Урок беларускай мовы ў 9 класе

Урок беларускай мовы ў 9 класе.

Тэма урока: узаемасувязь сінтаксісу, лексікі і марфалогіі. Паўтарэнне. Сказы з адасобленымі членамі, знакі прыпынку.

Месца ўрока ў межах праграмы, тэмы: другі ўрок у раздзеле “Падагульненне і сістэматызацыя вывучанага за год” (пасля паўтарэння “Сінтаксіса як раздзела граматыкі”).

Мэта: стварыць на ўроку ўмовы для лагічнага пераходу ад адпрацоўкі моўнага тэарэтычнага матэрыялу да запатрабаванасці творчага патэнцыялу асобы, умовы для асобаснагаросту кожнага суб’екта навучання.

Задычы:

адукацыйная:

• садзейнічаць выяўленню кожным вучнем асабістых прабелаў у ведах па тэмах раздзелаў “Лексіка”, “Марфалогія”, “Сінтаксіс”, “Адасобленыя члены сказа”, “Знакі прыпынку ў сказах з адасобленымі акалічнасцямі”;

• стварыць умовы кожнаму вучню для карэкцыі ведаў па праблемнай тэме;

• садзейнічаць фарміраванню ўменняў выказваць сваё меркаванне, рабіць вывады.

развіваючыя:

• стварыць умовы для развіцця лагічнага аналітычнага мыслення, для развіцця самакантролю, самаарганізацыі, самааналізу.

выхаваўчая:

• садзейнічаць развіццю светапогляднай пазіцыі пры звароце да лексічнай тэмы ўрока;

• садзейнічаць фарміраванню навыкаў культуры маўлення.

Тып урока: урок паўтарэння і карэкцыі ведаў.

Абсталяванне, неабходныя матэрыялы:

Камп’ютары з падключаным праграмным забеспячэннем, вучэбна-метадычны комплекс да ўрока, канверты з карэкцыйнымі наборамі для онлайн-тэсціравання.

Ход урока

1. Арганізацыйны момант.

Добрыдзень яшчэ раз, дзеці. Сёння ў нас не зусім звычайны ўрок, бо на ім прысутнічаюць госці. Таму ад вас патрабуецца добры настрой, уменне разважаці і, канечне ж запас ведаў. А ад гасцей мы чакаем падтрымкі.

Эпіграфы: Гаварыць нельга маўчаць.

Любить нельзя использовать.

A woman without her man is nothin.

(Жанчына: без яе мужчына - нішто.

Жанчына, без свайго мужчыны нішто.)

• Звернемся да эпіграфаў, зачытаем (услых).

• Ці аднолькавае прачытанне? Ад чаго залежыць?

• Ці ведаеце, як называюцца ў маўленні такія выразы? (лексічная праца) Амфібалія- з грэцкай мовы –двухсэнсоўнасць.

• Што яшчэ ўплывае на непаразуменні ў маўленні (няведанне літаратурных нормаў, узаемадзеяння раздзелаў граматыкі).

• Абагульненне настаўніка: наша маўленне залежыць ад валодання раздзеламі граматыкі, якія перамяжоўваюцца, дапаўняюць адзін аднаго і робяць наша маўленне яркім, трапным, дакладным.

Якую мэту паставім перад сабой?

Настаўнік: Давайце на ўрок уявім сябе супрацоўнікамі рэдакцыі выдавецтва “Навука”, якім прапанавана скласці дапаможнік па падрыхтоўцы да ЦТ для абітурыентаў сярэдне- спецыяльных навучальных устаноў . Спынімся на раздзеле “Адасобленая акалічнасць”.Выбіраем галоўнага рэдактара.

Настаўнік:

Якую мэту вы ставіце перад сабой? (адказы вучняў)

Я намеснік галоўнага рэдактара і прапаную вам наступны план работы (запісаны на дошцы):

СВ №1. Падагульненне ведаў па сінтаксісе, марфалогіі, лексіцы.

СВ №2. Узаемасувязь раздзелаў мовазнаўства на прыкладзе тэкста.

СВ №3. Адасабленне і яго віды.

