Адамды? асыл ?асиет

Адамды? асыл ?асиет

Та?ырыбы: Адамды? – асыл ?асиет
Ма?саты: о?ушыларды? бойына рухани - адамгершілік ?асиеттерді ?ялату ?шін мейірбан, а?ылды, шыншыл, ?айырымды, т. б. адамды? асыл ?асиеттерді игеруге ы?пал ету
К?рнекілік: к?лімдеген к?н, т?нерген б?лт, кемпір?оса? суреттері.
На?ыл с?здер:
1. Адамны? ішінде болмайды аласы,
Оларды б?затын н?псіні? таласы. (Ш?к?рім)
2. Дос кешірім с?ра?анда иілікпеген адамны? к?н?сі - ысырапшылы? к?н?сімен бірдей.
3. Адам бір т?уір іске жарамаса да, ?зін аспаннан т?скендей ?стауды ?натады.
4. Адамны? адамшылы?ы - а?ыл, ?ылым, жа?сы ата, жа?сы ана, ??рбы, жа?сы ?стаздан болады.(Абай)
Саба? барысы:
1. ?йымдастыру.

Рух - деген адам бойында?ы бір ?уат. Ол ?уат адам бойында кездесетін барлы? жа?сы ?асиеттермен жасайтын барлы? игі істеріні? ?айнар к?зі.Жаратылысты? барлы?ы екі ?арама - ?арсы н?рседен т?рады. А? - ?ара, к?н - т?н, ысты? - суы?, жа?сы - жаман. Адам бойында?ы барлы? жа?сы ?асиеттер рухтан туындайды, ал жаман ?асиеттер н?псіні? к?рінісі болып табылады. Адам денесі бір бол?анды?тан оны? ішінде билік ?шін ?немі осы екі ?уатты? – «рух пен н?псі» к?ресі ж?ріп жатады.Рухты? мекені - адамны? ж?регі. Ж?рек жылуы, махаббат, ар - ?ят, ?айрат, мейірімділік, жа?сылы?, адамшылы? осы ж?ректен туындайды.
К?н адамны? рухы болса, к?н с?улесі - а?ыл дейік. Рухани бай адам - е? алдымен ?діл, шыншыл, мейірімді, кешірімді, ?ана?атшыл, а?ылды болады. Осындай ?асиеттері бар адамда адамшылы? мол болады. Адамгершілік ??ымында да осы атал?ан ?асиеттермен бірге аяушылы?, с?йіспеншілік, жан аямай е?бек етушілік т. б. к?птеген сапалар кездеседі.
Б?гінгі саба?та осы сапаларды? біразы туралы пікірлескенді д?рыс санадым.
I. Шатты? ше?бері.
Ойымызды ?рбітіп, бойымыз?а адамгершілік н?рін егу ?шін та?та?а ілінген К?нні? суретіне ?ара?даршы.
Жары? к?н - к?легейленіп т?р, к?нді біз мейірбан, жан шуа?ын т?гетін ??діретті ананы? біріне те?есек, біз оны? ж?регіндегі к?ле?ке сезімін сейілтейік, ол ?шін бетіндегі т?нерген б?лттарды ашайы?.
К?не, бірінші б?лт. Сені? шешуі? не, сен неге т?нере ?алды??
Б?ллта?ы бірінші тапсырма: баяу ?н ?уенімен барлы?ымыз жа?ымды ойлар?а берілеміз, рухани жан азы?ын бесік жырынан баста?ан адам, ?уен ыр?а?ында тамаша ойлар?а беріледі. Жа?ымды ой ойлау?а бір минут уа?ыт беріледі.
- Мені? ?скердегі а?айым аман - сау ж?рсе екен.
- А?са?ан о?уыма т?ссем екен.
- Жер шарында тынышты? болса т. б. ойлар айтылады.
М??алім:
- Осындай жа?ымды ойларды? сендерді? бойлары?а ?айырымдылы?, ?мірге сенімділік ?келеді.
