6 сынып күнделікті сабақ жоспары

Сабақ жоспары

Күні:

Қазақ тілі, 6-сынып

Сабақтың тақырыбы: Мәтін. Мәтін түрлері.

Сабақтың мақсаты:

а) білімдік: сөз бен мағынаның бірлікте қолданылатынын аңғарту, сөздердің де топқа бөлінетін түсіндіру;

ә) дамытушылық: ана тілінде өз ойларын көркем тілде жеткізе білу қабілеттерін дамыту, шығармашылық қабілетін жетілдіру;

б) тәрбиелік: сөздердің табиғатын түсіне отырып, орынды қолдана білуге дағдыландыру, сауаттылық пен ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақ түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, пікірлесу

Пәнаралық байланыс: әдебиет

Көрнекіліктер: дид материалдар

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

А) Сәлемдесу, сыныпты түгелдеу

Ә) Сабаққа даярлықтарын тексеру, тіл дамыту

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау

Оқулықтың 15-бетіндегі сынақ тапсырмасының орындалуын тексеру

ІІІ. Жаңа сабақ

А) Психологиялық дайындық

Қазақ тілім – өз тілім, ана тілім,

Абай, Мұхтар сөйлеген дана тілім.

Қастерлейді ұл-қызың мәңгі сені

Болашағым, бақытым, дара тілім.

(Ж. Молдағалиев)

Ә) Мағынаны тану

Лексика – белгілі бір тілдегі сөздердің жиынтығы. Сөз – зат не құбылыс атауы.

Сөздерді өз орнына қойыңдар. Сөйлем құрауға бізге қандай тілдік құрал беріліп тұр?

Мөлдір, сулы, айналуы тиіс, Қазақстан, желекті, жасыл, өлкеге.

«Қазақстан мөлдір, сулы, жасыл желекті өлкеге айналуы тиіс.» Н.Назарбаев.

- Ал олардан сөйлем шығару үшін қандай қасиетіне қарадық?

- Мағына

- Мағына – сөздің ішкі мазмұны

- Алайда тіліміздегі барлық сөздердің мағынасы бар ма?

- Жоқ

- Олай болса, тіліміздегі сөздерді де топқа бөледі екенбіз.

Б) Оқулықпен жұмыс

29-жаттығу. Мәтіндегі толық мағыналы сөздер мағынасы толық емес сөздерді бөлек-бөлек теріп жазыңдар.

30-жаттығу. Лексикалық мағынасы бар сөздерді теріп жазыңдар. Жазған сөздеріңнің мағынасын ауызша айтыңдар. Осындағы кейбір дыбыс тіркестерін неліктен сөз деп атауға болмайды? Осы мысалдарға қарап, сөз болу үшін оның қандай белгілері болуы керек деген сұраққа жауап беріңдер.

В) Деңгейлік тапсырмалармен жұмыс

1-тапсырма: Төмендегі тірек сөздерді пайдаланып, шағын мәтін құраңдар.

Тірек сөздер: Қазақстан, болашақ ұрпақ, ел тізгіні, әлемдік көзқарас, қазақ халқы, тіл мәртебесі.

2-тапсырма: Сөйлемдегі асты сызылған сөзге фонетикалық талдау жасаңдар.

Адамның ең үлкен бақыты – оның өмір сүрген әр күні.

3-тапсырма: «Менің арманы» тақырыбына шағын әңгіме құраңдар.

ІҮ. Сабақты бекіту.

- Сөз деген не?

- Сөздің мағынасы деген не?

- Тіліміздегі барлық сөздердің мағынасы бар ма?

- Сөз мағынасының қандай түрлері бар?

- Мағынасы қарама-қарсы, мағынасы жуық, дыбысталуы бірдей, мағынасы әр басқа сөздер.

Ү. Үйге тапсырма. Абайдың 31-қара сөзін оқу.

ҮІ. Оқушыларды бағалау.

Сабақ жоспары

Күні:

Қазақ тілі, 6-сынып

Сабақтың тақырыбы: Орфоэпиялық және орфографиялық нормалар

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: оқушыларға орфоэпиялық және орфографиялық нормалар туралы мәлімет бере отырып, дұрыс айта ділуге, дұрыс жаза білуге үйрету.

2. Тәрбиелік: Оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, ұлтжандылыққа тәрбиелеу.

3. Дамытушылық: оқушылардың тілдік дүниетанымдарын кеңейту, ауызша, жазбаша тіл мәдениетін дамыту.

Сабақтың типі: аралас

Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың әдіс-тәсілі: сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу, баяндау, жазбаша жұмыс, түсіндіру, жаттығу

Сабақтың көрнекілігі: Орфоэпиялық, орфографиялық сөздіктер

Пәнаралық байланыс: қазақ әдебиеті

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу

2.Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру

3.Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару

II. Үй тапсырмасын тексеру:

Пысықтауға арналған сұрақтар (21-22бет.)

III. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

1. Тақтаға жазылған мысалдар арқылы түсіндіру.

   1. балалық, мектеп, белсенділік, жаңалық, жақсы бала, білімді жігіт, т.б.

   2. үздүк оқушы, көлеңке, кітап оқу, жазса, ауызша

1. Оқушыларға теориялық білім беру.

Сөздердің айтылуы мен жазылуы бірде сәйкес келіп, екінші бірде сәйкес келмей жатады. Мысалы: балалық, мектеп, белсенділік, жаңалық, жақсы бала, білімді жігіт, т.б. сөздер мен тіркестер осылай айтылады да, осылай жазылады. Олардың орфоэпиясы мен орфографиясында айырмашылық жоқ. Ал үздік оқушы, көлеңке, кітап оқу, жазса, ауызша сияқты сөздер мен сөз тіркестері осылай жазылғанымен, басқаша айтылады: үздүк оқушы, көлөңке, кітәб оқу, жасса, ауысша. Сөйтіп, бұл сияқты сөздердің орфоэпиясы (айтылуы) мен орфографиясы (жазылуы) бірдей емес. Ондай сәйкессіздіктің көпшілігі үндестік (буын үндестігі және дыбыс үндестігі: ілгерінді ықпал, кейінді ықпал, тоғыспалы ықпал) заңына байланысты болып келеді. Сөздердің дұрыс айтылуын орфоэпиялық сөздіктер, ал дұрыс жазылуын орфографиялық сөздіктер көрсетеді. Мәдениетті елдердің жазуында сөздер ресми түрде қабылданған орфографиялық ережелер бойынша біркелкі жазылады. Сөйлеуде сөздердің дұрыс айтылу нормасы сақталып, құлаққа жағымды етіп айтылады.

Еске түсіру сәті

Үндестік заңы дегеніміз – сөз ішінде дыбыстардың бір-бірімен үндесіп, біркелкі болып қолданылуы.

үндестік заңының 2 түрі бар: буын үндестігі және дыбыс үндестігі.

Буын үндестігі – сөз ішіндегі дауысты дыбыстардың бірыңғай жуан не жіңішке болып үндесуі.

Дыбыс үндестігі дегеніміз – қатар келген екі дыбыстың бір-біріне ықпал етіп үндесуі. Оның 2 түрі бар:

1. ілгерінді ықпал

2. кейінді ықпал

Ілгерінді ықпал – қатар тұрған екі дыбыстың біріншісінің өзінен кейінгі дыбысқа ықпал етіп, өзіне ұқсатуы.

1. Сөз бен қосымша арасында: қаш - са (қашша)

2. екі сөз арасында: ақ балық (ақ палық)

3. Күрделі сөздерде:

а) біріккен сөз: көзқарас (көзғарас)

ә) тіркескен сөз: ала кел (ала гел)

б) қос сөз: құрбы-құрдас (құрбы –ғұрдас)

Кейінді ықпал – қатар тұрған екі дыбыстың соңғысының өзінің алдынғы дыбысқа ықпал етіп, өзіне ұқсатуы

1) Түбір мен қосымша арасында: бас + шы (башшы)

2) Екі сөз арасында: ақ лақ (ағ дақ)

3) Күрделі сөздерде

а) біріккен сөз: Есенгелді (Есеңгелді)

ә) тіркескен сөз:он бес (ом бес)

б) қос сөз: астан-кестен (астаң-кестен)

IV. Жаңа сабақты бекіту.

1. Оқулықпен жұмыс.

