Оюлар

Оюлар

Та?ырыбы «?лтты? ою-?рнек т?рлері».

Ма?саты:

Білімділік: О?ушыларды ою-?рнек т?рлерімен таныстыру, ою-?рнек салу ар?ылы ?олды жатты?тырып, о?ушыларды? шеберлігін ?штау.

Коррекциялы?: О?ушыларды? есте са?тау ?абілетін шы?дау, ой-?рісін, с?з байлы?ын, тілін дамыту.

Т?рбиелік: О?ушыларды хал?ымызды? асыл м?раларын, салт-д?ст?рін, ?нерін ??рметтеуге, ?йымшылды??а, е?бекс?йгіштікке т?рбиелеу.

Т?рі: Т?рбие са?аты.

?дісі: т?сіндіру, с?ра?-жауап, жеке ж?не топпен ж?мыс.

П?наралы? байланыс: Музыка, тарих, бейнелеу ?нері, математика.

К?рнекіліктер: Ою-?рнек т?рлері салын?ан суреттер жина?ы, «А?са? ??лан» к?йі, диск, т?рлі-т?сті ?а?аз, ?ыл?алам, желім, ?айшы, ?арындаш, апликация.

Алдын ала ж?мыс: О?ушылар мен ою-орнек ?лгілерін салып, оларды ?иып, дайын шаблондар жасау, е?бек туралы ма?ал-м?тел жаттау.

Т?рбие са?атыны? барысы:

І. ?йымдастыру кезе?і.

С?ра?тар: кім айтады?

1. Жылды? ?ай мезгілі?

2. К?ктем айларын ата?

3. ?азір к?ктемні? ?ай айы?

4.Б?л айда ?андай мерекелер бар?

- Б?л к?ктемні? ал?аш?ы е? ж?рекке жылы, мейірімді мерекесі халы?аралы? ?йелдер к?ні к?тты болсын дей отыра барлы?ымыз орнымыздан т?рып мына ?ле? жолдарын бірге айтайы?!

?лылы? бар, даналар бар, м?рат бар,

Шы? айтыл?ан ?ырат бар.

Біра? оны? б?рінен,

Биік т?р?ан бір к?ш бар.

Дидарына жерде ??штар, к?н де ??штар,

Ол н?зіктік, м??гі шуа?, н?ры ??т.

Сар?ылмайтын жылылы?,

Ол тіршілікті? ?уаты –

?йел атты – ?лылы?.

Мереке ??тты болсын !

ІІ. Кіріспе с?з.

Балалар, б?гінгі біздін та?ырыбымыз «?лтты? ою-?рнек т?рлері» деп

аталады. Біз б?гін ?лтты? ою-?рнек т?рлерімен, шы?у тегімен таныс?алы отырмыз. Ою-?рнек /латынны? орнамент – ?семдеу, с?ндеу деген с?зінен шы??ан/. ?аза?ты? ою-?рнектеріні? т?рлері де, атаулары да к?п, 360-?а тарта т?рлері ?арастырылады.

Ою-?рнек ?нері ?асырлар бойы ?аза? хал?ыны? бейнелеу ?неріні? жеке

т?рі болып келеді. ?й ішіні? т?рмысына ?ажетті заттарды, ?лтты? киімдерді, б?йымдарды ?шекейлеу ?шін ?олдан?ан.

ІІІ. Негізгі б?лім.

?лтты? ою-?рнек туралы м?лімет беру:

?лтты? ою - ?рнектерді т?рт топ?а б?лген:

- Зооморфты? - жануарлар?а, малды? денесіне, ізіне байланысты ?рнектер;

- ?сімдік бейнелі - жапыра?ты г?лдер, а?аш, шыршы?, жетіг?л ?рнектер;

-Космогониялы? – ай, к?н, ж?лдыз ж?не аспан ?леміне байланысты ?рнектер;

-Геометриялы? – ромбылар, иректер, ж?лдызшалар, ?шб?рыштар ж?не к?пб?рыштар.

Жан жануарлар тектес ою - ?рнектер.

?ош?ар м?йіз – ?аза? оюыны? е? к?не т?рі. Сырма?, текемет, алаша, кілем, киіз был?ары, с?йек, а?аш, зергерлік б?йымдарыны? б?рінде кездеседі.

Сы?ар м?йіз – ке? тара?ан ою - ?рнек ?лгісіні? бірі. «?ош?ар м?йізді?» тек бір жа? сы?арын ?ана бейнелейді. Сырма?, текемет, киім-кешектерді? жиегіне істетіледі.

Т?йе табан – т?йені? бас?ан ізіндегі ?ос табаны сия?ты д??геленіп келетін, S ?ріпі т?різді к?рделі ?рнек. «Таба?ша ?рнек» деп те аталады.

