Ерте - ерте –ертеде, грек елінде, Лексика деген патша ?мір с?ріпті. Лексика патшалы?ында?ы халы?тар ?те тілге бай - ділмар, шешен болыпты. Сол патшаны? ба?ында бір ?ажайып алма а?ашы ?седі екен. Біра? осы к?нге дейін сол алманы? д?мін ешбір адам татып к?рмепті дейді. Оны? себебі, алманы жегісі келген адам, алма а?ашында?ы тапсырмаларды д?рыс орындап жауап беріп, бірнеше кезе?нен ?теді. Сонда ?ана д?мі тіл ?йіретін алмадан ауыз тиуге береді екен.
Балалар! Б?гін біз де ба?ымызды сынап, Лексика патшалы?ына ?она??а келіп, сол тапсырмаларды д?рыс орындап, с?ра?тар?а жауап беріп к?рейік.
О?ушылар бір-бірімен топтасып, ж?птасып ж?мыс істей білуі. Тапсырмаларды орындауда бір-біріне деген ілтипаттарын білдіре отырып, ?зіндік к?з?арастарыны? артуы.
Не с?тсіз ?тті?
Уа?ытты? жетіспеуіні? салдарынан бектіу саба?ында?ы тест тапсырмасыны? орындалмауы.
Просмотр содержимого документа
«Лексикадан ?ткенді ?айталау »
Күні: 20.01.2015 ж.
Пәні қазақ тілі(ашық сабақ)
Сыныбы 5а
Сабақтың тақырыбы
Лексикадан өткенді қайталау
Мақсаты
Алған білімдерін, іскерлік дағдыларын тексеру, бағалау, таным белсенділігін арттыру; сөз байлығын молайту, сөздік қорын байыту, өз ойларын еркін жеткізуге машықтандыру, өткен ережелерге қорытынды жасауға үйрету; тіл құдіретін сезіне білуге, сөз мағынасын келістіре құбылтып, оларды мейлінше дұрыс қолданып, нақты түсіне білуге тәрбиелеу.
Оқыту нәтижесі
Лексикадан өткенді қайталау тапсырмаларын орындай отырып, өз пікірін білдіре біледі және ойын жеткізе білуге үйренеді. Жұмыс түрлерін өз бетімен, жаңа технологиялық үрдістерге сай орындай білуге дағдыланады.
Түйінді идеясы
Іс-әрекеттері арқылы ізденімпаздыққа жетеді. Оқушылар тақырыпты түсіну деңгейін анықтайды және өздіктерінен шешім қабылдайды.
Күтілетін нәтиже
Оқушылар өз пікірін дәлелді қорғап, топта бірлесе жұмыс жасауға үйренеді, топта өзара бағалау жүргізіп, бағалаудың мәнісін түсінеді, сыни тұрғыдан ойланып, ой-пікірін жүйелі айтады, АКТ-мен жұмыс жасауға дағдыланады.
Ерте - ерте –ертеде, грек елінде, Лексика деген патша өмір сүріпті. Лексика патшалығындағы халықтар өте тілге бай - ділмар, шешен болыпты. Сол патшаның бағында бір ғажайып алма ағашы өседі екен. Бірақ осы күнге дейін сол алманың дәмін ешбір адам татып көрмепті дейді. Оның себебі, алманы жегісі келген адам, алма ағашындағы тапсырмаларды дұрыс орындап жауап беріп, бірнеше кезеңнен өтеді. Сонда ғана дәмі тіл үйіретін алмадан ауыз тиуге береді екен.
Балалар! Бүгін біз де бағымызды сынап, Лексика патшалығына қонаққа келіп, сол тапсырмаларды дұрыс орындап, сұрақтарға жауап беріп көрейік.
1)Оқушылар орындарынан тұрып, сабаққа қатысқан ұстаздармен амандасады. 2) «Мен елімнің патриотымын» сөздері арқылы топқа бөлінеді. 3)Әр топ оқушылары топтасып, жұптасып тапсырмалар орындауға атсалысады.
Үш шапалақ
30 минут
Кеспе қағаздар, плакат
3) ІІІ. Негізгі бөлім.
«Лексика» патшалығында қандай қалашықтар бар екен еске түсірейік
Оқушылар бір-бірімен топтасып, жұптасып жұмыс істей білуі. Тапсырмаларды орындауда бір-біріне деген ілтипаттарын білдіре отырып, өзіндік көзқарастарының артуы.
Не сәтсіз өтті?
Уақыттың жетіспеуінің салдарынан бектіу сабағындағы тест тапсырмасының орындалмауы.
Нені дамыта аласыз?
Нені өзгерткіңіз келеді?
Балаларды жұптасып, топтасып жұмыс істете білу. Оқушылардың өздерін еркін сезіне білуі.
Уақытты тиімді пайдалана білу үшін нақты жоспарлай білу.
«4 орта мектебі» ММ
Лексикадан өткенді қайталау
(ашық сабақ)
Өткізген: Бижанов С.Н.
Шалқар-2015 ж.
Күні: 21.01.2015 ж.
Пәні қазақ тілі 5ә
Сабақтың тақырыбы
Жаттығу жұмысы
Мақсаты
Өткен материал бойынша жаттығу жұмыстарын жүргізе отырып, оқушыларды адамгершілікке, ұқыптылыққа, мейірімділікке тәрбиелеу.
Оқыту нәтижесі
Жаттығу жұмыстарын орындай отырып, өз пікірін білдіре біледі және ойын жеткізе білуге үйренеді. Жұмыс түрлерін өз бетімен, жаңа технологиялық үрдістерге сай орындай білуге дағдыланады.
Түйінді идеясы
Іс-әрекеттері арқылы ізденімпаздыққа жетеді. Оқушылар тақырыпты түсіну деңгейін анықтайды және өздіктерінен шешім қабылдайды.
Күтілетін нәтиже
Оқушылар өз пікірін дәлелді қорғап, топта бірлесе жұмыс жасауға үйренеді, топта өзара бағалау жүргізіп, бағалаудың мәнісін түсінеді, сыни тұрғыдан ойланып, ой-пікірін жүйелі айтады,
Әдіс-тәсілдер
Сұрақ-жауап, деңгейлік тапсырмалар, дамыта оқыту, тест
Пәнаралық байланыс
Тарих, қазақ әдебиеті
Уа-қы-ты
Ресурс-тар
Сабақтың мазмұны
3 минут
Дидактика
лық тапсырма
лар, бағалау парақтары
Мұғалімнің іс-әрекеті
Оқушының іс-әрекеті
2) І. Ұйымдастыру бөлімі.
а) Оқушыларды түгелдеу, журналға белгілеу;
ә) Оқушылардың назарын сабаққа аудару
ә) Кім айтады, үй жұысына не берілді?
1)Оқушылар орындарынан тұрып, сабаққа қатысқан ұстаздармен амандасады.
«Әріп» ойыны арқылы оқушылардың дене қимылдарын жасату, бойларын жазу.
Оқушылар «Әріп» ойыны арқылы сергіту сәтін жасап, өздерінің дене қимылдарымен әріптер сала отырып, бойларын жазады.
3 минут
смайлик
5.Кері байланыс. Смайликке жазғызу арқылы жүзеге асырамын.
Оқушылар өздерінің сабақтан
алған әсерлерін смайликке жазу арқылы көрсетеді.
Қосымша тапсырма
Үйге тапсырма
(2 минут)
6.1. Ережелерді жаттау
6.2. 228-жаттығу.
Қорытындылау
минут)
7.
3 минут
Өзін-өзі бағалау парағы
7.Өз-өздерінің бағалауын сұраймын.
1)Өз-өздерін бағалайды.
Не сәтті өтті?
Не сәтсіз өтті?
Нені дамыта аласыз?
Нені өзгерткіңіз келеді?
Күні: 02.02.2015 ж.
Пәні қазақ тілі 5а
Сабақтың тақырыбы
Ашық, қысаң дауыстылар
Мақсаты
Ашық, қысаң дауыстыларға жаттығу жұмыстарын жүргізе отырып, оқушыларды адамгершілікке, ұқыптылыққа, мейірімділікке тәрбиелеу.
Оқыту нәтижесі
Жаттығу жұмыстарын орындай отырып, өз пікірін білдіре біледі және ойын жеткізе білуге үйренеді.
Түйінді идеясы
Оқушылар тақырыпты түсіну деңгейін анықтайды және өздіктерінен шешім қабылдайды.
Күтілетін нәтиже
Оқушылар өз пікірін дәлелді қорғап, топта бірлесе жұмыс жасауға үйренеді, топта өзара бағалау жүргізіп, бағалаудың мәнісін түсінеді, сыни тұрғыдан ойланып, ой-пікірін жүйелі айтады,
Әдіс-тәсілдер
Сұрақ-жауап
Пәнаралық байланыс
қазақ әдебиеті
Уа-қы-ты
Ресурс-тар
Сабақтың мазмұны
3 минут
Дидактика
лық тапсырма
лар, бағалау парақтары
Мұғалімнің іс-әрекеті
Оқушының іс-әрекеті
2) І. Ұйымдастыру бөлімі.
а) Оқушыларды түгелдеу, журналға белгілеу;
ә) Оқушылардың назарын сабаққа аудару
ә) Кім айтады, үй жұысына не берілді?
1)Оқушылар орындарынан тұрып, сабаққа қатысқан ұстаздармен амандасады.
«Әріп» ойыны арқылы оқушылардың дене қимылдарын жасату, бойларын жазу.
Оқушылар «Әріп» ойыны арқылы сергіту сәтін жасап, өздерінің дене қимылдарымен әріптер сала отырып, бойларын жазады.
3 минут
смайлик
5.Кері байланыс. Смайликке жазғызу арқылы жүзеге асырамын.
Оқушылар өздерінің сабақтан
алған әсерлерін смайликке жазу арқылы көрсетеді.
Қосымша тапсырма
Үйге тапсырма
(2 минут)
6.1. Ережелерді жаттау
6.2. Бес сөзге фонетикалық талдау жасау.
Қорытындылау
минут)
7.
3 минут
Өзін-өзі бағалау парағы
7.Өз-өздерінің бағалауын сұраймын.
1)Өз-өздерін бағалайды.
Не сәтті өтті?
Не сәтсіз өтті?
Нені дамыта аласыз?
Нені өзгерткіңіз келеді?
Күні: 23.01.2015 ж.
