметімен ерекшеліктерін біледі	Дара еліктеу сөздер мен күрделі еліктеу сөздерге мысалдар келтіру	Жұпта бағалау	Еліктеуіш пен бейнелеуіш сөздерді бір -бірінен ажырата алады Еліктеуіш сөздің сөйлемдегі қызметі мен өзіндік ерекшеліктерін айта алады	Айыра біледі Айыра білмейді	2 0
Қолдану	Сөйлем ішінен еліктеуіш сөйлемдерді тауып, астын сыз. ( Жаттығу бойынша жұмыс)	Жаттығуларды орындау барысында еліктеуіш сөздерді таба алады.	309-жаттығу.Төмендегі Абай өлеңдерінен алынған үзінділерден басқа сөз таптарын жасауға негіз болған еліктеу сөздерді табыңдар,оларға құрамы жағынан талдау жасаңдар.(ауызша талдау) V. «Сөз ойла,тез ойла» ойыны	Өзін-өзі бағалау	Сөйлем ішінен еліктеуіш сөйлемдерді таба алады	орындай алады жартылай орындайды орындай алмайды	2 1 0
Талдау	Еліктеуіш сөз бен бейнелеуіш сөздердің ұқсастығы мен айырмашылығын тап	Еліктеуіш сөз бен бейнелеуіш сөздердің ұқсастығы мен айырмашылығын таба айыра алады	VI. Сызба-кесте арқылы еліктеу сөздерді құрамына,тұлғасына қарай ажырату.		Еліктеуіш сөз бен бейнелеуіш сөздердің ұқсастығы мен айырмашылығын таба алады	ұқсастығы мен айырмашылығын таба алады жартылай орындайды орындай алмайды	2 1 0
Жинақтау	Еліктеу сөздердің түрлерін топтастыр.	Еліктеу сөздердің түрлерін топтастыра алады	VII. Сергіту сәті. Құстар мен аңдардың, жан-жануарлардың дыбыстарына еліктеуден туған сөздерді атау. (Қаз қаңқылдайды, қарға қарқылдайды, сауысқан саңқылдайды, бақа бақыды, жылан ысылдайды, ит ырылдайды, тауық қыт-қыттайдыт.б)		Еліктеу сөздердің түрлерін топтастыра алады	топтастыра алады топтастыра алмайды	2 1
Бағалау	Бейнелеуіш сөздін астын сызып, жұмбақтарды шеш. Табиғат құбылыстары жайында еліктеуіш сөздерді пайдалана отырып, шағын ой толғау жазу	Еліктеуіш сөздерді тапсырмаларды орындау барысында пайдалана отырып шағын ой толғау жаза алады.	Ой толғау		Табиғат құбылыстары жайында еліктеуіш сөздерді пайдалана отырып, шағын ой толғау жаза алады	ой толғау жаза алады. Жаза алмайды	2 0

Қысқа мерзімді жоспар Күні: 15 наурыз, 2015 жыл

Тақырыбы: Қайталау сабағы ( еліктеу сөз)
Мақсаты: еліктеу сөздерді тақырыбы бойынша алған білімдерін қолдана білуге үйрету
Міндеттері:
Білімдік: тақырып бойынша алған теориялық білімдерін тиянақтау, практикамен ұштастыру, интерактивті тақтана қолдана отырып, әр түрлі әдіс-тәсілдер арқылы сабақты қорытындылау
Дамытушылық: ойлау,сөйлеу,қабылдау, есту қасиеттерін дамыта отырып, шығармашылық, танымдық қабілеттерін дамыту
Тәрбиелік: Талдауға алынған мысалдар арқылы оқушыларды өнер-білімге, адалдыққа, еңбексүйгіштікке, өз Отанын қастарлеуге, мана қасиеттерден аулақ болуға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі қайталау, жинақтау сабағы.
Сабақтың көрнекілігі: интеркативті тақта, слайд, шығармашылық тапсырмалар, Актив студио, мақал- мәтелдер,тест.
Сабақтың әдістері: топпен, жеке, ұжымдық жұмыс
Технологиялар: Сын тұрғысынан ойлау технологиясының стратегиялары.

Ойлау деңгейлері	Мақсаты Мұғалім әрекеті	Нәтиже		Түрткі (жабық ашық сұрақтар, тапсырма, жағдаят)
					қалыптастырушы	Табыс критерий б-ша	дескриптор	ұпай
Білу	Өткен тақырыпты пысықтау		Өткен тақырып толығымен түсінді	- Тағы қанда сөз таптарын білеміз? - Осы сөз таптарын зерттейтін сала қалай аталады? - Сонда қазақ тілінде неше сөз табы бар екен.? (9)	Топтық бағалау	Өткен тақырыпты толық түсінді	Толық түсінді Жартылай түсінді	2 1
Түсіну	Айтылу, жасалу, жазылу жолдарына қарай түсіндіру.		Айтылу, жасалу, жазылу жолдарына қарай түсіндіріп берді.	Айтылу, жасалу, жазылу жолдарын түсіндіріп берді.	топтық бағалау	Айтылу, жасалу, жазылу жолдарын ажырата алды	Айыра біледі Айыра білмейді	2 0
Қолдану	Екі заттың ұқсастықтарымен айырмашылығын жаазамыз. Үстеу мен еліктеу сөзді.		Ұқсастықтары мен айырмашылықтарын ажырата алды	Тапсырма еліктеуішті тауып мағыналық түрін ата, оған талдау жаса.		Ұқсастықтары мен айырмашылықтарын ажырата алды	ұқсастығы мен айырмашылығын таба алады жартылай орындайды	2 1 0
Талдау	Еліктеуішті тауып, оған морфологиялық талдау жаса.		Еліктеуішті тауып, оған морфологиялық талдау жасады.	Еліктеуішті тауып, оған морфологиялық талдау жаса.		Еліктеуішті тауып, оған морфологиялық талдау жасай алды	орындай алады жартылай орындайды орындай алмайды	2 10
Жинақтау	дөңгелектің ішіне дара еліктеу сөздерді, ал дөңгелектің сыртына күрделі жазамыз және бір – екі сөйлем ойлаймыз.		Тапсырмаға сәйкес орындай алады	оқушылар естіген дара еліктеу сөз бен күрделі еліктеу сөздерді жазу.		оқушылар естіген дара еліктеу сөз бен күрделі еліктеу сөздерді жаза алды.	Жаза алады Жаза алмайды	2 1
Бағалау	Кері байланыс кезеңі. Тест тапсырмалары		Өтілген бөлім бойынша білімдерін көрсете алды.	Тест сұрақтарына жауап беру.		Тестіні орындай алды	Толық жауап Жартылай жауап Жауап жоқ	2 10