Сыныбы:
К?ні:
Саба?ты? та?ырыбы: А?аш б?йымдарын к?ркемдеп ??деу.
Саба?ты? ма?саты: О?ушылар?а а?ашты к?ркемдеп ??деу ?дістерін ме?герту ?шін ?р т?рлі станоктарды? ж?мыс ат?ару операцияларымен таныстыру.
Дамытушылы? ма?саты: О?ушыларды? икемділігін, іскерлігін, шеберлігін ?алыптастырып, ??ыптылы??а баулу.
Т?рбиелік ма?саты: О?ушылар?а е?бек ж?не эстетикалы? т?рбие беру.
Саба?ты? т?рі: Сараманды? саба?.
Саба?ты? о?ыту ?дісі: ??гімелесу, сараманды? ж?не ?з бетімен ж?мыс істеу.
К?рнекілік: пыша?, сыз?ыш, ?алам.
Жоспары:
1. ?йымдастыру кезе?і.
а) О?ушыларды т?гелдеу
?) Ж?мысты ?йымдастыру
2. ?ткен материалды ?айталау.
3. Жа?а саба?.
4. Сараманды? ж?мыс
5. Бекіту
6. Ба?алау
7. ?йге тапсырма
Саба?ты? барысы: ?ткен тарихымызды білмей б?гінгі к?нні? ?адіріне жету, болаша?ты болжай білу ?те ?иын. Ата – бабамызды? жина?та?ан рухани байлы?ыны? ?оры ?шан – те?із. Ата – баба жаса?ан б?л рухани байлы?тар ?азіргі та?да да ?з ??ндылы?ын жой?ан емес. Б?ларды? барлы?ы барша?а бірдей ?азына. Сол м?дени асыл м?раларды зерттеп, танып білу, ба?алай білу біздерді?, кейінгі ?рпа?ты? абыройлы да азаматы?, ?лтты? парызы. ?асиетті ?аза? даласында талай ?ста, зергер, ??сбегі, сал – сері, тігінші, ?рімші, балгер – ба?сы ?тті.
?кше басар ?рпа??а ?леуметтік м?ра болып ?ал?ан Т?ркістанда?ы ?ожа Ахмет Яссауи, Жамбылда?ы Айша бибі, ?арахан, ?лытауда?ы Алашахан, Аяк?з бойында?ы ?озы К?рпеш – Баян С?лу зираттары да ертедегі ?аза?тарды? с?улет ?неріні? ас?аншебері бола білгенін д?лелдейтін тарихи ай?а?. Есіктегі «Алтын адам» ?а??асы, Т?ркістанда?ы «Тай?азан» да ертедегі ата бабаларымызды? а?аш пен с?йектен, ж?н мен теріден т?йме т?йетін, «алтынды аптап, к?місті к?птеп» зергерлік ?шекей заттар жасаушы, он сауса?ы ?нерлі шеберлерді? бол?анын д?лелдей т?сетін фактілер.
?аза? хал?ыны? ?ткендегі м?дениетіне ??ілсек, к?нделікті т?рмыс ?ажетін ?тейтін ?ол?нерді? жете дамы?ан т?рлі салалары бол?анды?ын к?реміз. Айталы?, киіз басу, киіз ?йге ?ажетті бау –бас??р, алаша, кілем, ая??ап то?у, сырма? сыру, кесте тігу, а?аштан ойып ыдыс – ая?, ер то?ым жасау, тері илеу, асыл тастардан с?ндік б?йымдар жасату (зергерлік ?нер), ?ара темірден т?рмысты?, шаруашылы? ??ралдарын жасау ?ол?нерді? тамаша туындылары болды. Б?ларды? бірсыпырасы ?азіргі д?уірімізде де ?з ма?ызын жойма?аны аны?. А?аш ??деуде бізді? ?аза? хал?ы алдына жан салдырмайтын, а?аштан т?йін т?йетін халы?. ?асиетті саналатын ?лтты? б?йымдарымызды? жасалу технологиясы мен оларды? ?шекейленуі эстетикалы? т?р?ыдан ал?анда бас?а халы?тардан кем т?спейді.
- А?ашты ?ркемдеп ??деуге ?ажетті а?ашты д?рыс та?дау істі? н?тижелі болуына септігін тигізеді. Мысалы: СТД – 120 м станогымен ж?мыс жасау?а ?атты а?аш т?рлері д?рыс. Сонды?тан жасалатын б?йым т?ріне ?арай а?ашты? механикалы?, физикалы? жа?дайларын білу керек.
Ж?мыс?а б?та?сыз а?аш т?рлерін та?дап, ?ажетті ?лшемін кесіп, с?ргілеп, ?рлеп бол?ан со?, тегіс бетіне ?рнек бейнесін к?шіреді.
?рнек дегініміз – кез – келген б?йымны? сыртына т?сірілетін бірт?тас байланысты ?шекей.
Ал ою дегеніміз – б?йым?а т?сірілген ?рнекті пыша?пен кесу ар?ылы ??деу немесе б?йымды шабу кезіндегі ойып ??деу ж?мыстары.
М?лтек а?аштан т?тас шабылатын келі – келсап, ая? – таба?, саптыая?, ожау сия?ты б?йымдарды жасау т?сілін ж?мырлап ою дейді.
А?аш б?йымдарын к?ркемдеп ??деу мынадай шаралар ар?ылы ж?зеге асады.
