Сабақ тақырыбы: "Шоқан Уәлиханов"

Жазушы естелігі

“ Шоқан өміріне қатты құмарттым. Оның өмірбаянының бәрін қамтуды мақсат тұтпадым. Мен Шоқан өмірінің бір сәтін іздедім. Тапқан да сияқтымын. Ол-Шоқанның кеңсе күзетшісінің баласы Мысықтың балшықтан ойыншық мүсінін жасағанын көріп, талабын танып, оны өзімен бірге оқуға алып кетуі. Әсіресе, осы оқиға маған қатты ұнап, хикаят жазуға ұмтылдырды. “Бала Шоқанды” осылай жаздым”.

Сапарғали Бегалин

Шоқан Уәлиханов

Құрманова Э.С.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Шоқан Уәлихановтың өмірі мен ғылыми мұрасынан алған білімдеріне қосымша мәліметтер келтіре отырып, жан-жақты талдау жасау, пысықтау.

Тәрбиелік: Ұлы ғалымның қазақ халқы үшін жасаған қызметіне, өз халқының мәдени жетістіктеріне деген құрмет пен сүйіспеншілікке, патриоттық сезімге тәрбиелеу.

Дамытушылық: Оқушылардың ізденімпаздық, шығармашылық қабілеттерін дамыту, өзіндік пікір, көзқарастарын қалыптастыру.

Оқытудың әдіс-тәсілдері : әңгімелесу, сұрақ-жауап, баяндау.

Көрнекілігі: Интерактивті тақта, Шоқан туралы ақын-жазушылардың сөздері, фотосуреттер топтамасы.

Сабақтың барысы:

І . Ұйымдастыру бөлімі.

Бұл күнде аты мәшһүр дана Шоқан,

Өр тұлға, кесек ойлы дара Шоқан.

Қазақтың аспанында жұлдыздай боп,

Жарқырап ағып өткен баба Шоқан.

(Маман Ементаев)

Оқушылар, бүгінгі сабағымызда қазақ аспанында құйрықты жұлдыздай жарқ етіп, қысқа ғұмырында халқына өлмес, өшпес мұра қалдырған қазақтың біртуар ғалымы Ш.Уәлихановтың өмірі мен шығармашылығына арнаймыз.

Бүгінгі сабағымыз төмендегідей құрылымнан тұрады.

І. Не білеміз? Бізге мәлім деректер.

ІІ. Не білгіміз келеді? Өзіндік ізденіс – білім негізі. (Шоқанның әр түрлі ғылым саласындағы еңбегімен тереңірек танысу)

ІІІ. Не білуге болады: «Білген сайын келеді, біле бергім» (Шоқан мұраларын зерттеушілер; ғалымға қойылған ескерткіштер мен мұражайлары; Шоқан туралы лебіздер)

ІҮ. Не білдік? Түйін сөз .

І. Не білеміз?

1. «Шоқан кім?» деген сұрақ төңірегінде ойымызды жинақтайық.

Сұрақ -жауап

1.Ш.Уәлиханов шыққан тегі кім?

2.Ш.Уәлиханов қай жерде туды?

3.Қай жылы Омбы кадет корпусында оқыды?

4. Шоқанның орыс достары кімдер?

5.Шоқан қазақ халық поэзиясын неше топқа бөлді?

6.Шоқанның әжесі, анасы кім?

7.Ерте жасында барған мектебін айт.

«Бізге мәлім деректер»

айдарында Шоқан өмірі туралы мәлімет

Шоқан Уәлихановтың өмірі туралы.

Арғы ата Абылай

Ата Уәли

Әке Шыңғыс

Бала Шоқан

Көкшетау

Шоқан Уәлиханов 1835 жылы ноябрь айында, Көкшетау облысы, Сырымбет тауына жақын Құсмұрын деген жерде туған

Бала Шоқан қандай?

1.Мысық Шоқанды неге асыға күтті?

Осы оқиға үстінде Шоқанға қандай мінез сай келеді?

2. Жақып мысықты неге соға алмады?

Шоқан тағы қандай қырынан көрінді?

3. Шоқан әкесімен неге бөлініп кетті?

4. Шоқан күзектен көшерде Мысықты үйіне неге әкелді?

( өнертанығыш, аңғарғыш )

( әлсізді қорғаушы)

( уәдеге беріктік)

( қайырымды)

1.Бұрынғыдай емес, Шоқанға бойы үйренген Мысық тартынбай келеді. Бұлар үйге таянғанда алдарынан кім шығады?

( Шоқанның інісі Жақып шығады)

2. Иә, мен кетемін. Бағана айтқаным қайда, ұрсады, сабайды деп. Осыны айтып, Мысық есікке қарай шегіншектей бергенде не болды?

( сырттан үйге кіріп келе жатқан Шоқанның әкесінің тізесіне соқтығып, етпетінен құлады)

3. Бауырсақты бір-бірлеп жеп, қымызды имене жұтып отырған Мысыққа Шоқан не айтты?

( - Сен немене, әлі қорқып отырсың ба? Жеп қой бауырсақты,қалғанын етегіңе салып ал,-деді оған тостағанды ысырып.

4. Кімнің қасында отырған Жақып қолына шыбыртқы ұстап, әлі де Мысыққа өшіге қарады?

( Үлкен ақ сары әйелдің)

Семантикалық кесте ( қай кейіпкердің сөзі?)

-Не бересің,бауырсақ бересің бе,қант бересің бе?

Жақып

-Өй,өзін қара,неге келдің,шық үйден

Шоқан

ррроооооооо

-Әй,жарайды,бара ғой екі айтпаған жақсы

Мысық

Шыңғыс

ррроооооо

-Өй,кет, былай жолдан!