СВ №4. Пастаноўка знакаў прыпынку ў сказах з адасобленымі членамі.

СВ №5. Правілы адасаблення акалічнасці.

СВ №6. Дыягнастычны тэст для праверкі якасці ведаў.

СВ №7. Адасабленне ў ЦТ.

СВ №8. Сумежныя падтэмы: культура маўлення, сінтаксіс.

СВ №9. Выніковы тэст.

2. Праца па тэме ўрока па тэхналогіі сэнсавых вузлоў:

СВ №1. Падагульненне ведаў па сінтаксісе, марфалогіі, лексіцы;

Заданне: Даць азначэнне тэрмінам :сінтаксіс, марфалогія, лексіка, граматыка;

СВ №2. Узаемасувязь раздзелаў мовазнаўства на прыкладзе тэкста; Заданне: Адкарэкціраваць тэкст, указаць парушэнне літаратурных нормаў (тэкст складзены на аснове памылак, дапушчаных у пераказе сямікласнікамі).

Пераказ

Першае каханне

У нашым класе вучылася дзяўчына Таня Кураловіч. Яна была высокая ростам, і тады мне на той момант казалася самай найпрыгажэйшай. Таня сядзела ў класе на трэцяй парце пад акном. Каб можна была, сядзеў бы і любаваўся на яе. На яе смех, мне спадабаўся яе мяккі і спявучы голас, на яе цемна-агністыя вочы.

Я хацеў ёй прызнацца ў сваім каханні да яе, але не мох. Я быў хлопчык смелы а цяпер сорамна струсіў. Аднойчы я не вытрымаў, напісаў ей запіску, дзе прызнаўся ў любві. Як жа яе перадаць? На ўроку? Хто-небудзь зловіць ці, яшчэ лепш, настаўнік. Па пошце? Можа папасці ў рукі бацькам Тані. Некалькі дзен я насіў запіску, потым адчыніў і прачытаў. Як я мох напісаць ні складу ні ладу такую глупасць? Я напісаў другую.

І мне памог выпадак.

Таня захварэла апендыцытам, і ёй зрабілі аперацыю. Вечарам, калі прыйшоў із школы дамоў, і напісаў ей запіску і аднес ей. Потым палучыў адказ кароткай запіссю. Гэта мяне прымусіла. Ен ей зноў напісаў і аднес ей, і яна яму зноў адказала. Пасля гэтага ў нас былі блізкія чувствы.

СВ №3. Адасабленне і яго віды.

Заданне: Адасабленне –гэта… (аналіз запісаных на дошцы азначэнняў)

• Сэнсавае і інтанацыйнае вылучэнне даданых членаў сказа, якія пры гэтым набываюць сваю самастойнасць;

• Граматычна абумоўленае выдзяленне членаў сказа.

СВ №4. Пастаноўка знакаў прыпынку ў сказах з адасобленымі членамі.

Заданне: праца ў групах, прэзентацыя матэрыялу на дошцы. (Складанне інтэлект-карты).

СВ №5. Правілы адасаблення акалічнасці.

Клішэ : Адасобленая акалічнасць, знакі прыпынку

Адзіночныя дзеепрыслоўі	Дзеепрыслоўныя звароты	Назоўнікі ва ўскосных склонах з прыназоўнікамі і без іх
Адасабляюцца 1. -.-,= . 2….=, -. - (прычына),… Не адасабляюцца 1….(як) -.-. 2.прыслоўе і дзеепрыслоўе. 3…. і -.- . 4. … толькі (нават) -.- .	1.-.-.-, … . 2. … , -.-.- , … . 3. … , -.-. . ! фразеалагізмы не выдзяляем. …,а -.-. ,… (не апусцім). 2. …,а ,-.-. ,… (апусцім).	Нягледзячы на Насуперак У адпаведнасці Са згоды Дзякуючы Выключаючы Уключаючы Не лічачы Пачынаючы з

Заданне: (мэта: адпрацоўка навыкаў знаходзіць акалічнасць ў тэксце, расстаўляць знакі прыпынку)

