Сабақ жоспары "Тіл мәдениеті"

Пән атауы: қазақ тілі

Сабақтың тақырыбы «Тіл мәдениеті».

Мақсаты:

1. Оқушыларды өз ана тілінің қадір-қасиетін біліп, өз ана тілінің көркемдігін сезініп, сөз құдіретін түсініп, оның адам өміріндегі маңызын ұғынуға үйрету.

2. Тіл әуезділігін, көркемдігін, байлығын, шешендігін көрсететін нақыл сөздер, мақал-мәтелдер арқылы оқушы дүниетанымын, ой өрісін дамыту.

3. Тіл тазалығын сақтау, мәдениетті сөйлеу, шешендік өнерді оқушы бойына сіңіре отыра, ана тіліне сүйіспеншілігін қалыптастыру,мемлекеттік тіл мәртебесін көтеруге атсалысуға шақыру.

Сабақтың түрі. Тіл дамыту

Әдісі: Ассоциация, бес жолды өлең, эссе жазу, суретпен жұмыс, шығармашылық жұмыс, бейнематериалдармен жұмыс.

Көрнекілік: Флипчарт Activstudio бағдарламасы.

Сабақтың барысы: Ұйымдастыру кезеңі:

Амандасау,түгендеу, сабаққа көңіл назарын бөлу;

Үй жұмысын тексеру: Өткен тақырыптар бойынша пысықтау сұрақтарына жауап беру.

Пысықтау сұрақтар:

1. Төл сөз дегеніміз не? Мысал келтіреміз?

2. Төл сөз болатын сөздерді атаңдар?

3. Төл сөздің жасалу жолын түсіндіріңдер?

4. Автор сөзіне түсініктеме беріңдер? Оның қызметі қандай?

5. Төл сөз бен автор сөзінің сызбасы қандай?

6. Төлеу сөздің ерекшелігі неде? Мысал келтіріп дәлелдеңдер?

Жаңа сабақ: сабақтың мақсатын айту; тақырыпты ашу;

Мұғалім сөзі: Ақылмен ойлап білген сөз,

Бойыңа жұқпай сырғанар.

Ынталы жүрек сезген сөз,

Бар тамырды қуалар.

Тіл қай ұлтта , қай елде болса да қастерлі, құдіретті. Ол әрбір адамға ана сүтімен еніп қалыптасады. Тіл байлығы - әрбір адамның мақтанышы. Ол атадан балаға мирас болып қалып отыратын баға жетпес мұра. Ал тілді қадірлеу дұрыс сөйлеуден басталады. Жүйесін тауып айтылған сөз жүрекке жетіп, жүйкені босатады. Адам мәдениетінің алғашқы шарты – дұрыс сөйлей білу. Түсіне білгенге ол да өнер.

- Сабағымыздың тақырыбы: «Тіл мәдениеті».

Адамдардың бір-бірімен қарым-қатынас құралдарының ішіндегі өмірде кең қолданылатыны және аса маңыздысы – тіл. Сондықтан адамдар арасындағы қатынас мәдениеті туралы айта отырып, сөз мәдениетіне соқпай кету мүмкін емес.

Сөз мәдениеті, біріншіден, ауызекі тіл мәдениеті және жазба тіл мәдениеті болып екіге бөлінеді.

Ауызекі сөйлеу тілінің де жазба тілінің де бастау негізі – белгілі бір ұлттың дәстүрімен сабақтасқан жалпы халықтың тілі. Ауызекі сөйлесу кезінде жеке адамдар өзінің мінез – құлқын көрсетеді. Сондықтан да сөйлеу, сөйлесе білу өнер, мәдениеттіліктің белгісі. Тілдік норманың жүйесін толық сақтайтын жазба тіл. Соның ішінде жазба әдеби тіл. Жазба әдеби тіл – жазу арқылы белгілі жүйеге түскен жазу дәстүрі мен әр түрлі жазба әдебиетінің негізінде қалыптасқан, тұрақты нормалары, стильдік – жанрлық тармақтары бар тілдің түрі.

