ОТАНЫ?-?З БЕСІГІ?,?З ?ЙІ?. ?з ?йі?дегі шаруа?ны? б?рі бірдей мінсіз, б?рі бірдей жа?сы бола да бермес. Бізді? ?з с?тсіздігіміз бен к?йінішіміз бар. Оларды с?з еткенде ?з ?й іші?ні? кем-кетігін айтатыны?ды да ?мытпа.
Кемшілікті айтып ке?ірдектеуге кемел а?ылды? да керегі жо?. Дауры?па мен сылдыр с?зден без. Не істесе? де ізгілік пен ?ділділік салтанаты болсын деп істе.
За??а, т?ртіпке, ж?н- жосы??а, ?ауымдас тірлік нормаларына ден ?ой. Д?ниедегі е? адамгершіл за??а ба?ына білу еріктілікті? е? биік к?рінісі.
Он алты?а жете бере: д?ниеде осы не ?шін жасаймын? Деп ?зіне-?зі? саналы с?ра? ?оя білуге тиссі?. С?йтіп о?ан азамат жігітше жауап бере біл.
Он алты жасы?да да арты?а ?айырылып ?ара?анда ?з е?бегі?і? жемісі? к?ріп, ?мірі?і? ал?аш?ы ?орытындыларын жасау?а міндеттісі?.
Сен болаша? е?беккер ?ана емес, сонымен бірге болаша? жауынгерсі? де. ?скери ?ызметке ?зі?ді жас басы?ан ?зірле. ?айыспас, ?ажырлы бол, ?иынды?тан ?аймы?па.
С?зіне антына берік болу?а жастайы?ан ?йрен. С?зге беріктік-?з мерей-абыройы?. Е? ?иыны-к?нбе к?нгі, сан жыл?ы е?бек ерлігі. ?зі? ?шін ерлік м?ратын тап та, соны?ынан айныма.
СЕНІ? АТА-АНА?: Ата? мен ана? са?ан ?мір сыйлады. Оларды? есідерті сен ба?ытты болса екен деу.
Сені? адал ?мір с?руі?, е?бекс?йгіштігін, о?у мен е?бектегі табыстары?-ата-аналары? ?шін айтып жеткізгісіз зор ба?ыт. ?з ?йі?ні? ба?ын жандыра біл.
Ана ж?регіні? л?пілін сезе біл, ананы? к?з жанарынан к??іл хошы мен тынышты?ты, ба?ыт пен ?уаныш н?рын, беймазасызды? пен ?бігерщілікті, ?иналыс пен кейісті де к?ре біл. Жастайы?ан ананы? к?зінен жан д?ниесін к?ре білуге ?йренбесе?, сен ??мыр бойы адамгершілік т?р?ысынан а?к?з боп ?тесі?.
Ана мен ?ке алдында шыншыл бол. Ата-ананы? ??птауынсыз істеуге болмайтын н?рсеге оларды? р??сат ыз?арлы?ын ал. ?л мен ?ызды? шынайы еркіндігі дегеніміз тілал?ыш бала болуы.
«Ажал мен алжу, аз?ан ?л-адамны? соры жаз?ан б?л»-дейді украйн халы? даналы?ы. К?рілік келмей ?оймас, ажал же?бей ?оймас, есігін бекітіп, екеуіне жол бермеу ешкімні? ?олынан келмейді. ?йі?ді ?рттен ?алай са?таса?, жаман баланы? жаманды?ынан да са?тану?а болады. Б?л ата-ана?а емес, бала?а да байланысты.
Тілал?ыш ?л, тілал?ыш ?ыз болу дегеніміз ?з бет-бейне?нен айрылу деген с?з емес. Ата- ананы сыйлау-тілсіз ?нсіз кіріптарлы? емес.?мір беріп ж?мсау?а моральды? ???ы жо?,сыйлау?а да ж?не тілін алу?а да татымайтын ата-аналар, ?тте? ?лі де бар-ау. Егер сен сондай адамны? ?лы боп туса?, а?и?ат ?шін алыса біл, ?з басы?ны? адамды? ?асиетін ?астерлей біл, ?айыспа!