Ні адзін тлумачальны слоўнік не дае тлумачэння паняццю “каханне”.Але тлумачэнне ёсць. У старажытныя часы , злучыўшы ў сабе жаночую і мужчынскую палавінкі, жылі на свеце андрагіды. У гэтых істот было па чатыры рукі і чатыры нагі, круглае тулава. Яны рухаліся, перакочваючыся, як кола. Аднойчы андрагіды захацелі забрацца на Алімп і звергнуць адтуль Багоў. Зеўс вырашыў паслабіць істот, падзяліўшы іх папалам. Разлучаныя палавінкі сталі кідацца адна да аднае, сплятаючыся ў абдымках і жадаючы зрасціся ізноў. З таго часу людзі шукаюць па ўсім свеце сваю другую палавінку, а знайшоўшы, напаўняюцца цудоўным пачуццём- каханнем.

СВ №6. Дыягнастычны тэст для праверкі якасці ведаў. (Рознаўзроўневае заданне: мацнейшыя вучні праходзяць Онлайн-тэсціраванне)

Заданне: Праца з міні- тэстам. (Тэст складзены на аснове сказаў з аповесці Я.Коласа “На ростанях”, якую чытаем у 9 класе на літаратуры.Праверка ў парах).Адзначыць сказы, дзе акалічнасць адасабляецца:

+1.Праз штось разважаючы Ядвіся пазірае на грушку.

-2. Лабановіч ішоў не спяшаючыся.

-3. Жыць склаўшы рукі лягчэй.

-4. На заяве Лабановіч спакойна і не раздумваючы паставіў свой подпіс.

+5.Лабановіч прыпомніў размову са старожкай і зацікавіўшыся глянуў на леснікову пасаду.

-6. Ядвіся бегла не гледзячы пад ногі.

+7. Старожка сядзела на ганку склаўшы рукі на каленях.

+8.Не памыліўшыся выбераш жонку не ў карагодзе, а ў агародзе.

+9. Адлучыўшы ад Марыны хараство Лабановіч уявіў яе дзяўчынай нецікавай.

+10. Нягледзячы наўсе свае намаганні Лабановіч не мог не думаць аб Ядвісі.

СВ №7. Адасабленне ў ЦТ.

Заданне:

№1. Адзначыць сказы, дзе правільна адасоблены акалічнасці.

1) У шэрай начной цемені, мільгаючы, сыпаў дробненькі сняжок.

2) Максім сядзіць задумаўшыся.

3) Вецер налятаў, зрываючы лісце з дрэў і , разганяючы яго па парку.

4) Дзіўна, але пражыўшы ў вёсцы паўгода, я амаль нікога не ведаў.

5) Юнак раўнадушна і не затрымліваючыся, прайшоў міма першых стэндаў.

№2. Адзначце сказы, у якіх акалічнасць трэба выдзеліць коскай.

1) Люблю яснай восені дзень ясным сонцам і лісцем уквечаны.

2) Стаіць ля парога тапчан зроблены бацькам.

3)Не паставіўшы правільнага дыягназу нельга вылечыць хворага.

№3. Назавіце ўмову неадасаблення акалічнасці.

Крушынскі гаварыў ціха і не пазіраючы на госця.

1) Цесна звязаны з выказнікам па сэнсе.

2) Выражана ўстойлівым спалучэннем.

3)Утварае рад аднародных членаў з прыслоўем і звязана з ім спалучальным злучнікам.

СВ №8.Сумежныя тэмы: культура маўлення, сінтаксіс.

Заданне:

1. Аналіз сказаў, карэкцыя.

Чытаючы пісьмо Барыса, у мяне дрыжалі рукі і ногі.

Вучачыся ў школе, мне ўсё больш і больш падабалася прафесія настаўніка.

Чытанне лежачы прытупляе зрок.

2. Вызначыць сінтаксічную ролю падкрэсленых слоў, зрабіць вывад.

3. Падвядзенне вынікаў урока.

• Ці дасягнулі пастаўленых мэт?

• Выстаўленне адзнак.

4. Дамашняе заданне.