К?рініс: ?ш ана басы ?осылып, ??гімелесіп т?рды.
Бірінші ана:»Мені? балам ?те а?ылды, ?нерлі, ?нші, математикадан нашар бол?анмен болаша?та керемет бір танымал кісі болатынына сенемін»,- дейді баласын ма?тап.
Екінші ана:»Мені? балам ?демі, таза киінгенді ?натады. А?шаны? да есебін жа?сы біледі. Шамасы балам болаша?та ?лкен бизнесмен болады - ау»,- деп ма?танады.
?шінші ана ?ндемей т?рып ?алады
Сол кезде ?ш ана ?арияны? жолдан ?туіне к?мектесіп, ?олты?ынан демеп, с?мкесін к?терісіп келе жат?ан баланы к?реді. Б?л ?ндемей ?ал?ан ?шінші ананы? баласы еді. ?ария бала?а ал?ысын жаудырып кете берді.
?ш бала аналарына жа?ындады. Ал?аш?ы екі ананы? балалары аналарынан балм?зда??а а?ша с?рай келді. Ал, ?шінші бала анасына б?гінгі саба?тан «бестік» ба?а ал?анын айта келді.
С?ра?? ?ай баладан болаша?та не к?туге болады?
(О?ушыларды с?йлете отырып, с?ра??а жауап алу.)
1 - б?лт ашылды - ?айырымдылы? ?асиетін білдік.
Екінші б?лтты сейілтеміз.
М??алім: ?лы Абайды?
«Бес н?рседен ?ашы? бол,
Бес н?рсеге асы? бол;
Адам болам десе?із», деген ?ле? жолдарын ?алай т?сінуге болады? Ол ?андай ?асиеттер?
1- с?ра?: Неге ?йрену керек? (О?ушылар ?ле?ді жал?астыру ар?ылы жауабын айтады)
«Талап, е?бек, тере? ой,
?ана?ат, ра?ым ойлап ?ой -
Бе асыл - іс, к?нсе?із...»Шын м?нінде на?ыз адам болу ?шін адамгершілікке т?н, жа?ымды жа?сы ?асиеттер, жа?сы сипаттар - адамды?, ?ділеттілік, досты?, махаббат, ар - намыс, сабырлы?, батырлы?, т. б. осыларды? ішінен а?ын жастарды? бойында?ы адамгершілікті? негізгі ?асиеттері ретінде «бес асыл іс: талап, е?бек, тере? - ой, ?ана?ат, ра?ым туралы даналы? ой тол?ауын айтады.
Талап. Абай 44 - с?зін «Адам баласыны? е? жаманы - талапсыз»- деп бастайды да талапты? т?рлері к?п болатынын баяндайды. Талапты? ішіндегі е? зоры - бір ?нерді та?дап, содан н?тиже шы?армай тынбаушылы?. Сонымен бірге о?ып, талапкерді? ?нерлес кісімен сыйлас болуыны? ?ажеттігін айтады. Абайды? т?сінуінше талапсызды? т?рлері - ынтасызды?, ы?ылассызды?, жігерсіздік.
Керек іс бозбала?а талаптылы?,
?р т?рлі ?нер, мінез жа?сы ?ылы?.
Кейбір жігіт ж?реді ма?тан с?йлеп,
Сырт?а пысы? келеді, к?зге сыны?,
деп Абай талапты? дарынды, ынталы дамытатыны, сонды?тан да халы?ты? «талапты ерге н?р жауар» деген с?зді бекерге айтпа?аны туралы ой тол?айды.
Е?бек - б?л д?ниедегі ??діретті к?ш, діни ??ымда ??дай болса, ?ылыми ??ымда?ы бірден - бір жасампаз ?лы к?ш - е?бек. Абайды? т?жырымдауынша ?уелі ??дай?а сыйынып, сонан со? ?з ?айратына с?йеніп е?бек еткен адам на?ыз азамат болып саналады.
Т?бінде баянды е?бек егін сал?ан,
Жасынан о?у о?ып, білім ал?ан,
Би бол?ан, болыс бол?ан ?нер емес
Е?бекті? б?дан ?зге б?рі жал?ан...