Егер ?й-іші ?ай?ы ??шса, ба?ытсызды??а ?шыраса,кикілжі? туса-отбасы берекесіне деген сені? жауапкершілігі? арта т?суі тиіс. Табанды е?бегі? ар?ылы ?ана ата-ананы? наласын же?ілейте аласы?.
Ал?аш рет е?бек а?ы алса?-ана?а, ?же?е сыйлы? ?кел.Б?л сыйлы?ы? ал?ысы?ны? ай?а?ы. ?арта? адамдарды? ?неге айтып, а?ыл-ке?ес беруге ?а?ысы бар. Оларды? моральды? осы у?жін ?адір т?т.
К?рілік ба?ыт пен ?уаныш бола алмайды.Ба?ытты к?рілік дегенді бас?алар д?рыс айтпа?ан. ?артты? не тынышты?, не ?асірет. Сый ??рметке б?ленсе, ?артты? тынышты? болады.?мытып елемеу мен жал?ызбасты? ?артты?ты ?асіретке айналдырады.Ата? мен ?же?ні?, ?ке? мен шеше?ні? ?артты?ын ?асіретке итермелеме.
Адам ?зін адам бойында ?ана ?алдырады.Адамны? ?лместігі де осында. ?лілерді? есімін есте са?та, ?астерле. Жан-ж?регіне ?ткенді ?ялатпа?анны? болаша?ы да жо?.
СЕНІ? С?ЙІСПЕНШІЛІГІ?. С?йіспеншілік саласында?ы рухани д?лейлік пен жабайлы?тан бізді? ?о?амымыз?а тиер ?ыруар ?ырсы?ы бар. Махаббатты ляззат деп ?ана т?сінген пенде ?ай?ы-?асірет, зар мен сор ?келеді.
С?йген ?ызы?ды сыйла, абыройы мен арын, адамды? ?асиетін са?та. Сені ынты?тыр?ан ?ыз-б?л сені? болаша? жары?, балалары?ны? анасы,екінші ?зі?. ?ызды ?йел ретінде с?йерден б?рын ?уелі адам деп с?йе біл. С?йген адамы?а ??мыр бойы адал болуы? ?шін ??мыр бойы жан ?семдігін ?степ, о?ан рухани к?ш-?уаты?ды арнауы?, жан-ж?регі?ні? жемісін со?ан сыйлауы? ?ажет. Сыйлар асылы? болсын-ба?ытты махаббатты? м?ні, міне, осында.
?з с?йгені?е адал, айнымас жар болу деген жан-д?ниені? бір б?лігін с?йікті адамы?а сыйлау деген с?з. Опасызды? жасау ол жан-ж?рек ?уатымен жаса?ан ?азына? мен ?семдікті к?лпаршалау деген с?з.
?зіне-?зі ?ашы? адамны? ?олынан шынайы махаббат келмейді. ?зімшілдік-махаббатты улайтын с?мды? кесір-кесел. ?зімшіл болса?, онда отбасы ??рмай-а? ?ой?аны? абзал.Отбасы ??рмай т?рып, б??ан ?зі? ?зірсі? бе со?ы аны?тап ал: 1.Басы?да ?зімшілдік, тасж?ректік, жан керенаулы?ы жо? па? 2.Материалды? т?р?ыдан отбасы?ды ?амтамасыз ете аласы? ба? Неге десе?, ?йел ?за? уа?ыт ж?мыс істемеуі м?мкін-ол сені? балалары?ны? т?рбиешісі ?ой.
Отбасы ?міріні? басты м?ні мен ма?саты-балаларды т?рбиелеу. Балаларды т?рбиелеуді? басты мектебі-ер мен ?йелді?, ?ке мен ананы? ?арым-?атынасы. Балаларды т?рбиелеу-?о?амды? ма?ызды борыш. Т?рбие ісінде, жа?а адамды ?алыптастыруда ?ркім кемелденуді? ас?ар биігіне шы?а алады-шынайы шебер, жасампаз, суреткер, а?ын, кеме?гер,?о?амды? ?айраткер бола алады.
