Та?ырыбы: «?она? келсе- ??т».
Ма?саты: О?ушылар?а ?она?, ?она?ты? т?рлері, ?она?ты к?те білу жайлы т?сініктер беру.
?она? туралы ?з пікірлерін айтып, шешім ?абылдауына, о?ы?ан-білгенін к?пшілік
алдында к?рсете білуге т?рлі тапсырмалар орындату. Ойларын дамыту.
?з жолдастарымен, ?лкендермен д?рыс ?арым –?атынас жасау?а,
?дептілікке,?лтты? д?ст?рді ??рметтеуге баулу.
К?рнекілігі: слайд, буклеттер, на?ыл с?здер
Барысы:
І. ?йымдастыру.
1.Ше?берге орналасу, амандасу. – Балалар, келі?дер, бізді? с?йікті ше?берімізде т?рып бір-бірімізбен амандасайы?.
Амансы? ба, Алтын к?н?!
Амансы? ба, К?к аспан?!
Амансы? ба, Жер-Ана?!
Амансы? ба, достарым?!
Сіздерді к?рсем ?уанам!
- Енді ?она?тармен амандасайы?.
?лкенге де сіз!
Кішіге де сіз!
Барша?ызды ??рметтеп
Бас иеміз біз!
2. Т?рбие са?атыны? та?ырыбын, ма?сатын айту.
ІІ. М??алімні? кіріспе с?зі.
Б?гінгі бізді? т?рбие са?атымыз «?она? келсе- ??т» деп аталады. Кез –келген отбасына сырттан адам келмей т?рмайды. Біреу ж?мыспен,біреу с?лемдесіп келеді. ?аза? ?она?сыз болмайды - деп бекер айтылма?ан. ?она?ты жылы ж?збен ?арсы ал?ан ?йді «?она?жай ?й» екен дейді. ?р ша?ыра??а келген ?она? сол ?йді? берекесі, ??ты.
Ал беруден алдына жан салмайтын
?аза? осы ашы?,жар?ын ?аба?ы
?она? келсе шабылып бір ?алады деп баста?алы отырмыз.
О?ушылар мен сендерге с?ра? ?оямын:
- ?она? деген кім ?зі, ол ?андай адам?
1 –о?ушы
?она? арнаулы ша?ырыл?ан туыс,ту?ан,жора –жолдас ж?не арнайы іздеп келген кісілер. То?тайтын жер таппай ??дайы ?она?пыз деп келетін кісілер.
2- о?ушы. ?аза? сыншыл халы?. ?она? бола отырып, о?ан ?асырлар бойы ба?а беріп, сипатта?ан
?она?ты? мынадай т?рлері бар:
?
О
Н
А
?
Арнайы
??дайы
?ыдырма
?ыл?има
3 -о?ушы
Арнайы ?она?- алыстан арнайы келген жа?ын, туыс,с?йікті дос,жа?сы жолдас. Б?л – сыйлы ?она?.
??дайы ?она?–?зі? танымайтын, білмейтін шал?ай елден жолаушылып, ж?ріп, атбасын тіреп келген б?где ?она?. Б?л – сауап ?она?.
?ыдырма ?она?- ерігіп, желігіп,?йден-?йге ?ыдырып ж?рген сандалма ?она?. Б?л – б?л далбаса ?она?
?ыл?има ?она?-?й арасында?ы т?тіні т?зу шы??ан ?йді а?дып ж?рген к?лдене? ?она?
М??алім: Бізді? ?аза? хал?ы ?неге отбасынан деп ?йде ?ата? ?дет ?стан?ан. Дастархан басында ?она?ты ?алай баптау, ?она?ты шы?арып салу жайлы білетіндерімізді айтайы?.
4 –о?ушы.?она?ты к?тіп алу.
?она?ты ?й иесі, ?арсы алып, есікті ?зі ашып, ?йге енгізіп, со?ынан ?зі кіріп есікті жабады. Б?л – ?она?пен еріп келген «??т» бірге кірсін дегені.Келген ?она?тармен ж?н с?рас?аннан кейін ?й иесі ?она?ына е? жа?сы тама?тарын беріп, риза етуге тырысады.