деп ?з елін отыры?шылы??а, егіншілікке, ?ылым?а ша?ырады. Е?бекті «бес асыл істі? негізгісі» деп ба?ала?ан Абай: Ба?пен ас?ан патшадан,
Мимен ас?ан ?ара арты?.
Са?алын сат?ан к?ріден,
Е?бегін сат?ан бала арты?...
Тере? ой - адамды адам еткен е?бек болса, сол е?бек да?дысы барысында ?алыптас?ан адамды барлы? жан - жануардан ерекше айырып т?р?ан екі ?асиетті Абай жо?ары ба?алады. Оны? біріншісі - а?ыл - ой, екіншісі - с?з. ?ана?ат. Абай адамгершілік, иман туралы тол?аныстарында «?ана?ат» ??ымына ерекше м?н береді. А?ынны? т?сінуінше ?ана?ат - бар?а риза білу, місе т?ту, нысаптан шы?пау, н?псіге ермеу.
Ра?ым. Ра?ым дегеніміз ??ымды? философиялы? т?р?ыдан ал?анда адамны? ?зге кісілерге жасайтын жа?сылы?ы, мейірім - шапа?аты мен к?мегі.
2 с?ра?: Неден жирену керек?(О?ушылар ?ле?ді жал?астыру ар?ылы жауабын айтады)»?сек, ?тірік, ма?танша?, Еріншек, бекер мал шашпа?». Абай.
«Бес д?шпан»
«Адам болам десе?із,
О?ан ?ай?ы жесе?із,
?сек, ?тірік, ма?танша?,
Еріншек, бекер мал шашпа? -
Бес д?шпанын білсе?із...»
деп адамны? бойында?ы жа?ымсыз ?асиетті сын?а алады. А?ынны? т?сіндіргеніндей, адамгершілікке жат, жаман ?ылы?тар - арамды?, ?депсіздік, ?ділетсіздік, жа?ымпазды?, жылпосты?, менмендік, ?улы?, с?мды?, п?ле?орлы?, т. б. толып жатыр.
?сек. Абай заманында ел арасына к?п тара?ан, адамгершілікке жат, жаман ?ылы?тарды? бірі - ?сек айту, ?секшілдік. Осы жай?а реніш білдірген а?ын 24 - с?зінде «... ?аза? ортасынан ?рлы?, ?тірік, ?сек, ?асты? ?ылып, ?нерді, малды т?здеп, б?тен жа?тан т?зу жол іздеп, ?рістетерлік к?н болар ма екен? деп армандайды.
?тірік. А?ын ?секшілдікті опасызды?ты?, арамзалы?ты?, екіж?зділікті? е? жекс?рын к?рінісі ретінде айыптайды, ?сек а??а ?йір, желбуаз жандарды ?лтіре сынап, адамдар бойында?ы ?тірік айту секілді кеселдерді уытты тілмен ?шкерелейді. ?секте болар - болмас бір негіз болуы м?мкін, ал ?тірік м?лде жал?ан, шынды??а, а?и?ат?а ешбір жанаспайды.
«Расы жо? с?зіні?,
Ырысы жо? ?зіні?.
??кей жал?ан ма?танмен,
Шынны? бетін бояды»- деп ?тірік пен ?тірікшілерді? бет пердесін аша сынайды.
Ма?танша?. Абай ?мір с?рген заманда ел адамдарыны?, ?сіресе ?стем тап ?кілдеріні? бойында жиі кездесетін жаман ?ылы?тарды? бірі - ма?танша?ты?, да??ойлы?. Ондай ?улекі адамдар ?зін д?ріптеуді с?йетін, бас?аларды? алдында білімді, жа?ымды болып к?рінгісі келетін б?спе, с?зге ??мар, Абай с?зімен айт?анда, ма?танша?тар.
