"Жеке тұлғаның дамуы"

БАЛАНЫҢ ДАМУЫНА ӘСЕР ЕТЕТІН ӘЛЕУМЕТТІК, БИОЛОГИЯЛЫҚ, ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ФАКТОРЛАР

«Өміршеңдік ережесі» Жігер деген – Мен, Күш деген – Мен, Махаббат деген – Мен , Құдірет деген – Мен, Кешірім деген – Мен, Жасөспірімдік деген – Мен, Жастық шақ деген – Мен, Денсаулық деген – Мен , Адалдық деген – Мен , Жарқындық деген – Мен, Бар ғажайып деген – Мен Бәрі маған байланысты, Бәрі менің қолымда!!!

«Бейне фильмдерді көру және талқылау» әдісі.

І - ТОП

Суреттердің мазмұны жайында баяндаңыздар.

ІІ - ТОП

Баланың дамуына қандай факторлар әсер етеді деп ойлайсыздар?

ІІІ - ТОП

Баланың дамуына қандай факторлар көбірек әсер етеді деп ойлайсыздар?

ІV - ТОП

« Жаманнан туған жақсы бар - атасын айтса нанғысыз, жақсыдан туған жаман бар - бір асым етке алғысыз»- деген Махамбет Өтемісұлының өлең жолдарының мағынасы неде?

V - ТОП

«Адам ұрпағымен мың жасайды» - деген нақыл сөздің мағынасын ашып көрсетіңіздер?

«Ойлан, жұптас, талқыла» әдісі

1-тапсырма: 1.Жеке тұлға туралы жалпы түсінік. 2. Белсенділік - жеке тұлғаның дамуындағы шешуші рөл атқаратын фактор . 2-тапсырма: 2.Бала дамуына тұқым қуалаушылықтың ықпалы. 2.1. Мінездің тұқымға тартуы туралы түрлі көзқарастар. 2.3. Акселерация.

3-тапсырма 3. Тәрбиенің бала дамуына ықпалы. 3.1. Тәрбие сөзінің мағынасы 3.2. «Тәрбие деген не?» деген сұраққа жауап іздеп көрелік. 3.3. Тәрбие - жеке адамды дамытудағы басты факторлардың бірі. 3.4. Тәрбиені қай уақытта бастау керек? 3.5. Тәрбиенің қызметі.

4-тапсырма 3.6. Тәрбиенің ерекшелігі. 3.7. Тәрбие балалардың жеке және дербес ерекшеліктеріне, дайындығы мен дәрежесіне лайық іске асырылады. 3.8 Тәрбие балалардың іс-әрекеттерін ұйымдастырады. 3.9. Тәрбиенің бала дамуына қажетті материалдарды іріктеуі. 3.10. Тәрбиенің баланың табиғи және әлеуметтік ортаға көзқарасын дамытуы. 3.11. Тәрбиенің тиімділігінің себебі не? 3.12. Тәрбиенің осал жағы. 3.13. Өзін - өзі тәрбиелеу. 3.14. Тәрбиенің нәтижесі.

5 –тапсырма Жеке тұлғаның дамуына әлеуметтік ортаның ықпалы.

Тәрбие Воспитание Еducation

Тәрбие деген не?

Тәрбие 4 нәрсеге байланысты(базалық):

• 1.Тәні
• 2.Ақыл-ой танымы
• 3.Ішкі жан дүниесі
• 4.Тұлға ретінде қалыптасуы

Тәрбиенің қызметі

Тәрбие бала икемділігі мен дарындылығын анықтап,оның жеке ерекшеліктеріне сай дамытады.Баланың белгілі бір сапаларын оның табиғи нышандарына негізделіп дамыта алады. Жеке бастың дамуына теріс,зиянды әсер қалдыратын жағымсыз ықпалдардан аластайды.

Тәрбиенің бала дамуындағы рөлі

Жеке адамды дамытудағы басты факторлардың бірі-тәрбие.Тәрбие балалардың жас ерекшеліктеріне,дайындығы мен дәрежесіне лайық іске асырылып,тәрбие адамдардың іс-әрекеттерін ұйымдастырады.

Тәрбие арқылы халықтың тұрмысын жақсарту үшін материалистік педагогика таптық қоғамды жойып,демократиялық қоғамды құруды ұсынды.

