Бисер то?у технологиясы

Алматы облысы Кербұлақ ауданы

Жоламан орта мектебі мектепке дейінгі шағын орталығының КММ

Сабақтың тақырыбы: Бисер тоқу технологиясы

Технология пән мұғалімі: Иланова.Кулянда Аскаровна

Бүгінгі таңда халықтың дәстүрлі өнерін қайта жаңғыртып,

дүниетанымдық, эстетикалық тәлім- тәрбие беру

Бисер тоқудағы білімін жүйелендіру, шеберлік деңгейін арттыру арқылы әсемдік пен сұлулықты бағалай білуге үйрету.

Мазмұны :

1 . Кіріспе

2. Негізгі бөлім

2.1 Бисердің шығу тарихы

2.2 Бисер түрлері

2.3 Бисермен жұмыс істеу

2.4 Бисермен кестелеу

• Қорытынды
• Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе

Қазақстан Республикасының Президенті

Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауындағы “Мәдени мұра” бағдарламасындағы мақсаттардың бірі- “халықтың орасан мол мәдени мұрасын, соның ішінде осы заманғы ұлттық мәдениетін, фольклорын, дәстүрлері мен салттарын зерделеудің біртұтас жүйесін жасау”. Өйткені жасөспірімдердің ұлттық мәдениет пен дәстүрлердің негіздерін меңгергенде ғана жалпы адамзаттық мұраларды игеріп, дүниеге көзқарасы, озық ойлау жүйесі қалыптасатыны анық.

2.Бисердің шығу тарихы

Бисер тоқу өнері ертеде кеңінен тарап, танылып келе жатқан халық шығармашылығының және әшекей бұйымдар дайындаудың бір түрі. Бисермен жай суреттерден бастап өте күрделі түрлі-түсті жұмыстар жасауға (тоқуға), алқа, тұмарша, шаш буғыш, сырға, білезік, белдік, сөмкелерді де әшекейлеп тоқуға болады, сонымен қатар ойыншақтар да тоқуға болады. Қолдан жасалатын бисер моншақтары Ресейде, шет елдерде өте жоғары бағаланады. Нақ осы кезде халық шығармашылығының осы түрі жаңа өрлеу үстінде, дамудың сатысында.

Кейбір деректер бойынша әйнектің отаны Ежелгі Египет болған. Әйнектен жасалған моншақтар, амулет, ыдыс-аяқтар б.з.д. ХІ ғасыр ескерткіштерінен табылған. Әйнек массаға кобальт, мыс, марганец қосу арқылы египеттіктер көгілдір, жасыл, алқызыл түсті әйнек алған. Мұндай әшекейлерді еркектер де, әйелдер де ақ түсті киіммен таққан екен. Ең алғаш бисер атауы дәл осы Египет елімен байланысты. Оның атауы арабтың “бусра” немесе “бусер” деген сөзінен шыққан – жасалған маржан. Рим Империясы Египет елін басып алғанда әйнек өндіру Рим еліне өтіп, империя құлағаннан кейін Византияға өтеді. Ал Константинопольді түрік жауынгерлері жаулап алған соң әйнек өндіруші шеберлер жан-жаққа тарап, әлемге бисер атауы әйгілі бола бастады.

3. Бисер түрлері

Бисер - ұсақ моншақтарға берілетін жалпы түсінік. Стекулярус - ұзындығы 3мм түтікше тәріздес сумоншақтың түрі. Фурнитура - қосымша көмекші материалдар (түйме, ілгек, жіптер, композиция) Композиция - бірнеше заттың көркем жиынтығы және құрастыру Бисер түріне қарай былай бөлінеді  1. Ұсақ, түрлі-түсті моншақтар 2. Стеклярус  3. Рубка  Бисер тоқудың әдістері: 1. Параллель тоқу 2. Тігінен тоқу 3. Айналдыра тоқу 

Пластмассадан, әйнектен, інжу-маржаннан жасалған түрлі –түсті ұсақ моншақтарды бисер деп атайды.

МАҒЫНАНЫ АШУ

Бисердің түрлері

Домалақ Сопақ Таяқша

1. Ұсақ, түрлі-түсті моншақтар 2. Стеклярус  3. Рубка  

Шыны Керамика

Бисерді неден жасайды

Хрусталь Металл

9 . Бисермен жасалынатын б ұй ымдар

  4.Бисермен жұмыс істеу   Бисер таңдау-үлкен жұмыс.Олардың өлшемдері,түстері әр алуан.Сондықтан тігілетін бұйымға байланысты бисердің қандай түрін қанша мөлшерде алуды,қандай түсті таңдай білу керек.  Бисер тоқу өнері ертеде кеңінен таралып келе жатқан халық шығармашылығының және әшекей бұйымдар дайындаудың бір түрі.  Бисермен жай суреттен бастап өте күрделі түрлі түсті жұмыстар жасауға.алқа,тұмарша,сырға,білезік,сөмкелерді де әшекейлеп тоқуға болады,сонымен қатар ойыншықтар да тоқуға болады. 

5.Бисермен кестелеу Кесте – қазақ халқының қолөнерінің ерекше түрінің бірі. Қолмен кестелеп тігу – өте көне заманнан келе жатқан қолданбалы өнер түрі. Қолданбалы өнер – көптеген елдердің шеберлерінің, суретшілерінің шығармашылық жемісі Ол киімдерді, интерьерді әшекейлеу нәтижесінде кісінің көңіл - күйін көтереді. Қол кестесі бұйымдарына тұтынушылар сұрасының өсу бұйымдардың түрлерін көбейтуге, оның сәндігін түрлендіруге және кестелеудің әдістерін көбейтуге көмектеседі.

