Кілем тоқу. Гобелен. Қазіргі кілем үлгілері.

Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі:Сәндік қолданбалы өнер

Күні: 9.09.

Сынып: 9

Сабақ 2

Уақыт: 40 минут

Мұғалімнің аты-жөні:Уразалиева А.А.

Сабақ тақырыбы

Кілем тоқу. Гобелен. Қазіргі кілемдер үлгілері

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)

9.1.6.4 шығармашылық жұмыстар жасау үшін әр түрлі технологиялар мен өнер материалдарын қолдану бойынша өзіндік (оригиналды) шешімдерді ұсыну

Сабақ мақсаттары

Барлық оқушылыр:Гобелен өнері туралы түсінік алады, оның шығу тарихын біле отырып, тоқылу технологиясын үйренеді. Оқушыларды қазіргі заман талабына сай қолөнер бұйымын жасауды үйреніп, ізденімпаздыққа, шығармашылыққа, өздігінен ойлау қабілеттерін және саусақ қимылдарының шеберлігі дамиды. Оқушылар ұқыптылыққа, іскерлікке, ұлттық дәстүрді білуге, шеберлікке, әсемдікті сезіне білуге, шыдамдылыққа, өз бетінше жұмысты орындауға тәрбиеленеді

Оқушылардың басым бөлігі: Гобелен өнері туралы түсінік алады, тоқылу технологиясын үйренеді. Оқушыларды қазіргі заман талабына сай қолөнер бұйымын жасауды үйреніп, саусақ қимылдарының шеберлігі дамиды. Оқушылар ұқыптылыққа, іскерлікке, өз бетінше жұмысты орындауға тәрбиеленеді

Кейбір оқушылар: Гобеленнің шығу тарихын біле отырып, тоқылу технологиясын үйренеді. Оқушыларды ізденімпаздыққа, шығармашылыққа, өздігінен ойлау қабілеттерін және саусақ қимылдарының шеберлігі дамиды. Ұлттық дәстүрді білуге, шеберлікке, әсемдікті сезіне білуге, шыдамдылыққа, өз бетінше жұмысты орындауға тәрбиеленеді

Бағалау критерийлері

Оқушылар топтық жұмыс жасайды.

• Кілем тоқуға арналған құрал-жабдықтарды біледі;

• Кілем тоқуға арналған материалдарды, шикізаттарды біледі;

• Кілем тоқу технологиясын түсінеді;

Тілдікмақсаттар

Гобелен, кілемше, Франция, Италия, Испания, Германия елдерінде дамып, кейін  Ресей, Балтық бойы, Кавказ елі

Кілем тоқу материалдары мен құрал-жабдықтары

Глоссари:

Кілем — әсемдік үшін, сондай-ақ үйдің жылылығын сақтау, дыбысты бәсеңдету үшін пайдаланылатын түрлі-түсті ою-өрнек салып тоқылған бұйым. Кілем бір немесе бірнеше қабатты, түкті немесе тықыр болып келеді. Түкті кілем бірнеше қабаттан тұрады. Мұндай кілемнің негізі және арқауы жекеленген жіптерден, бірақ бір-біріне тығыз орналасқан түйіндерден тұрады. Жіптердің ұшы біркелкі қырқылғаннан кейін пайда болатын қалың түк мұндай түйіндерді көрсетпей жауып тұрады.

Терминдер: тоқу, теру, кілем, дәстүрлі, тоқыма жіптері, қондырғы (станок).

Құндылықтарды

Дарыту

Зерттеу, практикалықжұмысжасаубарысындаоқушыларбір-біріменынтымақтастыққарым-қатынастажұмысжасайды, өздерін және өз жұмыстарын алға жылжыту мақсатында еңбектенеді, ізденеді, өзара бағалау кезінде шыншылдық құндылығы артады.

Жаһандық

Азаматтық

Кілем тоқу өнерін зерттеу барысында, материалдармен, құрал-жабдықтарды анықтау кезінде әлемдік кілем тоқу технологиясымен танысады, ұқсастықтарын табады.