Т?йе ?ркеш – т?йені? ?ос ?ркешіне ??сайтын ?рнек. ?шекейленетін заттарды? жиектеріне к?бірек істетіледі.

?ос ?анатты – ??сты? ?ос ?анатын ке? жайып ?ш?ан бейнесіне ??сайтын ?рнек.

2. Г?л – жапыра? ?сімдік тектес ою - ?рнектер.

Г?л (жау?азын) – барлы? г?лді? бірбеткей бейнесін бейнелейтін ?рнек.

К?белек – ?анатын еркін жайып, к?сіле ?ш?ан

г?лді к?белекті? ?лгісіндегі ?рнек. Шай

дорба?а, ая??аптар?а істетіледі.

3.Космогониялы? ою - ?рнектер.

Ж?лдыз – аспанда?ы жыпырла?ан ж?лдыздарды? натуралы ?алпын бейнелейтін ж?не бес ж?лдызды? бейнесіне ??сайтын ?рнек.

4. Геометриялы? ою - ?рнектер.

Ботак?з – сырт?ы пішіні ботаны? к?зіне ??сап келетін ромбы т?різдес ?рнек.

?ар?а т?я? – ?ар?аны? бас?ан ізіні? ?лгісіне ??сатылып жасал?ан ?рнек. Алаша, кілем то?уда пайдаланылады.

Т?марша – ?шб?рыш ?лгілес болып келетін ?рнек. Б?йымдарды? жиектерін, ортасын к?мкеруде кездеседі.

?р ою - ?рнекті? астарында ма?ына болады. Мысалы: «?ош?ар м?йіз» оюы молшылы?ты ме?зейді, «а?аш» оюы ынтыма? бірлікті, «ирек» оюы адамны? ?мір жолы, суды? белгісі, «ше?бер» оюы жары? ?мір жолы дегенді білдіреді.

2. Сергіту с?ті. «Ойнайы? та, ойлайы?» ойыны.

Шарты: Музыка ойнатылады. Балаларды? ?олында?ы ою ?лгісі бір-біріне беріліп отырады. Музыка то?та?ан кезде, ою-?лгісі ?ай баланы? ?олында ?алып койса, сол бала е?бек туралы ма?ал-м?тел айтуы тиіс.

3. Сараманды? ж?мыс.

?ткенді еске алып, ой?а толам,

С?рыптап тезге салып, к?п ойланам,

Ой т?біне жете алмай титы?тасам,

?олыма ?айшы алып, ою оям – деп Бауыржан Момыш?лы атамыз айт?андай біз де келесі сараманды? ж?мыс б?ліміне к?шеміз.

Оюды? жапсырыл?ан макетін о?ушылар?а таныстыру. О?ушылар

?олмен ?стап таниды, тамашалайды, ?ызы?а ?арап тезірек ?йренгілері келеді.

?ауыпсіздік ережесін айтып кету.

Т?рт??ла? - ?рнекті? ортасы жіліншік ?рнегі тектес болып келетін, т?рт тарма?ына м?йіз ?рнегі ?ондырыл?ан е? к?не ою - ?рнек т?ріне жатады.

А? ?а?аздан ?айшымен ?иып ал?ан ою - ?рнекті? шаблонын ?рт?сті жапсырма ?а?аз бетіне ?ойып, ?арандаш ар?ылы сызып т?сіреміз. О?ушылар жапсырма ?а?аз бетіне т?сірген ою - ?рнектерін ?айшымен ?иып алады.

Дайындал?ан диск бетіне диоганаль сызы?тарын ж?ргізу ар?ылы центрлік н?ктесін табамыз. Алын?ан оюды диекті? центріне тигізіп, жапсырма ?а?азымызды жапсырамыз.

IV Бекіту.

О?ушыларды? жасал?ан б?ымны? ж?мыстарын тексеру.
С?ра? ?ою ар?ылы т?рбие са?атын бекіту.

?рнектерді? неше т?рлері мен атаулары бар? /360-?а тарта/
Ою-?рнектерді ?андай топтар?а б?луге болады?
Ата-бабаларымыз ою-?рнекті не ?шін ?олдан?ан?
Кімні? жаса?ан заты к?бірек ?найды?
Т?рбие са?аттан ал?ан ?серлерін ?андай?
?зін ?а?аз бетіне емес, мата бетіне т?сіре аласы? ба?

VI ?орытынды.