36- жаттығу (жазбаша)

Берілген сөздерді орфографиялық сөздікпен салыстырып қарап, дәптерлеріңе жазыңдар.

Педагогтер, педагогі, геологтен, геологке, округтік, округке, парктен, паркі, киоскіге, фактіге, полктен, полкі, ансамбльге, ансамблі, бинокльдер.

38- жаттығу (ауызша)

Мәтінді түсініп оқыңдар. Қазақ тілінің халықтық ерекшелігін қай заңдылық танытатын еді, естеріңе түсіріңдер.

40- жаттығу (жазбаша)

Төмендегі сөздерді орфографиялық норма бойынша жазыңдар.

үлгі: енгізу, бұрынғы, ....

түнге қарай, күнге, көк лақ, жоқ іздеу, жатақ үй, қақпан құру, басшы, көк өгіз.

2. Қайталауға арналған сұрақтар мен тапсырмалар (үлестірмелі карточкалармен жұмыс)

№1

1. 1. Жалпылама қолданылатын сөздердің ерекшелігін еске түсіріп, түсініктеріңді мысалдармен дәлелдеп айтыңдар.

   2. «Ел» сөзін жекеше, көпше түрде тәуелде

№2

1. 1. Диалектизм дегеніміз не?

Оларға мысалдар келтіріп, диалектілік ерекшеліктерді дәлелдеңдер.

1. 1. «Жер» сөзін жекеше, көпше түрде тәуелде

№3

1. Көнерген сөздердің ерекшеліктері қандай? Олардың түрлеріне мысалдар келтіріңдер.

2. «дос» сөзіне фонетикалық талдау жаса.

№4

Термин сөздердің ерекшелігі мен қызметін еске түсіріңдер. Қандай терминдерді білесіңдер және олар ғылымның қандай салаларына қатысты? Ғылымның әр түрлі саласына қатысты терминдерге мысал келтіріңдер.

№5

Тұрақты тіркес пен сөз тіркесінің айырмашылығын және олардың өзіне тән ерекшелігін мысалдар арқылы салыстырып айтыңдар.

V. Үйге тапсырма беру:

37- жаттығу (жазбаша)

Орфографиялық сөздіктен түбір тұлғалары өзгеріп барып біріккен түрде жазылатын екі түбірден құралған бірнеше кісі атын теріп жазыңдар.

VІ . Оқушылардың жауаптарын бағалау.

VIІ. Сабақтың аяқталуы.

Сабақ жоспары

Күні:

Қазақ тілі, 6-сынып.

Сабақтың тақырыбы: Әдеби тілі нормалары.

Сабақтың мақсаты: Нормаға түскен әдеби тіл туралы мағлұмат беруге, жаңа тақырыпты оқып-үйренудің жобасын тұтас қабылдауға көмектесу. Оқу материалының тұлғалық және әлеуметтік-практикалық құндылығын түсінуге көмектесу. Оқушыны дұрыс, сауатты, мәдениетті сөйлеу әдебіне үйрету. 

Сабақтың түрі:
- Жаңа оқу материалын беру сабағы
- Білім, білік, дағдыны қалыптастыру сабағы
- Білімдерін жалпылау және жүйелеу, қайталау сабағы
- Білімдерін бағалау, тексеру және бағыттау сабағы
- Білім, білік, дағдыны қолдану, аралас сабақ

Сабақтың әдіс-тәсілдері:

Репродуктивті Эвристикалық зерттеу Шығармашылықпен оқыту
Сұрақ-жауап, пікіралмасу Көркем шығарма талдау, тың астарын ашу Мұғалімнің мәнерлеп оқуы, әңгіме жүргізу
Шолу лекция, түсіндіру,әңгімелеу, баяндау Жоспар құру, пікір жазу, жаттау Оқушының мәнерлеп оқуы, реферат оқу
Тапсырма орындау, тақтамен жұмыс Мәтінге жақын баяндау, логикалық сұрақтар қою Шығармашылық тапсырмалар
Танымдық ойындар Теориялық мәселелер Проблемалық сұрақтар
Өзіндік жұмыс,оқулықпен жұмыс Баяндама жасау, пікірсайыс, жарысу Шығарма, мазмұндама жазу, тест

Жаңа технология элементтері:_____________________________________________________
         Сабақтың жабдығы: Кестелер, плакаттар, портреттер, үлестірме қағаздар,видео, слайд, интерактив.  тақта, электрондық оқулық

Сыныппен жұмыс түрі: даралап, жұппен, топпен, ұжымдық

Сабақтың барысы
І. Ұйымдастыру кезеңі
8. Оқушыларды түгендеу;
9. Сабаққа дайындықтарын бақылау;
ІІ.Үй тапсырмасын тексеру 
ІІІ. Жаңа білімді меңгерту кезеңі 
Қызығушылықты ояту: Ой қозғау стратегиясы негізінде сұрақтар қойылады. 
- Тілді кім жасайды, әркім өз білгенінше сөйлей бере ме?
(оқушылардың ойлары талқыға түседі, ой бөліседі)
Әрине тілді бір адам ғана жасамайды, әркім өз білгенінше сөйлей бірмейді. Тіл өзі қызымет ететін адамдардың бәріне ортақ, түсінікті болуы керек. Ондай жалпыға ортақ тілді әдеби тіл дейміз. Әдеби тіл нормалары арқылы тіл көпшілікке түсінікті әрі бәріне ортақ болып келеді. 
Мағынаны тану фазасы

 Тақтаға мына сөйлемді жазып, грамматикалық нормаға сай түрін оқушыларға жаздыртамын.
Мысалы: а) Ағ үйдөн шыға гелді бір жас жігіт.
                ә) Ақ үйден шыға келді бір жас жігіт. 
Дыбыс үндестігіне, яғни Үндестік Заңына байланысты заңдылықты түсіндіріп өту. 
• Әдеби тіл екі түрде өмір сүреді. Оның бірі – ауызша тіл, екіншісі – жазбаша тіл. 
Оқушылар екі тілдің қолдану аясын өздері айту керек. (ауызша тіл: үй іші, отбасында, теле-радио хабар, мұғалімнің сабақ түсіндіруі, сөйлесу, әңгімелесу, диалог түрінде көрінеді; жазбаша тіл: ойды қағазға жазу арқылы көрінеді – кітап, көркем шығармалар, оқулық, газет-журналдыр, ғылыми еңбектер). 
Аузша тіл гормасы – орфоэпия.
Жазбаша тіл – орфография. 
Жұлдыз – жұлдұз
Ақ лақ – ағ лақ
• Үш сөйлем жазылып, әдеби тіл нормасының сақталуына байланысты жұмыстар жүргізіледі. 

 ІҮ. Сабақтың қорытындысы: ой қорыту (рефлексия) ой толғаныс фазасы:

1) оқушылар мысалдыр айтып, орфографиялық, орфоэпиялық нормаларын ажыратады. ________________________________

Ү. Үйге тапсырма беру 3-жаттығу. Газет-журналдардан тіл туралы жазылған мақаланы жазып, әдеби тіл нормалары бойынша талдау жасау. 
ҮІ.  Бағалау

Сабақ жоспары

Күні:

Қазақ тілі, 6-сынып

Сабақтың тақырыбы: Әдеби тіл мен мәтіннің байланысы.

Сабақтың мақсаты:

а) білімділік: оқушыларға әдеби тіл мен мәтіннің байланысы жайлы толық

мәлімет бере отырып олардың ой-пікірін қалыптастыру.

ә) дамытушылық: ой-өрісін, ойлау белсенділігін, сөйлеу шеберлігін, тіл мәдениетін дамыту, сөздік қорын молайту.

б) тәрбиелік; елін, жерін, Отанын қадірлеуге, адамгершілікке, адалдыққа,

еңбексүйгіштікке тэрбиелеу.

Сабақтың түрі: қалыпты сабақ.

Сабақтың әдісі: түсіндіру, суреттеу, салыстыру, сүрақ-жауап, сөздікпен жұмыс, бағалау, бекіту, қорытындылау.

Сабақтың көрнекілігі: дид. материалдар,6-сынып қазақ тілі журнал.

Сабақтың формалары: топпен, сынып үжымымен жүмыс жүргізу.