Екіншіден, сөз мәдениеті сөзді дұрыс қолдану (сөз дұрыстығы) және сөзді бедерлі жұмсау (сөз шеберлігі) деген екі сатыдан тұрады.

Сөз дұрыстығы қәзіргі әдеби тілдің жұртшылық таныған, үлгі түтқан нормасын ұстану дегенді білдірсе, сөз шеберлігі тек нормаға тән дұрыстықты ғана білдірмейді, сонымен қатар алуан түрлі тілдік амал-тәсілдерінің ішінен мағына, стильдік жағынан аса дәл, ұтымды түрін талғау дегенге негізделеді. Бұл жерде сөзге дұрыс не бұрыс деген баға берілмейді. Сөз “дәлірек”, “айқынырақ” деп бағаланады.

Тіл анық болмас, ой анық емес деген сөз. Тіл – ойдың айнасы. Тілдегі сауатсыздық – адамның жалпы сауатсыздығының, мәдениеті төмендігінің көрінісі, рухани байлығының әлсіздігі.

Тіл мәдениеті дегеніміз – сыпайы, сауатты жаза білу, сөздерді орынды қолдана білу.

Тілдің міндеті — ақылдың аңдауын аңдағанынша, қиялдың меңзеуін меңзегенінше, көңілдің түйін түйгенінше айтуға жарау..

Сабақты бекіту:

1. Мәтінмен ауызша жұмыс.

2. Нақыл сөздердің мәнін ашыңдар.

3. Мақал –мәтелдерді толықтырыңдар.

4. «Ана тілің арың бұл …» тақырыбында мәтін құрастыру.

1.Берілген мәтінді түсініп оқып, өз сөздерімен түсініктеріңді айтып беріңдер.

Елбасымыз Н. Ә Назарбаев «Қазақстанның болашағы - қазақ тілінде» деген сөзі түсінген адамға көп мағына жатыр. Тілдің көмегімен өнер – білімді, ғылымды игереміз, өткен – кеткенімізді саралап, сабақ аламыз. Біз өз тілімізді құрметтей отырып, дініміз бен салт дәстүрімізге, тарихымызға көптеп үңілетін болсақ және оны өзіміз танып қана қоймай, сол асыл қазынамызды әлемге танытсақ келешек ұрпақ үшін көп жұмыс атқарған болып саналамыз. Өйткені өз тілін, дінін, тарихын жақсы білмеген адам басқа тілдің қадірін білу мүмкін емес.

2. Тілге байланысты берілген нақыл сөздерді оқып, мәнін ашыңдар.

1.Тіл – жұрттың жаны. Тілінен айырылған жұрт – жойылған жұрт.

2. Әркімнің туған тілі – туған шеше,

Оған бала міндетті сан мың есе.

3.Берілген мақал – мәтелдерді толықтырыңдар.

1. .... көтермегенді тіл көтереді. (Піл)

2.... ойлағанды тіл бітіреді.(Ми)

3.Тіл ... өткір.(қылыштан)

4.Тіл көңілдің –... .(кілті)

4. «Ана тілің арың бұл …» тақырыбында мәтін құрастыру.

Қорытынды:

• Бүгінгі өтілген сабақ бойынша сұрақтарың бар ма?

Бағалау.

Үйге: Тіл тақырыбына екі шумақ өлең шығарып келіңдер. «Тіл – жұрттың жаны» тақырыбына жазылатын шығармаға дайындалып келіңдер.

Тапсырмалар:

1. Мәтінмен ауызша жұмыс.

2. Нақыл сөздердің мәнін ашыңдар.

3. Мақал –мәтелдерді толықтырыңдар.

4. «Ана тілің арың бұл …» тақырыбында мәтін құрастыру.

1.Берілген мәтінді түсініп оқып, өз сөздерімен түсініктеріңді айтып беріңдер.