Кез-келген ?ызметкерді-к?зетшіден бастап министрге дейін-сондай немесе одан да г?рі ?абілеттірек ?ызметкермен алмастыру?а болады. Жа?сы ?кені соны? на? ?зіндей жа?сы ?кемен ауыстыру м?мкін емес. Егер ж?рт сені? балалары?ды жамандаса, демек сені? ?зі?ді жаманда?аны. ?з ?йелі?ні?, балалары?ны? анасыны? денсаулы?ын ?адірле. Оны? абыройы мен ?демілігін аяла. Сені? балалары?ны? анасы-екі есе,?ш есе,т?рт есе ?йел-неше бала? болса,сонша есе ?йел деп ??. ?мір еш?ашан толассыз той-думан болма? емес. ?уаныш?а ?ана емес, ?а?ы?а, ?асіретке, ба?ытсызды??а да орта?таса біл. Махаббат-ж?рек т?рпіндегі е? ысты?, ешкім ?ол с??а алмас сезім. Махаббат ??пиясын са?тай білі?дер.
Бойжеткен, махаббатта ойлы ?рі талап ?ой?ыш бол.Махаббат-ысты? сезім, біра? о?ан а?ыл, естілік ?мірші болу?а тиіс. Сен болаша? анасы?. Жаратылыс пен ?о?ам са?ан аса зор жауапкершілік ж?ктеген.
ЕСІ?ДЕ БОЛСЫН:Сені? а?ылдылы?ы?,?самдылы?ы?, талап ?ой?ышты?ы?-жастарды? басты т?рбиешілері. ?йелді? а?ылдылы?ы мен беріктігі еркекті? адалдылы?ын т?рбиелейді.?йел баланы?-?ызды? ?ата?ды?ы мен талап ?ой?ышты?ы бар жерде жас жігіт на?ыз еркек боп шы?ады.
«?ашы?ы? болса ?асы?да, бейіш ?ой ??рке? басы?да» деген шыл?и ?тірікке сене к?рме. Неке дегеніміз рухани ода? ?ана емес, сонымен ?абат материалды? негіз де. Отбасын ??рма? болса?ыз, материалды? т?уелсіздікке ?олы?ыз жете ме-ойланып алы?ыз. Бас?аларды? ба?ытын ойлап,?з ??мырын сарп етке? жандар-е? ж?лдызды жандар. Адам б?гдені? уайымын ?з уайымым деп сана?анды?тан да б?кіл тіршілік д?ниесінен а?ылмен озын шы?ты.
??лазы?ан к?шеде бір бала келе жатыр.Оны? к?зінде абыржушылы? пен ?рей бар. Сол баланы к?ре сала, сен ?айтер еді?, соны?а ?арап, сені адам деп те, адам емес деп те ?арау?а болады. Сені? адамгершілік жолында кесек-кесек тастар кездесер,?зі?нен со??ыларды? ?туіне же?іл болуы ?шін жолды тастан арши кетуге тиіссі?. Егер ??мыр бойы тос?ауыл бір тасты к?зі? шалмаса ж?не жолдан ла?тырып тастамаса?-сені? адам болма?аны?. ?асы?да адам барын сезіне біл,оны? жан-ж?регін т?сіне біл оны? к?зінен рухани д?ниесін-?уанышын,м??-шерін,?ай?ы-?асіретін тани біл.
?з бойы?да?ы осалды? нышанын ?ы?ыр-?иясты?ты,?кпешілдікті, жылауы?ты,пары?сыз намыс?орлы?ты жоя біл.Осындай ?ры?тардан дарашылды? ??іп,?рбиді. Мейлі сені бір т?гілі, ж?з ?стаз баулысын,-егер ?зі?ді-?зі? к?ндірмесе?,?зі?-?зі?нен талап ете білмесе?,олар да д?рме?сіз боп шы?ар еді. А?к?здік,а?ыл-ой мен сезім к?й-кілігі бізді? заманымызда моральды? мінге айналуда.
Д?ние?о?ызды?-д?йім п?ле. Д?ние?о?ызды? шыншыл,принципшіл,?з парызына адал бола алуы м?мкін емес.Кішкентайы?нан риясыз болып ?с. Сен ?шін ?ымбаттысы-?зі?дікі емес,орта? н?рсе я?ни б?кіл ?о?амны? иелігіндегі,баршаны?,?ркімні? ба?ыты мен ?уанышы ?шін жаса?ан байлы?тар ?азынасы болуы тиіс.