Сабақтың типтері: үйымдастыру кезеңі, үй тапсырмасын сүрау, жаңа сабақты түсіндіру, қорытындылау, бағалау.

Сабақтың барысы:

а) Үйымдастыру кезеңі.

1. Сәлемдесу.

Кезекші мәлімдемесі.

Журнал бойынша түгелдеу,

Жаңа сабақка дайындық.

э) Үй тапсырмасын сұрау.

Өткен сабақта өтілген ережені сүрау.

Жаттығу жүмысының орындалу барысын дэптерлерінен тексеру.

Дәптерлерін алмастыру.

Оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдерін бағалау.

б) Жаңа сабақты түсіндіру.

Бүгінгі жаңа сабақта оқушыларға «Әдеби тіл мен мәтіннің байланысы» тақырыбы жайлы түсіндіру.

Әдеби тілдің өмір сүріп, дамуы, қоғамдық қызметі негізінен жазба эдебиетпен байланысты. әдеби тілдің эр түрлі қасиеттерін, мысалы, нормалық, жүйелік сипаттарын, дамуын, қоғамдық қызметтерінің алуан түрлі екенін танып-білу үшін жазба эдебиеттің әр түрінен мысалдар келтіріп отырмын. Ол мысалдар жеке сөйлемдер ғана емес, үлкен-үлкен үзінділер болып та келеді. Әдетте ондай үзінділерді мәтін деп атайды. Яғни, мәтін деп айтылған ой-пікірдің, белгілі бір шығармашылық жүмыстың, біреудің шығармасының не оның үзіндісінің қағазға түскен немесе ауызша айтылған түрін айтады. Мәтін өзара байланысты бірнеше сөйлемнен түрады да, олардағы ойлар жинақталып келіп, автордың (жазушының, ғалымның, зерттеушінің жэне т. б.) белгілі бір пікірін, көзқарасын білдіреді. Ол көркем шығарма да, публицистикалық шығарма да, ғылыми еңбек те болуы мүмкін. Ғылыми еңбек әр түрлі ғылым саласына, мысалы, биология, астрономия, экономика, медицина, химия, математика, тіл білімі, тарих, эдебиет, физика, техника жэне т. б. қатысты болып келеді.

Тілдің негізгі мағыналы бөлшегі сөздер (лексика) екені, ал оның өзі жеке дыбыстардан түратыны белгілі. Дыбыстардың қолданылу ерекшеліктері мен сипаты да, дыбыстық (үндестік) заңдылықтарының қолданылу шеңбері де мәтіннен жэне содан алынған жеке сөйлемдер мен сөздердің қолданылуынан көрініп отырады.

Міне, осылайша жаңа сабақты түсіндіріп болған соң жаттығу жұмыстарын орындатамын. Алғашқы орындалатын тапсырма: 4-жаттығу жүмысының орындалу шартын түсіндіремін: Берілген сөздердің қандай ұғымды білдіретінін, яғни мағынасын анықтаңдар. Синоним сөздерді іріктеп алып, солар бойынша бірнеше сөйлем не шағын мәтін құраңдар.

Келесі орындалатын тапсырма: 5-жаттығу жұмысының шарты: Өлеңді мәнерлеп оқыңдар. Ауыспалы мағынаға ие болып түрған сөздерді теріп жазыңдар.

Келесі орындалатын тапсырма (ауызша түрде): 7-жаттығу жүмысының шарты: Мәтінді мәнерлеп оқып, ондағы орыс тілінен енген сөздерді атаңдар. Мәтіндегі ой бөліктерін

анықтаңдар. Мәтінде қай жылдардағы оқиға көрініс тапқан? Орыс сөздерінің ену себебін айтыңдар.

Сабақтың қорытындысы:

Сұрақ қою арқылы жаңа сабақты қорытындылаймын.

Оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдерін бағалаймын.

Үйге тапсырма: 11-жаттығу жүмысының орындалу шартын түсіндіремін: Мәтінді

рөлге бөліп оқыңдар. Шешендік сөздерге мән беріп, одан үлгі алыңдар. Сөздердің

мағыналық топтарын саралап жазыңдар (синоним, омоним, антоним).

Бағалау: оқушылардың сабаққа қатысуына жауап бергеніне байланысты.

Сабақ жоспары

Күні:

Сыныбы: 8

Пәні: қазақ тілі

Сабақтың тақырыбы Синтаксис туралы түсінік

Сабақтың мақсаты Синтаксис  сөзі   грек  тілінен аударғанда  құрастыру,  біріктіру  сөзі  екенін, сөздердің бір- бірімен грамматикалық байланысқа түсіп, сөйлем құрай алатынын  түсіндіру.

Білімділік Сөйлем  құрамындағы  сөздердің  өзара  грамматикалық байланысына  негізделетінін білу 

Тәрбиелік Өзара көмек және  ұжымшылдыққа тәрбиелеу 

 

Дамытушылық Өрелі ой еркіндігін , мәдени сөйлеу дағдысын дамыту.

 

Оқу нәтижесі Ойын элементтері арқылы жаңа сабақты меңгеру

Түйінді идея Ой алғырлығы, тапқырлық, мәдени сөйлеу шеберлігіне бағдар беру

Сабақтың түрі  Сайыс  сабағы

Cабақтың типі Жаңа білім  беру  сабағы

Көрнекілігі Тірек сызбалар,   үлестірме  қағаздар,тест,түрлі -түсті қағаздар

Мұғалімнің іс -әрекеті Оқушының іс- әрекеті

Тапсырмалар Ұйымдастыру(3мин)

Үй тапсырмасын сұрау                            

                        ( 7мин)

А, В, С деңгейдегі оқушыларға  сұрақтар қою

Жаңа сабақ    (15 мин)

 

 

Дағды мен іскерлік                                                                     (10мин)

 

Бекіту(5мин) 

Сабақты қорыту

Үйге тапсырма(5мин)

 Рефлекция Топқа бөлініп отырады

Сұрақ –жауап

Бірін- бірі   тексереді

Ойын еркін жеткізу

Жаңа ақпарат алады . Ережені  өздері шығарады . Cалыстырады.

Диалогтік пікірлесу.

Үйге тапсырма алады

Рефлекция жазады

Әдіс-тәсілдер СТО стратегиялары,жұптық, топтық,  жеке   жұмыс, зерделей іздену,ой қозғау т.б

С А Б А Қ Т Ы Ң         Б А Р Ы С Ы 

Ұйымдастыру

а).Сыныпты сабаққа дайындау.Сурет қиындылары  арқылы  топқа бөліп   отырғызу

ә).Оқушыларға бағалау парақтарын тарату, бағалау ережелерін таныстыру

                  бес (5) ұпай                            үш  (3) ұпай                  бір(1) ұпай

                 төрт ( 4) ұпай                          екі(2) ұпай

б).Үй  тапсырмасын  сұрау

     1.  «Кім  жылдам?»  ойыны.  Үш минутта кім қанша сұраққа жауап береді? Тапсырманы жазбаша  орындау  керек.(Кітаппен  жұмыс  217- жаттығу)

 а) Әр оқушыға жеке үлестірме  қағаз  беріледі.

 ә)Бір- бірін ауыстырып тексереді

 б)Тақтадағы  дұрыс жауаппен  тексереді 

• Қанша шақ бар?

• Райдың түрі нешеу

• Есімшенің  жасалу жолы қанша?

• Есімшенің түрленуі деген не?

• Көсемшенің жасалу жолы қанша?

• Көсемшенің қай түрі  жіктелмейді?

• Бір ғана  жұрнақ арқылы жасалатын қай етістік? 

Синтаксис   туралы   түсінік. Біз сынып  әдемі  киін үш бала   кір берілген сөздерден не түсіндік? Осы  сөздерді бір- бірімен қалай байланыстыра   аламыз?

Әр бала  әр түрлі пікір айтуы  мүмкін. Сөздер  бізге түсінікті  болуы  үшін сөздер бір- бірімен грамматикалық  байланысқа түсуі  керек.Алдарыңдағы  суреттерді  қалай  құрастырдыңдар?  Ал сөз бен  сөздерді  байланыстыру  үшін  бізге  не керек? Балалардың  жауаптарына  көңіл бөлу.Әрбір  екі сөзден немесе түгелдей  сөздерді   қатыстырып , сөйлем құрауға  болатынын   түсіндіру. Сөйлем  дегеніміз  не?  Сөз тіркесі  деген  не? Сөз тіркесі   қалай  жасалады?                             