Пәні қазақ әдебиеті 5а
Сабақтың тақырыбы
Диктант «Бүркіт»
Мақсаты
Өткен материал бойынша жазба жұмысын жазғыза отырып, оқушыларды адамгершілікке, ұқыптылыққа, мейірімділікке тәрбиелеу.
Оқыту нәтижесі
Жазба жұмысын орындай отырып, өз пікірін білдіре біледі және ойын жеткізе білуге үйренеді
Түйінді идеясы
Іс-әрекеттері арқылы ізденімпаздыққа жетеді. Оқушылар тақырыпты түсіну деңгейін анықтайды және өздіктерінен шешім қабылдайды.
Күтілетін нәтиже
Оқушылар өз пікірін дәлелді қорғап, топта бірлесе жұмыс жасауға үйренеді, топта өзара бағалау жүргізіп, бағалаудың мәнісін түсінеді, сыни тұрғыдан ойланып, ой-пікірін жүйелі айтады,
Әдіс-тәсілдер
Сұрақ-жауап
Пәнаралық байланыс
қазақ әдебиеті
Уа-қы-ты
Ресурс-тар
Сабақтың мазмұны
3 минут
Диктанттар жинағы
Мұғалімнің іс-әрекеті
Оқушының іс-әрекеті
І. Ұйымдастыру бөлімі.
а) Оқушыларды түгелдеу, журналға белгілеу;
ә) Оқушылардың назарын сабаққа аудару
1)Оқушылар амандасады.
30 минут
Кеспе қағаздар, плакат
3) ІІІ. Негізгі бөлім.
а)Тақтамен жұмыс. Мәтінді 2-3 рет оқу.
ә)Кітаппен жұмыс
Оқушыларға мәнерлеп оқу. Мәнерлеп оқу арқылы жазба жұмысын жазғызу.
б)Дәптермен жұмыс
Біздің елімізде бүркіттің жеті түрі мекендейді. Олардың ішіндегі қасқырды да алатын, өте күшті, ірі денелі алып құс...
«Әріп» ойыны арқылы оқушылардың дене қимылдарын жасату, бойларын жазу.
Оқушылар «Әріп» ойыны арқылы сергіту сәтін жасап, өздерінің дене қимылдарымен әріптер сала отырып, бойларын жазады.
3 минут
смайлик
5.Кері байланыс. Смайликке жазғызу арқылы жүзеге асырамын.
Оқушылар өздерінің сабақтан
алған әсерлерін смайликке жазу арқылы көрсетеді.
Қосымша тапсырма
Үйге тапсырма
(2 минут)
6.1. Деректер жинау
6.2. өткен материалды қайталау.
Қорытындылау
минут)
7.
3 минут
Өзін-өзі бағалау парағы
7.Өз-өздерінің бағалауын сұраймын.
1)Өз-өздерін бағалайды.
Не сәтті өтті?
Не сәтсіз өтті?
Нені дамыта аласыз?
Нені өзгерткіңіз келеді?
Күні: 24.01.2015 ж.
Пәні қазақ әдебиеті 5а
Сабақтың тақырыбы
М.Жұмабаев «Қысқы жолда»
Мақсаты
Ақын шығармасын ұғындыра отырып, оқушыларды адамгершілікке, ұқыптылыққа, мейірімділікке тәрбиелеу.
Оқыту нәтижесі
Шығармашылық жұмысын орындай отырып, өз пікірін білдіре біледі және ойын жеткізе білуге үйренеді
Түйінді идеясы
Іс-әрекеттері арқылы ізденімпаздыққа жетеді. Оқушылар тақырыпты түсіну деңгейін анықтайды және өздіктерінен шешім қабылдайды.
Күтілетін нәтиже
Оқушылар өз пікірін дәлелді қорғап, топта бірлесе жұмыс жасауға үйренеді, топта өзара бағалау жүргізіп, бағалаудың мәнісін түсінеді, сыни тұрғыдан ойланып, ой-пікірін жүйелі айтады,
Әдіс-тәсілдер
Сұрақ-жауап
Пәнаралық байланыс
қазақ әдебиеті
Уа-қы-ты
Ресурс-тар
Сабақтың мазмұны
3 минут
Диктанттар жинағы
Мұғалімнің іс-әрекеті
Оқушының іс-әрекеті
І. Ұйымдастыру бөлімі.
а) Оқушыларды түгелдеу, журналға белгілеу;
ә) Оқушылардың назарын сабаққа аудару
1)Оқушылар амандасады.
30 минут
Кеспе қағаздар, плакат
3) ІІІ. Негізгі бөлім.
а)Кітаппен жұмыс
Оқушыларға мәнерлеп оқу. Мәнерлеп оқу арқылы жазба жұмысын жазғызу.
«Әріп» ойыны арқылы оқушылардың дене қимылдарын жасату, бойларын жазу.
Оқушылар «Әріп» ойыны арқылы сергіту сәтін жасап, өздерінің дене қимылдарымен әріптер сала отырып, бойларын жазады.
3 минут
смайлик
5.Кері байланыс. Смайликке жазғызу арқылы жүзеге асырамын.
Оқушылар өздерінің сабақтан
алған әсерлерін смайликке жазу арқылы көрсетеді.
Қосымша тапсырма
Үйге тапсырма 2 минут)
6.1. Деректер жинау
6.2. Мәнерлеп оқу.
Қорытындылау
минут)
7.
3минут
Өзін-өзі бағалау парағы
7.Өз-өздерінің бағалауын сұраймын.
1)Өз-өздерін бағалайды.
Не сәтті өтті?
Не сәтсіз өтті?
Нені дамыта аласыз?
Нені өзгерткіңіз келеді?
Күні: 03.01.2015 ж.
Пәні қазақ әдебиеті 5а
Сабақтың тақырыбы
І.Жансүгіров «Күй» поэмасы
Мақсаты
Ақын шығармасын ұғындыра отырып, оқушыларды адамгершілікке, ұқыптылыққа, мейірімділікке тәрбиелеу.
Оқыту нәтижесі
Шығармашылық жұмысын орындай отырып, өз пікірін білдіре біледі және ойын жеткізе білуге үйренеді
Түйінді идеясы
Іс-әрекеттері арқылы ізденімпаздыққа жетеді. Оқушылар тақырыпты түсіну деңгейін анықтайды және өздіктерінен шешім қабылдайды.
Күтілетін нәтиже
Оқушылар өз пікірін дәлелді қорғап, топта бірлесе жұмыс жасауға үйренеді, топта өзара бағалау жүргізіп, бағалаудың мәнісін түсінеді, сыни тұрғыдан ойланып, ой-пікірін жүйелі айтады,
Әдіс-тәсілдер
Сұрақ-жауап
Пәнаралық байланыс
қазақ тілі
Уа-қы-ты
Ресурс-тар
Сабақтың мазмұны
3 минут
Диктанттар жинағы
Мұғалімнің іс-әрекеті
Оқушының іс-әрекеті
І. Ұйымдастыру бөлімі.
а) Оқушыларды түгелдеу, журналға белгілеу;
ә) Оқушылардың назарын сабаққа аудару
1)Оқушылар амандасады.
30 минут
Кеспе қағаздар, плакат
3) ІІІ. Негізгі бөлім.
а)Кітаппен жұмыс
Оқушыларға мәнерлеп оқу. Мәнерлеп оқу арқылы жазба жұмысын жазғызу.
Сабақтың көрнекілігі: Дидактикалық тапсырмалар, бағалау парақтары, техникалық құрал-компьютер құрылғысы, слайд, тірек –сызбалар.
Пәнаралық байланыс: Қазақ әдебиеті.
Сабақтың барысы :
І. Ұйымдастыру.
а) Оқушыларды түгелдеу, журналға белгілеу; ә) Оқушылардың назарын сабаққа аудару (бүгін бізге қонақтар келіп отыр, амандасып алайық);
Үлкенге де сіз,
Кішіге де сіз.
Құрметен сіздерге,
Бас иеміз Біз!
ә) Кім айтаы, үй жұысына не берілді? (Лексиканы қайталап келу).
ІІ. Кіріспе бөлім. Қызығушылықты ояту.
«Кезеңдер бәйтерегі»
Ерте - ерте –ертеде, грек елінде, Лексика деген патша өмір сүріпті. Лексика патшалығындағы халықтар өте тілге бай - тілмар, шешен болыпты. Сол патшаның бағында бір ғажайып алма ағашы өседі екен. Бірақ осы күнге дейін сол алманың дәмін ешбір адам татып көрмепті дейді. Оның себебі, алманы жегісі келген адам, алма ағашындағы тапсырмаларды дұрыс орындап жауап беріп, бірнеше кезеңнен өтеді. Сонда ғана дәмі тіл үйіретін алмадан ауыз тиуге береді екен.
Балалар! Бүгін біз де бағымызды сынап, Лексика патшалығына қонаққа келіп, сол тапсырмаларды дұрыс орындап, сұрақтарға жауап беріп көрейік.
Мен сіздерге сабаққа сәттілік тілеймін және дәмі тіл үйіретін алмадан ауыз тиетіндеріңізге сенемін.
ІІІ. Негізгі бөлім.
«Лексика» паталығында қандай қалашықтар бар екен еске түсірейіктер
« Тіл қаруы –сөз, сөз қаруы – ой. Мұралардың ең қымбаты – сөз. Сөз күн шалмас қараңғы көңілді шалады, күн жылытпас суық көңілді жылытады. Асылы адам да, нәрсе де тозады, жоғалады. Асыл сөз мәңгі жасайды».
Сөз тіркесінің құрамындағы сөздерді тура және ауыспалы мағынаны білдіруіне қарай топтап жазу.
А) Терең ой, терең сай, терең су, терең білім, терең сезім, терең құдық;
Ә) Алтын қазына , алтын қол, алтын сақина, алтын сөз , алтын тас, алтын уақыт;
Б) Қатты жел, қатты қол, қатты жер, қатты жүрек, қатты сөз, қатты құрт;
В) Жүйрік жел, жүйрік ат , жүйрік ой, жүйрік адам, жүйрік сөз;
ІІ деңгей. Диалект сөз деген не?
Суреттен диалект сөздерді тауып жазыңыздар:
ІІІ деңгей. Берілген сөздердің антонимін тауып жазыңыздар: Аласа, жылдам, қара, ақылды, күшті, ыстық, дұшпан.
ІІ. Дәйексөз кезеңі:
« Тіл- адамның адамдық белгісінің зоры, жұмсайтын қаруының бірі. Осы дүниедегі адамдар тілінен айырылып, сөйлеуден қалса, қандай қиындық күйге түсер еді ?!». А.Байтұрсынов.