Іштарлы?-?лкен п?ле. Жолдасы?ны? табысына ?уана отырып,оны басып озу?а ?мтыл. О?уда ер жігіт бола біл, Жас?лан! Бары?ды салып о?уы?-ол сені? жа?сы ?асиеті?. Арамтама?, жатып ішер болмау-ер-азаматты? арты?шылы?ы. Ой жал?аулы?ынан жиіркене біл.
Ойсыз, кітап о?усыз, а?ыл-ой е? бегінсіз ?ткен к?н-зая кеткен к?н. Білімні? ?айнар б?ла?ы, сені? рухани ?азына?ны? ?айнар б?ла?ы-кітап. ?з кітапхана?ды ??ра. Кітапты бір о?ып ?ана?ат т?тпа, ?айталап о?ы.
?зі?е тапсырыл?аннан асыра тындыру?а тырыс.
?зі?е міндет пен тапсырыс ?ою?а да?дылан.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Сені? Отаны? атты баяндама »
Тайынша ауданы
Чкалов №2 қазақ орта мектебінің
аға тәлімгері
Кадырбекова Жибек Каптайкызы
Адам бол – «Сенің Отаның»
ОТАНЫҢ-ӨЗ БЕСІГІҢ,ӨЗ ҮЙІҢ. Өз үйіңдегі шаруаңның бәрі бірдей мінсіз, бәрі бірдей жақсы бола да бермес. Біздің өз сәтсіздігіміз бен күйінішіміз бар. Оларды сөз еткенде өз үй ішіңнің кем-кетігін айтатыныңды да ұмытпа.
Кемшілікті айтып кеңірдектеуге кемел ақылдың да керегі жоқ. Даурықпа мен сылдыр сөзден без. Не істесең де ізгілік пен әділділік салтанаты болсын деп істе.
Тағдыр сені Отанымыздың қандай қиыр түкпіріне апарса да, өз бесігіңді ұмыта көрме.
Заңға, тәртіпке, жөн- жосыққа, қауымдас тірлік нормаларына ден қой. Дүниедегі ең адамгершіл заңға бағына білу еріктіліктің ең биік көрінісі.
Он алтыға жете бере: дүниеде осы не үшін жасаймын? Деп өзіне-өзің саналы сұрақ қоя білуге тиссің. Сөйтіп оған азамат жігітше жауап бере біл.
Он алты жасыңда да артыңа қайырылып қарағанда өз еңбегіңің жемісің көріп, өміріңің алғашқы қорытындыларын жасауға міндеттісің.
Сен болашақ еңбеккер ғана емес, сонымен бірге болашақ жауынгерсің де. Әскери қызметке өзіңді жас басыңан әзірле. Қайыспас, қажырлы бол, қиындықтан қаймықпа.
Сөзіне антына берік болуға жастайыңан үйрен. Сөзге беріктік-өз мерей-абыройың. Ең қиыны-күнбе күнгі, сан жылғы еңбек ерлігі. Өзің үшін ерлік мұратын тап та, соныңынан айныма.
СЕНІҢ АТА-АНАҢ: Атаң мен анаң саған өмір сыйлады. Олардың есідерті сен бақытты болса екен деу.
Сенің адал өмір сүруің, еңбексүйгіштігін, оқу мен еңбектегі табыстарың-ата-аналарың үшін айтып жеткізгісіз зор бақыт. Өз үйіңнің бағын жандыра біл.
Ана жүрегінің лүпілін сезе біл, ананың көз жанарынан көңіл хошы мен тыныштықты, бақыт пен қуаныш нұрын, беймазасыздық пен әбігерщілікті, қиналыс пен кейісті де көре біл. Жастайыңан ананың көзінен жан дүниесін көре білуге үйренбесең, сен ғұмыр бойы адамгершілік тұрғысынан ақкөз боп өтесің.
Ана мен әке алдында шыншыл бол. Ата-ананың құптауынсыз істеуге болмайтын нәрсеге олардың рұқсат ызғарлығын ал. Ұл мен қыздың шынайы еркіндігі дегеніміз тілалғыш бала болуы.