Еріншек. Адамдарды? бойына біткен жаман ?ылы?тарды? ішіндегі е? жа?ымсызы - еріншектік. Абайды? т?сіндіруінше: еріншектік - к?ллі д?ниедегі ?нерді? д?шпаны. Талапсызды?, жігерсіздік, ?ятсызды?, кедейлік - б?рі осыдан шы?ады.
Бекер мал шашу. Абай шы?армаларында ?олда бар ?аржы мен мал - м?лкін д?рыс пайдалана алмайтын, ?з пайдасын білмейтін, сырт к?зге жомарт болып к?рінуге тырысатын ма?танша? адамдарды ?лтіре сын?а ал?ан.
М??алім:
- Мынандай суретке к??іл аударайы?. Суреттен нені к?ріп т?рсы?дар?
Жауап: ?ара но?ат немесе ?ара но?аты бар а? ?а?аз.
Шын жауап: ?ара но?аты бар ?лкен ке?істік.
- И?, балалар, ?мірді? к?птеген к?ріністерінен, о?ушылы? ?мірлері?де сендер а? т?сті а??армай, адамдар бойынан «?ара» но?атты к?ресі?дер. Былайша айт?анда, біз ?р адамны? бойынан жа?сы жа?тарын ?ана к?рсек, неге оны? кемшілігіне к??іл аударамыз. Жа?сы о?и?алардан г?рі, дау-дамай, ?ылмыстар жайында рахаттана ??гімелесеміз. Немесе с?? сауса?пен бас?аны к?здеп к?рсетуге ?уеспіз, с?? сауса?ты к?рсеткенде, ?ал?ан ?ш сауса?ты? ?зімізге ?ара?анын бай?амаймыз ба? Егер сені біреу с?гіп жатса, «мен ризамын» деп жауап бере ?ой делінген пай?амбар хадистерінде. Сонды?тан, балалар, жа?а?ы ?здері? айт?ан на?ыл с?здерден ?неге алып, ?мірді?, достары?ны?, ?стаздары?ны? тек жа?сы жа?тарын ?абылдай білі?дер. Мына жазыл?ан на?ыл с?зге к??іл аудары?дар:
Адамны? адамшылы?ы - а?ыл, ?ылым, жа?сы ата, жа?сы ана, жа?сы ??рбы, жа?сы ?стаздан болады.
?шінші б?лтты сейілтеміз:
Рухани - адамгершілік ?асиет - с?йіспеншілік. Ата - анамды с?йемін, ту?ан жерімді, Отанымды, достарымды с?йемін. Осы ?асиетке байланысты:
1 - ?атар: «Отан?а с?йіспеншілік»
2 - ?атар: «Ата – анам арда?ым»
3 - ?атар: «Махаббат пен досты?» та?ырыбында ша?ын ойтол?аныс жазу

Саба?ты ?орытындылау

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Адамды? асыл ?асиет »

Тақырыбы: Адамдық – асыл қасиет
Мақсаты: оқушылардың бойына рухани - адамгершілік қасиеттерді ұялату үшін мейірбан, ақылды, шыншыл, қайырымды, т. б. адамдық асыл қасиеттерді игеруге ықпал ету
Көрнекілік: күлімдеген күн, түнерген бұлт, кемпірқосақ суреттері.
Нақыл сөздер:
1. Адамның ішінде болмайды аласы,
Оларды бұзатын нәпсінің таласы. (Шәкәрім)
2. Дос кешірім сұрағанда иілікпеген адамның күнәсі - ысырапшылық күнәсімен бірдей.
3. Адам бір тәуір іске жарамаса да, өзін аспаннан түскендей ұстауды ұнатады.
4. Адамның адамшылығы - ақыл, ғылым, жақсы ата, жақсы ана, құрбы, жақсы ұстаздан болады.(Абай)
Сабақ барысы:
1. Ұйымдастыру.