5- о?ушы. Дастархан басында.
?аза? хал?ыны? аса м?н-ма?ыз беретін орны дастархан басы. ?рбір ?аза? ша?ыра?ы ?шін дастархан басы т?рбие мектебі бол?ан. Тама?ты бас ?осып отырып ?й –іші болып ішеді. Дастархан басына ?уелі ?лкендер жай?асады,содан кейін барып, жасы кішілер орналасады. Жас адам ?лкендерден б?рын бас салып тама? алмайды. Тама? ішіп бол?ан со? да елден б?рын т?рып кетуге болмайды,б?л бізді?-бізді? хал?ымызда тым т?рпайы, к?ргенсіз ?ылы?. Егер асы?ып отыр?ан болса,дастархан басында?ылардан кешірім ?тініп, кетуге р??сат с?райды. Р??сат алса ?ана орнынан т?рып кетуге болады.
6- о?ушы.?она?ты? бабы.
?йге келгенде ?она?ты апыл-??пыл тама?тандырып,шы?арып салу?а асы?пайды, шай ішкен со? ас дайын бол?анша ?она?тарды? к??ілді отыруына, бабын табу?а м?мкіндік жасайды. Ол ?шін ??гіме ??рып, ?й иесіні? ?нерлі балалары болса, олар да к??іл к?теруге атсалыс?ан ерсі емес.
7 – о?ушы.?она?ты шы?арып салу.
?аза? хал?ы ежелден ?она? десе ішкен асын жерге ?оятын ел. Сонды?тан ?она?ты ?арсы алып, шы?арып салу?а ерекше м?н берген. ?й иесі ша?ырыл?ан ?она?, ??дайы ?она? деп б?ліп жармай б?ріне бірдей сый-??рмет к?рсеткен. Ал сау болы?ыздар! Деп ?йде ?ала бермей, дала бірге шы?ып, ?оштас?ан абзал.
М??алім:Адам ?мірі?де ?р т?рлі ?уанышты с?ттер болып жатады. Оны достары?мен, жа?ындары?мен ?ызы?та?ан?а не жетсін!
- ?она?жай адам?а т?н ?асиеттер ?андай болу керек?
8 – о?ушы
Кішіпейіл адам. ?она?тарды жылы ?аба?пен жар?ылдап ?арсы алады. Киімін іліп к??ілін аулау?а тырысады.
Жомарт адам.дастарханын ж?татпайды, тарылмайды. Был?ап ?ояр,сындырып алар демей, заттарын к?рсетеді. ?она?ыны? не??рлым к??ілді отыр?анын ?алайды.
Ке?пейіл адам. келген кісі бай?аусызда бір н?рсені б?лдіріп алса, онда бай?ама?ан болады. Бетіне баспайды. ?айта тыныштандыру?а тырысады. ?з ойын сыпайылап жеткізеді. Достарын ?йлеріне шын ниетпен ша?ырады, оларды бір біріне жамандамайды. Нашар мінез к?рсетпейді.
- ?аза? хал?ыны? ?она??а ша?ыру т?рлерін атап ?телік.
Олар: Шілдехана, Бесікке салу, Т?сау кесу, То?ым?а?ар, Беташар, ?ыз ?зату, Ерулік. Сонымен ?атар ?аза?ты? т?рт тойы бар. Олар: ?аза?ты? жа?а жылы –Наурыз тойы, жаз тойы–?ымызм?рынды?, к?з тойы – Сабан той, Мизам, ?ыс мерекесі-Со?ым басы.
М??алім:Ал балалар, бізге ?она?тар келуі м?мкін. Сол келген ?она?ты ?алай ?арсы аламыз? К?рініс: «?она? келгенде».
10.О?ушы:
?она? келсе, ??т келгені халайы?,
Есік ашып, шашу шашып
К?п боп ?арсы алайы?.
Шашу шашылады.
?она? : Ассалаума?алейкум!
С?леметсіз бе?
?й иесі:Уа?алейкумассалам.
Амансыз ба. Келі?іздер. Т?рге шы?ы?ыздар.