2 – тапсырма.
І деңгей.Семантикалық картаны толтырыңыздар.
Лексика
Сөздер
Эвфемизм
Дисфемизм
Табу
Көнерген
сөздер
Диалект
Жаңа сөздер
Кәсіби сөздер
Термин сөздер
Кірме сөздер
Тұрақты
тіркестер
Аға сұлтан
+
Жасыл
+
Лексика
+
Үнтаспа
+
Сым
+
Тарелке
+
Қайтыс болды
+
Қырт
+
Тас бауыр
+
Әңгелек
+
2 – тапсырма.ІІ деңгей.
Графикалық диктант
Омоноим
Синоним
Антоним
Ат Ұзын Ақ Түс Сұлу Қысқа Жақ
ІІІ деңгей. Оқулықпен жұмыс.
225 – жаттығу.
Тапсырма:Мәтелдерді көшіріп жазамыз.Мәтел деп нені айтамыз?
Сергіту сәті.
ІІІ Дәйексөз кезеңі .
«Адамға екі нәсе тірек тегі,бірі - тіл, бірі - ділің жүректегі».
Жүсіп Баласағұни.
3 тапсырма.
« Кубизм » стратегиясы.
«Суретте» — Қазақ тіліндегі табу сөздердің пайда болу себебі?
«Салыстыр » — Көп мағыналы сөздер мен омоним сөздердің айырмашылығы, ұқсастығы неде? (Венн диаграмасы).
«Зертте» — Лексика сөзінің шығу тарихы.
«Қолдан» — Тіл туралы мақал, мәтелдер айтыңыздар.
«Талда » - «Туған тілім – тірлігімнің айғағы » деген өлең жолындағы «туған» сөзіне фонетикалық талдау жасаңыздар.
« Байланыстыр » - тест орындау
«Лексика»
1.«Бетінің оты шықты» тұрақты тіркесінің мағынасын тап.
А) ұялды В) қорықты С) мейірімсіз
2. Мына сөздердің қайсысы көнерген сөзге жатады?
А) отбасы В) отарба С) жасуша
3. «Айлакер» сөзінің антонимін табыңдар.
А) мейірімді В) қатыгез С) аңқау
4. Берілген тіркестердің тура мағынада қолданылып тұрғанын көрсет
А) терең білім В) терең көл С) терең ой
5. Мылжың сөзі қандай сөзге жатады?
А) көнерген сөз В) эвфемизм С) дисфемизм
6. Антонимді ажырат.
А) қызыл-ақ В)ақ-қара С) қызыл-көк.
7. Омоним сөздер қатысқан сөйлемді табыңыз.
А) ел үмітін ер ақтар В)көк алманы алма С)қарақұс-жыртқыш құс.
8. «Жалығу» сөзінің синонимін табыңыз.
А)зерігу, құмар болу В)еріну, көшіру С)Ззерігу, іш пысу
9. Неологизм сөзді белгіле.
А)несие. В)гарантия. С)процент
10. Көнерген сөзді тап
А)саяжай. В)найза. С)сәулет
Дұрыс жауабы:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
А
В
С
В
С
В
В
С
А
В
ІҮ Қорытындылау
Мұғалім :
- Балалар, бүгін сіздер осы екі тоқсан бойынша «Лексика » тарауынан өткен тақырыптарды қайталап, еске түсіріп өз біліміміз бен біліктілігімізді көрсеттік. Ендеше , бағалау парақтарыңыздағы ұпай санын есептей қойыңыздар. Ұпай санына байланысты бүгінгі сабаққа баға қойылады.
Қандай әсер алдыңдар? Ол туралы ойларыңызды жазыңыздар!
Сөз қуаты шығарар ел төріне,
Жер бетінен самғатар көк шегіне.
Қазақ тілі пәні бойынша. Сабақтың тақырыбы: Лексикадан өткенді қайталау Сабақтың мақсаты: 1. Білімділік: Өткен материалдарды теориялық тұрғыдан қайталай отырып, практикалық тұрғыдан жүзеге асыра білуді қалыптастыру; 2. Дамытушылық: оқушылардың ой-өрісін, сөздік қорын, ойлау қабілетін дамытуда, оқушы сезіміне әсер ететіндей, сабаққа деген ынтасын арттыру үшін кестелер жәнее т.б. құралдар пайдалану. 3. Тәрбиелік: Ана тілін сүюге, қадірлеуге баулу, Абай өлеңдері арқылы сөз өнерін құрметтеуге, тіл құрметін сезіне білуге тәрбиелеу. Сабақтың түрі: Сайыс сабақ, топпен жұмыс. Сабақтың типі: Білімді қорыту және жүйелеу. Сабақтың әдістері: Талдау, жинақтау, жаттығу. Сұрақ жауап, қайталау. Пәнаралық байланыс: Әдебиет, бейнелеу өнері. Сабақ көрнекілігі: Тірек сызбалар, дидактикалық үлестірме материалдар, слайд, проектор. Сабақ барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі. II. Психологиялық дайындық. III. Сайыс шарттары: Таныстыру Зерделі сұрақ, дәлелді жауап Талдау - табыс кілті Ойын ой-өрісті дамытады Мақал - сөздің мәйегі Қызықты сабақ - қиялға қанат Шығармашылық жұмыс Қорытынды
IV. Үйге тапсырма. V. Білімді бағалау.
I. Ұйымдастыру кезеңі: 1. Оқушылардың сабаққа қатысуын, даярлығын тексеріп, назарларын сабаққа аудару; 2. Бүгінгі сабақ - ерекше сабақ. Бізге қонақтар келіп отыр. Сол кісілерге ілтипатымызды білдіріп қояйық. 3. Үйге берілген тапсырманы сұрау. (Тест арқылы тексеру, бағалау)
II. Психологиялық дайындық: Алыстан сермеп, Жүректі тербеп, Шымырлап бойға жайылған. Қиуадан шауып, Қисынын тауып, Тағыны жетіп қайырған. Толғау тоқсан қызыл тіл, Сөйлеймін десең өзің біл,- дей келе көркем де, сұлу қазақ тілімізге арналған сабағымызды ұлы Абай Құнанбаевтың өлеңімен бастаймыз.
III. Сабақтың мақсатымен таныстыру:
1. Білімділік: Өткен материалдарды теориялық тұрғыдан қайталай отырып, практикалық тұрғыдан жүзеге асыра білуді қалыптастыру; 2. Дамытушылық: Оқушылардың ой-өрісін, сөздік қорын, ойлау қабілетін дамытуда, оқушы сезіміне әсер ететіндей, сабаққа деген ынтасын арттыру үшін кестелер ж/е т.б. құралдар пайдалану. 3. Тәрбиелік: Ана тілін сүйуге, қадірлеуге баулу, Абай өлеңдері арқылы сөз өнерін құрметтеуге, тіл құрметін сезіне білуге тәрбиелеу. IV. Сабақтың барысы: Сайыс сабақ, топпен жұмыс. Оқушыларды 3 топқа бөлеміз: 1 топ - Омоним 2 топ - Синоним 3 топ - Антоним
V. Сайыс шарттарымен танысу: 1шарт – «Таныстыру» 1) Әр топ өзінің атымен таныстырады.
Сабағымызда «Сын тұрғысынан ойлау технологиясын » пайдаланып отырғанымыздан орындайтын шарттарымызды стратегияға бөлеміз: «Ой қозғау» стратегиясы.(Экраннан) Эпиграф: «Білімдіден шыққан сөз, Талаптыға болсын кез» Абай
2 шарт- «Зерделі сұрақ, дәлелді жауап»
«Қызығушылықты ояту» стратегиясы.(Экраннан) Эпиграф: «Жүрегімнің түбіне терең бойла, Мен бір жұмбақ адаммын, оны да ойла». Абай деп Ұлы Абай айтқандай, лексикология тереңіне үңілейік. 1) Әр топ жеке тапсырма алады. 1 топ- 1. Сөздің тура ж/е ауыспалы мағынасы; 2. Тұрақты сөз тіркесі; 3. Жаңа сөздер;
3 топ- 1. Диалект сөздер; 2. Кәсіби сөздер мен терминдер; 3. Кірме сөздер;
2 шарттың қорытындысы:
3 шарт - «Талдау - табыс кілті» Эпиграф: «Білгенге маржан, Білмеске арзан». Абай Карточкалармен жұмыс: 1 топ- «Залдың ортасында өңкей ажарлы қыздар, әрлі әйелдер отыр» (1.Синоним сөздерді табу. 2. Толық систаксистік талдау) 2 топ- «Біздің қарамызды көрген соң, олар қолын бұлғап шақырды» (1.Омоним сөздерін табу. 2. Толық систаксистік талдау жасау) 3 топ- «Мұны әлділер әділет деп қуанса, әлсіздер қиянат деп қынжылады» (1. Антоним сөздерді табу. 2. Толық систаксистік талдау)
1 топ- Байлықтың атасы-еңбек, анасы – жер. Өнерлінің өрісі кең. Аузы күйген үріп ішер. Ақыл жастан шығады, асыл тастан шығады. 1.Мақал – мәлелдерден сөздің тура және ауыспалы мағыналарын ажыратыңыз.
2 топ- Өткірдің жүзі, кестенің бізі, өрнегін сендей сала алмас (Абай). Арық атқа қамшы ауыр тиеді. 1.Асты сызылған сөздердің омонимін табыңыз.
3 топ-Түймедей затқа өкпелесең, ..........көретініңіз қалмаған, мырза.Қорлық .......... ерлік өлім артық.Ақымақ бұзуға бар, ....жоқ. 1.Көп нүктенің орнына тиісті аАнтоним сөздерін тауып қойыңыз.