- Б?йымны? негізін талаптар?а сай тазалау.
Б?йымны? барлы? б?ліктеріне ?рнекті жоспарлау, ?лгісін жасау.
?рнектерді кесу.
Б?йымдарды бояу, о?ан ?р беру, лактау.
?дебиет пен ?нерде композиция деген т?сінік бар. Ол ж?йелеу, ?йлестіру деген латын с?зі. ?нерді? барлы? саласында композиция ?те к?рделі ??ым ж?не шы?армашылы? ар?ау.
Сергіту с?ті.
С ? з ж ? м б а ?.
А?ашты? ?асиеті
А?аш ??рылысы
А?аш б?лігі
?олмен салын?ан зат бейнесі
Киіз ?й с?йегін жасаушы шебер ?ол?нерші.
«А?АШ» жасырын с?з
Нан да бар
Н?н де жо?
?асырда бар
Асырда жо?
Санда бар
С?нде жо?.
?ашта бар
?аста жо?.
А?аштан жасалатын заттар
Бір ??рса?ты екі ??ла?ты
Он екі белбеулі
Бір т?ймелі, екі желілі
К?йді? к?рігі, ?нні? к?лігі
Тыпырла?ан сайын толыс?ан
Секе?деген сайын семірген
Отыз омырт?а
?ыры? ?абырт?а
Б?рін ?стап т?р?ан ауыз омырт?а.
Сараманды? ж?мыс:
А?аш б?йымдарын к?ркемдеп ??деу ?шін композициялы? пішін ар?ылы жатты?ып к?реміз.
?ш б?рыш т?марша т?ріндегі ?рнектерді та?тай бетіне салып ?йренеміз. Ол ?шін ой?а ал?ан ма?сатымыз с?тті шы?у ?шін ?ауіпсіздік ережесін білу керек.
А?ашты ?олмен ??деу кезіндегі ?ауіпсіздік ережелері.
Ж?мыс?а дейін
Ж?мыс киімі?ді киін (фартук, халат)
Ж?мыс?а ?ажетті ??рал саймандары?ды т?гендеп, м??ият тексер (верстакты? ?ыс?ыш ?ораптарын, тіреуішін т.б)
Ж?мыс орны?ды, саймандары?ды ережеге сай орналастыр.
Ж?мыс орны?да арты? ешн?рсе т?рмасын.
Ж?мыс кезінде
Дайындаманы верстак?а мы?тап бекіт.
?р амалды ?зіне тиісті сайманмен ат?ар. Саймандары? ?айрал?ан, ?рі т?т?асы жарылма?ан болсын.
Н?с?ау карта бойынша ?р амалдары (кесу, жону, тесу, біріктіру т. б.) ?зіне тиісті ??ралдарды пайдаланып ат?ар.
Ж?мыс орны?ды ?рдайым тазалап отыр.
Ж?мыс кезінде ала?дама.
??рал – сайманы? б?лінсе міндетті т?рде ауыстырып ал.
Ж?мыстан кейін
Жасап жат?ан б?йымы?ды, материалдарды кезекшіге немесе м??алімге тапсыр.
Ж?мыс орны?ды ретке келтір. ?олмен сыпыру?а, ауызбен ?рлеуге болмайды.
?зі?ді ретке келтір.
Шеберханадан м??алімні? р?хсатымен шы?.
А?аш ??дейтін токарь станогімен ж?мыс кезіндегі ?ауіпсіздік ережелері.
Ж?мыс кезіндегі ?ауіп т?рлері:
Жа??аны? ?шуынан к?з жара?аты;
Айналу б?ліктеріне жанасудан ?ол жара?аты;
Д?рыс пайдаланбаудан ?ол жара?аты;
Дайындаманы станок?а д?рыс бекітпеуден немесе дайындаманы? сапасызды?ынан дене жара?аты болуы м?мкін, сонды?тан:
Ж?мыс?а дейін
Ж?мыс киімі?ді д?рыс кейін (фартук, халат)
Станогті тексер (?айысты берілісті? ?ор?аныш б?ліктері, жермен жал?анысты)
Ж?мыс орны?да арты? ешн?рсе т?рмасын.
Дайындаманы м??ият тексеріп (к?з, жары? т.б.) станок?а д?рыс бекіт.
Кескіш тіреуішті? биіктігін дайындаманы? центрлік сызы?ына д?л келіп, ара ?ашы?ты?ы 2 – 3 мм. болсын.
Ж?зін тексер.
Станокті бос айналдырып тексеріп к?р.
К?зге к?з?йнек ки.
Ж?мыс кезінде
Кесу ж?мысын станок толы? к?шімен айнал?ан со? баста.
Пыша?ты (кескішті) дайындама?а к?ш т?сірмей, аздан тос.
Пыша?ты (кескіш) тіреуішпен дайындаманы? арасын ?алыпты жа?дай?а келтіріп отыр (2 – 3 мм.)
Жара?ат алмас ?шін:
а) станок?а ?атты басты е?кейтпе;
?) станок ?стінен алыс – беріс жасама
б) ?лшеу ж?мыстарын станок толы? то?та?ан со? орында;
в) ?олы?мен то?татушы болма;
г) ж?мыс істеп т?р?ан станокті тастап кетпе.
Ж?мыстан кейін
Ж?мыс орны?ды ретке келтір.
Станокті тазалап м??алімге тапсыр.
?зі?ді ретке келтір.