«Ажал мен алжу, азған ұл-адамның соры жазған бұл»-дейді украйн халық даналығы. Кәрілік келмей қоймас, ажал жеңбей қоймас, есігін бекітіп, екеуіне жол бермеу ешкімнің қолынан келмейді. Үйіңді өрттен қалай сақтасаң, жаман баланың жамандығынан да сақтануға болады. Бұл ата-анаға емес, балаға да байланысты.
Тілалғыш ұл, тілалғыш қыз болу дегеніміз өз бет-бейнеңнен айрылу деген сөз емес. Ата- ананы сыйлау-тілсіз үнсіз кіріптарлық емес.Әмір беріп жұмсауға моральдық құқы жоқ,сыйлауға да және тілін алуға да татымайтын ата-аналар, әттең әлі де бар-ау. Егер сен сондай адамның ұлы боп тусаң, ақиқат үшін алыса біл, өз басыңның адамдық қасиетін қастерлей біл, қайыспа!
Егер үй-іші қайғы құшса, бақытсыздыққа ұшыраса,кикілжің туса-отбасы берекесіне деген сенің жауапкершілігің арта түсуі тиіс. Табанды еңбегің арқылы ғана ата-ананың наласын жеңілейте аласың.
Алғаш рет еңбек ақы алсаң-анаңа, әжеңе сыйлық әкел.Бұл сыйлығың алғысыңның айғағы. Қартаң адамдардың өнеге айтып, ақыл-кеңес беруге қақысы бар. Олардың моральдық осы уәжін қадір тұт.
Кәрілік бақыт пен қуаныш бола алмайды.Бақытты кәрілік дегенді басқалар дұрыс айтпаған. Қарттық не тыныштық, не қасірет. Сый құрметке бөленсе, қарттық тыныштық болады.Ұмытып елемеу мен жалғызбастық қарттықты қасіретке айналдырады.Атаң мен әжеңнің, әкең мен шешеңнің қарттығын қасіретке итермелеме.
Адам өзін адам бойында ғана қалдырады.Адамның өлместігі де осында. Өлілердің есімін есте сақта, қастерле. Жан-жүрегіне өткенді ұялатпағанның болашағы да жоқ.
СЕНІҢ СҮЙІСПЕНШІЛІГІҢ. Сүйіспеншілік саласындағы рухани дүлейлік пен жабайлықтан біздің қоғамымызға тиер қыруар қырсығы бар. Махаббатты ляззат деп қана түсінген пенде қайғы-қасірет, зар мен сор әкеледі.
Сүйген қызыңды сыйла, абыройы мен арын, адамдық қасиетін сақта. Сені ынтықтырған қыз-бұл сенің болашақ жарың, балаларыңның анасы,екінші өзің. Қызды әйел ретінде сүйерден бұрын әуелі адам деп сүйе біл. Сүйген адамыңа ғұмыр бойы адал болуың үшін ғұмыр бойы жан әсемдігін үстеп, оған рухани күш-қуатыңды арнауың, жан-жүрегіңнің жемісін соған сыйлауың қажет. Сыйлар асылың болсын-бақытты махаббаттың мәні, міне, осында.
Өз сүйгеніңе адал, айнымас жар болу деген жан-дүниенің бір бөлігін сүйікті адамыңа сыйлау деген сөз. Опасыздық жасау ол жан-жүрек қуатымен жасаған қазынаң мен әсемдікті күлпаршалау деген сөз.
Өзіне-өзі ғашық адамның қолынан шынайы махаббат келмейді. Өзімшілдік-махаббатты улайтын сұмдық кесір-кесел. Өзімшіл болсаң, онда отбасы құрмай-ақ қойғаның абзал.Отбасы құрмай тұрып, бұған өзің әзірсің бе соңы анықтап ал: 1.Басыңда өзімшілдік, тасжүректік, жан керенаулығы жоқ па? 2.Материалдық тұрғыдан отбасыңды қамтамасыз ете аласың ба? Неге десең, әйел ұзақ уақыт жұмыс істемеуі мүмкін-ол сенің балаларыңның тәрбиешісі ғой.