Сөз  тіркесінің  айрықша  белгілері:

1. Кем дегенде  толық  мағыналы екі сөзден тұрады.

2. Өзара  грамматикалық тәсілдер  арқылы бірі  екіншісіне  бағына  байланысады

3. Зат  құбылыс  жайында кеңірек, нақтылы  түсінік  береді

4. Сөз  тіркесінің басыңқы, бағыныңқы  сыңары болады.

5. Сөз тіркестерінен сөйлем  жасалады .

6. Ережені  балардың өздеріне  айтқызып, дәптерлеріне жазғызу. Мысалы: Синтаксис дегеніміз грек сөзі  « құру, біріктіру» дегенді білдіреді.Сөз бен сөзді бір- бірімен байланыстыратын грамматиканың бір саласы

 2 .Болжау стратегиясы .Мәтіндегі   көп нүктенің  орнына  тиісті  жұрнақ  пен жалғауларды қойып жаз.

 а)Жеке жұмыс жасау.

 ә) Бірін -бірі тексеру. 

 б)Дұрыс жауаппен салыстыру

       Ерте...  бір жалқау бала  бол....Ол орны...  тұр... , тамақ  іш... де  ерін ....

Еріншек  қарыс жер жүр....   соң,  аяқ...  қып – қысқа, қол....   ши...  бол... қал.....  Жалқау... асыра...- асыра...    қалжыра...,  қартай...  әке-шеше... бір күн...  жалқау...  үй...   қу...  жібер...

 3. «Ойлан тап»  ойыны  . Сөйлем бе, сөз тіркесі ме? Бағыныңқы сөз  қай сөз табынан жасалып тұр? Басыңқы сыңары ше?Берілген сөздерден сөйлем жасауға бола ма?

1- топқа тапсырма:Бір құмырсқа,өзенге түсті,құмырсқа түсті,су ішуге түсті

     2-  топқа тапсырма:Бейшараны соғып,толқын соғып, суға кетіп, кетіп қала  жаздады.

3-топқа тапсырма:жеті нәрсе ,бесіктің үсті,Бала бөленген, үстіне жабылады

4- топқа  тапсырма:Асубұлақта өтті,кіндік қаным, жер жаннаты,Балалық  шағым,кіндік қаным тамған жер,жер жаннаты Асубұлақ.

Жаңа сабақты бекіту тесті 

Қызыл алма сөзін сөз табына талдау.  Қызыл- сын есім, алма- зат есім бұл сөз тіркесі есімді тіркес деп аталады.Оқушыларға да мысал ойлап табуды ұсыну

Алма   жеу сөзін сөз табына талдау. Алма- зат есім, жеу- етістік және мысалдар  табу ,бұл сөз есімді тіркес деп аталады

 4.Есімді тіркес деген не?      Етістікті тіркес дегенді қалай түсінесің? Берілген тестке  белгі қою арқылы баланың білімін  тез арада байқау.

а) Бірін бірі тексеру

ә)Дұрыс жауаппен тексеру

 

Мысалдар                Сөз тіркесі

Есімді тіркес Етісті тіркес

Қалың  ой

Адамгершілігі мол

Жақсы қасиет

Сарай салғызды

Ананы  құрметтеу

Жақсы оқиды

Арман қала

Астықты егу

Ауылдың   баласы

Жылдам жүгіру

 

 С А Б А Қ Т Ы     Қ О Р Ы Т У

Үйге   тапсырма . «Менің  жетістігім» тақырыбына мәтін жазу. Сөз тіркесін тауып, есімді тіркес пе әлде етістікті тіркес пе екенін ажырыта біліп келу 

Бағалау  1.     16-  20  ұпай жинаған  оқушыға «5» деген баға қойылады

                2.     10-15  ұпай жинаған  оқушыға «4» деген баға қойылады                         

                     3.      5-8      ұпай жинаған оқушыға «3» деген баға қойылады

                     4.      1-4     ұпай жинаған  оқушыға «2» деген баға қойылады  Рефлекция сабақ ұнадысәл ұнадыжоқ ұнамады. Балалар сабақ туралы өз ойларын  жазып, берілген смайликтердің астына  апарып  жапсырад

Сабақ жоспары

Күні:

Сыныбы: 8

Пәні: қазақ тілі

Сабақтың тақырыбы : Синтаксис. Сөйлем туралы түсінік.

Сабақтың мақсаты : а)Сөйлем оның түрлері туралы түсінік бере отырып,оқушыларды сабаққа деген қызығушылықтарын арттыру;

ә)оқушының тіл байлығын дамыту арқылы тілдік құрлымдарды өз бетінше талдап меңгере білу,іс-әрекет,ізденімпаздық дағдыларын қалыптастыру.

б) ой мен тілді дамыту,сөздік қорын молайту.

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап,шығармашылық іздену

Сабақтың көрнекілігі : кеспе қағаздар,суреттер

Пәнаралық байланыс : әдебиет,тарих

Сабақтың барысы : а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға өткен сабақты қалай меңгергенін байқау үшін бірнеше сұрақтар қоямын.

б) Жаңа сабақты түсіндіру.

Сөйлем туралы түсінік. Сөйлем дегеніміз - сөздердің әр алуан тұлғада өзара тіркесіп, біршама тиянақталған ойды білдіруі. Сөйлем адамдардың бір-бірімен түсінісіп, пікір алысуы үшін, қарым-қатынас жасауы үшін қажет.

-Оқып жүргеніңді Кенжетай айтып еді. Оқуларың бүгін басталды ма?

-Бүгін төрт сағат оқыдық. (С.М.)

Мұнда екі адам сөйлесіп, қарым-катынасқа түскен, пікір алысқан. Бұл сөйлесуде біршама тиянақты ойды білдірген үш сөйлем бар. Алғашқы сөйлемде— Кенжетай-дың айтқаны туралы ой, екіншісінде - оқуларының басталған-басталмағанын білуді мақсат еткен ой, соңғысында тыңдаушының оған қайтарған жауабы түріндегі ой берілген. Сөйлем өзімен сырттай ұқсас тілдік құбылыстардан, ең алдымен, коммуникативтік қызметі (қарым-қатынас жасау құралы болу), яғни бірдеме жайында хабарлау қызметі жағынан ажыратылады. Мысалы, сүт пісірілді деген мен сүт пісіру деген мысалдарды салыстырудан мынаны аңғаруға болады: біріншісінде (сүт пісірілді) бастауыш пен баяндауыштың құрылымдық үлгісі бар, ол бірдеме жайында хабар беру үшін кұрастырылған. Ал екінші мысалдағы синтаксистік құрылым бірдемені атау үшін құрастырылған. Сондықтан біріншісі – сөйлем, екіншісі - сөз тіркесі. Сөз тіркесінде номинативті қызмет болса, сөйлемде хабарлау қызметі бар. Сөз тіркесі сөйлем құраудың материалы болады: сөздер өзара тіркесіп, белгілі синтаксистік қарым-қатынасқа түсіп, сөйлем құрамында жұмсалады.

Тілімізде әр түрлі мағыналарды білдіретін, мысалы, сәлем беру, рақмет айту, тілек білдіру, кешірім сұрау (Кеш жарық! Кешіріңіз! Жаңа жылыңызбен! мақұлдау мен теріске шығару (Иә, солай, жарар), әр түрлі эмоцияны білдіру (Бәрекелді! Ойпырмай!), жалпы сұрақты білдіру және оған жауап айту (Бұл қалай? Ештеңе емес, т.б.) сияқты айтылыстар бар. Бірақ бұлар өздігінен мәлімет бере алмайды, сөйлем бола алмайды, өйткені оларға бастауыш-баяндауыштық құрылым тән емес. Сөйлем болу үшін, оның грамматикалық негізі, яғни тұрлаулы мүшелері болу керек.

Жаттығумен жұмыс: 10 - жаттығуды орындап,сөйлемдерге синтаксистік талдау жүргізеді.

Білімді бекіту : Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Бағалау : Сабаққа қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 11- жаттығу.