Пәнаралықбайланыстар

Тарих, физика, геометрия.

Мысалы, Кілем тарихымен, түрлерімен танысқанда тарих пәніне, қажетті құрал-жабдықтары яғни тоқыма жіптерін бояу үшін қолданылатын бояғыш заттарды анықтау үшін физика пәніне, кілем, алашаға салынатын ою-өрнектер, нақыштар тепе-тең түсу үшін геометрия піндерімен байланыстыруға болады.

АКТ қолданудағдылары

Кілем, алаша, гобелен өнерін зерттеу, мәлімет жинақтау үшін интернет желісін пайдалану (бейнежазбалар, презентациялар, слайдтар көрсету т.б), фотосуреттер көру.

Бастапқы білім

Кілем тоқу өнерін, тарихын, түрлерін біледі.

Сабақбарысы

Сабақтыңжоспарланғанкезеңдері

Сабақтағыжоспарланғаніс-әрекет

Ресурстар

Сабақтың басы

«Мозаика»

белсенді әдісі

5 минут

Презентация

5 минут

Зерттеу жұмысы

Тапсырма

15 минут

Дескриптор

Таныстырылым жасау

Бейнебаян

10 минут

Өзара бағалау

Кері байланыс

5 минут

«сұхбат» әдісі

Сабақты қорытындылау

Үйге тапсырма

Оқушылармен амандасу, шаттық шеңберін құру, тілек айту.Түске бөлу арқылы топқа бөлу, Ақ, Жасыл, Қызыл.

Әркімге керек қолөнер.Он саусаққа, он өнер.
Түгел болар дүниең.Біліп алсаң оны егер.

Өткенді пысықтау. «Кір жаю» әдісі

Топтық жұмыс.

«Ақ» тобы Кілемнің қандай түрлерін білесіңдер?

«Жасыл» Кілем тоқуға арналған құрал-жабдықтарды ата? «Қызыл» Тықыр кілем тоқудың технологиясы?

3.Ой қозғау.Слайд көрсету. Сұрақтарға жауап береу. – Суретерде не бейнеленген? Қалайойлайсың?

Сабақтың тақырыбы мен мақсатын таныстыру.

Топқа біріктірген соң оқушыларға жетелеуші сұрақтар қойылады.

1. Суреттен не байқадыңыздар?

2. Бұл заттар не үшін қажет деп ойлайсыздар?

3. Бүгінгі сабаққа қандай қатысы бар?

Оқушылардан жауаптар ала отырып бүгінгі сабақтың тақырыбын анықтаймыз.

Тақырып анықталған соң оқушыларға сабақтың оқу мақсаттары таныстырылады.

Кілем – үй жасауы деп санаймыз, оны жерге төсеуге, қабырғаға ілуге болады және кілем иірілген тоқыма жіппен тоқылады. Кілем - сәндік қолданбалы өнер түріне жатқызамыз және шалу әдісімен тоқылады.
Кілем түкті және түксіз болып бөлінеді. Түк салып тоқу өнері көбінесе Қызылорда, Торғай, Қостанай, Шымкент өңірлерінде жақсы дамыған.