3 шарттың қорытындысы:
4 шарт - «Ойын - ой дамытады» Тақтаға қоржын алып ілінеді . Қоржынға сыйлықтар салынған.Ол сыйлықтарға ие болу үшін сұрақтарға жауап беру керек: 1сыйлық- қаламсаптар (4-еу) Ондағы сұрақ: сөздің тура және ауыспалы мағынасы. Тақтаға семантикалық карта ілініп, 1 топтан 1оқушы ашық көзді толтырып жатқанда сол топтан тағы 1 оқушыдан тапсырмаға байланысты ереже сұралады
2 сыйлық - сызғыштар (4-еу) Ондағы сұрақ : көнерген сөздер мен неологизмдер. Тірек сөздер беріледі, сол бойынша оқушылар шағын мәтін құрайды. 1 оқушыдан тапсырмаға байланысты ереже сұралады
3 сыйлық - дәптерлер (4-еу) Ондағы сұрақ: тұрақты тіркестер. «Бір сөзбен шеш» ойыны. 1 білім алушыдан тапсырмаға байланысты ереже сұралады: 1. Қой аузынан шөп алмайды - момын 2. Жүрек жалғау- 3. Төбе шашы тік тұру- 4. Қас пен көздің арасында- 5. Бетінен оты шықты- 6. Қырғи қабақ болу- 7. Бармағын тістеу- 8. Аузына құм құйылу- 9. Ит өлген жер- 10. Тайға таңба басқандай- 11. Ат ізін салмау- 12. Пейілі тар-
4 шарттың қорытындысы: «Кім жылдам?» ойыны. 3 топқа химиялық, физикалық және математикалық терминдер жазу тапсырылады:
Математикалық терминдер: Химиялық терминдер: Физикалық терминдер:
Эпиграф: «Арттағыға сөзің мен ісің қалсын». Абай 3 топқа тапсырма беріледі: антоним,омоним және синоним сөздерді пайдаланып мақал-мәтелдер айтып жарысу.
Вен диаграммасы: мақал мен мәтелдің айырмашылықтары.
Лексикадан өткен тақырыптар бойынша тест сұрақтары
1. «Мырза жігіт», «кенже бала» сөздері қай сөзге қатысты? А) дисфемизм В) эвфимизм С) тату Д) көнерген сөз Е) тұрақты тіркес
2. Эвфемизмге жататын сөзді белгілеңіз А)найзағай В) қасқыр С) бақиға аттану Д) ұлыма Е) жын 3. Қай сөз гректің «сыпайы сөйлеймін»деген мағынаны білдіреді? А) эвфимизм В) дисфемизм С) тату Д) идиома Е) архаизм 4. Қайсысының көбінесе авторы белгілі болады? А) мақал В) иәтел С)тұрақты тіркес Д) нақыл сөз Е) идиома 5.Тура мағыналы сөзді табыңыз А) қара қас В) жуас кісі С) тас жүрек Д) терең ойлы Е) ыстық ықылас 6. «Суық хабар»асты сызылған сөз қай мағынада қолданылып тұр? А) көптен күткен В) сүйінші С) қайғылы Д) қуанышты Е)күтпеген 7.Омонимді табыңыз А) тал түсте далаға шықты В) бала бал арасын тамашалады С) жас шақта уақыттың қадірін біл Д) ол тартпаның тұтқасын тартты Е) ол менің бір аптадан бері нан жемегенімді ескермеді 8.Омоним бола алатын сөзді табыңыз А) қағаз В)кітап С)оқулық Д) бет Е) мұқаба 9.Мақалдардан антоним сөздерді табыңыз А) ер мойнында қыл арқан шірімес В) аңдай сөйлемеген ауырмай өледі С) ананың көзі балада, баланың көзі далада Д) ойнап сөйлесең де ойлап сөйле Е) көз-қорқақ,қол- батыр 10.Синоним емес қатарды табыңыз А) байсалды,байыпты В) шалғай,қашық С) сәт,мезет Д) ағайын,туыс Е) көмексі,ескі
Сабақтың тақырыбы: Ата салтым - асыл қазынам (Лексикадан өткенді қайталау) Сабақтың мақсаты: 1. Білімділік: Лексика бойынша алған білімдерін дамыту арқылы оқушылардың ой - өрісін кеңейту, сөз қолданыста пайдалана білуге үйрету, мәтін ішінен таба білуге баулу. 2. Тәрбиелік: оқушыларды ана тілді құрметтеуге, ұлтжандылыққа, халық даналығы мен өсиеттерін үлгі ету, сөз өнеріне деген қызығушылығын артыру. 3. Дамытушылық: оқушылардың логикалық ойлау қабілеттері мен ізденімпаздығын, шығармашылық қабілетін дамыту.
Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ Сабақтың әдіс - тәсілі: түсіндіру, сұрақ - жауап, әңгімелеу, талдау, ойын түрлері. Сабақтың көрнекілігі: тірек сызба, кеспе қағаздар, интербелсенді тақта, эл. сызба. Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі: 1. Оқушылармен сәлемдесу. 2. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару. 3. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру. 4. Оқушыларға сабақтың тақырыбы мен мақсаты туралы хабарлау ІІ. Қазақ халқының салт - дәстүрлері осы ұлттық мінез - құлқын, қасиеттерін көрсетеді. Кейбір салт - дәстүрлері мен әдет - ғұрыптары сол халықтың тұрмысына, тәрбиесі мен мінезіне, сеніміне ырымына қарай қалыптасып келеді. Қазақта «Алты жыл аш болсаң да, атаңның салтын ұмытпа»деген мақал бар. Той - думандарда, жиындар мен мерекелерде орындалатын осы қазақ халқының салт - дәстүрлері оның ұмыт болмағанының белгісі. Ал, балалар сендер қандай салт - дәстүрлерді білесіңдер. Оқушыларды топқа бөлу. (Шашу арқылы) Ұлттық ойындарды атап көрейікші: Теңге ілу, көкпар, қыз қуу, жамбы ату, сақина салу, ақсүйек т. б. Ал біз лексика тақырыбын қайталау барысында осы ойындардың бірін білім сайысы барысында ойнаймыз. «Көкпар» ойыны (көкпардың орнына сұрақтар қойылады, көп жауап берген оқушы жеңімпаз атанады) 1. Лексика нені зерттейді 2. Жалпылама лексика дегеніміз не? 3. Сөз мағынасы нешеге бөлінеді 4. Сөздің ауыспалы және тура мағынасы дегеніміз не? 5. Көп мағыналы сөздер дегеніміз не? 6. Омоним дегеніміз не? 7. Антоним дегеніміз не? 8. Синоним дегеніміз не? 9. Табу дегеніміз не? 10. Эвфемизм мен дисфемизм дегеніміз не?
2.«Жүзік салу» ойыны арқылы сұрақ - жауапты жалғастырамыз.
1. Тұрақты тіркестер дегеніміз не? Мысал келтір 2. Мақал мәтелдер дегеніміз не? 3. Сөздік қор дегеніміз не? 4. Қазақ тілінің сөздік құрамы дегеніміз не? 5. Көнерген сөздер дегеніміз не? 6. Жаңа сөздер дегеніміз не? 7. Сөздердің қолданылу өрісіне қарай неше түрге бөлінеді? 8. Жалпылама лексика дегеніміз не? 9. Қолданылу өрісі тар лексика дегеніміз не? 10. Кірме сөздер дегеніміз не?
Дәптерлерін ашып, жазба жұмысын орындаймыз. 1. Тапсырма «Дұрысын тап» Биік оқушы Жақсы көмектес Терең аспан Ашық тау Ыстық құдық Үлкенге ықылас Сөздердің дұрысын тауып, тіркесті қатыстырып сөйлем құрау. Бір сөйлемді тұлғасына қарай, бір сөйлемді сөйлем мүшесіне, бір сөзді фонетикалық талдау жасау.
2. Тапсырма. Тұрақты сөз тіркесінің мағынасын анықтап, сөйлем құрастырыңдар. Айы оңынан туды – Ит өлген жер – Бетінен оты шықты – Төбе шашы тік тұрды – Ат ізін салмау – Көзді ашып жұмғанша – Тұрақты тіркесті қатыстырып сөйлем құрау. Бір сөйлемді тұлғасына қарай, бір сөйлемді сөйлем мүшесіне, бір сөзді фонетикалық талдау жасау. 3. Тапсырма Топтық жұмыс 1 – топ Синонимдік қатарды толықтыр Алыс – Биік – Әдемі – Үлкен – Ас - 2 – топ Антонимдік қатарды толықтыр Алыс – ащы – биік – терең – таныс - 3 – топ Омонимдік қатарды толықтыр ой – 1... 2... сана – 1... 2... нан – 1... 2... ер – 1... 2... жиырма – 1... 2...
Кітаппен жұмыс. 212 - жаттығу. Суреттер топтамасындағы 18 - суретте бейнеленген кісілердің іс - әрекетін, қандай ұлттық бұйым дайындап жатқанын дәлелдеп айтыңдар және жазыңдар. Әңгімелеріңнің дұрыс құрылуына мән беріңдер.
221 - жаттығу Махмұд Қашқаридің нақыл сөздерін жаттап алыңдар. І топ. 1 - бөлім ІІ топ 2 - бөлім ІІІ топ 3 - бөлім Нақыл сөздерді оқып, мағынасын ашу.
ІІІ. Сабақты бекіту. Лексика тарауынан не білдіңдер? Парақшаға жазып, тақтадағы сызбаға ілу. ІV. Қорытынды: Ел басы өзінің биылғы жолдауында тіл туралы: ана тіліміз мәңгілік елімізде, мәңгілік тіл болып қала беретіндігін айтты. V. Үй тапсырмасын беру. Тұрақты тіркестерді пайдаланып, «Мен - елімнің ертеңмін» деген тақырыпта ойтолғау жазып келу. VІ. Оқушылардың жауаптарын бағалау.
Сабақтың мақсаты:
а) Білімділік: Бұрынғы өткен сабақтан алған мәліметтерді тереңдету, ойда қалғандарды нақтылау, меңгерген білімдерді ұмытып қалуға жол бермеу, білімді жетілдірудегі негізгі заңдылықтарды есте берік қалдыру, білімдегі олқылықтарды жою.
ә) Дамытушылық: Сөз байлығын дамыту, сөздік қорын байыту, күрделендіру, ойлау қабілеттерін дамыту.
б) Тәрбиелік: Білімге құштарлыққа тәрбиелеу, тіл құдіретін сезіне білуге, сөз мағынасын келістіре отырып құбылтып, оларды мейлінше дұрыс қолданып, дәл түсінуге тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ- жауап, талдау,СТО,
Сабақтың түрі: бекіту,қайталау.
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта,кесте
Сабақтың барысы
І. Ұйымдастыру бөлімі:
а) Оқушылардың түгелдеу
ә) Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
Біздің бастапқы сөзіміз лексика тарауын қайталап, пысықтауға арналмақ.
1. Лекика ғылымы нені зерттейді?
2. Омоним дегеніміз не?
3. Синоним дегеніміз не?
4. Антоним дегеніміз не?
5. Диалект сөз дегеніміз не?