Сабақ жоспары

Күні:

Сыныбы: 8

Пәні: қазақ тілі

Сынып: 8 сынып

Сабақтың тақырыбы: Синтаксис. Сөйлем туралы түсінік

Мақсаттары: Сөйлем туралы негізгі қасиетін анықтау арқылы білімдерін тереңдету

Күтілетін нәтиже: Ережелер арқылы меңгерілген ойлары толығымен тақырыптар бойынша менгеріледі,ережелерді пайдалана отырып мәтінмен жұмыс істеу машықтары дамиды.

Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер:Егер мен, РАФТ, Академиялық дау дамай, Салыстырмалы карта, Кім жылдам

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын ояту	2мин	«Егер мен» ойыны арқылы үй тапсырмасы бойынша сұрақтарға жауап береді	Үйге берілген тапсырма сұрақ-жауап арқылы диалогқа түсіру. Тақтадағы сұрақтарға жауап беру, топпен тапсырманы орындау, соңына егер мен ойыны арқылы топптар өзера талқыласады	Оқушылар берген тапсырманы орындау. «егер мен» ойыны бойынша оқушылар өткен тапсырма жайында өзқортындыларын жасайды	АКТ
Түсіну	7мин	РАФТ әдісі бойынша өткен тақырыппен жаңа тақырыпты мағанасын ашу	Жаңа тақырыпты меңгеру үшін «РАФТ» әдісін пайдалану әр топтан оқушы шығып тақтаға өткен тақырыппен сәкестендіре отырып жаңа тақырыптың мағанасын ашады, айтып түсіндіреді	Тақырыптың мазмұнын ортаға шығып талқылайдды , өткен тақырыпты жаңа тақырыппен байланыстыру үшін суреттер мен видероликер ақылы жаңа тақырыптың мағанасын ашады	ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	Топпен жұмысАкадемиялық дау –дамай әдісі арқылы жаңа тақырыпты түсініу үшін арнайы тапсырмаларды қолдану	Оқушыларға тақырып төңірегінде тапсырма таратылады,тапсырманы топ ішінде отырғызып топпен талқылату Олүшін академиялық дау –дамай әдісін пайдалану	Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген тапсырманы өздері талқылап, өз ой-пікірлерімен санаса білуі, топпен жұмыс жасауы.	СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Балапандар биі» атты жаттығу жасау	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау	Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	15мин	Салыстырмалы картаны пайдалану Арқылы тақырыпты талдау	Оқушыларға мәтінді топ ішінде әр қайсысына таратып беру. Топ ішінен топ басшы шығып тапсырманы салыстырады	Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген тапсырманы өздері талқылап, өз ой-пікірлерімен санаса білуі, топпен жұмыс жасау арқылы тақырыпты талдау, салыстыру
Жинақтау	5мин	Кім жылдам арқылы сабақты жинақтайды	Әр топтан 2 оқушы ортаға шығып сұрақтарға жауап береді	Топтар өзара жарысады, ойларын ортаға салады, тақырыпты жинақтайды
Бағалау	2 мин	Өзін-өзі бағалау (2 мин) Бағдарша, бағалау парақшалары	Бағалау парақшасы мен бағалау шкаласын тарату	Өзін өзі топпн бағалайды
Рефлексия	2 мин	Стикерлерді толтыру	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну	Ұсынылған стикерді толтыру

Сабақ жоспары

Өтілетін күні:	Пәні:қазақ тілі		Сыныбы:8
Сабақтың тақырыбы	Синтаксис туралы түсінік
Сабақтың мақсаты	Синтаксис сөзі грек тілінен аударғанда құрастыру, біріктіру сөзі екенін, сөздердің бір- бірімен грамматикалық байланысқа түсіп, сөйлем құрай алатынын түсіндіру.
Білімділік	Сөйлем құрамындағы сөздердің өзара грамматикалық байланысына негізделетінін білу
Тәрбиелік	Өзара көмек және ұжымшылдыққа тәрбиелеу
Дамытушылық	Өрелі ой еркіндігін , мәдени сөйлеу дағдысын дамыту.
Оқу нәтижесі	Ойын элементтері арқылы жаңа сабақты меңгеру
Түйінді идея	Ой алғырлығы, тапқырлық, мәдени сөйлеу шеберлігіне бағдар беру
Сабақтың түрі	Сайыс сабағы
Cабақтың типі	Жаңа білім беру сабағы
Көрнекілігі	Тірек сызбалар, үлестірме қағаздар,тест,түрлі -түсті қағаздар
	Мұғалімнің іс -әрекеті	Оқушының іс- әрекеті
Тапсырмалар	Ұйымдастыру(3мин) Үй тапсырмасын сұрау ( 7мин) А, В, С деңгейдегі оқушыларға сұрақтар қою Жаңа сабақ (15 мин) Дағды мен іскерлік (10мин) Бекіту(5мин) Сабақты қорыту Үйге тапсырма(5мин) Рефлекция	Топқа бөлініп отырады Сұрақ –жауап Бірін- бірі тексереді Ойын еркін жеткізу Жаңа ақпарат алады . Ережені өздері шығарады . Cалыстырады. Диалогтік пікірлесу. Бекіту сұрақтарына жауап береді Үйге тапсырма алады Рефлекция жазады
Әдіс-тәсілдер	СТО стратегиялары,жұптық, топтық, жеке жұмыс, зерделей іздену,ой қозғау т.б

С А Б А Қ Т Ы Ң Б А Р Ы С Ы

Ұйымдастыру

а).Сыныпты сабаққа дайындау.Сурет қиындылары арқылы топқа бөліп отырғызу

ә).Оқушыларға бағалау парақтарын тарату, бағалау ережелерін таныстыру

бес (5) ұпай үш (3) ұпай бір(1) ұпай

төрт ( 4) ұпай екі(2) ұпай

б).Үй тапсырмасын сұрау

1. «Кім жылдам?» ойыны. Үш минутта кім қанша сұраққа жауап береді? Тапсырманы жазбаша орындау керек.(Кітаппен жұмыс 217- жаттығу)

а) Әр оқушыға жеке үлестірме қағаз беріледі.

ә)Бір- бірін ауыстырып тексереді

б)Тақтадағы дұрыс жауаппен тексереді

Өтілетін күні: 28.02 .13	Пәні:қазақ тілі		Сыныбы:7
Сабақтың тақырыбы	Синтаксис туралы түсінік
Сабақтың мақсаты	Синтаксис сөзі грек тілінен аударғанда құрастыру, біріктіру сөзі екенін, сөздердің бір- бірімен грамматикалық байланысқа түсіп, сөйлем құрай алатынын түсіндіру.
Білімділік	Сөйлем құрамындағы сөздердің өзара грамматикалық байланысына негізделетінін білу
Тәрбиелік	Өзара көмек және ұжымшылдыққа тәрбиелеу
Дамытушылық	Өрелі ой еркіндігін , мәдени сөйлеу дағдысын дамыту.
Оқу нәтижесі	Ойын элементтері арқылы жаңа сабақты меңгеру
Түйінді идея	Ой алғырлығы, тапқырлық, мәдени сөйлеу шеберлігіне бағдар беру
Сабақтың түрі	Сайыс сабағы
Cабақтың типі	Жаңа білім беру сабағы
Көрнекілігі	Тірек сызбалар, үлестірме қағаздар,тест,түрлі -түсті қағаздар
	Мұғалімнің іс -әрекеті	Оқушының іс- әрекеті
Тапсырмалар	Ұйымдастыру(3мин) Үй тапсырмасын сұрау ( 7мин) А, В, С деңгейдегі оқушыларға сұрақтар қою Жаңа сабақ (15 мин) Дағды мен іскерлік (10мин) Бекіту(5мин) Сабақты қорыту Үйге тапсырма(5мин) Рефлекция	Топқа бөлініп отырады Сұрақ –жауап Бірін- бірі тексереді Ойын еркін жеткізу Жаңа ақпарат алады . Ережені өздері шығарады . Cалыстырады. Диалогтік пікірлесу. Бекіту сұрақтарына жауап береді Үйге тапсырма алады Рефлекция жазады
Әдіс-тәсілдер	СТО стратегиялары,жұптық, топтық, жеке жұмыс, зерделей іздену,ой қозғау т.б

С А Б А Қ Т Ы Ң Б А Р Ы С Ы

Ұйымдастыру

а).Сыныпты сабаққа дайындау.Сурет қиындылары арқылы топқа бөліп отырғызу

ә).Оқушыларға бағалау парақтарын тарату, бағалау ережелерін таныстыру

бес (5) ұпай үш (3) ұпай бір(1) ұпай

төрт ( 4) ұпай екі(2) ұпай

б).Үй тапсырмасын сұрау

1. «Кім жылдам?» ойыны. Үш минутта кім қанша сұраққа жауап береді? Тапсырманы жазбаша орындау керек.(Кітаппен жұмыс 217- жаттығу)

а) Әр оқушыға жеке үлестірме қағаз беріледі.