Міне, ?олдары?да ?здері? істеген заттары? бар. Осы ою-?рнекті ?иып, тігіп, басып ?й ішіне керек заттарды ?шекейлейтін ?йел адамдар, аналар. Олай болса, осы ?з ?олдары?мен істеген заттары?ды кімге сыйлайсындар? Аналар?а. Д?рыс. Ерте? ?йге бар?анда жылы с?здері?мен, ?уанышты к??ілдері?мен аналарына табыстау?а тілек етемін.

?аза? хал?ыны? сай-д?ст?рін ?мытпай, жал?астыру?а ?з ?лестері?ді ?осады деген б?гінгі т?рбиелік са?атымызды ая?таймын.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«оюлар»

Тақырыбы «Ұлттық ою-өрнек түрлері».

Мақсаты:

Білімділік: Оқушыларды ою-өрнек түрлерімен таныстыру, ою-өрнек салу арқылы қолды жаттықтырып, оқушылардың шеберлігін ұштау.

Коррекциялық: Оқушылардың есте сақтау қабілетін шыңдау, ой-өрісін, сөз байлығын, тілін дамыту.

Тәрбиелік: Оқушыларды халқымыздың асыл мұраларын, салт-дәстүрін, өнерін құрметтеуге, ұйымшылдыққа, еңбексүйгіштікке тәрбиелеу.

Түрі: Тәрбие сағаты.

Әдісі: түсіндіру, сұрақ-жауап, жеке және топпен жұмыс.

Пәнаралық байланыс: Музыка, тарих, бейнелеу өнері, математика.

Көрнекіліктер: Ою-өрнек түрлері салынған суреттер жинағы, «Ақсақ құлан» күйі, диск, түрлі-түсті қағаз, қылқалам, желім, қайшы, қарындаш, апликация.

Алдын ала жұмыс: Оқушылар мен ою-орнек үлгілерін салып, оларды қиып, дайын шаблондар жасау, еңбек туралы мақал-мәтел жаттау.

Тәрбие сағатының барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Сұрақтар: кім айтады?

1. Жылдың қай мезгілі?

2. Көктем айларын ата?

3. Қазір көктемнің қай айы?

4.Бұл айда қандай мерекелер бар?

- Бүл көктемнің алғашқы ең жүрекке жылы, мейірімді мерекесі халықаралық әйелдер күні кұтты болсын дей отыра барлығымыз орнымыздан тұрып мына өлең жолдарын бірге айтайық!

Ұлылық бар, даналар бар, мұрат бар,

Шың айтылған қырат бар.

Бірақ оның бәрінен,

Биік тұрған бір күш бар.

Дидарына жерде құштар, күн де құштар,

Ол нәзіктік, мәңгі шуақ, нұры құт.

Сарқылмайтын жылылық,

Ол тіршіліктің қуаты –

Әйел атты – ұлылық.

Мереке құтты болсын !

ІІ. Кіріспе сөз.

Балалар, бүгінгі біздін тақырыбымыз «Ұлттық ою-өрнек түрлері» деп

аталады. Біз бүгін ұлттық ою-өрнек түрлерімен, шығу тегімен танысқалы отырмыз. Ою-өрнек /латынның орнамент – әсемдеу, сәндеу деген сөзінен шыққан/. Қазақтың ою-өрнектерінің түрлері де, атаулары да көп, 360-қа тарта түрлері қарастырылады.

Ою-өрнек өнері ғасырлар бойы қазақ халқының бейнелеу өнерінің жеке

түрі болып келеді. Үй ішінің тұрмысына қажетті заттарды, ұлттық киімдерді, бұйымдарды әшекейлеу үшін қолданған.

ІІІ. Негізгі бөлім.

Ұлттық ою-өрнек туралы мәлімет беру:

Ұлттық ою - өрнектерді төрт топқа бөлген:

- Зооморфтық - жануарларға, малдың денесіне, ізіне байланысты өрнектер;

- Өсімдік бейнелі - жапырақты гүлдер, ағаш, шыршық, жетігүл өрнектер;

-Космогониялық – ай, күн, жұлдыз және аспан әлеміне байланысты өрнектер;

-Геометриялық – ромбылар, иректер, жұлдызшалар, үшбұрыштар және көпбұрыштар.

Жан жануарлар тектес ою - өрнектер.

Қошқар мүйіз – қазақ оюының ең көне түрі. Сырмақ, текемет, алаша, кілем, киіз былғары, сүйек, ағаш, зергерлік бұйымдарының бәрінде кездеседі.

Сыңар мүйіз – кең тараған ою - өрнек үлгісінің бірі. «Қошқар мүйіздің» тек бір жақ сыңарын ғана бейнелейді. Сырмақ, текемет, киім-кешектердің жиегіне істетіледі.

Түйе табан – түйенің басқан ізіндегі қос табаны сияқты дөңгеленіп келетін, S әріпі тәрізді күрделі өрнек. «Табақша өрнек» деп те аталады.