6. Мақал- мәтел дегеніміз не?
7. Табу дегеніміз не?
8. Эвфемизм, дисфемизм неңдей сөздер?
9. Тұрақты тіркес туралы не білесің?
10. Кірме сөздер неңдей сөздер жатады?
Тапсырмалар
1. Мына үзіндіден көнерген сөзді тауып, көнерген сөздің қай түріне жататынын айт.
Айтулы ерлер бар екен,
Жүйріктері баптаулы.
Найзалары саптаулы ,
Дұшпанға атар жебесі.
Қорамсақпен қаптаулы.
2.Үзіндіден кірме сөзді тап.
Дастархан жайып құрметтеп,
Төкті түрлі жемісті
Жез самаурын қайнаулы,
Союға бағлан байлаулы.
3.Антоним сөздерді тап.
: Көл дария, көл болса,
Бай мен жарлы тең болса,
Диханшылық көп болса,
Қатерсіз- дағы ел болып
Жаман сөз-жанға кірген тікен,
Жақсы сөз-таусылмайтын ем.
4. Төмендегі тұрақты сөздер тіркесінің мағыналарын анықтап,сөйлем құра.
Өлеңнен синоним сөздерді табу, тағы қандай синонимдер бар екенін а 2.Абайдың қырда көне тұр қыстауы,
Ішінен байқалады тұрмыс-халі.
Көтеріп Хан тағын көк сағымменен
Алыста еңкейеді Шыңғыс тауы.
(«Жидебайдағы Абай үйі»)
Өлеңдегі көнерген сөздің түрін анықтау.
ІІ топтың тапсырмасы:
1. Енесіне түскен ажал құрығы,
Жетім лақтың жетті аяныш шырылы.
Жай оғынан жан анасы мерт болған
Кісінейді қулық бие құлыны.
(«Еңлік-Кебек зиратында»)
Өлеңдегі эвфемизмді табу.
2. Шегіп шымқай өрнекті
Ертеңгілік, кеште де,
Сыйғызасың жер-көкті
Шәйі-жібек кестені.
(«Кестеші қыз»)
Өлеңнен антоним сөздерді табу.
ІІІ топтың тапсырмасы:
1. Күміс шашып ойнайды күн кірпігі,
Ақшоқының қызу еңбек күн-түні.
Бұлақтардың жорға жүріс бүлкілі,
Абай айтқан масатыдай қыр түгі.
(«Ақшоқыға беттегенде»)
Өлеңдегі көнерген сөзді тауып, қай түріне жататынын анықтау.
2. Теңізде ойнап көрмесең,
Теңізді сырттан жырлама.
Өлеңге от боп енбесең,
Өзгенің отын ұрлама!
(«Еске алу»)
Өлеңнен дисфемизмді табу.
ІІІ гейм. «Жұмбақтас»
Суретпен жұмыс. Суретте қандай тұрақты тіркестер жасырылғанын тауып, мағынасын ашу
ІV гейм. «Сен – маған, мен - саған»
Семантикалық картамен жұмыс
І топ
сөздер Бастапқы мағынасы Ауыспалы мағынасы
Бет Адамның беті
Терең Терең сезім
Ашық
Өткір
Шерту
Бас
Көнерген сөздер Неологизмдер
Уәзір,сәукеле,садақ,жебе, т.б. Ғарыш, ұшақ,зымырат
сөздер Кірме сөздер Диалект сөздер Кәсіби сөздер Термин сөздер
Жәшік
Сым
Таға
Глобус
Телефон
Етікші
Бәдірен
V гейм. «Көсемдікке ұмтылу»
33-жаттығу.
Шығармашылық жұмыс
«Тіл туралы» ойтолғау.
Үйге тапсырма: 34-жаттығу
Бағалау
Кезеңдер
І гейм
«Бой сергіту» ІІ гейм
«Сандықшадан шыққан бас қатырғылар» ІІІ гейм
«Жұмбақтас» ІV гейм
«Сен - маған, мен - саған» V гейм
«Көсемдікке ұмтылу»
Топтар
І топ
ІІ топ
ІІІ топ
Қорытынды
Сабақтың тақырыбы: Лексикадан өткенді қайталау
Сабақтың мақсаты:
а) Білімділік: Бұрынғы өткен сабақтан алған мәліметтерді тереңдету, ойда қалғандарды нақтылау, меңгерген білімдерді ұмытып қалуға жол бермеу, білімді жетілдірудегі негізгі заңдылықтарды есте берік қалдыру, білімдегі олқылықтарды жою.
ә) Дамытушылық: Сөз байлығын дамыту, сөздік қорын байыту, күрделендіру, ойлау қабілеттерін дамыту.
б) Тәрбиелік: Білімге құштарлыққа тәрбиелеу, тіл құдіретін сезіне білуге, сөз мағынасын келістіре отырып құбылтып, оларды мейлінше дұрыс қолданып, дәл түсінуге тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ- жауап, талдау,СТО,
Сабақтың түрі: бекіту,қайталау.
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта,кесте
Сабақтың барысы
І. Ұйымдастыру бөлімі:
а) Оқушылардың түгелдеу
ә) Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
Біздің бастапқы сөзіміз лексика тарауын қайталап, пысықтауға арналмақ.
1. Лекика ғылымы нені зерттейді?
2. Омоним дегеніміз не?
3. Синоним дегеніміз не?
4. Антоним дегеніміз не?
5. Диалект сөз дегеніміз не?
6. Мақал- мәтел дегеніміз не?
7. Табу дегеніміз не?
8. Эвфемизм, дисфемизм неңдей сөздер?
9. Тұрақты тіркес туралы не білесің?
10. Кірме сөздер неңдей сөздер жатады?
Тапсырмалар
1. Мына үзіндіден көнерген сөзді тауып, көнерген сөздің қай түріне жататынын айт.
Айтулы ерлер бар екен,
Жүйріктері баптаулы.
Найзалары саптаулы ,
Дұшпанға атар жебесі.
Қорамсақпен қаптаулы.
2.Үзіндіден кірме сөзді тап.
Дастархан жайып құрметтеп,
Төкті түрлі жемісті
Жез самаурын қайнаулы,
Союға бағлан байлаулы.
3.Антоним сөздерді тап.
: Көл дария, көл болса,
Бай мен жарлы тең болса,
Диханшылық көп болса,
Қатерсіз- дағы ел болып
Жаман сөз-жанға кірген тікен,
Жақсы сөз-таусылмайтын ем.
4. Төмендегі тұрақты сөздер тіркесінің мағыналарын анықтап,сөйлем құра.
а) Білімділік: Бұрынғы өткен сабақтан алған мәліметтерді тереңдету, ойда қалғандарды нақтылау, меңгерген білімдерді ұмытып қалуға жол бермеу, білімді жетілдірудегі негізгі заңдылықтарды есте берік қалдыру, білімдегі олқылықтарды жою.
ә) Дамытушылық: Сөз байлығын дамыту, сөздік қорын байыту, күрделендіру, ойлау қабілеттерін дамыту.
б) Тәрбиелік: Білімге құштарлыққа тәрбиелеу, тіл құдіретін сезіне білуге, сөз мағынасын келістіре отырып құбылтып, оларды мейлінше дұрыс қолданып, дәл түсінуге тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ- жауап, қайталау, тіл дамыту.
Сабақтың түрі: Сайыс сабақ
Сабақтың типі: Білімді қорыту және жүйелеу.
Сабақтың көрнекілігі: күнтізбе, кадоскоп, түрлі кеспелер, Домбра
Сабақтың жүру барысы:
І. Ұйымдастыру бөлімі:
а) Оқушылардың түгелдеу
ә) Оқу құралдарын тексеру
б) Сабақ жабдықтарын орналастыру
- Оқушылар, біз бүгін сабағымызда лексика тарауын қайталай отырып, тіл ұстарту жұмысымен айналысамыз.
Бүгінгі сабағымыз сайыс түрінде өтеді. Сынып оқушыларын түске топтастыру арқылы екі топқа бөлеміз.
Бірінші “Мирас” тобына сары түстілер, ал екінші “Мұрагер” тобына көк түстілер отырады.
Сабақ “Аптаның жеті күні” деген атпен сайысы түрінде өтеді
№ Апта күндері Ұпай сандары
1 Дүйсенбі күні: “Бастапқы сөз”
2 Сейсенбі күні: “Домбыра- дастан”
3 Сәрсенбі күні: “Кім жылдам?”
4 Бейсенбі күні: “Өзіндік жұмыс”
5 Жұм күні: “Топ басшылар сайысы”
6 Сенбі күні: “Қонақ кәде”
7 Жексенбі күні: “Демалу”
І. Дүйсенбі күні: ”Бастапқы сөз”
Біздің бастапқы сөзіміз лексика тарауын қайталап, пысықтауға арналмақ.
1. Лекика ғылымы нені зерттейді?
2. Омоним дегеніміз не?
3. Синоним дегеніміз не?
4. Антоним дегеніміз не?
5. Диалект сөз дегеніміз не?
6. Мақал- мәтел дегеніміз не?
7. Табу дегеніміз не?
8. Эвфемизм, дисфемизм неңдей сөздер?
9. Тұрақты тіркес туралы не білесің?
10. Кірме сөздер неңдей сөздер жатады?
ІІ. Сейсенбі күні: “Домбыра- дастан”
Домбыра- қазақ халқының қасиетті аспабы. Сендердің алдарыңда домбыра кескініндегі бірнеше кеспелер тұр. Сол кеспелердің артында тапсырмалар бар. Кімде- кім сол тапсырмаларды мүлтіксіз орындаса, домбыра кескінің өзіне естелікке алады.
1-домбыра:Айтулы ерлер бар екен,
Жүйріктері баптаулы.
Найзалары саптаулы ,
Дұшпанға атар жебесі.
Қорамсақпен қаптаулы.
Мына үзіндіден көнерген сөзді тауып,
көнерген сөздің қай түріне жататынын айт.
2- домбыра: Төмендегі тұрақты сөздер тіркесінің мағыналарын анықтап көр:
Тамырына балта шабу, төбе шашы тік тұру, қой аузынан шөп алмас
3- домбыра: Көл дария, көл болса,
Бай мен жарлы тең болса,
Диханшылық көп болса,
Қатерсіз- дағы ел болып. Үзіндіден антоним сөздерді тап.
4- домбыра: Дастархан жайып құрметтеп,
Төкті түрлі жемісті
Жез самаурын қайнаулы,
Союға бағлан байлаулы.