Кесте тігу үшін қолданылатын құрал - саймандар : Кергіштер – кесте тігушінің негізгі құралы. Ол матаны керіп ұстайды және оны зақымдалудан сақтайды. Кергіштер дөңгелек болады. Ол бірінің ішіне бірі кіретін екі дөңгелектен тұрады. Оны ағаштан, пластамассадан, резеңкеден және металдан дайындайды. Инелер – мата қалыңдығы мен жіптің жуандығына қарап таңдалады. Қайшылар – жіптің ұшын қию үшін қайтқы қайшылар, оралған жіпті қию және жіпті тегістеу үшін орташа қайшы қолданылады. Жіптер – кестелеу үшін табиғи, жасанды, синтетикалық және аралас жіптер, ирис, мулине т. б. жіп түрлері қолданылады. Калька – бұл мөлдір ақ қағаз. Калька түпнұсқа суреттің көшірмесін жасау үшін қолданылады. Ал калькадан суретті сатаға көшіру үшін көшіргіш қағаз пайдаланылады. Өрнек құрастыру үшін милиметрлік қағаз қолданылады. Кестелеуге арналған материалдар – канва, тегіс боялған мата.

6.Бисермен то қу

Тоқу әдісі қиын емес. Оқушылар оны оңай игере алады. Жұмыс істеу үшін бізге қарапайым төртбұрышты станок керек. Оны оңай жасап алуға болады

Бисермен жұмыс жасаудағы ең қажетті процесс- шынжырлап тоқу. Ол бисермен жұмыстың ең негізгі процессі болып саналады. Онсыз бисермен жұмыстың ең қарапйым түрі де жүрмейді. Оның екі түрі бар. Біріншісі, бір жіпке шынжырлар тізу; екіншісі, бірнеше жіпке шынжырлап тізу.

Қазақ зергерлері көбінесе қыз-келіншектердің ажарын ашатын, сұлу етіп көрсететін зергерлік бұйымдар жасаған. Сол зергерлік бұйымдардың сәнін келтіруге моншақтарды кеңінен қолданған. Атап айтсақ, әйел бас киіміне тағатын үлкен моншақ маржанды – былқылдақ, сәукеленің екі жағынан кеудеге төгіліп тұратын моншақтарды – жырға деп атаған. Шолпы, шашбаудағы алтын, күмістен жасаған зергерлік бағалы бұйымдарды тізілген моншақтармен өзара қосып әшекейлеген. Алқаны сумоншақтан, алтын, күмістен соғып, домалақтап, асыл тастардан тізіп, салпыншақ етіп жасайды.

Алқаның бөлшектерінің атауы:

• Алақан – алқаның ортаңғы негізгі бөлігі, тақтасы;
• Аяқ – алқаның салпыншағы;
• Тойнақ – алқаның екі ұшын біріктіретін топса.

Алқаның атаулары

Алқаны қандай материалдан жасағанына байланысты: лағыл (рубин), маржан (коралл), меруерт (жемчуг) алқалар деп атайды.

рубин

коралл

жемчуг

«Меруерт» алқасын бисермен тоқу.

Қауіпсіздік ережелері:

Қайшыны жолдасыңа үшкір ұшымен берме

Қайшыны арнаулы қобдишаға сақтау керек.

Инені жұмыс істегенде оймақ киген дұрыс

Инені киімге қыстыруға болмайды.

Инені тістеп ауызға салуға болмайды.

Тот басқан инемен жұмыс жасауға болмайды.

Моншақтар шашылып кетпес үшін оларды бөлек жайпақ

ыдыстарда немесе қорапшаларда ұстаған жөн.

Бисермен бұйым тоқу кезінде бисерлер домалап шашылып

кетпес үшін, бисерді түкті матаның үстіне төккен дұрыс.

Алқа тоқу технологиясы

Нұсқау карта бойынша жұмыс жасау.

Қортынды

Бисер тігу барысында мына қағиданы ұстануға болады: “Қажетті затты дұрыс істегенде ғана қажетті нәтижеге жетуге болады”. Яғни баланың бисерді кестелеп тігуге деген қызығушылығын арттыра отырып, өз жұмысының әдемі, ұқыпты болып шығуына әсерлету. Кәсіптік мамандыққа даярлаудың мазмұны ғылым, техника мен өндірістің жетістігіне сәйкес үнемі жаңарып, іске асып отыратыны және бұл мазмұнды меңгерту политехникалық негізде ғана іске асырылуын ғылыми теориялық және өндірістік – практикалық тұрғыдан баланың күнделікті ісіне айналдыруға болады.

Пайдаланылғын әдебиеттер

• Беляева Л.Д. Русское бисерное шитье.-Петербург.
• Ибрагимова Г.С. Моншақпен кестелеу өнері. //Мектептегі технология.-2005.-№9.-29б
• Литвинец Э.Н. Изготовление украшений из бисер и стекляруса”: методич. Пособие.-Москва, 1984
• Каланокова М.В. Панно из бисера //Технология в школе.-2005.-№9.-44-48б
• Нұрбекова С. Бисер тоқу //Мектептегі технология.-2005.-№1.-18-20б
• Т.П. Чимпоеш. “Плетение “фенечек” из бисера и ткани”. Ростов-на Дону, 2004