Гобелен –суретті, түксіз, қабырғаға ілінетін және жерге төселетін кілем, яғни қолмен тоқылған кескіндеме. Гобелен – сәндік қолданбалы өнер түріне жатады.
Гобелен өнерінің шығу тарихы 20-шы ғасырдың басынан басталады. Гобелен дербес суретшілік өнер туындысы ретінде алғаш Франция, Италия, Испания, Германия елдерінде дамып, кейін Ресей, Балтық бойы, Кавказға кең тараған ертеден келе жатқан алаша, тықыр кілем тоқу өнері гобеленнің қазақ халқының дәстүрлі қолөнеріне жат емес.
Гобеленнің отаны – Франция. Сонау орта ғасырларда өмір сүрген ағайынды Гобелендер негізін салғандықтан, солардың есімімен аталатын осы бір өнер түрінің қазақ жерінде жылы қабылданып, тез таралуы – бізде негіздің барлығынан. Ол қандай негіз? Гобеленге қараңыз да, қазақтың тақыр кілемімен салыстырыңыз. Еш айырмасы жоқ. Айырмасы – тек француздар ертерек қимылдап, оны өздерінің өнерлері, бренд ретінде қалыптастыра алғандығында. Егер оны өзімізге сіңіріп алғымыз келсе, гобеленді «алашаның заманауи түрі» деп санауымыз қажет.
Түкті кілемді тоқу барысында тоқу мәнеріндегідей техниканы қолдана отырып, сол түктерді кейбір жерлерде 10-15мм-дей ұзындықта қалдырып, кей жерлерінде тақырлай қысқартып үйлестіріледі. Жалпы гобелен тоқу үлкен сезімталдықты талап етеді.
Түкті кілем негізін құру үшін станок болу керек. Станок ағаштан жасалынады. Гобелен өнері оқушыларды әсемдікті, сұлулықты түсінуге, биік адамгершілік қасиеттерін тәрбиелейді, олардың ой-өрісін, рухани байлығын дамытады.
Халқымыздың көне мәдениетін әр сабақ жіпке сыйғызып, бүгінгі заманға жеткізуде гобелен өнерінің де үлесі жыл санап артып келе жатыр.

Қазақ гобеленінің негізін қалаған марқұм суретші Құрасбек Тыныбеков десек, қазақ қыздарының ішінен осы салаға тұңғыш сара жол салған – Бәтима Зәуірбекова. «Ана», «Дала мадоннасы», «Сәукеле киген қыз», «Ұзату», «Күту» сынды туындылардың авторы.
Гобелен өнерінің дамуына ерекше үлес қосқан Қазақстанда суретшілер қатарына:
• Қ.Тыныбеков,
• Б.Зәуірбекова,
• И.Ярема,
• Ә.Бапанов, С.Бапанова,
• Қ.Жұбаниязова,
• А.Ихонова,
• Н.Павленко т.б.атауға болады.
Гобелен кілемі – сәндік бұйым. Оны қазіргі кезде тәжірибелі суретшілер қолға алып, жаңа өрнекпен тоқуда. Гобелен кілемінде белгілі бір тақырып бойынша қайталанбас суреттер көрініс береді, оның жай кілемдерден айырмашылығы суреті мен колориттік түстерінде.

Гобелен тоқу үшін:
1. Гобеленші-суретші алдымен тоқылмақшы гобеленнің суретін кіші қағазға түсіріп алады.
2. Гобеленші-бояушы суреттегі түрлі-түстерге сәйкес жіптерді алу үшін ақ жіптерді әр түрлі гүлдердің жапырақтарын, тамырларын, ағаш қабықтарын пайдаланып бояйды.
3. Гобеленші-картоньер кіші қагаздағы суретті тоқылмақшы гобелен елшеміндей картонға бояулы етіп салады.
4. Гобеленші-тоқымашы салған суреті бойынша кілемді тоқиды.

Сарамандық жұмыс.

• Жұмыс киімін киеміз;

• Кергішті үстел бетіне дұрыс орналастыру;

• Ине ұстау кезінде инені оң қолыңмен ұста;

• Қайшыны құрбыңа үшкір жағымен ұсынба;

• Алдымен кергішті алдымызға алып, негізгі жіпті бос тастап, ұшын инеден өткізіп, дұрыс отырамыз;

• Тоқылу әдісі кергіш бетінде оңнаң солға қарай жүргізу арқылы және солдан оңға қарай жүргізу апқылы орындалады;

• Тоқылу әдісінің арақашықтығы 3-4мм болады;

• Тоқылу әдісінде жіптер мата бетін толық жауып, суретті нақтылай тоқу керек.