Отбасы өмірінің басты мәні мен мақсаты-балаларды тәрбиелеу. Балаларды тәрбиелеудің басты мектебі-ер мен әйелдің, әке мен ананың қарым-қатынасы. Балаларды тәрбиелеу-қоғамдық маңызды борыш. Тәрбие ісінде, жаңа адамды қалыптастыруда әркім кемелденудің асқар биігіне шыға алады-шынайы шебер, жасампаз, суреткер, ақын, кемеңгер,қоғамдық қайраткер бола алады.
Кез-келген қызметкерді-күзетшіден бастап министрге дейін-сондай немесе одан да гөрі қабілеттірек қызметкермен алмастыруға болады. Жақсы әкені соның нақ өзіндей жақсы әкемен ауыстыру мүмкін емес. Егер жұрт сенің балаларыңды жамандаса, демек сенің өзіңді жамандағаны. Өз әйеліңнің, балаларыңның анасының денсаулығын қадірле. Оның абыройы мен әдемілігін аяла. Сенің балаларыңның анасы-екі есе,үш есе,төрт есе әйел-неше балаң болса,сонша есе әйел деп ұқ. Өмір ешқашан толассыз той-думан болмақ емес. Қуанышқа ғана емес, қағыға, қасіретке, бақытсыздыққа да ортақтаса біл. Махаббат-жүрек түрпіндегі ең ыстық, ешкім қол сұға алмас сезім. Махаббат құпиясын сақтай біліңдер.
Бойжеткен, махаббатта ойлы әрі талап қойғыш бол.Махаббат-ыстық сезім, бірақ оған ақыл, естілік әмірші болуға тиіс. Сен болашақ анасың. Жаратылыс пен қоғам саған аса зор жауапкершілік жүктеген.
ЕСІҢДЕ БОЛСЫН:Сенің ақылдылығың,ұсамдылығың, талап қойғыштығың-жастардың басты тәрбиешілері. Әйелдің ақылдылығы мен беріктігі еркектің адалдылығын тәрбиелейді.Әйел баланың-қыздың қатаңдығы мен талап қойғыштығы бар жерде жас жігіт нағыз еркек боп шығады.
«Ғашығың болса қасыңда, бейіш қой қүркең басыңда» деген шылғи өтірікке сене көрме. Неке дегеніміз рухани одақ қана емес, сонымен қабат материалдық негіз де. Отбасын құрмақ болсаңыз, материалдық тәуелсіздікке қолыңыз жете ме-ойланып алыңыз. Басқалардың бақытын ойлап,өз ғұмырын сарп еткең жандар-ең жұлдызды жандар. Адам бөгденің уайымын өз уайымым деп санағандықтан да бүкіл тіршілік дүниесінен ақылмен озын шықты.
Құлазыған көшеде бір бала келе жатыр.Оның көзінде абыржушылық пен үрей бар. Сол баланы көре сала, сен қайтер едің, соныңа қарап, сені адам деп те, адам емес деп те қарауға болады. Сенің адамгершілік жолында кесек-кесек тастар кездесер,өзіңнен соңғылардың өтуіне жеңіл болуы үшін жолды тастан арши кетуге тиіссің. Егер ғұмыр бойы тосқауыл бір тасты көзің шалмаса және жолдан лақтырып тастамасаң-сенің адам болмағаның. Қасыңда адам барын сезіне біл,оның жан-жүрегін түсіне біл оның көзінен рухани дүниесін-қуанышын,мұң-шерін,қайғы-қасіретін тани біл.
СЕНІҢ ӨЗІҢ. Өзіңді-өзің бағындыруға,өзіңе-өзің билік жүргізуге кішкентайыңнан үйрен. Құлқың сопқаған,бірақ қажетті істі атқаруға өзіңді көндіре біл. Тиістіні тындыруға-ерік-қайраттың бірінші қайнар бұлағы.
Өз бойыңдағы осалдық нышанын қыңыр-қиястықты,өкпешілдікті, жылауықты,парықсыз намысқорлықты жоя біл.Осындай ұрықтардан дарашылдық өңіп,өрбиді. Мейлі сені бір түгілі, жүз ұстаз баулысын,-егер өзіңді-өзің көндірмесең,өзің-өзіңнен талап ете білмесең,олар да дәрмеңсіз боп шығар еді. Ақкөздік,ақыл-ой мен сезім күй-кілігі біздің заманымызда моральдық мінге айналуда.