Тәрбиеші тәрбие арқылы баланың түрлі іс-әрекеттерін тиімді етіп,оның жақсы дамуына қажетті материалдарды іріктеп алады,айналадағы табиғи және әлеуметтік ортаға көзқарасын дамытады.

Тәрбие жұмыстарының сара жолдарын табу нәтижесінде баланың ой-өрісі кеңейеді,эстетикалық сезімі мен талғамы артып,адамгершілік сапасы қалыптасады .

Мектеп мемлекет қолындағы ақпарат құралдардың (баспасөз,радио,теледидар) көмегімен оқушыларға тәрбие береді. Баланың жеке басының дамуы мен қалыптасуына ықпал ететін үш фактордың ішінен тәрбие адамның дамуына орасан күшті ықпал етеді.

Сонымен,тәрбие бала дамуын бағыттайды,басқарады,сондықтан да ол-баланы қалыптастырудағы негізгі күш. Тәрбие негізгі күш болғандықтан,оның жетімсіздігі,әлсіздігі баланың қалыптасуына кері әсер етеді.

Тәрбиенің ерекшеліктері

«Жас бала – жаңа өркен жайған жасыл ағаш тәрізді» - дейді халқымыз.

Жерге отырғызған жас көшет те қашан тамыры тереңдеп, жапырағы жайқалып, саялы ағаш болып үлкейгенше мәпелеп күтіп, үзбей тәрбиелеуді керек етеді.

Қай ұлт баласын қалай тәрбиелейді?

• Швецияның балалары.

• Швед отбасылары балаға сәби кезінен жеке тұлға ретінде қарап, еркін тәрбиелеуге тырысады. Қатаң жазалауларға тыйым салынған, тіпті мұны бұл елде қылмыс деп есептейді. Сондықтан, әрбір шведтік бала әке-шешесі өзіне қол жұмсаса, полицияға хабарлауға құқылы. Мұндай кезде ата-аналарға әкімшілік тарапынан жаза қолданылады.

• Германияның балалары.
• Германия мектептерінде міндетті түрде экскурсиялық сабақтар ұйымдастырылады. Бұл - ежелден қалыптасқан жүйе. Мысалы, мұғалім бүгін шоколад туралы, оның құрамы жөнінде сабақ өтті ме, онда ертең балалар шоколад музейіне немесе фабрикаға саяхат жасайды. Олар фабрикада өнімнің қалай жасалып жатқанын өз көздерімен көріп, біледі.

• Үндістан балалары.

• Үнділер балаларын қатаң ұстайды. Оларда ата-ана мен бала арасындағы достық қарым-қатынасты өте сирек кездестіресіз. Балалар кішкентай кезінен бастап ата-анасының таңдауына, қалауына мойынсұнып өседі. Сондықтан, ер жеткенде немесе бойжеткенде әке-шешесі кімді қалайды, сол адаммен бас қосады.

• Жапонияның балалары.

• Жапонияның көптеген мектептерінде асхана жоқ. Балалар түскі астарын үйден арнайы ыдысқа салып әкеледі. Ал, мұғалімдер болса, балалардың үйден әкелген тамақтары денсаулыққа зиян емес пе, соны мұқият қадағалайды. Сол себепті, жапон аналар арнайы сабақтарға қатысады. Ол жерде баланың ағзасына қажетті дәрумендер тамақпен сіңу үшін, қандай ас әзірлеу керек және қалай даярлау керектігін түсіндіріп, үйретеді.

Ата-анамен тәрбиеші арасындағы ортақ мәселе – бала тәрбиесі

• Отбасы – қоғамның алғашқы ұясы,

жаңа адам сол ұяда дүниеге келеді, бұл шағын

әлеуметті топ – бала үшін алғашқы өмір мектебі.

• Ата –ананың үйдегі іс-әрекеті балаларының

көз алдында өтеді.

• Бала тәрбиесінің алғашқы алтын қазығы, туған ұясы, өз үйіндегі ата-ана тәрбиесі, өнегесі.

Отбасындағы қарама – қайшылық мәселелер:

Отбасындағы қарама – қайшылық мәселелерді шиеленістіруге әкеп соқтыратын осындай жағдайлар бар: толық емес отбасы, ата–аналары ішімдікке салынып кеткен, және т.б.