Оқушылар құрастырылған суреттер бойынша топта жұмыс жасайды.

Тапсырма:

Сурет бойынша кілем тоқуға арналған құрал-жабдықтар мен материалдарды анықтаңыздар, қондырғының яғни белағаштың (станок) түрлерін зерттеңіздер.

Дескриптор:

• Кілем тоқуға арналған құрал-жабдықтарды анықтай алады;

• Қондырғының (станок) түрлерін біледі;

• Қажетті шикізаттарды біледі;

• Флипчартқа сызба ретінде зерттеу жұмысын орындай алады;

• Таныстырылым жасай алады.

Оқушылар зерттеу жұмыстарын бастайды. Топта өзара роль бөлісіп алады, мысалы мәлімет іздейтін адам, флипчартқа сызба, суретті салатын адам, спикер яғни таныстырылым жасайтын адам. Роль бөлісу оқушылардың жұмыстарын жеңілдететінін, нәтижелі жұмыс шығатынын мұғалім айтып өтеді. Мәлімет іздеген адам топ ішінде міндетті түрде ақпарат бөлісуі қажет.

Зерттеуді аяқтаған топ қол шапалақтап белгі береді және таныстырылым жасайды.

Таныстырылым жасап болған соң мұғалім кілем тоқуға арналған құрал-жабдықтар туралы слайдтарды және бейнебаян көрсетеді. Мұндағы мақсат оқушылар тапсырманы толық орындағандығын, зерттеуді толық жасағандығын анықтау, оқушылар бір-бірлерін шынайы, әділ бағалау болып табылады.

Тыңдап отырған оқушыларға өзара бағалау жүргізу үшін бағалау парақшасы беріледі.

Оқушылар дескриптор бойынша өзара бағалау жүргізеді.

Оқушылар таныстырылым жасап, бағалау жүргізіп болған соң сұхбат арқылы кері байланыс алынады. Бір оқушының қолына микрофон ретінде маркер беріледі. Бүгінгі тақырып бойынша бір-бірлеріне сұхбат жүргізу арқылы кері байланыс алынады.

Сабақты бекіту.
1.Гобелен өнерінің шығу тарихы қай ғасырдан басталады?
2.Гобелен дегеніміз не?
3. Гобелен атауы қай елден шыққан?
4. Гобеленнің кілемнен айырмашылығы неде?
5. Құрасбек Тыныбековтың өмір сүрген жылдары?
7.Ең алғашқы гобеленші қазақ қыз?

Рефлексия

«Аяқталмаған  сөйлемдер» әдісі

Мен бүгін білдім....

Мен бүгін сезіндім..

Мен келесі сабақта білгім келеді..............

3-7 слайдтар

Бейнебаян

https://www.youtube.com/results?search_query=%D0%BA%D1%96%D0%BB%D0%B5%D0%BC+%D1%82%D0%BE%D2%9B%D1%83+%D2%9B%D2%B1%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%8B

Саралап оқыту

Бағалау – оқушылардың материалды меңгеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлайсыз?

Денсаулық және қауіпсіздік техникасының сақталуы

Зерттеу жұмысыкезінде дифферениациялық тапсырманы оқушылар өздері таңдап алады. Таныстырылым түріне қарай яғни электронды презентация жасайды немесе флипчартқа сызба ретінде сызып таныстырады.

Өзара бағалау

«Басбармақ» әдісі

Практикалық жұмыс барысына құрал-саймандарды қолданғанда сақ болу, пышақты жоғары көтермеу, сызғыштарды, циркуль т.б. заттарды лақтырмай ұқыпты ұстау, қолөнер бұйымдарымен ноутбуктарды қолданғанда қауіпсіз пайдалану және сақтау.

Сабақ бойынша рефлексия

Бұл бөлімді сабақ туралы өз пікіріңізді білдіру үшін пайдаланыңыз. Өз сабағыңыз туралы сол жақ бағанда берілген сұрақтарға жауап беріңіз.