ә)Бір- бірін ауыстырып тексереді

б)Тақтадағы дұрыс жауаппен тексереді

• Қанша шақ бар?

• Райдың түрі нешеу

• Есімшенің жасалу жолы қанша?

• Есімшенің түрленуі деген не?

• Көсемшенің жасалу жолы қанша?

• Көсемшенің қай түрі жіктелмейді?

• Бір ғана жұрнақ арқылы жасалатын қай етістік?

Синтаксис туралы түсінік. Біз сынып әдемі киін үш бала кір берілген сөздерден не түсіндік? Осы сөздерді бір- бірімен қалай байланыстыра аламыз?

Әр бала әр түрлі пікір айтуы мүмкін. Сөздер бізге түсінікті болуы үшін сөздер бір- бірімен грамматикалық байланысқа түсуі керек.Алдарыңдағы суреттерді қалай құрастырдыңдар? Ал сөз бен сөздерді байланыстыру үшін бізге не керек? Балалардың жауаптарына көңіл бөлу.Әрбір екі сөзден немесе түгелдей сөздерді қатыстырып , сөйлем құрауға болатынын түсіндіру. Сөйлем дегеніміз не? Сөз тіркесі деген не? Сөз тіркесі қалай жасалады?

Сөз тіркесінің айрықша белгілері:

1. Кем дегенде толық мағыналы екі сөзден тұрады.

2. Өзара грамматикалық тәсілдер арқылы бірі екіншісіне бағына байланысады

3. Зат құбылыс жайында кеңірек, нақтылы түсінік береді

4. Сөз тіркесінің басыңқы, бағыныңқы сыңары болады.

5. Сөз тіркестерінен сөйлем жасалады .

6. Ережені балардың өздеріне айтқызып, дәптерлеріне жазғызу. Мысалы: Синтаксис дегеніміз грек сөзі « құру, біріктіру» дегенді білдіреді.Сөз бен сөзді бір- бірімен байланыстыратын грамматиканың бір саласы

2 .Болжау стратегиясы .Мәтіндегі көп нүктенің орнына тиісті жұрнақ пен жалғауларды қойып жаз.

а)Жеке жұмыс жасау.

ә) Бірін -бірі тексеру.

б)Дұрыс жауаппен салыстыру

Ерте... бір жалқау бала бол....Ол орны... тұр... , тамақ іш... де ерін ....

Еріншек қарыс жер жүр.... соң, аяқ... қып – қысқа, қол.... ши... бол... қал..... Жалқау... асыра...- асыра... қалжыра..., қартай... әке-шеше... бір күн... жалқау... үй... қу... жібер...

3. «Ойлан тап» ойыны . Сөйлем бе, сөз тіркесі ме? Бағыныңқы сөз қай сөз табынан жасалып тұр? Басыңқы сыңары ше?Берілген сөздерден сөйлем жасауға бола ма?

1. топқа тапсырма:Бір құмырсқа,өзенге түсті,құмырсқа түсті,су ішуге түсті

2- топқа тапсырма:Бейшараны соғып,толқын соғып, суға кетіп, кетіп қала жаздады.

3-топқа тапсырма:жеті нәрсе ,бесіктің үсті,Бала бөленген, үстіне жабылады

4- топқа тапсырма:Асубұлақта өтті,кіндік қаным, жер жаннаты,Балалық шағым,кіндік қаным тамған жер,жер жаннаты Асубұлақ.

Жаңа сабақты бекіту тесті

Қызыл алма сөзін сөз табына талдау. Қызыл- сын есім, алма- зат есім бұл сөз тіркесі есімді тіркес деп аталады.Оқушыларға да мысал ойлап табуды ұсыну

Алма жеу сөзін сөз табына талдау. Алма- зат есім, жеу- етістік және мысалдар табу ,бұл сөз есімді тіркес деп аталады

4.Есімді тіркес деген не? Етістікті тіркес дегенді қалай түсінесің? Берілген тестке белгі қою арқылы баланың білімін тез арада байқау.

а) Бірін бірі тексеру

ә)Дұрыс жауаппен тексеру

Мысалдар Сөз тіркесі	Есімді тіркес	Етісті тіркес
Қалың ой
Адамгершілігі мол
Жақсы қасиет
Сарай салғызды
Ананы құрметтеу
Жақсы оқиды
Арман қала
Астықты егу
Ауылдың баласы
Жылдам жүгіру

С А Б А Қ Т Ы Қ О Р Ы Т У

Үйге тапсырма . «Менің жетістігім» тақырыбына мәтін жазу. Сөз тіркесін тауып, есімді тіркес пе әлде етістікті тіркес пе екенін ажырыта біліп келу

Бағалау 1. 16- 20 ұпай жинаған оқушыға «5» деген баға қойылады

2. 10-15 ұпай жинаған оқушыға «4» деген баға қойылады

3. 5-8 ұпай жинаған оқушыға «3» деген баға қойылады

4. 1-4 ұпай жинаған оқушыға «2» деген баға қойылады Рефлекция сабақ ұнадысәл ұнадыжоқ ұнамады. Балалар сабақ туралы өз ойларын жазып, берілген смайликтердің астына апарып жапсырады

Райдың түрі нешеу

/ Бұйрық: Сен маған қалам бер!  Маған үй жұмыс істеуге көмектесші

АШЫҚ: Менің анам өте жақсы адам. Мен кеше көп баға алдым

Шартты: Ол келмесе мен саған дәптерді бермеймін. Сен кітап оқымасаң ертен екі аласын.

Қалау: Менің үйге барғым келеді .Оның үй жұмысын айтқысы келеді

Есімшенің жасалу жолы қанша?

1. Білімділік: Есімше, оның жасалу жолы мен түрлері, өзіндік ерекшелігін

ұғындыру, білім дағдыларын қалыптастыру, оқушылар біле-

тін ақпаратты толықтыру, теорияны практикамен ұштастыру;

1. Дамытушылық: талдау қабілеттерін шыңдау, өзіндік ойлау белсенділігі

мен шығармашылық қабілетін дамыту;

1. Тәрбиелік: Оқушыларды аналарды шексіз құрмет тұтуға, үлкенге ізет,

кішіге құрмет көрсетуге, ізгілікке тәрбиелеу.

Сабақ түрі: білік пен дағдыны қалыптастыру.

Сабақтың әдісі: түсіндіру, талдау, тест, топтық жұмыс.

Сабақтың көрнекілігі: сызба, интерактивті тақта, кеспе қағаздар.

Пәнаралық байланыс: Әдебиет, музыка, әдебиет.

Сабақтың барысы:

І.Ұйымдастыру(1 мин)

Оқушылармен амандасу, оқу құралдарын тексеру.

-Оқушылар, егеменді еліміздің көркейе түсуі үшін не істеуіміз керек?

• Елу елдің қатарына ену үшін білімі мен дарыны қатар өрілген жастардың патриоттығы жоғары болуы керек;

• Саналы, озық ойлы азамат болу шарт;

• Ізетті, инабатты, үлкеннің алдын қия кеспейтін озат оқушы болуымыз керек;

• «Мен» деп көкірек ұратын өзімшіл болмауымыз қажет;

• Шешен, кез келген сәтте жол таба білетін ізденімпаз бола білуіміз керек;

• Ең үлкен міндетіміздің бірі – ананы құрметтеу, үлкенгі ізет, кішіге қамқорлық көрсету.
  ІІ.Жаңа сабақ. (5 мин)

-Балалар, үлкенді сыйлап, озат оқыған оқушы елінің дамуына өз үлесін қоса алады екен. Ендеше, сабаққа назар қойып, мұқият тыңдап отырайық.

Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: «Есімше. Есімшенің жасалуы мен түрлері».

-Есімше – етістіктің ерекше түрі. Себебі есімше сөйлемде екі түрлі мәнде, екі түрлі қызметте қолданылады.

Есімше

Есімдерше түрленеді

1. Көрмес түйені де көрмес. Кім? Не?

2. Естіген құлақта жазық жоқ. Қандай? Қай?

Етістік

Азық ойнаған азар, доп ойнаған тозар.

Жұрнақтары

1.–қан, -кен, -ған, Өткен шақ

-ген;

2. –ар, -ер, -р, -с. Болжалды к. шақ

3. –мақ, -мек, -бақ, Мақсат. кел.ш

бек;

4. –атын, -етін, Ауыспалы өтк.ш

-йтын, итін.

ІІІ. Кітаппен жұмыс. (7 мин)

250-жаттығу. 6 қалпақтың ой-әдісі. (Эдуард де Бонго). Оқушылар тапсырманы жұптасып орындайды. Оларға алты түрлі қалпақ көрсетіледі. Әрбір қалпақтың міндеті әр түрлі.

1. Ақ түсті қалпақ.. Мәтіннің мазмұнын айтады.

2. Қара түсті қалпақ. Мәтіннен есімшелерді табады.

3. Қызыл түсті қалпақ. Түбір, қосымшаға ажыратады.

4. Сары қалпақ. Сөйлем құрайды.

5. Жасыл қалпақ. Сезімін айтады.

6. Көк қалпақ. Қорытынды жасайды.

ІҮ. Талдау жұмысы. (9 мин) (кеспе қағаз арқылы орындалады). Оқушылар берілген сөйлемнің қандай шығармадан алынғанын, авторын атау қажет.

1. Мария апай әр түрлі тәттілер мен күрең шайды апамның алдына жақындата түсті.

Туған анасын көрмесе де, шешесін сағынбайтын бала жүрегі болмайды.

Ғ.Мүсірепов («Жаңа достар». «Қазақ солдаты» романынан үзінді.)

1. Ұлжан да көп әңгіме білуші еді және ол, көбінесе, өлеңді сөзді жиі айтады. Оқымаған шешесінің әлі күнге ұмытпай, білдірмей сақтап жүрген зейініне таңғалады.

М.Әуезов («Ақын қонақтар». «Абай жолы» романынан үзінді)

Ү тапсырма. Шығармашылық жұмыс. RAFT стратегиясы. (10 мин)

Роль Оқушы

Аудитория Класс

Форма Хат

Тақырып Ана

(Компьютер арқылы МузАрт тобының «Анаға хат» өлеңі ойналып тұрады)

Тірек сөздер: аялы алақан, құшақ, мейірім, бесік, жылу, тебірену, парасат.

ҮІ тапсырма. Графикалық диктант. (4 мин)

У

-атын, -етін;

-ған, -ген;

-ар, -ер;

-с

Х

1 2 3 4 5

1. Ата-ананың қадірін балалы болғанда біл...сің.

2. Ана сүтін ақтама...ды ешкім мақтамайды.

3. Туған жердей жер болма...,

Туған елдей ел болма....

1. Бәрімізді таңдандыр... бір нәрсе тарих білетін ұлы адамдардың көбісінің тамаша аналары болған.

Г.Бокль.

1. Бірлігі бар елдің белін ешкім сындырма....

ҮІІ. Блиц-тест. (4 мин)

(Тест жұмысының ерекшелігі 3 дұрыс жауап берілген. Дұрыс жауап монитордан көрсетіледі.) Болымды етістікті тап.

А) оқы

В) бар

С) айтпа

Д) жүрме

Е) кел

1. Ортақ етісті тап.

А) жуылды

В) киінді

С) жазысты

Д) сөйлесті

Е) салысты

1. Есімшенің жұрнағын тап.

А) –ған, -ген, -қан, -кен.

В) –ыс, -іс, -с.

С) –ар, -ер, -р.

Д) –с.

Е) –ын, -ін, н.

1. Есімшені тап.

А) айтқан

В) айтатын

С) айтпа

Д) жүрме

Е) айтар

5. Есімшені тап.

А) кел

В) бар

С) жүрген

Д) келмес

Е) келер.

ҮІІІ. Бекіту (3 мин)

1. Сабақта белсенділік көрсеткен оқушы

2. Сабақтан не үйрендің?

Жеңген топты бағалау. Сыйлық беру.

Бата.

Жас ұрпақ өмірлі болсын,

Әр күндерің көңілді болсын,

Мерейлерің тым биік болсын,

Білімдерің аса терең болсын.

Жетістіктерің орасан зор болсын,

Бағаларың өте жақсы болсын.

Спандарың ашық болсын.

Дұшпандарың қашық болсын.

Әумин!

Х. Үйге тапсырма. 252-жаттығу. (1 мин)

ХІ. Бағалау.

• Есімшенің түрленуі деген не?

• Сыныбы: 7
  Сабақтың тақырыбы: Есімшенің түрленуі.
  Сабақтың мақсаты: Оқушылардың өткен сабақтарда алған білімдерін еcтеріңе түсіре отырып, есімше, оның жасалуы мен түрленуі, өзіндік ерекшеліктері туралы түсінік беру, интерактивті қарым - қатынас арқылы сыни тұрғыдан ойлауына мүмкіндік беру.
  Оқыту нәтижесі: Оқушылар топтық жұмыс барысында өз ойын ашық айтуға мүмкіндік алады. Танымдық белсенділігін арттыра отырып, басқалардың пікірін тыңдауға, өз бетімен іздену мен қатар жұптық, топтық ізденуге құлшыныс жасай алады.
  Идея: Оқушылар сыни тұрғыдан ойлауға, өз ойын сенімді түрде айта алуға, өзін бағалаумен бірге топтық жұмыс барысында басқаларды да әділ бағалай алады. Диалогтік оқыту барысында өзін - өзі реттеуге мүмкіндік алады.
  Сабақтың әдісі: сұрақ - жауап, баяндау.
  Сабақтың түрі: жаңа тақырыпты өту.
  Сабақтың көрнекілігі: суреттер, сызбалар, қима қағаздар, интерактивті тақта, кестелер.
  
  Сабақ барысы:
  І. Ұйымдастыру кезеңі:
  1. Оқушыларды түгендеу,
  2. Психологиялық жағдай: шеңбер бойымен сәттілік тілеу.
  3. Қима қаздар таңдату арқылы төрт топқа бөлу.
  ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: төрт топқа беріледі.
  2. 1) Мына етістіктерді етістіктің райларына айналдырып жіктеңіздер.
  Жақ І. Ашық рай ІІ. Бұйрық рай ІІІ. Шартты рай ІV. Қалау рай
  жаса айт баянда көр
  І Мен
  ІІ Сен
  Сіз
  ІІІ Ол
  І Біз
  ІІ Сендер
  Сіздер
  ІІІ Олар
  2. 2) Етістіктің райлары дегеніміз не? 2) Ол нешеге бөлінеді?
  ІІІ. Қызығушылығын ояту:
  2. Сүреттерді пайдаланып мына мақалдарды толықтырыңыздар.
  иттің сүреті батырдың сүреті
  той...... жеріне ту....... жеріне.
  (египет, мысыр сүреттері) ел........ (Бейбарыстың суреті)....
  (Түркістанның сүреті) еліңде ұлтан....... артық.
  (жүзушінің суреті).............. судан тайынбас.
  (күрес майталмандарының сүреті)............ күреске тоймайды.
  Осы мақалдардағы кездескен жұрнақтар есімшенің жұрнақтары екенін өздері табады.
  
  Жаңа сабақтың тақырыбы «Есімше» ашылады.
  Нені білемін? Нені білдім? Нені білгім келеді?
  
