“Гаил?м- ?ылы учагым”
Д?рест?н тыш эшч?нлек.
Максат:
- ?бил?ребезне? к??ел ?ылысы салынып чигелг?н, кулдан тукылган, тегелг?н с?лге, тастымал, алъяпкыч, намазлык, кашага, аяк чолгавы, менд?р тышы, т?р?з? челт?рл?ре ?????рл?ре бел?н танышу, аларны ?ыйнау;
- Бабайларыбызны? ?ткен зи?ене, оста куллары аша ?тк?н т?рле – т?рле туку, сугу, эрл?? ?айланмалары, агач ??м тимерд?н эшл?нг?н савыт – сабаларны ?ыю;
- Балаларны? и?ади активлыгын, и?ади с?л?тен к?р?, ачу, аларны ?стер? юлларын табу.
- Балаларны к?з?терг?, эзл?нерг?, фикерл?рг?, шул фикерне ачык итеп ?йт? белерг?, проект эшенд? куллана белерг? ?йр?т?.
- Эстетик т?рбия бир?. С?йл?м культурасына, ?з – ?зен? тал?пч?нлек, намуслылык, ныклы ??м т?в?кк?л холык, з?выклы балалар т?рбиял??.
- Гаил? членнарына, гаил?не? гореф гад?тл?рен? карата х?рм?т ??м кызыксыну т?рбиял??.
Эшч?нлекне? н?ти??се:
- Укучыларны д?рест?н тыш эшч?нлекк? тартып, аларны? активлыгын ?стер?.
.
- Балалар арасындагы дуслык, берд?млек, коллективта ?з – ?зе?не тотуны? югары м?мкинлекл?рен тудыру.
I.Кереш ??г?м?.
-Гаил? с?зе сезне? ?чен нинди м?гън?г? ия?
-“Гаил? елы” эмблемасы бел?н таныштыру.(Слайд№1)
- ? ни ?чен бу елга шушындый эмблема куелды ик?н?
- ?йе,укучылар,без гаил? с?зен ?йтк?ч ?зебезне? и? якын,и? кадерле кешел?ребезне,?зебез яш?г?н ?ебезне,чолгап алган к?нд?лек таныш табигатьне к?з алдына китер?без.(Слайд№2)
Гаил? ул бик олы с?з.?ти-?ни, ?би-бабай- гаил?не? и? х?рм?тле кешел?ре.Абый-апаларыгыз сезне кайгырталар,эне-се?елл?регез сезне? ярд?мг? мохта?.Гаил?д? кешел?р бер-берсен кайгыртып яш?рг?,бер-берсен? таяныч булырга тиеш.Дим?к,гаил?-ул и? олы таянычыбыз,и? ышанычлы сыеныр урыныбыз.Анда бер-берсен яраткан,бер-берсе турында кайгыртучанлык к?рс?тк?н кешел?р яши.
??р ?ти-?ни д? баласын ?стерг?нд?,минем балам иге-лекле,инсафлы,ш?фкатьле булыр,?ск?ч таянычыбыз булыр дип ?мет ит?.Алар к?не-т?не сезне? турда уйлыйлар,сезне т?рбиялил?р.
Сез авырып китс?гез-борчулы к?нн?р...Сез б?би вакытта йокысыз т?нн?р... Шул йокысыз т?нн?рд? сезне тирб?теп ,?ырлап йоклатулар...? сез бел?сезме б?бине йоклатканда ?нил?р нинди ?ыр ?ырлыйлар? ( Слайд №3)
- Сезне? кайсыгызны? н?ни энек?ше яис? се?лек?ше бар ?ле?
- Сине? аны тирб?теп йоклатканы? бармы?(Бер?р балага бишек ?ыры ?ырлатырга була) Слайд №4
-Мен? сезне д? ?ти-?нил?регез ??м ?би-бабайларыгыз яис? туганнарыгыз шулай итеп тирб?теп йоклатканнар.Шуна к?р? д? без аларны куандырып игелекле,ш?фкатьле булып ?с?рг?,тырышып укырга бурычлыбыз.
II.Анкета сораулары. (Слайд №5)
-? сез ?з чиратыгызда ?ти-?нил?регез,?би-бабайларыгыз,туганнарыгыз турында нил?р бел?сез со???йд?гез,т?б?нд?ге сорауларны берг?л?п укыйк ?ле.
1)Минем гаил?мне? ш???р?се.