Мы склалі змест даведніка, апрабавалі на практыцы заданні. Не працавалі над СВ№9. Таму у якасці дамашняга задання неабходна

1.распрацаваць кантрольны тэст з 5 заданняў для даведніка;

2.запісаць тэкст пераказу, выправіўшы моўныя хібы.

Вучэбна-метадычны комплекс

да ўрока беларускай мовы ў 9 класе па тэме

“Узаемасувязь сінтаксісу, лексікі і марфалогіі. Паўтарэнне. Сказы з адасобленымі членамі, знакі прыпынку”.

1. Арганізацыйны момант.

Эпіграфы: Гаварыць нельга маўчаць.

Любить нельзя использовать.

A woman without her man is nothin.

(Жанчына: без яе мужчына - нішто.

Жанчына, без свайго мужчыны нішто).

Лексічная праца: *Амфібалія- з грэцкай мовы –двухсэнсоўнасць.

Практычныя матэрыялы для працы па сэнсавых вузлах

СВ №1.- Заданне: Даць азначэнне тэрмінам: сінтаксіс, марфалогія, лексіка, граматыка.

СВ-№2- Узаемасувязь раздзелаў мовазнаўства на прыкладзе тэкста.

Заданне: Адкарэкціраваць тэкст, указаць парушэнні літаратурных нормаў.

Пераказ

Першае каханне

У нашым класе вучылася дзяўчына Таня Кураловіч. Яна была высокая ростам, і тады мне на той момант казалася самай найпрыгажэйшай. Таня сядзела ў класе на трэцяй парце пад акном. Каб можна была, сядзеў бы і любаваўся на яе. На яе смех, мне спадабаўся яе мяккі і спявучы голас, на яе цемна-агністыя вочы.

Я хацеў ёй прызнацца ў сваім каханні да яе, але не мох. Я быў хлопчык смелы а цяпер сорамна струсіў. Аднойчы я не вытрымаў, напісаў ей запіску, дзе прызнаўся ў любві. Як жа яе перадаць? На ўроку? Хто-небудзь зловіць ці, яшчэ лепш, настаўнік. Па пошце? Можа папасці ў рукі бацькам Тані. Некалькі дзен я насіў запіску, потым адчыніў і прачытаў. Як я мох напісаць ні складу ні ладу такую глупасць? Я напісаў другую.

І мне памог выпадак.

Таня захварэла апендыцытам, і ёй зрабілі аперацыю. Вечарам, калі прыйшоў із школы дамоў, і напісаў ей запіску і аднес ей. Потым палучыў адказ кароткай запіссю. Гэта мяне прымусіла. Ен ей зноў напісаў і аднес ей, і яна яму зноў адказала. Пасля гэтага ў нас былі блізкія чувствы.

СВ-№3- Адасабленне і яго віды.

Заданне: Адасабленне –гэта… (аналіз запісаных на дошцы азначэнняў)

• Сэнсавае і інтанацыйнае вылучэнне даданых членаў сказа, якія пры гэтым набываюць сваю самастойнасць.

• Граматычна абумоўленае выдзяленне членаў сказа.

СВ-№5- Правілы адасаблення акалічнасці.

Клішэ : Адасобленая акалічнасць, знакі прыпынку

Адзіночныя дзеепрыслоўі	Дзеепрыслоўныя звароты	Назоўнікі ва ўскосных склонах з прыназоўнікамі і без іх
Адасабляюцца 1. -.-,= . 2….=, -. - (прычына),… Не адасабляюцца 1….(як) -.-. 2.прыслоўе і дзеепрыслоўе. 3…. і -.- . 4. … толькі (нават) -.- .	1.-.-.-, … . 2. … , -.-.- , … . 3. … , -.-. . ! фразеалагізмы не выдзяляем. …,а -.-. ,… (не апусцім). 2. …,а ,-.-. ,… (апусцім).	Нягледзячы на Насуперак У адпаведнасці Са згоды Дзякуючы Выключаючы Уключаючы Не лічачы Пачынаючы з

Заданне: знацсці акалічнасць ў тэксце, расставіць знакі прыпынку.

