Тілім-тірегім

«Тілім - тірегім» интеллектуалды ойыны

Мақсаты:

1. Оқушыларды өз ана тілінің қадір-қасиетін біліп, өз ана тілінің көркемдігінм сезініп, сөз құдіретін түсініп, оның адам өміріндегі маңызын ұғуға үйрету;

2. Тіл әуезділігін, көркемдігін, байлығын, шешендігін көрсететін нақыл сөздер, мақал-мәтелдер арқылы оқушы дүниетанымын, ой-өрісін дамыту;

3. Тіл тазалығын сақтау, мәдениетті сөйлеу, шешендік өнерді өнерді оқушы бойына сіңіре отыра, ана тіліне сүйіспешілігін қалыптастыру, мемлекеттік тіл мәртебесін көтеру үшін атсалысуға шақыру.

Көрнекілігі: Жалаушалар, мадақтау қағаздары, презентациялар, слайдтар

Мұғалімнің сөзі:

• Ана тілі – атаңның, анаңның тілі, туған халқыңның тілі. Ана сүтіндей бойымызға біртіндеп сіңіреміз. Өнерлі, білімді, мәдениетті қоғамның белсенді азаматы болуды біз тіл арқылы үйренеміз. Жеке бір адам ұлт тілін жасай алмайды. Тіл бүкіл халықтың игілігі, халықпен бірге жасап, бірге дамиды. Ол әр халықтың жазуы жоқта кітабы, мектебі жоқта ұстазы болған. Әр азамат өз ойын ана тілінде білдіріп, білімнің жемісін сол тілде таратады, шығармасын ана тілінде жазып қалдырады. Халықтың тарихта қалуы тіліне байланысты. Тіл халықтың жаны, сәні, дәлірек айтқанда, тұтастай кескін – келбеті. Адамды мұратқа жеткізетін тіл мен ата-дәстүрі.

Олай болса, «Тарихымның шежірелі дастаны, Тілім менің – тірлігімнің бастауы» пән апталығы аясында өткізіліп отырылған 5-сынып оқушылары арасындағы «Тілім - тірегім» атты интеллектуалды ойынына қош келдіңіздер!

Біздің 5 «А» сыныбы бүгінгі ойынның шымылдығын өздерінің тамаша күйлерімен ашпақ, ендеше күй тыңдайық!

Оқушылар күй орындайды.

• Құрметті оқушылар, бүгін біз 2 топ: «Тапқырлар», «Білімділер» қазақ тілі еліне сапар шегеміз. Алдымыздан бірнеше бөлімдер кездеседі. Ондағы тапсырмаларды дұрыс орындаған топ мүшелеріне ойын атынан арнайы сый бар. Әділ қазылар алқасын сайлау.

1. «Сәлем – сөзді патшасы» деп, сөздің төресі танысу деп білген. Олай болса, әр топ өздерін таныстырып өтсін. (таныстыру)

2. «Мақал – сөздің мәйегі» бөлімі. Халқымыз сөйлеген сөзін астарлап, мақал-мәтелмен, шақышына келтіре сөйлеген – дана халық. Халықтың даналығы – шешендігінде. Ал шешендіктің бір түрі мақал-мәтелдерді жатқа айту. Келесі кезеңімізде мақалдың басы айтылады, жалғасын топ мүшелері табу керек. Мақал-мәтелдерді жалғастыр:

1-топқа:

Тіземнен сүріндірсең, сүріндір .................. (тілімнен сүріндірме)

Тіл – буынсыз, .............................................. (ой түпсіз)

Тіл қаруы – сөз, .................................. (сөз қаруы - ой)

Ат жүйрігі асқа, ................................. (тіл жүйрігі басқа)

Жақсы байқап сөйлейді, .......................... (жаман шайқап сөйлейді)

Ақынның тілі қылыштан өткір, ............... (қылдан нәзік)

2-топқа

Ат айналып иесін табар, ........................ (сөз айналып жүйесін табар)

Бас кеспек болса да, ....................... (тіл еттен өтеді)

Артында баласы қалса, көзі қалды де, ................... (артында сөзі қалса, өзі қалды де)

Шешендік күші - ............... (шындықта)

Ала сөйлеп, ұлыққа жаққанша ......................... (адал сөйлеп, жұртқа жақ)

1. «Ойлан тап» ойыны

А) БЕТ, ҚОЛ, КӨЗ, ОТ, ШАШ, МОНШАҚ-СУРЕТТЕР (СЛАЙД) (бетінен оты шығу, көз қорқақ, қол батыр, ойыннан от шығу, ит өлген жер)

Ә) Тілдік бөлшектерді үлкеннен кішісіне қарай ретімен жаз (слайд): мәтін, буын, дыбыс, сөз тіркесі, сөз, сөйлем.

4. «Сөз тіркесі – тіл байлығы» бөлімі

Тұрақты сөз тіркестерінің мәнін аш:

1-топқа

Қара қылды қақ жару (әділ)

Аузына құм құйылды (үндемеу)

Тайға таңба басқандай (анық)

Көзге түртсе көргісіз (қараңғы)

Тонның ішкі бауындай (тату)

Жарғақ құлағы жастыққа тимей (мазасыздану)

Күн тигізбей өсірген (мәпелеу)

2-топқа

Жер қаптыру (алдау)

Екі езуі құлағына жетті (қуанды)

Жігері құм болды (жасу, тауы шағылды)

Жүзіктің көзінен өткендей (сұлу)

Жүрегінің түгі бар (батыр)

Жағына пышақ жанығандай (арық)

Ит терісін басына қаптау (ұрсу)

5.»Білімдінің күні жарық»

Жалпы сұрақтар (әдебиет, тіл, Қазақстан тарихы)

6. «Сөз мерген» бөлімі.

«Тәуелсіздік», «Қазақстан» сөздерінен сөз тудыру.

7. «Шешеннің тілі ортақ» бөлімі. Әр топ өз шешендіктерін ортаға салады.

1-топқа:

«Тілден артқы қазына жоқ, артық қасиет жоқ»

Н.Ә.Назарбаев

Сондықтан .. (өз пікірлерін айту, жалғастыру)

2-топқа:

«Тіліміз бұзылмай сақталуын тілесек, өзгелерше әуелі өз тілімізбен оқытып, сонан соң басқаша оқыту тиіс».

Ахмет Байтұрсынұлы

Сондықтан ... (өз пікірлерін айту, жалғастыру)

Көрермендермен жұмыс: 7 әзіл сұрақтар

1. Тауық түс көре ме?

2. Түйеге жұрнақ жалғанса болады?

3. Жұрнақсызда жұрнақ бар ма?

4. Адамда арқау бар ма?

5. Қандай тауыққа бәрі тары?

6. Айнаға қай кезде өкпелеуге болмайды?

7. Қандай кілт аспанда болады?

Әділқазылар өз бағаларын береді.

Қорытынды: оқушыларға сөз беріледі.

Мұғалім:

• Тіл – қасиетті, құдіретті, киелі. Бұл қасиеттер бойға ананың ақ сүтімен дариды. Тіл өшпейді, қандай қиындықта да тіл өз ұрпағының қанына, жанына өз ұрығын егіп, өміршең күй кеше береді.

Ендеше, балалар, қасиетті де, құддіреттті, тірегіміз – қазақ тілімзіді құрметтеп, оның мәңгі жасауына өз үлесімізді қосып жүрейік, киелі қазақ елінің ұрпақтары!