Түйе өркеш – түйенің қос өркешіне ұқсайтын өрнек. Әшекейленетін заттардың жиектеріне көбірек істетіледі.

Қос қанатты – құстың қос қанатын кең жайып ұшқан бейнесіне ұқсайтын өрнек.

2. Гүл – жапырақ өсімдік тектес ою - өрнектер.

Гүл (жауқазын) – барлық гүлдің бірбеткей бейнесін бейнелейтін өрнек.

Көбелек – қанатын еркін жайып, көсіле ұшқан

гүлді көбелектің үлгісіндегі өрнек. Шай

дорбаға, аяққаптарға істетіледі.

3.Космогониялық ою - өрнектер.

Жұлдыз – аспандағы жыпырлаған жұлдыздардың натуралы қалпын бейнелейтін және бес жұлдыздың бейнесіне ұқсайтын өрнек.

4. Геометриялық ою - өрнектер.

Ботакөз – сыртқы пішіні ботаның көзіне ұқсап келетін ромбы тәріздес өрнек.

Қарға тұяқ – қарғаның басқан ізінің үлгісіне ұқсатылып жасалған өрнек. Алаша, кілем тоқуда пайдаланылады.

Тұмарша – үшбұрыш үлгілес болып келетін өрнек. Бұйымдардың жиектерін, ортасын көмкеруде кездеседі.

Әр ою - өрнектің астарында мағына болады. Мысалы: «қошқар мүйіз» оюы молшылықты меңзейді, «ағаш» оюы ынтымақ бірлікті, «ирек» оюы адамның өмір жолы, судың белгісі, «шеңбер» оюы жарық өмір жолы дегенді білдіреді.

2. Сергіту сәті. «Ойнайық та, ойлайық» ойыны.

Шарты: Музыка ойнатылады. Балалардың қолындағы ою үлгісі бір-біріне беріліп отырады. Музыка тоқтаған кезде, ою-үлгісі қай баланың қолында қалып койса, сол бала еңбек туралы мақал-мәтел айтуы тиіс.

3. Сарамандық жұмыс.

Өткенді еске алып, ойға толам,

Сұрыптап тезге салып, көп ойланам,

Ой түбіне жете алмай титықтасам,

Қолыма қайшы алып, ою оям – деп Бауыржан Момышұлы атамыз айтқандай біз де келесі сарамандық жұмыс бөліміне көшеміз.

Оюдың жапсырылған макетін оқушыларға таныстыру. Оқушылар

қолмен ұстап таниды, тамашалайды, қызыға қарап тезірек үйренгілері келеді.

Қауыпсіздік ережесін айтып кету.

Төртқұлақ - өрнектің ортасы жіліншік өрнегі тектес болып келетін, төрт тармағына мүйіз өрнегі қондырылған ең көне ою - өрнек түріне жатады.

Ақ қағаздан қайшымен қиып алған ою - өрнектің шаблонын әртүсті жапсырма қағаз бетіне қойып, қарандаш арқылы сызып түсіреміз. Оқушылар жапсырма қағаз бетіне түсірген ою - өрнектерін қайшымен қиып алады.

Дайындалған диск бетіне диоганаль сызықтарын жүргізу арқылы центрлік нүктесін табамыз. Алынған оюды диектің центріне тигізіп, жапсырма қағазымызды жапсырамыз.

IV Бекіту.

Оқушылардың жасалған бұымның жұмыстарын тексеру.
Сұрақ қою арқылы тәрбие сағатын бекіту.

Өрнектердің неше түрлері мен атаулары бар? /360-қа тарта/
Ою-өрнектерді қандай топтарға бөлуге болады?
Ата-бабаларымыз ою-өрнекті не үшін қолданған?
Кімнің жасаған заты көбірек ұнайды?
Тәрбие сағаттан алған әсерлерін қандай?
Өзін қағаз бетіне емес, мата бетіне түсіре аласың ба?

VI Қорытынды.

Міне, қолдарыңда өздерің істеген заттарың бар. Осы ою-өрнекті қиып, тігіп, басып үй ішіне керек заттарды әшекейлейтін әйел адамдар, аналар. Олай болса, осы өз қолдарыңмен істеген заттарыңды кімге сыйлайсындар? Аналарға. Дұрыс. Ертең үйге барғанда жылы сөздеріңмен, қуанышты көңілдеріңмен аналарына табыстауға тілек етемін.

Қазақ халқының сай-дәстүрін ұмытпай, жалғастыруға өз үлестеріңді қосады деген оймен бүгінгі тәрбиелік сағатымызды аяқтаймын.