Ні адзін тлумачальны слоўнік не дае тлумачэння паняццю “каханне”. Але тлумачэнне ёсць. У старажытныя часы злучыўшы ў сабе жаночую і мужчынскую палавінкі, жылі на свеце андрагіды. У гэтых істот было па чатыры рукі і чатыры нагі круглае тулава. Яны рухаліся перакочваючыся як кола. Аднойчы андрагіды захацелі забрацца на Алімп і звергнуць адтуль Багоў. Зеўс вырашыў паслабіць істот падзяліўшы іх папалам. Разлучаныя палавінкі сталі кідацца адна да аднае сплятаючыся ў абдымках і жадаючы зрасціся ізноў. З таго часу людзі шукаюць па ўсім свеце сваю другую палавінку а знайшоўшы напаўняюцца цудоўным пачуццём каханнем.

СВ-№6- Дыягнастычны тэст для праверкі якасці ведаў. (Тэст складзены на аснове сказаў з аповесці Я.Коласа “На ростанях”, якую чытаем у 9 класе на літаратуры.Праверка ў парах).

Заданне:Адзначыць сказы, дзе акалічнасць адасабляецца:

1.Праз штось разважаючы Ядвіся пазірае на грушку.

2. Лабановіч ішоў не спяшаючыся.

3. Жыць склаўшы рукі лягчэй.

4. На заяве Лабановіч спакойна і не раздумваючы паставіў свой подпіс.

5.Лабановіч прыпомніў размову са старожкай і зацікавіўшыся глянуў на леснікову пасаду.

6. Ядвіся бегла не гледзячы пад ногі.

7. Старожка сядзела на ганку склаўшы рукі на каленях.

8.Не памыліўшыся выбераш жонку не ў карагодзе, а ў агародзе.

9. Адлучыўшы ад Марыны хараство Лабановіч уявіў яе дзяўчынай нецікавай.

10. Нягледзячы наўсе свае намаганні Лабановіч не мог не думаць аб Ядвісі.

СВ-№7- Адасабленне ў ЦТ.

Заданне:

№1. Адзначыць сказы, дзе правільна адасоблены акалічнасці.

1) У шэрай начной цемені, мільгаючы, сыпаў дробненькі сняжок.

2) Максім сядзіць задумаўшыся.

3) Вецер налятаў, зрываючы лісце з дрэў і , разганяючы яго па парку.

4) Дзіўна, але пражыўшы ў вёсцы паўгода, я амаль нікога не ведаў.

5) Юнак раўнадушна і не затрымліваючыся, прайшоў міма першых стэндаў.

№2. Адзначце сказы, у якіх акалічнасць трэба выдзеліць коскай.

1) Люблю яснай восені дзень ясным сонцам і лісцем уквечаны.

2) Стаіць ля парога тапчан зроблены бацькам.

3)Не паставіўшы правільнага дыягназу нельга вылечыць хворага.

№3. Назавіце ўмову неадасаблення акалічнасці.

Крушынскі гаварыў ціха і не пазіраючы на госця.

1) Цесна звязаны з выказнікам па сэнсе.

2) Выражана ўстойлівым спалучэннем.

3)Утварае рад аднародных членаў з прыслоўем і звязана з ім спалучальным злучнікам.

СВ-№8-Сумежныя тэмы: культура маўлення, сінтаксіс.

Заданне:

1. Аналіз сказаў, карэкцыя.

2. Вызначыць сінтаксічную ролю падкрэсленых слоў, зрабіць вывад.

Чытаючы пісьмо Барыса, у мяне дрыжалі рукі і ногі.

Вучачыся ў школе, мне ўсё больш і больш падабалася прафесія настаўніка.

Чытанне лежачы прытупляе зрок.

3. Падвядзенне вынікаў урока. Рэфлксія.

• Ці дасягнулі пастаўленых мэт?

• Выстаўленне адзнак.

4. Дамашняе заданне.

Мы склалі змест даведніка, апрабавалі на практыцы заданні. Не працавалі над СВ№9. Таму у якасці дамашняга задання неабходна:

1.распрацаваць кантрольны тэст з 5 заданняў для даведніка;

2.запісаць тэкст пераказу, выправіўшы моўныя хібы.