Үзіндіден кірме сөзді тап.
ІІІ. Сәрсенбі күні: “Кім жылдам?”
- Қазір сендердің алдарыңа кадоскоппен бірнеше тапсырма беріледі. Қай топ бірінші болып, қалақшаны көтерсе, сол топ жауап береді.
1. Барын жоқ деп құрынған,
Жұлдызды жатқа санасақ,
Қисап етіп қарасақ.
“Мың асқанға бір тосқан”
Бар емес пе еді бұрыннан. Үзіндіден мәтелді тап.
2.Қазақ тіліне енген төмендегі сөздердің орыс тіліндегі баламасын ата.
4. Ұлы Еділдің бойында,Жүзіп жүрген нән балық. Үзіндіден диалект сөзді тауып, әдеби тілдегі баламасын тап.
IV. Бейсенбі күні: “Өзіндік жұмыс”
Сонымен, балалар, мен “Мұрагер” тобына: “Лексика” атты үйді, ал, “Мирас” тобына: “Тұрақты тіркес” атты үйді беремін. Егерде сіздер Лексиканың немесе Тұрақты тіркестің барлық қасиетін таба алсаңыздар, екі топта үйді дұрыс құрай аласыздар.
V. Жұма күні: “Топ басшылар сайысы”
Бұл сайыс барысында топ басшылары шығармашылықпен айналысады. “Мұрагер” тобының топ басшысына: “Көп қорқытады, терең батырады”, “Мирас” тобының топ басшысына: “Көп түкірсе, көл болады” деген мақалдар беріліп, осы бойынша тіл дамыту жұмысы жүргізіледі. Жұмыстың негізгі мақсаты осы берілген мақалдың шығу тегін анықтау.
VI. Сенбі күні: “Қонақ кәде”
Қазақта қонақ кәде деген жоралғы бар. Онда келген қонаққа сый ретінде ауылдың алты ауызы айтылып, келген қонақтар тарапынан қонақ кәде жасалады.
Естеріңде болса, мен өткен сабақтарда ішінде антоним кездесетін жұмбақтар жазып алып келуді тапсырғанмын. Екі топ бір- біріне қонаққа барып, сол бойынша дайындаған 5 жұмбақтарыңызды жасырып, қонақ кәде жасайсыздар.
VII. Жексенбі күні: “Демалу”
Балалар, біз бүгінгі сабағымызда жалпы лексика тарауы бойынша өткен материалды меңгердік деп есептеймін. Лексика- сөз байлығын зерттейтін ғылым. Тіліміз сөзге неғұрлым бай болса, соғұрлым жатық та әдемі сөйлей аламыз. Ол үшін көркем шығармаларды көп оқып, мақал- мәтелдерді, тұрақты сөз тіркестерін, синонимдерді орынды жерде пайдалана білуіміз керек.
Енді сабағымызды қорыта келе, екі топтың ұпай сандарын есептеп, жеңіске жеткен топты анықтаймыз. Оқушыларды бағалаймын.
Үйге тапсырма: Қайталау.
Сабақтың тақырыбы: Лексикадан өткенді қайталау
Сабақтың мақсаты:
1. Білімділік: Өткен материалдарды теориялық тұрғыдан қайталай отырып, практикалық тұрғыдан жүзеге асыра білуді қалыптастыру;
2. Дамытушылық: оқушылардың ой-өрісін, сөздік қорын, ойлау қабілетін
дамытуда, оқушы сезіміне әсер ететіндей, сабаққа деген ынтасын арттыру үшін кестелер жәнее т.б. құралдар пайдалану.
3. Тәрбиелік: Ана тілін сүюге, қадірлеуге баулу, Абай өлеңдері арқылы сөз өнерін құрметтеуге, тіл құрметін сезіне білуге тәрбиелеу.
2. Бүгінгі сабақ - ерекше сабақ. Бізге қонақтар келіп отыр. Сол кісілерге ілтипатымызды білдіріп қояйық.
3. Үйге берілген тапсырманы сұрау. (Тест арқылы тексеру, бағалау)
II. Психологиялық дайындық:
Алыстан сермеп,
Жүректі тербеп,
Шымырлап бойға жайылған.
Қиуадан шауып,
Қисынын тауып,
Тағыны жетіп қайырған.
Толғау тоқсан қызыл тіл,
Сөйлеймін десең өзің біл,- дей келе көркем де, сұлу қазақ тілімізге арналған сабағымызды ұлы Абай Құнанбаевтың өлеңімен бастаймыз.
III. Сабақтың мақсатымен таныстыру:
1. Білімділік: Өткен материалдарды теориялық тұрғыдан қайталай отырып, практикалық тұрғыдан жүзеге асыра білуді қалыптастыру;
2. Дамытушылық: Оқушылардың ой-өрісін, сөздік қорын, ойлау қабілетін
дамытуда, оқушы сезіміне әсер ететіндей, сабаққа деген ынтасын арттыру үшін кестелер ж/е т.б. құралдар пайдалану.
3. Тәрбиелік: Ана тілін сүйуге, қадірлеуге баулу, Абай өлеңдері арқылы сөз өнерін құрметтеуге, тіл құрметін сезіне білуге тәрбиелеу.
IV. Сабақтың барысы: Сайыс сабақ, топпен жұмыс.
Оқушыларды 3 топқа бөлеміз:
1 топ - Омоним
2 топ - Синоним
3 топ - Антоним
V. Сайыс шарттарымен танысу:
1шарт – «Таныстыру»
1) Әр топ өзінің атымен таныстырады.
Сабағымызда «Сын тұрғысынан ойлау технологиясын » пайдаланып отырғанымыздан орындайтын шарттарымызды стратегияға бөлеміз:
«Ой қозғау» стратегиясы.(Экраннан)
Эпиграф:
«Білімдіден шыққан сөз,
Талаптыға болсын кез»
Абай
2 шарт- «Зерделі сұрақ, дәлелді жауап»
«Қызығушылықты ояту» стратегиясы.(Экраннан)
Эпиграф:
«Жүрегімнің түбіне терең бойла,
Мен бір жұмбақ адаммын,
оны да ойла».
Абай
деп Ұлы Абай айтқандай, лексикология тереңіне үңілейік.
1) Әр топ жеке тапсырма алады.
1 топ-
1. Сөздің тура ж/е ауыспалы мағынасы;
2. Тұрақты сөз тіркесі;
3. Жаңа сөздер;
2 топ-
1. Көп мағыналы сөздер;
2. Мақал-мәтелдер;
3. Көнерген сөздер;
3 топ-
1. Диалект сөздер;
2. Кәсіби сөздер мен терминдер;
3. Кірме сөздер;
2 шарттың қорытындысы:
3 шарт - «Талдау - табыс кілті»
Эпиграф:
«Білгенге маржан,
Білмеске арзан».
Абай
Карточкалармен жұмыс:
1 топ- «Залдың ортасында өңкей ажарлы қыздар, әрлі әйелдер отыр»
(1.Синоним сөздерді табу.
2. Толық систаксистік талдау)
2 топ- «Біздің қарамызды көрген соң, олар қолын бұлғап шақырды»
(1.Омоним сөздерін табу.
2. Толық систаксистік талдау жасау)
3 топ- «Мұны әлділер әділет деп қуанса, әлсіздер қиянат деп қынжылады»
(1. Антоним сөздерді табу.
2. Толық систаксистік талдау)
1 топ- Байлықтың атасы-еңбек, анасы – жер. Өнерлінің өрісі кең. Аузы күйген үріп ішер. Ақыл жастан шығады, асыл тастан шығады.
1.Мақал – мәлелдерден сөздің тура және ауыспалы мағыналарын ажыратыңыз.
2 топ- Өткірдің жүзі, кестенің бізі, өрнегін сендей сала алмас (Абай). Арық атқа қамшы ауыр тиеді.
1.Асты сызылған сөздердің омонимін табыңыз.
3 топ-Түймедей затқа өкпелесең, ..........көретініңіз қалмаған, мырза.Қорлық .......... ерлік өлім артық.Ақымақ бұзуға бар, ....жоқ.
1.Көп нүктенің орнына тиісті аАнтоним сөздерін тауып қойыңыз.
3 шарттың қорытындысы:
4 шарт - «Ойын - ой дамытады»
Тақтаға қоржын алып ілінеді . Қоржынға сыйлықтар салынған.Ол сыйлықтарға ие болу үшін сұрақтарға жауап беру керек:
1сыйлық- қаламсаптар (4-еу)
Ондағы сұрақ: сөздің тура және ауыспалы мағынасы. Тақтаға семантикалық карта ілініп, 1 топтан 1оқушы ашық көзді толтырып жатқанда сол топтан тағы 1 оқушыдан тапсырмаға байланысты ереже сұралады:
сөздер Бастапқы мағынасы Ауыспалы мағынасы
Бет Адамның беті
Терең Терең сезім
Ашық
Өткір
Шерту
Бас
2 сыйлық - сызғыштар (4-еу)
Ондағы сұрақ : көнерген сөздер мен неологизмдер. Тірек сөздер беріледі, сол бойынша оқушылар шағын мәтін құрайды. 1 оқушыдан тапсырмаға байланысты ереже сұралады:
Көнерген сөздер Неологизмдер
Уәзір,сәукеле,садақ,жебе, т.б. Ғарыш, ұшақ,зымырат
3 сыйлық - дәптерлер (4-еу)
Ондағы сұрақ: тұрақты тіркестер. «Бір сөзбен шеш» ойыны. 1 білім алушыдан тапсырмаға байланысты ереже сұралады:
1. Қой аузынан шөп алмайды - момын
2. Жүрек жалғау-
3. Төбе шашы тік тұру-
4. Қас пен көздің арасында-
5. Бетінен оты шықты-
6. Қырғи қабақ болу-
7. Бармағын тістеу-
8. Аузына құм құйылу-
9. Ит өлген жер-
10. Тайға таңба басқандай-
11. Ат ізін салмау-
12. Пейілі тар-
4 шарттың қорытындысы: «Кім жылдам?» ойыны. 3 топқа химиялық, физикалық және математикалық терминдер жазу тапсырылады:
Математикалық терминдер:
Химиялық терминдер:
Физикалық терминдер:
5 шарт- «Мақал-сөз мәйегі»
«Қызығушылықты ояту» стратегиясы.(Экраннан)
Эпиграф:
«Арттағыға сөзің мен ісің қалсын».