Бала дамуына теріс әсер ететін жағдайлар:

• Жанұядағы жанжал,
• үлкендердің аузына келген сөздерді айтуы,
• баланың көзінше басқа біреуді сөгуі,
• біреудің сыртынан өсек айтуы
• балалардың көзінше арақ ішу, темекі тарту
• ажырасу т.б.

Баланың дамуына әсер ететін биологиялық фактор ерекшеліктері

Адамның даму және қалыптасуы жайында осы уақытқа дейін әр түрлі пікірлер мен теориялар орын алып келеді. атақты грек философтары Платон және аристотель адамның дамуын, алдын-ала тағдыр белгілеген тұқым қуалаушылық табиғатынан деп дәлелдеді. Аристотель құл болушылық немесе бағынушылықты табиғаттың заңы дейді.

Аристотель

Платон

Тұқым қуалаушылық теориясын қолданушы және уағыздаушылардың бірі - преформистер.

Преформизм - XVIII ғасырда биология саласында үстемдік еткен, адамның дамуы жайлы диалектикаға қарсы философиялық ағым. Преформистер ересек адамдардық барлық қасиеттері мен белгілері ана құрсағындағы сәбидің ағзасында болады, сондықтан жеке адамның дамуын алғашқы рет ұрықта пайда болған қасиеттердің өрістеп күшеюі мен сан жағынан артуы деп қарастырады.

Тұқымқуалаушылықтың тұлға дамуына әсері

Дене ерекшеліктері: сыртқы нәсілдік белгі;тері, шашы, көзінің түсі; бет әлпеті;

Физиологиялық ерекшеліктер: қан тобы мен резус фактор, зат алмасу формалары, ағзада ақуыз үйлесімділігі

Белгілі бір әрекетке бейімділікті айқындайтын нышандар

Тұқым қуалаушылық - ұрпақтың ата-ананың биологиялық ұқсастығын елестетуі. Кейбіреулері баланың сыртқы пішініне қарап, бірден қалай әкесіне не шешесіне ұқсап қалған деп таңданады. Әрине бұл кездейсоқ нерсе емес.

Терісінің пигменті;

баланың шашы мен көзінің бояуы;

бет келбеті мен басының формасы;

жүрісі мен өзін ұстау қалпы;

Бала қозғалыс мүшелері;

нерв жүйесінің функциялық қасиеттері

дауыс тембрі;

биге икемділігі;

математикаға қабілеттілігі ;

музыкаға қабілеті;

Өте нәзік ерекшеліктердің тұқым қуалау жолымен берілуі өте сирек кездесетін жағдай.

Әйгілі ұлы композитор Иоганн Себастьян Бахтың ұрпақтарында 300 жыл ішінде тек қана 20 адамдай музыканттар болған.

Мұны бір жағынан отбасы мүшелерінің табиғи мүмкіншіліктердің (нышанның) болуына, екінші жағынан отбасындағы музыкалық дәстүрге, музыкалық тәрбиеге байланысты деп қарастырған жөн.

Акселерация -биологиялық фактор, әлеуметтік жағдайлардың жақсаруы сонымен бірге радио толқындардың және географиялық климаттық жағдайлардың өзгеруі аталған құбылыстың пайда болуына әсер етті.

Акселерация; латынша (аццеларае) - жылдамдық деген сөзден шыққан. Акселерация қазіргі замандағы адамдардың биологиясындағы жалпы қарқындылықты көрсетеді, табиғаты көп факторлы болып келеді. Көптеген гигиенистердің пікірлері бойынша балалар мен жасөспірімдердің қызмет функцияларының үйлесімді дамуын бұзатын болғандықтан және қызмет қаблетін азайта-тындықтан акселерация балалар организмі үшін қолайсыз болып табылады. Сондықтан, өсіп келе жатқан балалардың дене бітімінің дамуын бақылауға ерекше көңіл бөлінуі керек.

Организмнің өсіп, даму заңдылықтары балалар мен жасөспірімдердің қалыпты өсіп, дамуы үшін, қоршаған орта факторларын гигиеналық нормаландырудың теориялық негізі болып табылады. Бұл заңдылықтарды білу, балалар мен жасөспірімдер гигиенасы бөлімінің дәрігеріне жеке органдар мен жүйелердің баланың әртүрлі жас кезеңдерінде бүтін организм ретінде қызмет етуін, оның қоршаған ортамен байланысын анықтауға және осы жағдайдың мәнін тереңірек түсінуге мүмкіндік береді.

• Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығын, даму жағдайын бақылау кезінде жиналған мәліметтерге, санитарлық дәрігер, өсіп келе жатқан организмнің жас ерекшеліктерін терең ескеру негізінде ғана дұрыс анықтама бере алады.
• Яғни, осы заңдылықтарды терең түсініп алмайынша балалардың күн тәртібін ұйымдастыру, тәрбиелеу, оқыту процесстеріне, тамақтану жағдайына ғылыми негізделген талаптар қою және санитарлық-эпидемиологиялық бақылау жүргізу мүмкін емес.

• Ғалымдардың айтуынша, жастардың дене дамуы 2-3 жылға ерте аяқталатындығын растады. Бүгінгі 8 жасар бала 9 жастағы, 15 жастағы бала 17 жастағы бала сияқты.

Жеке тұлғаның дамуына ортаның ықпалы.

Орта –адам дамуына табиғи және әлеуметтік жағынан ықпал жасайтын құбылыс

• Жеке адамның мінез-құлқының дамуына ықпал жасайтын әлуметтік қатынас, олардың көп қырлы іс-әрекеттері
• Жеке адамның мінез-құлқының дамуына ықпал жасайтын әлуметтік қатынас, олардың көп қырлы іс-әрекеттері

Әлеуметтік орта

• Түрлі табиғат жағдайларының адам тұрмысына қызметіне ықпал жасауы
• Түрлі табиғат жағдайларының адам тұрмысына қызметіне ықпал жасауы

Табиғи орта

Адам қарым – қатынас процесінде, басқа адамдармен әрекеттестікте қалыптасады. Қарым – қатынас сипаты, ерекшеліктері жеке тұлға дамуына үлкен ықпал етеді.

ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТЫҢ ТҰЛҒА ДАМУЫНДАҒЫ РӨЛІ Қарым-қатынас екі немесе бірнеше адамның арасындағы әрекеттесу, оның барысында ақпарат жүреді

Аға ұрпақтың тәжірибесін меңгереді

Дүниетанымы қалыптасады

Көз қарастары-мен мінез-құлық нормалары

қалыптасады

Қарым-қатынас

Қарым-қатынас тәжірибесі қалыптасады

Сөйлеу қабілетімен тіл мәдениеті дамиды

Ойлау қабілеті дамиды

Микрофакторлар:  белгілі бір нақты адамдарға әсер ететін қозғаушы күштер жатады

Көрші, құрдастар тобы

Микрофакторлар

Тәрбие орындары

Ұстаз бен отбасы

Әртүрлі қоғамдық, діни, мемлекеттік, жеке ұйымдар

Мезофактор –орташа Бұлар белгілі бір елді мекенде өмір сүретін тұрғындардың әлеуметтендіру жағдайына әсер етеді.

Этнос,ұлт

елді мекен типі

бұқаралық ақпарат құралдары

«Тікелей радиоэфир» әдісі

1 топ : Практикада сынып жетекшісінің көмекшісі болып атқарған сыныбының тәрбие жұмысының жоспарымен таныстыруды ұсынады.Оның бала дамуына әсерін дәлелдейді.

2 топ : Халықта «Балаңды өз тәрбиеңмен тәрбиелеме, өз ұлтыңның тәрбиесімен тәрбиеле» деген нақыл сөзді талдау

3 топ : Баланың дамуына тұқымқкалаушылықтың әсерін қысқаша көрініспен дәлелдеңдер

4 топ : «Какими дети рождаются, это ни от кого не зависит, но чтобы они путем правильного воспитания сделались хорошими - это в нашей власти» Плутарх. Француз физигі Паскаль : «Оқушы шыны емес, ішін толтыратын, ол-жағылуға тиісті шырағдан». Осы пікірлерді пайдаланып «соңғы сөзді маған қалдырыңыз» әдісімен сөйлеуге дайындал.

5 топ : «Әлеуметтік орта - адам дамитын нақты болмыс»- деген пікірді көрініс арқылы дәлелдеу.

Қорытынды бөлім. Жаңа өтілген тақырып бойынша «эссе» жазу.

Үй тапсырмасы

• Педагогикалық сөздікті тақырып бойынша толықтыру. (20 сөз)
• Ақпараттық жоба тақырыбы: “Менің шыққан тегімнің жеке тұғалық сапаларымның қалыптасуына ықпалы”