Елбасымыз Н. Ә Назарбаев «Қазақстанның болашағы - қазақ тілінде» деген сөзі түсінген адамға көп мағына жатыр. Тілдің көмегімен өнер – білімді, ғылымды игереміз, өткен – кеткенімізді саралап, сабақ аламыз. Біз өз тілімізді құрметтей отырып, дініміз бен салт дәстүрімізге, тарихымызға көптеп үңілетін болсақ және оны өзіміз танып қана қоймай, сол асыл қазынамызды әлемге танытсақ келешек ұрпақ үшін көп жұмыс атқарған болып саналамыз. Өйткені өз тілін, дінін, тарихын жақсы білмеген адам басқа тілдің қадірін білу мүмкін емес.

2. Тілге байланысты берілген нақыл сөздерді оқып, мәнін ашыңдар.

1.Тіл – жұрттың жаны. Тілінен айырылған жұрт – жойылған жұрт.

2. Әркімнің туған тілі – туған шеше,

Оған бала міндетті сан мың есе.

Тапсырмалар:

1. Мәтінмен ауызша жұмыс.

2. Нақыл сөздердің мәнін ашыңдар.

3. Мақал –мәтелдерді толықтырыңдар.

4. «Ана тілің арың бұл …» тақырыбында мәтін құрастыру.

1.Берілген мәтінді түсініп оқып, өз сөздерімен түсініктеріңді айтып беріңдер.

Елбасымыз Н. Ә Назарбаев «Қазақстанның болашағы - қазақ тілінде» деген сөзі түсінген адамға көп мағына жатыр. Тілдің көмегімен өнер – білімді, ғылымды игереміз, өткен – кеткенімізді саралап, сабақ аламыз. Біз өз тілімізді құрметтей отырып, дініміз бен салт дәстүрімізге, тарихымызға көптеп үңілетін болсақ және оны өзіміз танып қана қоймай, сол асыл қазынамызды әлемге танытсақ келешек ұрпақ үшін көп жұмыс атқарған болып саналамыз. Өйткені өз тілін, дінін, тарихын жақсы білмеген адам басқа тілдің қадірін білу мүмкін емес.

2. Тілге байланысты берілген нақыл сөздерді оқып, мәнін ашыңдар.

1.Тіл – жұрттың жаны. Тілінен айырылған жұрт – жойылған жұрт.

2. Әркімнің туған тілі – туған шеше,

Оған бала міндетті сан мың есе.

Тапсырмалар:

1. Мәтінмен ауызша жұмыс.

2. Нақыл сөздердің мәнін ашыңдар.

3. Мақал –мәтелдерді толықтырыңдар.

4. «Ана тілің арың бұл …» тақырыбында мәтін құрастыру.

1.Берілген мәтінді түсініп оқып, өз сөздерімен түсініктеріңді айтып беріңдер.

Елбасымыз Н. Ә Назарбаев «Қазақстанның болашағы - қазақ тілінде» деген сөзі түсінген адамға көп мағына жатыр. Тілдің көмегімен өнер – білімді, ғылымды игереміз, өткен – кеткенімізді саралап, сабақ аламыз. Біз өз тілімізді құрметтей отырып, дініміз бен салт дәстүрімізге, тарихымызға көптеп үңілетін болсақ және оны өзіміз танып қана қоймай, сол асыл қазынамызды әлемге танытсақ келешек ұрпақ үшін көп жұмыс атқарған болып саналамыз. Өйткені өз тілін, дінін, тарихын жақсы білмеген адам басқа тілдің қадірін білу мүмкін емес.

2. Тілге байланысты берілген нақыл сөздерді оқып, мәнін ашыңдар.

1.Тіл – жұрттың жаны. Тілінен айырылған жұрт – жойылған жұрт.

2. Әркімнің туған тілі – туған шеше,

Оған бала міндетті сан мың есе.