Абай
3 топқа тапсырма беріледі: антоним,омоним және синоним сөздерді пайдаланып мақал-мәтелдер айтып жарысу.
Вен диаграммасы: мақал мен мәтелдің айырмашылықтары.
мақал Ортақ белгілері Мәтел
Құрылысы жағынан екі, үш бөлімді болады. Мысалы:Әке-асқар тау, шеше-қайнар бұлақ, бала-жағасындағы құрақ. Көбіне бір бөлімді болып келеді. Мысалы: Суға кеткен тал қармайды.
Ой неғұрлым ашық айтиылады.. Мысалы:Батыр туса-ел ырысы, жаңбыр жауса-жер ырысы. Ой, мағына ишара,тұспал түрінде болады.. Мысалы:Көп түкірсе-көл.
Ақыл,өсите түрінде келеді. Мысалы:Еңбек етсең ерінбей-тояды қарның тіленбей. Көбіне эмоцииялық реңк басым болады. Мысалы:Қызым, саған айтам, келінім, сен тыңда.
6 шарт- «Қызықты сабақ-қиялға қанат»
Эпиграф:
«Кемді күн қызық дәурен тату өткіз
Жетпесе біріңдікін бірің жеткіз».
Абай
1) Тұрақты сөз тіркестері туралы суреттер.
2) Табуға көрініс. (Ауыл, келін көл жағасынан қасқырдың қойларға шауып жатқанын көріп,үйіндегілерге айтуға жүгіреді. Үйде қайын атасы-Қасқырбай, қайын ағасы-Көлбай, қайын інісі – Қойбай бар еді. Келін оларға бұл істі қалай түсіндіреді?).
7 шарт- «Шығармашылық жұмыс»
Эпиграф:
«Мақсатым тіл ұстартып
Өнер шашпақ».
Абай
1) Әр топқа жеке тапсырма беріледі (өлең жолодары немесе қара сөз).Өз ойларын жазбаша немесе ауызша білдірулері керек.
«Ой қозғау» стратегиясы.(Экраннан)
Абайдың аңсағаны қандай азамат? Синонимдер.
Айтылған сөзді ұмытпаудың төрт түрлі себептері Көкірегі байлаулы берік болу Ойлы,
Лексика тілдегі сөздердің мағынасын, тіліміздің байлығын зерттейді.
Ал қазақ тілі бай тіл. Бұл туралы Ғ.Мүсірепов былай деген екен:
«Бұл бай тіл. Оралымды, ырғақты, теңеу, бейнелеулері ерте туған тіл.мен осындай тілімізді таза ұстайық деймін.»
ҮІ. Үйге тапсырма беру.
219-жаттығу
Сабақтың тақырыбы Лексикадан өткенді қайталау
Сабақтың мақсаты:
а) Білімділік: Бұрынғы өткен сабақтан алған мәліметтерді тереңдету, ойда қалғандарды нақтылау, меңгерген білімдерді ұмытып қалуға жол бермеу, білімді жетілдірудегі негізгі заңдылықтарды есте берік қалдыру, білімдегі олқылықтарды жою.
ә) Дамытушылық: Сөз байлығын дамыту, сөздік қорын байыту, күрделендіру, ойлау қабілеттерін дамыту.
б) Тәрбиелік: Білімге құштарлыққа тәрбиелеу, тіл құдіретін сезіне білуге, сөз мағынасын келістіре отырып құбылтып, оларды мейлінше дұрыс қолданып, дәл түсінуге тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, қайталау, тіл дамыту.
4. Менің ағам аңға шыққан кезінде ұлымаға жолығыпты. Айнұрды жеңешесі «Еркем» дейді екен, неге өз атымен атамайды екен деп ойландым. Сөйлемдерден табу сөзді тап.
IV. Бейсенбі күні: “Өзіндік жұмыс”
Сонымен, балалар, мен “Мұрагер” тобына: «Мақал‐мәтел» атты тақырып беремін, ал, “Мирас” тобына: “Тұрақты тіркес” атты тақырыпты беремін. Егерде сіздер мақал‐мәтелдерді немесе тұрақты тіркестердің барлық қасиетін айтып, мысалдар келтірсеңіз жемімпаз атанасыздар.
V. Жұма күні: “Топ басшылар сайысы”
Бұл сайыс барысында топ басшылары шығармашылықпен айналысады. “Мұрагер” тобының топ басшысына: «Досы көпті жау алмайды…», “Мирас” тобының топ басшысына: “Білімдіге дүние жарық” деген мақалдар беріліп, осы бойынша тіл дамыту жұмысы жүргізіледі. Жұмыстың негізгі мақсаты осы берілген мақал‐мәтелдер бойынша ой толғау жазу. Оның ішінде табу, эвфемизм, десфемизм, антоним, синоним, омоним болуы керек.
VI. Сенбі күні: “Қонақ кәде”
Қазақта қонақ кәде деген жоралғы бар. Онда келген қонаққа сый ретінде ауылдың алты ауызы айтылып, келген қонақтар тарапынан қонақ кәде жасалады.
Естеріңде болса, мен өткен сабақтарда ішінде термин, диалект, кәсіби сөздер кездесетін жұмбақтар жазып алып келуді тапсырғанмын. Екі топ бір-біріне қонаққа барып, сол бойынша дайындаған 5 жұмбақтарыңызды жасырып, қонақ кәде жасайсыздар.
VII. Қорытынды. Жексенбі күні: “Демалу”
Балалар, біз бүгінгі сабағымызда жалпы лексика тарауы бойынша өткен материалды меңгердік деп есептеймін. Лексика-сөз байлығын зерттейтін ғылым. Тіліміз сөзге неғұрлым бай болса, соғұрлым жатық та әдемі сөйлей аламыз. Ол үшін көркем шығармаларды көп оқып, мақал-мәтелдерді, тұрақты сөз тіркестерін, синонимдерді орынды жерде пайдалана білуіміз керек. Енді сабағымызды қорыта келе, екі топтың ұпай сандарын есептеп, жеңіске жеткен топты анықтаймыз. Оқушыларды бағалаймын.
VII. Үйге тапсырма: Қайталау. Лексика тарауы бойынша он тест құрап келу.
IX. Бағалау. Сабаққа белсенді қатысқан оқушылардың білімін бағалау.
II. «Кім тапқыр?» I топ. 1. Ұлы Отан соғысы қашан басталды? /1941ж. 22. 06/ 2. Бауыржан Момышұлы қай жылдары өмір сүрген? /1910-1982 жж./ 3. Ідіріс Үргенішбаевқа Кеңес Одағының Батыры атағы қашан берілді? /1967ж. 4 мамырда/ 4. Соғыс жылдарында майдандағы әскери бөлімдерге Қазақстан өнер қызметкерлерінен құрылған қанша концерт бригадасы барды? /11/ 5. Қай күнді жеңіс күні деп тойлаймыз? /9 мамыр/ 6. 1941 жылы Совет Одағы соғыс самолеттерін шығару жөнінен нешінші орынға шықты? /3-інші/ 7. «Жалпыға бірдей әскери міндет» туралы заң қашан қабылданды? /1939. 01. 09/ 8. Ұлы Отан соғысында одақ бойынша қанша адам Кеңес Одаға Батыры атағына ие болды? /11мың 600 ден аса/ 9. Екі мәрте Кеңес Одағы Батыры атанған Сергей Данилович Луганский жеке өзі жаудың қанша ұшағын атып түсірді? /37/ 10. «Қазақстан комсомолы» деген жазуы бар қанша жауынгерлік машина Сталинград майданына табыс етілді? /45/
II топ. 1. Екінші дуниежүзілік соғыс қашан басталды? /1939 жылы/ 2. Ұлы Отан соғысы қашан аяқталды? /1945 жылы/ 3. Ідіріс Үргенішбаев қай жылдары өмір сүрген? /1912-1943 жж./ 4. Бауыржан Момышұлына қай жылы Кеңес Одағының Батыры атағы берілді? /1990 жылы/ 5. Қанша Қазақстандықтар Кеңес Одағының Батыры атағына ие болды? /500-ден аса/ 6. Ұлы Отан соғысы жылдарында мамандарды дайындау мақсатында Қазақстан қанша жасөспірімдерді әскери училищеге жіберді? /42 мың/ 7. Генерал-майор Панфилов қай дивизияны басқарды? /316-атқыштар дивизиясы/ 8. Днепр үшін шайқастағы ерлігі үшін Кеңес Одағының Батыры атағын алған ең ең жас Жәнібек Елеусізов нешеде еді? /18 жаста/ 9. Соғыс уақытында Қазақстан бүкіл одақтың қорғанысының қанша пайызын берді? 10. 1943 жылы республикадан заводтарды қалпына келтіру жұмыстарына қанша комсомол жіберілді? /1439/
Өткен сабақтардағы тарихи сөздерді еске түсіру «Кім? Қашан? Неге?» Бұл сөздерді кім айтты, қашан айтты, неге байланысты айтты.