Ұстазыңды қадір тұт.Құптау сөзін естісең, тәлімі үшін алғыс айт. Ең бір ащы, ең бір қатал сөзін естісең-тағы да тәлімі үшін алғыс айт. Өзіңе көрсетілген жақсылық үшін,сергектік үшін, төзімділік үшін алғыс айт. Жансақ қадам жасатпай, бұрыстығына көзіңді жеткізгендерге алғыс айт. Өзгелердің өзіндік қасиетін сыйла,осалдығы мен кемтарлығын мүсірке. Жұртқа жамандық жасама жебірлеме, жанын жаралама,бөріктерме,шырқын бұзба.
Кінәсін өзі мойындауы-көргенді кісінің кіршіксіз сезімін.Тек дәлдірлер мен адамгершілік тұрқысынан саңлаусыз топастар ғана кінәм бар деп селт етпес.
Кінәні мойындау-өзін-өзі таяқтау емес, қайта ар талқысы,адамгершілік пәктік пен өнегелікке талпыну. Анаға деген,бойжеткенге,әйел адамға деген көзқарасың-түйсікті сергектік пен түйсікті ес-зердені тәрбиелеудің ең маңызды мектебі. Әйелге деген көзқарас-ар-намыстың,көргенділіктің,ізеттіліктің аса бір нәзік таразысы. Сенің аузыңнан шыққан әрбір ойсыз,сызды,жаны ашымас сөзің біреуді жәбірлеп,жаралап кейітіп,сенделтіп,түршіктіріп,естен таңдырарын біліп қой.Қарттардың табиғи дәрменсіздігіне кешіріммен қарай біліңдер. Бірді екілі білместігін елемей өткейсіңдер. Адамға тән босандық пен жамандықты шатастыруға болмайды. Жамандыққа қарсы күрес ашу керек. Зұлымдылыққа төзбе. Зұлымдылыққа дес берудің-демек адамгершіліктен айрылу деген сөз.
Екіжүзділік,жағынып-жалпақтау,ыңғайымпаздық дегеніміз кесел. Қилы-қилы кеселді тани біл,оған төзбе де,бітіспе.
Жан-дүниеңді салып, алғашқы талаптанудың-ең ізгі талап. Жамандықты көре біле тұра, қарсы шақсам ба жоқ әлде көрмеген боп көз жұмып өте берсем бе екен деп,қиналма. Ар-намысың мен жүрегің қалай әмір етсе, солай ет.
Асыл сезім-ар-намыстың адал сақшысы.Біреудің адамгершілігін қорлау, өзін ғана құрмет-сыйға татитын тұлғаға санап, өзгені өлі шыбын ғұрлы көрмеу-пәленің зоры, міне осы. Кейбір азаматтарымыздың керенаулығы,салдыр-салақтығы, дырдуманға құмарлығы-бұл пәленің үлкені.
Бұл жамандыққа төзбе!
Дүниеқоңыздық-дүйім пәле. Дүниеқоңыздың шыншыл,принципшіл,өз парызына адал бола алуы мүмкін емес.Кішкентайыңнан риясыз болып өс. Сен үшін қымбаттысы-өзіңдікі емес,ортақ нәрсе яғни бүкіл қоғамның иелігіндегі,баршаның,әркімнің бақыты мен қуанышы үшін жасаған байлықтар қазынасы болуы тиіс.
Іштарлық-үлкен пәле. Жолдасыңның табысына қуана отырып,оны басып озуға ұмтыл. Оқуда ер жігіт бола біл, ЖасҰлан! Барыңды салып оқуың-ол сенің жақсы қасиетің. Арамтамақ, жатып ішер болмау-ер-азаматтың артықшылығы. Ой жалқаулығынан жиіркене біл.
Ойсыз, кітап оқусыз, ақыл-ой ең бегінсіз өткен күн-зая кеткен күн. Білімнің қайнар бұлағы, сенің рухани қазынаңның қайнар бұлағы-кітап. Өз кітапханаңды құра. Кітапты бір оқып қанағат тұтпа, қайталап оқы.