-Біздің ауыл қыстауға көшеді. Сен осында қаласың ғой,енді аман бол!

Сары бәйбіше

-Ей,сен қай ауылдың баласысың?Мұнда қайдан келдің?

Сыдық

Иә,дәл өзі.Бірақ мына қойының құлағы тым үлкен екен.

пппррророоло

памрлпропл

прангглпгшг

тоооощщззщззззз

пгшпеешншншгншг

Ақ түс таза қағаз беті сияқты алалықсыз және объективті. Фактілер, ақпарат, сұрақтар негіз болады.

Ақ қалпақ. Ғалым.

Қызыл қалпақ. Суретші .

Шынайлылық таныта отырып өз эмоциясымен (қорқыныш, қуану, таңқалу, қанағаттанбау) бөліседі.

Берілген тапсырманың ішінен пайдалы жақтарын іздейді. Кез-келген мәселені шешуде белсенділік танытады, оң жақ қырынан талқылайды.

Сары қалпақ . Оптимист.

Қара қалпақ. Критик.

Мәселені шешуде кедергілерге, кемшіліктерге, кері жауапты уағыздауға мән береді.

Мәселені шешуде бірнеше жаңа идеяларды табады. Шығармашылыққа көңіл бөледі

Жасыл қалпақ. Шығармашыл .

Барлық қалпақтардың шешімдерін саралай келе қорытынды шығарады. Оларға бағасын береді. Пайдалы жақтарды талқылайды.

Көк қалпақ. Көшбасшы.

Ой түю

публицист

аудармашы

тарихшы

саяхатшы

зерттеуші

этнограф

ғалым

жаратылыстанушы

суретші

әдебиетші

Ағартушы - демократ

Әскери білімді офицер

ІІ. Нені білгіміз келеді?

«Өзіндік ізденіс – білім негізі» айдарында Ш.Уәлихановтың әр түрлі ғылым саласындағы еңбектерімен танысайық.

ІІІ. Не білуге болады?

«Білген сайын келеді біле бергім» айдарында Шоқан Уәлихановтың бүгінгі таңда қоғамдағы алар орнына тоқталамыз.

«Шоқан мұраларын зерттеушілер».

ғалымға қойылған ескерткіштер мен мұражайлар.

Шоқан туралы лебіздер.

9. Мемориалдық кешені

1958 жылы Ш.Уәлихановтың Алтынемелдегі қабірі басына биік обелиск орнатылды. Генерал К.П.Кауфман қойғызған мәрмәр тас соның қабырғасына өріліп жымдастырылды. 1969 жылы Алматы қаласында мүсінші Х.Наурызбаев, архитектор Ш.Уәлиханов, 1971 жылы Көкшетау қаласында мүсінші Т.Досмағанбетов, архитектор К.Әбдалиев Ш.Уәлихановтың мүсіндік ескерткіші орнатылды.

1985 жылы Алтынемел баурайында (Кербұлақ ауданы) ұлы ғалымның туғанына 150 жыл толу құрметіне Ш.Уәлихановтың мемориалдық кешені ашылды. Авторлары: архитекторлар Б.Ибраев, С.Рүстембеков, Р.Сейдалин, суретшісі А.Ермекбаева.

Мемориалдық кешен ғалымның бейітіне қойылған құлпытастан, ескерткіштен, музейден, қонақүйден және хауызды алаңнан тұрады. Музей үйінің сыртқы пішіні қазақ халқының мемориалды архитектурасының дәстүрінен («төрт құлақ») туындаса, ішкі кеңістігі киіз үйді, жолаушының шатырын елестетеді. Интерьердің негізінен үш түсті – еденнің қара, қабырғаларының қызыл, төбесінің шымқай ақ болуы дәстүрлі көркемөнер мәдениетіндегі үшкіл әлем символын білдіреді. Ш.Уәлихановтың мемориалдық кешенінің жобасы 1987 жылы Софияда өткен «Интерарх» халықаралық байқауында 2-орынды алып, күміс медальға ие болды. Ш.Уәлихановтың мемориалдық кешеніне Алматы-Шеңгелді-Қоянкөз-Матай-Жаркент және Семей-Аягөз-Қапал-Алтынемел маршруты бойынша сапар шегуге болады. Кешенге автокөлік жолдары барады. Сарыөзек-Жаркент тас жолының бойында орналасқан. Ол негізгі жолдан 20 км қашықтықта, Шоқан ауылында орналасқан.

Шоқан мұражайы

Алтынемелдегі Шоқанның кесенесі

Шоқан ескерткіші

Шоқан оқыған кадет корпусы

Көкшетау қаласындағы Ш.Уәлиханов атындағы кадет корпусы

«Қазақ халқын орыс халқына таныту, осының негізінде өз халқын Европа мәдениетіне жетілдіру Шоқан өмірінің мақсаты еді»

Н.И.Веселовский

«Шоқан күншығысты зерттеу ғылымының жарық жұлдызы болып көрініп еді, тек жарқ етті де сөнді»

Н.М.Ядринцев

«Қазақ халқын орыс халқына таныту, осының негізінде өз халқын Европа мәдениетіне жетілдіру Шоқан өмірінің мақсаты еді»

Н.И.Веселовский

«Шоқан күншығысты зерттеу ғылымының жарық жұлдызы болып көрініп еді, тек жарқ етті де сөнді»

Н.М.Ядринцев

Үйге тапсырма:

Шоқан – саяхаткер.

Жарқын жұлдыз.

( шағын шығарма жазу)