Кичәлин төр: « Эн илвтә Тоолгч нерн»
Кичәлин күцл: 1. Сурһульчнриг шин төрлә таньлдулх, тоолгч нернә туск түрүн медрл өгх.
2. Тоолгч нерн ямаран әңгд хувагдгнь олн-зүсн даалһврмудар төриг батлх, келлһ өргҗүллһнә көдлмш күцәх.
3. Гөрәсн харслһна төрәр күүндвр тогтах, эн туст эврәннь арһ-чидлән, ухаһан тусхаҗ чаддг дасх, төрскндән дурта улс болхд сурһх.
Кичәлин дөңцлмүд: , ТСО (медио-проектор), шаһас, смайлмуд.
Кичәлин йовуд.
I Сурһульчнриг кичәлд белдлһн.
-Мендвт, күүкд. Кичәл эклв, арһул суутн. Мини нерн А.Е
Ямаран бәәнәт? (гемм уга, йтр сән)
- Йир сән, күүкд. Эндр мадн шин келлhнә хүвлә таньлдхвидн.
«Эн илвтә Тоолгч нерн!».
III . Шин төр:
Слайд 1 (проговаривание частей речи)
- Күүкд, тадн ямаран келлһнә хүвс меднәт? Дассан сергәхмн.(Б.н, Ч.н, О.н, Үүлд.) Ямаран сурврт хәрү өгмаран сурврт хәрү өгнә?
-Эн үгмүд - Тавн, тавта, тавдгч - ямаран келлһнә хүв болҗахмб? Эн бичкн бор хулһн ууляд бәәнә, бас медҗәхш. Нөкд болнав.
- Бичә ууляд бә, хулһн. Энчн - Тоолгч нерн.
Күүкд, цугтан келхмн: Тоолгч нерн.
Слайд 2 Тоолгч нерн әмтнд
Юмна то медүлнә.
Эн келлһнә хүв
Долан әңгд йилһрнә
-Бидн болхла, күүкд,
Бедрҗ һурвинь дасхмн!
Кедү? Кедүдгч? Кедүтә?
Сурврмудин хәрүнь олхмн.
Слайд 3 Үндсн тоолгч нерн
Юмна то заана
Кедү? Гидг сурврт
Эн хәрү өгнә
-Кедү цецгә бәәнә?
- Кедү эрвәкә бәәнә?
-2,3 – эн Үндсн тоолгч нерн (количественные числ.)
-Умшхмн - Үндсн тоолгч нерн.
Слайд 12 Дара тоолгч нерн
Юмна дара медүлнә.
Кедүдгч? гидг сурврт
Эн хәрү өгнә.
-Эн көвүн кедүдгч тойгта? (4)
- Эдниг тоолхмн Кедүдгч? Негдгч.
- Кедүдгч?(2,3,6) Сурвртаhинь келхмн.(7,8)
- 2,3, 10 – эн дара тоолгч нерн (порядковые числ.)
-Умшхмн - Дара тоолгч нерн.
Слайд 13 Нас медүлгч то
Манна келнд бәәнә.
Кедүтә? гидг сурврт
Эн хәрү өгнә.
- Аав кедүтә? аав найта-80 лет (сама читаю)
Ээҗ кедүтә? ээҗ далн долата (ответ читают дети)
- Ач күүкн кедүтә, күүкд? (что угодно отвечают)
- найта, далн долата, арвта-эн нас мед.т.н.
-Умшхмн – Нас мед. тоолгч нерн.
Ашлвр: Тоолгч нерн –эн юмб? (Келлһнә хүв)
Тоолгч нерн ю медүлнә? (то медүлнә)
-Ямаран Тоолгч нерд бәәнә? (Үндсн т.н.,Дара медүлгч т.н.
Нас медүлгч т.н)
- Ода физминутк кехмн.
IV Физминутк (музыка 2х2=4)
Слайд 14 Дважды два четыре
Дважды два четыре.
А не пять и не семь
Это ясно всем!
- Эн орс ду соңсад биилвидн. энд бас тоолгч нерн бәәнә. Эн дууна үгмүдиг хальмг келнд орчулхмн.
Слайд 15 перевод –
-Эн тоолгч нерд ямаран сурврт хәрү өгнә? (Кедү?)
- Тиигәд, эн ямаран тоолгч нерн болна?
- Девтртән буулһҗ бичтн, тоолгч нернь татасар темдглтн.
Хойр хойр дөрвн
Хойр хойр дөрвн
Тавн биш, долан – болшго:
Төрүц эндүршгов.
- Күүкд, мана хальмг дуудт бас тоолгч нерн харһна. Би ду тәвнәв, тадн соңстн.
- Ямаран тоолгч нерн эн дуунд харһв?
Ашлвр : Тоолгч нерн орс , хальмг дуунд олар харhна
Слайд 16 Зургар көдллһн. (о спорте)
- Эн көвүд ю наачана?
- Нааднд кедү команд орлцҗана?
- hурвдгч наадач яhҗана?
- Эн наадна то ямаран?
-Эн текстд дара медүлгч т.н. олтн.(кедүдгч? hурвдгч)
Слайд 17 Тоолгч нерн - орч нернә хүвс авна.
-Ода, нас медүлгч т.н. көдлхмн. Энд зәңгс бәәнә, болв эдниг чикәр күцәх кергтә. Эн сурврмуд таднд нөкд болх. Би кедүтәв? 10 – арвтав.(дальше сами по одному).