?она?: Алыстан алты жасар бала келсе, алпыста?ы шал с?лем береді, -демекші, ?алы?ыз ?алай?
?й иесі: «Келгенше ?она? ?ялады, келгеннен со? ?й иесі ?ялады», - деуші еді т?рге шы?ы?ыздар, ?она? болып кеті?іздер.
?она?: «?она?ын сыйласа, т?рге шы?»,- дегендей, т?рге шы?айы?.
?й иесі: «Жат асына ?арайды, дос басына ?арайды», -деуші еді аталарымыз, ас?а отыры?ыздар.
?она?: «Ойбай ау, жа?сы ас ?ал?анша, жаман ?арын жарылсын»
11-О?ушы: ?она? келгенде ?ол?а су ??йылады. ??йылатын су жылы болуы керек. ?ол?а су ??ю алдымен ?лкеннен бастап, о? жа?тан сол?а ?арай орындалады. Су ??й?ан бала о? ?олына ??ман,сол ?олына шылапшын ?стап келеді. Сол иы?ына орамал іледі. Со?ынан су ??юшы?а к?п ал?ыстар білдіреді.
К?рініс: «?ол?а су ??ю».
12- о?ушы.Су ??й?ан бала:
Су ??йдым да ??манмен,
?олына мен ?она?ты?.
Содан кейін о?ан мен,
Орамалды ?сындым.
?й иесі:?йге келген ?она??а а? дастархан жайылады. Ендеше ?она?тарды ас м?зіріне ша?ырамыз.
?она?тар ас м?зіріне отырады.
?й иесі: «Ас адамны? ар?ауы», -деген, ас алып отырайы?.
?она?: «Досы?ны? асын ?асы?дай іш!», демекші, Алла риза болсын.
?й иесі:«Дастархан?а ас ?ойдым, екі ?олды бос ?ойдым»,-деген ас алып отырайы?
?она?:«К??ілмен берсе,?ара су да бал татыр»,-деген рахмет.
13 -О?ушы:
Сырттан келген мейман?а
С?лем беріп ?ол алса?
Бірінші еткен ??рметі?
Т?сі?із деп т?с беріп,
Шылбырына оралса?
Екінші еткен ?ызыметі?
Есік ашып енгізіп,
К?рпе т?сеп ??т алса?
?шінші еткен ?ызыметі?
14-О?ушы:
Кісі келсе ?она??а
Ет пен шайын ?амдаймыз.\
?ымыз ??йып ыдыс?а
?она? жайын ойлаймыз.
?она?тар келгенде
К??ілді ?й ?андай
Кілемдер т?рдегі
К?лімдеп т?р?андай
?й иесі: Ал ?ане балалар «ауылды? алты ауызын» айтайы?.
«Дастархан» ?ні шыр?алады.
?й иесі: Хал?ымызда «?она? к?де» деген болушы еді. «?нерлі ?рге ж?зір» дегендей, ?нерлері?із болса к?рсетіп отыры?ыздар.
?н:
?она?:«?она??а кел демек бар, кет демек жо?» - жа?сы отырды? ?айтайы?.
?й иесі: «?она?ы?нан алтын алма, ал?ыс ал»-деген бір бата беріп жібері?із
?она?: бата
Ж?йрік тілді-а?ын бол!
Жа?сылар?а жа?ын бол!
Достары?мен тату бол!
Д?шпаны?а ?ату бол!
?са? болма, ірі бол!
?з орта?ны? г?лі бол!
Ата –ананы? к?зіні?
С?нбейт??ын н?ры бол!
Кім болса? да ?йтеуір,
Азаматты? бірі бол!
Ту?ан елді? ?лы бол!
Жиі келіп т?ры?дар,
?оштасайы? ендеше.
«Орамал тон болмайды, жол болады» ??р ?ол кетпе?іздер.
О?ушылармен жа?даяттар?а байланысты іс ?рекеттерді тал?ылау.
?орытынды.
«Боран??л орта мектебі» мемлекеттік мекемесі
?она? келсе – ??т
Ашы? т?рбие са?аты
?ткізген: Мангибаева Анар
11.02.2015ж
Арнайы