Рух - деген адам бойындағы бір қуат. Ол қуат адам бойында кездесетін барлық жақсы қасиеттермен жасайтын барлық игі істерінің қайнар көзі.Жаратылыстың барлығы екі қарама - қарсы нәрседен тұрады. Ақ - қара, күн - түн, ыстық - суық, жақсы - жаман. Адам бойындағы барлық жақсы қасиеттер рухтан туындайды, ал жаман қасиеттер нәпсінің көрінісі болып табылады. Адам денесі бір болғандықтан оның ішінде билік үшін үнемі осы екі қуаттың – «рух пен нәпсі» күресі жүріп жатады.Рухтың мекені - адамның жүрегі. Жүрек жылуы, махаббат, ар - ұят, қайрат, мейірімділік, жақсылық, адамшылық осы жүректен туындайды.
Күн адамның рухы болса, күн сәулесі - ақыл дейік. Рухани бай адам - ең алдымен әділ, шыншыл, мейірімді, кешірімді, қанағатшыл, ақылды болады. Осындай қасиеттері бар адамда адамшылық мол болады. Адамгершілік ұғымында да осы аталған қасиеттермен бірге аяушылық, сүйіспеншілік, жан аямай еңбек етушілік т. б. көптеген сапалар кездеседі.
Бүгінгі сабақта осы сапалардың біразы туралы пікірлескенді дұрыс санадым.
I. Шаттық шеңбері.
Ойымызды өрбітіп, бойымызға адамгершілік нәрін егу үшін тақтаға ілінген Күннің суретіне қараңдаршы.
Жарық күн - көлегейленіп тұр, күнді біз мейірбан, жан шуағын төгетін құдіретті ананың біріне теңесек, біз оның жүрегіндегі көлеңке сезімін сейілтейік, ол үшін бетіндегі түнерген бұлттарды ашайық.
Кәне, бірінші бұлт. Сенің шешуің не, сен неге түнере қалдың?
Бұллтағы бірінші тапсырма: баяу ән әуенімен барлығымыз жағымды ойларға берілеміз, рухани жан азығын бесік жырынан бастаған адам, әуен ырғағында тамаша ойларға беріледі. Жағымды ой ойлауға бір минут уақыт беріледі.
- Менің әскердегі ағайым аман - сау жүрсе екен.
- Аңсаған оқуыма түссем екен.
- Жер шарында тыныштық болса т. б. ойлар айтылады.
Мұғалім:
- Осындай жағымды ойлардың сендердің бойларыңа қайырымдылық, өмірге сенімділік әкеледі.
Көрініс: Үш ана басы қосылып, әңгімелесіп тұрды.
Бірінші ана:»Менің балам өте ақылды, өнерлі, әнші, математикадан нашар болғанмен болашақта керемет бір танымал кісі болатынына сенемін»,- дейді баласын мақтап.
Екінші ана:»Менің балам әдемі, таза киінгенді ұнатады. Ақшаның да есебін жақсы біледі. Шамасы балам болашақта үлкен бизнесмен болады - ау»,- деп мақтанады.
Үшінші ана үндемей тұрып қалады
Сол кезде үш ана қарияның жолдан өтуіне көмектесіп, қолтығынан демеп, сөмкесін көтерісіп келе жатқан баланы көреді. Бұл үндемей қалған үшінші ананың баласы еді. Қария балаға алғысын жаудырып кете берді.
Үш бала аналарына жақындады. Алғашқы екі ананың балалары аналарынан балмұздаққа ақша сұрай келді. Ал, үшінші бала анасына бүгінгі сабақтан «бестік» баға алғанын айта келді.
Сұрақ? Қай баладан болашақта не күтуге болады?
(Оқушыларды сөйлете отырып, сұраққа жауап алу.)
1 - бұлт ашылды - қайырымдылық қасиетін білдік.
Екінші бұлтты сейілтеміз.
Мұғалім: Ұлы Абайдың
«Бес нәрседен қашық бол,
Бес нәрсеге асық бол;
Адам болам десеңіз», деген өлең жолдарын қалай түсінуге болады? Ол қандай қасиеттер?