2)?ти-?ние?не? исеме ничек?Алар кем булып эшли?
3)Сезне? гаил?д? тагын кемн?р бар?
4)Туганнары? , абый-апалары?,эне-се?елл?ре?,?би-бабайлары? турында нил?р с?йли аласы??Аларны? исемн?ре ничек?
5)Гаил?гезд? нинди гореф-гад?тл?р сакланып кил??
6)Сезне? гаил?гезд? кул эшл?ре бел?н ш?гыльл?н?чел?р бармы?
-? х?зер инде шушы сорауларга ?аваплар биреп карыйк.
-Р?хм?т укучылар сезне? ?аваплардан к?ренг?нч? Аллага ш?кер ?ле кул эшл?ре,гореф-гад?тл?р онытылмаган.
III. Ф?нис Яруллинны? “Тамырлар” шигырен уку.
-Х?зер мин сезг? Ф?нис Яруллин язган “Тамырлар” диг?н шигырьне укып кит?м. Шигырьне игътибар бел?н ты?лагыз ?ле шагыйрь безне н?рс? турында кис?терг? тели?
ТАМЫРЛАР
Туган туфрагыма к?мелеп калган
Гомер агачымны? тамырлары,
Ул тамырлар ?ирд? сабыр гына
К?теп ята безне? кагылганны.
?р-я?адан катламнарны тишеп,
Калкып чыгар алар югарыга.
Аларны тик ?ылы я?гыр бел?н
Сугарырга кир?к, сугарырга.
??р н?рс?не югалтмыйча саклый
?ир – х?терле, ?ир ул – м?рх?м?тле.
?пк?л?м?с, б?тенесен кичерер,
Тойсын гына безне? м?х?бб?тне.
Тик ?ирне? д? сабыры бетеп куйса,
Череп китс? ?г?р тамырлары? –
Коткаралмас инде ул чагында
?лл? нинди ?ылы я?гырлар да.
(балалар ?з фикерл?рен ?иткер?л?р).
- ?йе, балалар, Ф.Яруллин безг? ?зебезне? тамырларыбыз, ягъни ата-бабаларыбыз турында кызыксынырга кушкан ик?н. Без ул тамырларны дымландырып торсак кына безне? н?сел агачыбыз корымас.
Без ул тамырларны дымландыра башладык, шулай бит, балалар. Ничек итеп? (Укучыларны? ?аваплары).
“Тарихы барны? – кил?ч?ге бар” диг?н ?йтемне ист? тотып ?зебезне? тамырларыбызны ?йр?н?не д?вам ит?рбез.Биред?, сезне? ??рберегезне? бик матур итеп эшл?нг?н альбомнары куелган, без аларны ??рчак тулыландырып торырбыз.
IV.?би-бабайларыбызны? ?тк?нен? с?ях?т.
Х?зер без, к??елебез бел?н ?тк?н к?нн?рг?,?би-бабайларыбызны? сезне? кебек кечкен? булган вакытларына с?ях?тк? барабыз.Безне? барасы ?иребез бик ерак.Б?лки, н?рс?г? д? булса утырып барырбыз?
-Нинди транспорт т?рл?рен бел?без ?ле без,ягез санап карыйк ?ле.(Укучылар транспорт т?рл?рен саныйлар)
-? мен? безне? ?би-бабайларыбыз ераграк ?ирл?рг? ат бел?н барганнар.Атны матур итеп биз?г?нн?р: муенына кы?гырау тагып ,башына чигелг?н с?лгел?р элг?нн?р.?йд?гез без д? атка утырып барыйк. Ягез, к?зл?регезне йомыгыз ?ле.?зегезне атта барабыз дип хис итегез.
Физ-минутка.(слайд №6)
-Мен? килеп т? ?иттек.Бу ?йд? кемне?дер ?би-бабасы яш?г?н дип к?з алдына китер?без.
-Ашыкмыйча гына ?йг? керик.
Слайд №7.
?й эче нинди матур! Н?рс?л?р бар монда?
Безне? ?би-бабаларыбыз ?йне ??рчак матур итеп биз?рг? чигелг?н ?йберл?р куярга тырышканнар.Бу биз?лешл?р ?йг? б?йр?м тосе биреп торган.