- Сурврмудт уланар орч нернә хүвс темдгләтә. Хәрү өгхләрн бидн эдниг т.н. олзлвидн.
Ашлвр: Нас медүлгч т.н. орч нернә хүвс авна.
4-гч даал h вр . Мана амн үгин зөөрт т.н. олар харhна.
Ода, күүкд, би таднд тәәлвртә туульсин тәәлвринь олтн. Чик келсн тәәлврин ормд самбрт бәәсн карточкс авхит. Арднь үзг бәәнә. Эн үзгүд цуглулад, үг тогтах кергтә. Ямаран үг болхинь дәкәд медхт.
1. Һал шил нүдтә
Һанцнрн йовдг баатр. (чон)
2. Далта Манҗин күүкн
Далн йисн девлтә (мәңгрсн)
3. Ах-дү дөрвн
Нег махлата. (Ширә)
4. Дөш деер дөрвн һалун. (үкрин дөрвн көкн)
5. Довун деер долан нүкн. (толһа)
6.Ах-дү тавна
Гиҗгнь гилгр. (Һарин хурһд)
- Тиигәд, күүкд ямаран үг болв?
ГӨРӘCН
(Слайд18) . -Гөрәснә то мана теегт җил ирвәс баhрҗ йовна. Энүнә халхар олн-зүсн кергүд кегдҗәнә, тиигәд 2010 җил – гөрәснд нерәдгдсн җил болҗана. Теегин кеермҗән харсч авхмн!
(читаю предложения с переводом)
-Тоолгч нердиг үгәр бичхмн. (работа у доски по одному)
Т.н. тууҗас. Ода, би таднд соньн юм цәәлhнәв.
Хальмг үүрмг мөңгнә нерд ( названия калм. мелких денег)
-Эн юмб? Арслң – рубль . Кезәнә хальмгудт нүүдг әмтн билә. Нүүhәд йовҗ, орс hазрт ирәд, 400 җил болв. Китдин хальмгудт кезәнә лаң гидг мөңгн бәәҗ. Әрәсәд орс мөңгиг орс лаң гиҗ нерәдҗ.
ДЕНШГ гисн копейка (денежка)
1 деншг – hурвн мөңгн (20, 50)
- 70 мөңгнә тускар нег авъяс бәәнә . Кезәнә көгшн улс 20деншг-далн мөңг белглхләрн, йөрәдг бәәҗ «Далн мөң өгчәнәв, далн нас күр» . Мана хальмг лит 60 эргцәс тогтна. 60 насн хамгин ик нас гиҗ тоолгдг бәәсмн. 70 болхла, терүнәс ик насн. Тиигәд далн нас күр гисн үг – ут нас дурдҗах үг. Т.Е, орсар келхлә, желали долгих лет жизни.
Кезәңк утын кемҗән – hуру, дөрү, тө гидг кемҗәс бәәнә
Үкрин насна нердд бас тоолгч нер олзлдг бәәҗ
V . Наадн.
- Күүкд ода мадн невчк наадхмн. Хойр багд хувагдхмн.
- Хәләтн эн наадн дөрвн әңгәс тогтна ҮЛГҮРМҮД, ТУУЛЬС, ХАЛЬМГ КЕЛН, МАНА ТУУҖАС.(из истории калмыцкого народа)
Өңг болһнд һурвад сурвр. Түрүн сурвр гиигн сурвр энд тадн нег шаһа авхт. 2-гч шаһа невчк күнд, 3-гчнь- йир күнд сурвр.
ҮЛГҮРМҮД - 1. Хоома күн …(хойр көдлмштә)
2.Бийән һурв эргүлчкәд… (кү кел)
3.Зөрмг күн нег үктл…(әәмтхәнь зу үктг)
Туульс - 1. Цуунгиг ноха кедүдгч болҗ татла (4-гч)
2.Өвгн кедү дәкҗ гөлмән теңст хайла. (3 дәкҗ)
3.А.С Пушкинә туульд кедү баатр теңсәс һарч ирнә? (33)
Хальмг келн - 1. Хальмг келнд кедү киисквр бәәнә? (9)
2. Нуһсн гидг бәәлһнә нерн ямаран баг киисклһнд орна?(1-гч)
3. 9 мая – День победы. Хальмг келнд орчултн.
Мана тууҗас – 1. Декабрин 28-д 1943 җилд хальмг улстин тууҗд юн бола?
2. Хальмг Таңһчд кедү районмуд бәәнә? (13)
3. Әрәсән ханьд хальмгуд кедү җилдән бәәҗәцхәнә? (400 җил)
Ашлвр: Йир сән, күүкд. Ода баг болһн шаһасан тоолтн. Кенә баг диилв? (белг белглх)
Кичәлин ашлвр: Ямаран келлһнә хүвлә таньлдвидн (Т.н.)
Эн кичәл- тоолгч нерәр түрүн кичәл. Цааранднь тоолгч нериг улм гүүнәр дасхит. Дегтрән сектн, герин даалһвр: 105 х. 272-гч дамшлһн. 103, 108х. зокал дасх.
-Күүкд, кичәл таднд таасгдви? Эн һурвн темдгәс ямаран темдг авхт?
- Кичәлд сәәнәр орлцсн күүкдт «5» тәвҗәнәв.