1- сұрақ: Неге үйрену керек? (Оқушылар өлеңді жалғастыру арқылы жауабын айтады)
«Талап, еңбек, терең ой,
Қанағат, рақым ойлап қой -
Бе асыл - іс, көнсеңіз...»Шын мәнінде нағыз адам болу үшін адамгершілікке тән, жағымды жақсы қасиеттер, жақсы сипаттар - адамдық, әділеттілік, достық, махаббат, ар - намыс, сабырлық, батырлық, т. б. осылардың ішінен ақын жастардың бойындағы адамгершіліктің негізгі қасиеттері ретінде «бес асыл іс: талап, еңбек, терең - ой, қанағат, рақым туралы даналық ой толғауын айтады.
Талап. Абай 44 - сөзін «Адам баласының ең жаманы - талапсыз»- деп бастайды да талаптың түрлері көп болатынын баяндайды. Талаптың ішіндегі ең зоры - бір өнерді таңдап, содан нәтиже шығармай тынбаушылық. Сонымен бірге оқып, талапкердің өнерлес кісімен сыйлас болуының қажеттігін айтады. Абайдың түсінуінше талапсыздық түрлері - ынтасыздық, ықылассыздық, жігерсіздік.
Керек іс бозбалаға талаптылық,
Әр түрлі өнер, мінез жақсы қылық.
Кейбір жігіт жүреді мақтан сөйлеп,
Сыртқа пысық келеді, көзге сынық,
деп Абай талаптың дарынды, ынталы дамытатыны, сондықтан да халықтың «талапты ерге нұр жауар» деген сөзді бекерге айтпағаны туралы ой толғайды.
Еңбек - бұл дүниедегі құдіретті күш, діни ұғымда құдай болса, ғылыми ұғымдағы бірден - бір жасампаз ұлы күш - еңбек. Абайдың тұжырымдауынша әуелі құдайға сыйынып, сонан соң өз қайратына сүйеніп еңбек еткен адам нағыз азамат болып саналады.
Түбінде баянды еңбек егін салған,
Жасынан оқу оқып, білім алған,
Би болған, болыс болған өнер емес
Еңбектің бұдан өзге бәрі жалған...
деп өз елін отырықшылыққа, егіншілікке, ғылымға шақырады. Еңбекті «бес асыл істің негізгісі» деп бағалаған Абай: Бақпен асқан патшадан,
Мимен асқан қара артық.
Сақалын сатқан кәріден,
Еңбегін сатқан бала артық...
Терең ой - адамды адам еткен еңбек болса, сол еңбек дағдысы барысында қалыптасқан адамды барлық жан - жануардан ерекше айырып тұрған екі қасиетті Абай жоғары бағалады. Оның біріншісі - ақыл - ой, екіншісі - сөз. Қанағат. Абай адамгершілік, иман туралы толғаныстарында «Қанағат» ұғымына ерекше мән береді. Ақынның түсінуінше қанағат - барға риза білу, місе тұту, нысаптан шықпау, нәпсіге ермеу.
Рақым. Рақым дегеніміз ұғымдық философиялық тұрғыдан алғанда адамның өзге кісілерге жасайтын жақсылығы, мейірім - шапағаты мен көмегі.
2 сұрақ: Неден жирену керек?(Оқушылар өлеңді жалғастыру арқылы жауабын айтады)»Өсек, өтірік, мақтаншақ, Еріншек, бекер мал шашпақ». Абай.
«Бес дұшпан»
«Адам болам десеңіз,
Оған қайғы жесеңіз,
Өсек, өтірік, мақтаншақ,
Еріншек, бекер мал шашпақ -
Бес дұшпанын білсеңіз...»
деп адамның бойындағы жағымсыз қасиетті сынға алады. Ақынның түсіндіргеніндей, адамгершілікке жат, жаман қылықтар - арамдық, әдепсіздік, әділетсіздік, жағымпаздық, жылпостық, менмендік, қулық, сұмдық, пәлеқорлық, т. б. толып жатыр.