(Слайд №8- милли киемн?р)
-Карагыз ?ле, нинди матур к?лм?кл?р,камзуллар,читекл?р киеп й?рг?н безне? ?бил?р!Бу т?б?т?й ??м калфакларга алтын, к?меш яки т?рле т?ст?ге ?епл?р бел?н бик н?фис ч?ч?к, ?л?н биз?кл?ре т?шерелг?н.? кайвакыт с?йл?н д? кулланганнар.
-Безне? татар халкы гомер-гомерг? кул эшл?ре бел?н ш?гыльл?нг?н.Б?йл?г?н,текк?н,чикк?н.? кул эшл?ре ?з чиратында халкыбыз ??н?рл?рене? нигезен т?шкил ит?.
Слайд №9.
-Халык ??н?рл?ре- яратып башкара торган ш?гыль ген? т?гел,? яш?? чыганагы,халкыбызны? гореф-гад?тл?рен саклап калу чарасы да.
Слайд №10
Элек авылларда тире ил??, бау иш?,чана ясау,бишек ясау,самавыр т?з?т?,агач ??м тимер эшк?рт?, ш?л б?йл??, итек басу кебек ??н?рл?р д? булган.Х?зерге к?нд? бу ??н?рл?рне? барысы да сакланып калмаса да, халкыбызны? борынгы ??н?рл?рен д?вам ит?чел?р к?п.Укучылар,?йтегез ?ле бер?регезне? ?би-бабасы яки туганнары шушы ??н?рл?рне? бер?рсе бел?н ш?гыльл?нм?г?нн?рме? Яки х?зер ш?гыльл?н?чел?р юкмы?
Безне? ?би бабаларыбыз бик тырыш булганнар,эш яратканнар.Шуны? бел?н берг? к??елле ял да ит? белг?нн?р.Сез ?зегез ?би-бабаларыгыз яратып уйна- ган нинди уеннарны бел?сез ?ле?(чума ?рд?к-чума каз уенын уйнау)
V.Практик эш.
Мен? инде ял итеп т? алдык х?зер безне бик ?аваплы эш к?т?.Укучылар,х?зер мин сезг? борынгы ?би-бабаларыбыз т?б?т?й,читек,камзул,калфак чикк?нд? кулланган биз?к ?рн?кл?рен таратам,сез аларнын кир?клел?рен ген? сайлап алыгыз ??м шушы биз?кл?р ярд?менд? шушы читекне? макетын биз?п карагыз..
Слайд №11
Шундый у?ган балаларыбыз булганда,безне? халкыбызны? милли с?нгате югалмас,мен? сез аны д?вам ит?чел?р булырсыз дип ышанабыз.Р?хм?т сезг?
VI.Йомгаклау.
Без б?ген сезне? бел?н н?рс?л?р турында с?йл?штек?
“Ис?нн?рне? кадерен бел,?лг?нн?рне? каберен бел!” дил?р халыкта.?лг?н ?би-бабаларыгызны? кайда к?мелг?нен белеп,аларнын каберл?рен ?ти-?нил?регез бел?н барып карагыз,?ыештырыгыз.?г?р инде ?би- бабаларыгызны? кем ик?нен д? белмич?,каберл?рен д? карамасагыз,аларнын рухы р?н?ер.Андый кешел?рне халык та яратмый.
-? х?зер ?зебезне? с?йл?ш?ебезне т?мамлап,мин сезне? гаил?л?регезд? ??рчак ?зара х?рм?т булуын, ?ти- ?нил?регезне? тигез булуларын,?зе?? караганда башкаларга к?бр?к яхшылык эшл?? тел?ге хакимлек ит?ен телим.Тату ??м б?хетле яш?гез!
Слайд №12Телебезне,динебезне,йолаларыбызны онытмыйк!
Мен? нич? дист? еллар инде Г.Тукайнын “Туган тел” шигыре халкыбызны? кыймм?тле х?зин?се булып кил?.Б?генге д?ресебезне д? шушы ?ыр бел?н т?мамлыйсы кил?.(Д?рест?н тыш эшч?нлек “Туган тел” ?ыры бел?н т?мамлана)
Кулланган ?д?бият
- ?.Н.Ху?и?хм?тов “ Т?рбия д?ресл?ре” “Матбугат йорты”, 1998.
- ?.Н.Ху?и?хм?тов “Т?рбия – м??гелек ф?лс?ф?” “М?гариф”, 2001.
- “Ачык д?рес” газеталары
- Ф?нис Яруллинны? шигырьл?р ?ыентыгы.