  ІV. Жаңа сабақты түсіндіру.
  1. Есімшенің өзіне тән ерекшеліктері.
  2. Есімшенің жасалу жолдары.
  Есімше - сөйлемде екі түрлі мәнде, екі түрлі қызметте жұмсалатын етістіктің ерекше түрі. Ол бірде жіктеліп, етістік қызметін атқарса, енді бірде есімдерше түрленіп (септеліп, тәуелденіп, көптеліп), есім қызметін атқарады. Есімше (яғни есімдер сияқты) деп аталуының өзі осы қасиетіне байланысты.
  Есімше мына жұрнақтар арқылы жасалады:
  1) - ған,- ген, - қан, - кен: ал - ған, көр - ген, айт - қан, кет - кен;
  2) - ар, - ер, - р және етістіктің болымсыз тұлғасынан кейін - с: бар - ар, кел - ер, оқы - р, айтпа - с, көрме - с,
  3) - атын, - етін, - йтын, - йтін: айт - атын, кел - етін, тыңда - йтын, сөйле - йтін.
  4) - мақ, - мек, - бақ, - бек, - пақ, - пек: бар - мақ, кел - мек, жаз - бақ, без - бек, шаш - пақ, төк - пек.
  
  V. Суреттерге байланысты есімшені пайдаланып диалог құру. Сахнада қою.
  І. топқа тапсырма
  ІІ тоқа тапсырма: орман: садақ, жебе, ормандағы қоян (суреттері)
  ІІІ топқа тапсырма: түлкіге түскен қыран, тоғызқұмалақ, көкпар, қыз қуу. (суреттері)
  ІV. топқа тапсырма: жеті алтынның иегерлері(сүреттері)
  
  Ережені бекіту: Төрт топта өздерінің жазған мәтіндерінен қалаған есімшені алады.
  Тәуелдеу
  Жақ?
  Оңаша
  І Менің
  ІІ Сенің
  Сіздің
  ІІІ Оның
  Ортақ І Біздің
  ІІ Сендердің
  Сіздердің
  ІІІ Олардың
  
  Септеу
  А. с
  І. с
  Б. с
  Т. с
  Ж. с
  Ш. с
  К. с
  
  Жіктеу
  Жақ------І Мен----ІІ Сен----Сіз-----ІІІ Ол
  І Біз----ІІ Сендер----Сіздер-----ІІІ Олар
  
  Сергіту сәті:
  Төрт топта бір - біріне сүреттер арқылы берілген мамандық пен кәсіптерді, қимылмен жеткізеді. Басқа топ мүшелері табады. Қай топ көп тапса, сол жеңіске жетеді. (музыка қосылып тұрады).
  VІ. Дәптермен жұмыс:
  185 - жаттығу. Өлең шумақтары мен мақал-мәтелдерді оқып, есімшелерді табыңыздар және оларды дәптерге теріп жазыңыздар.
  191 - жаттығу. Мақал - мәтелдердегі есімшелердің есімдерше түрленген тұлғаларына талдау жасаңыздар.
  Ү л г і: Есімше - болғанынан. Түбірі - бол, - ған - есімшенің жұрнағы, - ы - III жақтың тәуелдік жалғауы, - нан - шығыс септігінің жалғауы.
  
  Сабақты қорытындылау:
  Есімше дегеніміз не? Оны неге етістіктің ерекше түрі деп атайды?
  Есімшелер қалай жасалады?
  Есімшелер қалай түрлене алады?
  Нені білемін? Нені білдім? Нені білгім келеді?
  
  Үйге тапсырма: Ережені оқу. « Менің бір күнім» есімшені кірістіріп ойтолғау жазып келу.
  Оқушыларды бағалау: Критерийлік бағалау бойынша өздерін бағалайды.

• Көсемшенің жасалу жолы қанша?

• Көсемшенің қай түрі жіктелмейді?

• Бір ғана жұрнақ арқылы жасалатын қай етістік?

Синтаксис туралы түсінік. Біз сынып әдемі киін үш бала кір берілген сөздерден не түсіндік? Осы сөздерді бір- бірімен қалай байланыстыра аламыз?

Әр бала әр түрлі пікір айтуы мүмкін. Сөздер бізге түсінікті болуы үшін сөздер бір- бірімен грамматикалық байланысқа түсуі керек.Алдарыңдағы суреттерді қалай құрастырдыңдар? Ал сөз бен сөздерді байланыстыру үшін бізге не керек? Балалардың жауаптарына көңіл бөлу.Әрбір екі сөзден немесе түгелдей сөздерді қатыстырып , сөйлем құрауға болатынын түсіндіру. Сөйлем дегеніміз не? Сөз тіркесі деген не? Сөз тіркесі қалай жасалады?

Сөз тіркесінің айрықша белгілері:

1. Кем дегенде толық мағыналы екі сөзден тұрады.

2. Өзара грамматикалық тәсілдер арқылы бірі екіншісіне бағына байланысады

3. Зат құбылыс жайында кеңірек, нақтылы түсінік береді

4. Сөз тіркесінің басыңқы, бағыныңқы сыңары болады.

5. Сөз тіркестерінен сөйлем жасалады .

6. Ережені балардың өздеріне айтқызып, дәптерлеріне жазғызу. Мысалы: Синтаксис дегеніміз грек сөзі « құру, біріктіру» дегенді білдіреді.Сөз бен сөзді бір- бірімен байланыстыратын грамматиканың бір саласы

2 .Болжау стратегиясы .Мәтіндегі көп нүктенің орнына тиісті жұрнақ пен жалғауларды қойып жаз.

а)Жеке жұмыс жасау.

ә) Бірін -бірі тексеру.

б)Дұрыс жауаппен салыстыру

Ерте... бір жалқау бала бол....Ол орны... тұр... , тамақ іш... де ерін ....

Еріншек қарыс жер жүр.... соң, аяқ... қып – қысқа, қол.... ши... бол... қал..... Жалқау... асыра...- асыра... қалжыра..., қартай... әке-шеше... бір күн... жалқау... үй... қу... жібер...

3. «Ойлан тап» ойыны . Сөйлем бе, сөз тіркесі ме? Бағыныңқы сөз қай сөз табынан жасалып тұр? Басыңқы сыңары ше?Берілген сөздерден сөйлем жасауға бола ма?

1. топқа тапсырма:Бір құмырсқа,өзенге түсті,құмырсқа түсті,су ішуге түсті

2- топқа тапсырма:Бейшараны соғып,толқын соғып, суға кетіп, кетіп қала жаздады.

3-топқа тапсырма:жеті нәрсе ,бесіктің үсті,Бала бөленген, үстіне жабылады

4- топқа тапсырма:Асубұлақта өтті,кіндік қаным, жер жаннаты,Балалық шағым,кіндік қаным тамған жер,жер жаннаты Асубұлақ.

Жаңа сабақты бекіту тесті

Қызыл алма сөзін сөз табына талдау. Қызыл- сын есім, алма- зат есім бұл сөз тіркесі есімді тіркес деп аталады.Оқушыларға да мысал ойлап табуды ұсыну

Алма жеу сөзін сөз табына талдау. Алма- зат есім, жеу- етістік және мысалдар табу ,бұл сөз есімді тіркес деп аталады

4.Есімді тіркес деген не? Етістікті тіркес дегенді қалай түсінесің? Берілген тестке белгі қою арқылы баланың білімін тез арада байқау.

а) Бірін бірі тексеру

ә)Дұрыс жауаппен тексеру

Мысалдар Сөз тіркесі	Есімді тіркес	Етісті тіркес
Қалың ой
Адамгершілігі мол
Жақсы қасиет
Сарай салғызды
Ананы құрметтеу
Жақсы оқиды
Арман қала
Астықты егу
Ауылдың баласы
Жылдам жүгіру

С А Б А Қ Т Ы Қ О Р Ы Т У

Үйге тапсырма . «Менің жетістігім» тақырыбына мәтін жазу. Сөз тіркесін тауып, есімді тіркес пе әлде етістікті тіркес пе екенін ажырыта біліп келу

Бағалау 1. 16- 20 ұпай жинаған оқушыға «5» деген баға қойылады

2. 10-15 ұпай жинаған оқушыға «4» деген баға қойылады

3. 5-8 ұпай жинаған оқушыға «3» деген баға қойылады

4. 1-4 ұпай жинаған оқушыға «2» деген баға қойылады Рефлекция сабақ ұнадысәл ұнадыжоқ ұнамады. Балалар сабақ туралы өз ойларын жазып, берілген смайликтердің астына апарып жапсырады