Өсек. Абай заманында ел арасына көп тараған, адамгершілікке жат, жаман қылықтардың бірі - өсек айту, өсекшілдік. Осы жайға реніш білдірген ақын 24 - сөзінде «... қазақ ортасынан ұрлық, өтірік, өсек, қастық қылып, өнерді, малды түздеп, бөтен жақтан түзу жол іздеп, өрістетерлік күн болар ма екен? деп армандайды.
Өтірік. Ақын өсекшілдікті опасыздықтың, арамзалықтың, екіжүзділіктің ең жексұрын көрінісі ретінде айыптайды, өсек аңға үйір, желбуаз жандарды өлтіре сынап, адамдар бойындағы өтірік айту секілді кеселдерді уытты тілмен әшкерелейді. Өсекте болар - болмас бір негіз болуы мүмкін, ал өтірік мүлде жалған, шындыққа, ақиқатқа ешбір жанаспайды.
«Расы жоқ сөзінің,
Ырысы жоқ өзінің.
Өңкей жалған мақтанмен,
Шынның бетін бояды»- деп өтірік пен өтірікшілердің бет пердесін аша сынайды.
Мақтаншақ. Абай өмір сүрген заманда ел адамдарының, әсіресе үстем тап өкілдерінің бойында жиі кездесетін жаман қылықтардың бірі - мақтаншақтық, даңғойлық. Ондай әулекі адамдар өзін дәріптеуді сүйетін, басқалардың алдында білімді, жағымды болып көрінгісі келетін бөспе, сөзге құмар, Абай сөзімен айтқанда, мақтаншақтар.
Еріншек. Адамдардың бойына біткен жаман қылықтардың ішіндегі ең жағымсызы - еріншектік. Абайдың түсіндіруінше: еріншектік - күллі дүниедегі өнердің дұшпаны. Талапсыздық, жігерсіздік, ұятсыздық, кедейлік - бәрі осыдан шығады.
Бекер мал шашу. Абай шығармаларында қолда бар қаржы мен мал - мүлкін дұрыс пайдалана алмайтын, өз пайдасын білмейтін, сырт көзге жомарт болып көрінуге тырысатын мақтаншақ адамдарды өлтіре сынға алған.
Мұғалім:
- Мынандай суретке көңіл аударайық. Суреттен нені көріп тұрсыңдар?
Жауап: қара ноқат немесе қара ноқаты бар ақ қағаз.
Шын жауап: қара ноқаты бар үлкен кеңістік.
- Иә, балалар, өмірдің көптеген көріністерінен, оқушылық өмірлеріңде сендер ақ түсті аңғармай, адамдар бойынан «қара» ноқатты көресіңдер. Былайша айтқанда, біз әр адамның бойынан жақсы жақтарын ғана көрсек, неге оның кемшілігіне көңіл аударамыз. Жақсы оқиғалардан гөрі, дау-дамай, қылмыстар жайында рахаттана әңгімелесеміз. Немесе сұқ саусақпен басқаны көздеп көрсетуге әуеспіз, сұқ саусақты көрсеткенде, қалған үш саусақтың өзімізге қарағанын байқамаймыз ба? Егер сені біреу сөгіп жатса, «мен ризамын» деп жауап бере қой делінген пайғамбар хадистерінде. Сондықтан, балалар, жаңағы өздерің айтқан нақыл сөздерден өнеге алып, өмірдің, достарыңның, ұстаздарыңның тек жақсы жақтарын қабылдай біліңдер. Мына жазылған нақыл сөзге көңіл аударыңдар:
Адамның адамшылығы - ақыл, ғылым, жақсы ата, жақсы ана, жақсы құрбы, жақсы ұстаздан болады.
Үшінші бұлтты сейілтеміз:
Рухани - адамгершілік қасиет - сүйіспеншілік. Ата - анамды сүйемін, туған жерімді, Отанымды, достарымды сүйемін. Осы қасиетке байланысты:
1 - қатар: «Отанға сүйіспеншілік»
2 - қатар: «Ата – анам ардағым»
3 - қатар: «Махаббат пен достық» тақырыбында шағын ойтолғаныс жазу