1. «Қанқұмар Кир. Жеңіске желікпе. Сен менің ұлымды ашық айқаста қару құрметімен жеңген жоқсын...» Бұл сөзді кім айтқан? (Томирис) 2. «Ерте күнде отты күннен ғұн туған. Отты ғұннан от боп ойнап мен туған, жүзімді де қысық қара көзімді туа сала жалынменен мен жуған»(М. Жұмабаев. «Пайғамбар») 3. «Желпілдеген тудан, жер қайысқан қолдан қалғанша, жігіт адамының өлгені жақсы...» (Абылай) 4. «Халыққа ең алдымен – экономикалық және әлеуметтік реформа керек. Материалдық әл ауқатын жақсартуға халық тырысады. Прогресс дегеніміздің өзі - осы» (Ш. Уәлиханов) 5. «Мен қазақ балаларын ұқыптылыққа, тазалыққа, отырықшылыққа, тұрмыстың артықшылығына, мысалы, құрғақ жылы бөлмелерде тұруға үйретудің өзі қазақ даласында тәрбиелік мәні бар жұмыс деп білемін» (Ы. Алтынсарин) 6. «Бөліп ал да билей бер» (Анна Ионовно) 7. «Егер әскер берсек, балаларымыздан айырыламыз» (Ж. Мәмбетов, 1916 жыл) 8. «Бұл ғажап әскер еді: қарулары ауыл ұсталары соққан найза, семсер, білтелі Мылтықтар, садақ жебелер» (Жазушы Соболев. Амангелді әскері туралы) 9. «Қазақ елі отар болып келді, отар болып қалады» (С. Сәдуақасов) 10. «Отан үшін отқа түс – күймейсін, Опасызда отан жоқ» (Б. Момышұлы) 11. «Мен дегеніме жеттім, елімді аман алып қалдым. Енді қолыңнан келгеніңді істей бер» (Ширақ) 12. «Бұларды келістіріп жазалау керек» (Милютин) 13. «Россия кең байтақ, бірақ шегінерге жол жоқ, артымызда Москва» (Клачков)
ҚАЗАҚСТАНДЫҚТАР Мәскеу үшін шайқасты 316-(Панфилов атындағы 8-гвард. див.) 1941ж. 30/IX 312-атқыштар дивизиясы Б. Момышұлы, Т. Тоқтаров, М. Ғабдулин, Р. Амангелдиев Ленинград үшін шайқаста 310 және 314 дивизиялар С. Баймағамбетов, Әлия және Мәншүк Сталинград үшін шайқаста 29 және 38 дивизиялар 1942ж. 17/VII 1943ж. 02/ II Н. Әбдіров, Қ. Сыпатаев 1941ж. 10/VII Жоғарғы командование → Ставкасы төрағасы И. В. Сталин
Соғыс бағыты батыс Берлин операциясы — 2, 5 миллион әскер, 41мың 600 зеңбірек, 6250 танк, 7500 ұшақ 1945ж. 16/IV. → Жеңіс. 1945ж. 02/V. Р. Қошқарбаев 500-дей Кеңес одағының батыры, 98-і қазақ, 1998 жылы 11/XII Б. Момышұлы Германия → КСРО 1941ж. 23/VI. Баскомандование Ставкасы төрағасы С. К: Тимошенко 1941 жылы 22/VI → 1941ж. 30/VI. Мемлекеттік қорғаныс комитеті төрағасы И. В. Сталин Қазақстан — майдан арсеналы (1 миллион 200 мың) “Барбаросса” (қауырт соғыс) 1940ж. 18/ XII «Солтүстік» → Барлық теңіздегі порттарды басып алып, Шығыс Пруссиядан Даугапилс, Псков, Ленинград бағытында «Орталық» → Смоленск арқылы Москваға. «Оңтүстік» → Батыс Украина мен Днепрден Киевті басып алуға.
Сіз кімсіз ойыны Сіз кімсіз? Сіз — Жамбыл облысы Жуалы ауданының Көлбастау ауылында дүниеге келдіңіз. Сіз 1930-1956 жылда әскер сапында болдыңыз. Ал соңғы кезде Алматы маңында жасақталған 316 атқыштар дивиязиясының командирі болдыңыз. Москва үшін шайқастыңыз, 207 рет ұрысқа кірдіңіз. Сіздің қанатты сөздеріңіз өте көп. Сонымен қатар Мәскеудегі әскери академиясын тұңғыш бітірген қазақсыз. (Б. Момышұлы) Сіз кімсіз? Сіз өртке оранған өз ұшағыңызды жау танкілерінің шоғырына құлаттыңыз. Кеңес Одағының Батырысыз, Қарағандылықсыз. (Нүркен Әбдіров) Сіз кімсіз? Сіз Шымкенттегі әскери авиация әуе училищесінің түлегісіз, ұшқышсыз, Кеңес Одағының батырысыз. (Иван Кожедуб) Сіз кімсіз? Сізге Алматы жастары 1943 жылы желтоқсанда өз ақшаларына жаңа ұшақ жасатып табыс етті. Сіз соғыста әуе шайқасында жаудың 37 самолетін жойдыңыз, атып түсірдіңіз. (Луганский) Сіз кімсіз? Сіздің әкеңіз 1938 жылы 15шілдеде Қазақ КСР кеңесінің 1 сесиясын ашты, қазақ халқының аяулы ұлдарының бірі, сіз Синельников қаласының түбінде соғыстыңыз. (Алғадай) Сіз кімсіз? Сіз қолыңызға гранат алып, танк астына түстіңіз, ерлік жасадыңыз, Кеңес Одағының батырысыз. (Әбу Досмұхаметов) Сіз кімсіз? «Майданға жіберетін ағам да, апам да жоқ, сондықтан менің өзімді жіберуіңізді өтінемін» (Мәншүк Мәметова) Сіз кімсіз? Сіз Сталинград түбінде шайқастыңыз, жау дзотын өз кеудеңізбен жауып А. Матросовтың ерлігін қайталадыңыз. (Сұлтан Баймағанбетов) Сіз кімсіз? II-дүниежүзілік соғыс кезінде 1945 жылы оныншы тамызда капитан Гастеллоның ерлігін қайталаған аты аңызға айналған ұшқышсыз. (Янко)
4. Мұғалімнің қорытынды сөзі Ж. Жабаевтың ұлы Алғадай да майданға аттанды. Ол 7-гвардиялық атты әскер дивизиясының 19 гвардиялық атты полкіне пулемет расчетін басқара жүріп, Синельниково қаласы маңында ерлікпен қаза тапты. Жеңіс те жетті. Қаһарман Ленинградтықтар өз қалаларын сақтап қалды. 1944 жылдың қатарында біздің әскерде шабуылға шықты. Қала қоршаудан құтылды. 1945 жылы 9 мамырда Кеңес халқы салтанатпен жеңіс күнін майрамдады. Осы ұлы мерекені біздің еліміздің халқы жыл сайын атап өтеді. Жеңіс қымбатқа түсті. Еліміздің 1710 қаласы күл талқан болды. 70 мыңнан астам ауыл мен деревняны өртеп жіберді. Басқыншылар 18502 завод пен фабрикаларды жойды. 1135 мың шахтаны су астында қалдырды. 65 мың темір жол торабын бұзып, істен шығарды. Ауыр шаруашылығындағы 368 миллионға жуық жер бүлінді, 27 миллионға жуық адамнан айырылды. Ересек адам үлесі азайды. Ересектердің тұтас бір ұрпағын жойып жіберді. Соғыс үмітсіз жесірлікпен балалардың жетімдігіне әкелді. Фашистердің істеген қылмысын совет адамдары ешқашан ұмытпайды. Соғыстан кейін бірнеше қалаларда фашизм құрбандарына ескерткіш орнатылды. Біз неміс басқыншыларының баса көктеп кіріп жасаған қылықтарын ешқашан ұмытпаймыз. Ұмытпайтын себебіміз-біздің халқымыз қайғы-қасіретті адам баласы ұрпақтарымыз, енді ешқашан көрмесе екен деп тілейміз.
Сабақ жоспары
Пән аты: қазақ тілі. Сыныбы: 5 «а» Күні: 18.01.14 ж. Тоқсан: ІІІ Сабақтың тақырыбы: Лексикадан өткенді қайталау Сабақтың мақсаты: 1.Өткен материалдарды теориялық тұрғыдан қайталай отырып, практикалық тұрғыдан жүзеге асыра білуді қалыптастыру. 2. Оқушылардың өзіндік ізденістерін, ойлау қабілетін жетілдіру. 3. Халықтық педагогикамен байланыстырып, халықтық ұғымдарды оқушы санасына түсінікті етіп тәрбиелік маңызын түсіндіру. Сабақтың әдіс-тәсілдері:кроссворд, семантикалық карта; Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі: оқушылармен амандасу, оқушыларды түгендеу, оқушының назарын сабаққа аудару. ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: үйге берілген тапсырманың орындалуын тексеру ІІІ. Тақтаға қоржын ілінеді. Қоржыннан әр топ қағаздар алып, қағаздағы сұрақтарға жауап алынады. 1-ші топқа сұрақ: сөздің тура және ауыспалы мағынасы. Ережесі сұралады, әр оқушыға семантикалық карта таратылады. Әр оқушы алдындағы ашық кестені толтырады.
Сөздер Тура мағынасында Ауыспалы мағынасында ? Адамның беті ? Терең сезім ? Бұлақтың көзі
? Ақ түс
Асыл
Алтыным менің
2-ші топқа сұрақ: синоним, антоним, омоним. Тақтаға кроссворд ілінеді. Берілген сөздер бойынша синонимдер жазу.
Көрікті С Сұлу, сымбатты Ақылды И Тура Н Тоғай О Түйе Н Тазы И Ұстаз М
Тақтаға үш сөз жазылады. Оқушылар омоним болатындай етіп сөйлем құрайды. Жең- ? Мақта-? Қала-? Ішінде амоним келетін мақал — мәтелдерден жарыс ұйымдастыру. Кез келген екі антонимге математикалық тәсілмен дыбыстық талдау жасау. Мысалы: Үлкенге ізет, кішіге құрмет.
3-ші топқа сұрақ: көнерген сөздер мен неологизмдер. Тірек сөздер беріледі, сол бойынша оқушылар шағын мәтін құрайды.
Көнерген сөздер Неологизмдер
Хан, ханшайым, уәзір, сәукеле, білезік, садақ, жебе.
Ғарыш, ғарышкер, ғарыш айлағы, ғарыш кемесі.
Жаттығу жұмыстары: 1- топқа: 212-жаттығу: Оқыған ертегілеріңнен бір – біріне қарама – қарсы сипаттағы кейіпкерлердің қасиеттерін жазыңдар. Олардың ішінен антоним болып тұрған сөздерді жұптаңдар. 2-топқа: 215-жаттығу: Синонимдік қатардағы сөздерді қамтитын сызбалар құраңдар. 3-топқа: 224-жаттығу: Мақалдарды бір бөлек, мәтелдерді бір бөлек жаз.
VІІ. Жаңа сабақты бекіту. Тұрақты тіркестер. «Бір сөзбен шеш» ойыны ойналады.
1. Қой аузынан шөп алмайды – момын, 2. Жүрек жалғап алу – 3. Төбе шашы тік тұру – 4 . Қас пен көздің арасында – 5. Бетінен оты шықты – 6. Ағаштан түйін түйген – 7. Қырғи қабақ болу – 8. Тонның ішкі бауындай болу – 9. Бармағын тістеу – 10. Аузына құм құйылу –
Сабақты бекіту барысында лексика бөліміндегі кірме, диалект, кәсіби сөздер, термин сөздерге тоқталу барысында оқушыларға семантикалық карта таратылып беріледі. Дұрыс жауап бере отырып, оны теориялық жағынан дәлелдеу.
Сөздер Кірме сөздер Диалект сөздер Кәсіби сөздер Термин сөздер кереует Сым Таға Глобус Телефон Бәдірен Етікші Эвфемизм
