«Жеке т?л?аны? адамгершілік – рухани ?асиеттеріні? дамуында?ы ?арым-?атынас ізгіліктері»
?зін - ?зі тану п?ні ??гімелесуге шынды?ты бірлесе іздестіруге, білімді бірге игеруге ?здік шы?армашылы?ты ішкі белсенділікті оятуды к?здейді.
Жеке т?л?аны? бойында жа?сы к?ру, бейбітшілік, ?дептелік, шыншылды?, аяушылы?, адалды?, с?йіспеншілік, кішіпейілдік, жанаршылы?, жа?сылы? жасау, ?ділеттілік, елжандылы?, ізеттік, сенім махаббат ?айырымдылы? ?ам?орлы? жасау сия?ты ??ндылы?тарды ?алыптастыру к?зделген.
Жеке т?л?аны? ?арым-?атынасын дамытуда?ы ізгіліктер бірнеше б?лімдерден т?рады.
Жеке т?л?аны? ?арым-?атынасында?ы е? басты ?дептілік – б?л с?лемдесу болып табылады.?аза? хал?ында с?лемдесуді? т?рлері к?п. "Алайда ?р халы? д?ст?рінде, ?р ы??айда орындалып, ?р тілде айтыл?аны - ?р ?илы ??ымды білдіргенмен б?л орайда?ы м?дде біреу-а? Ол бір-біріні? саулы?ын с?расу, ?здеріні? аман-есен кездесіп т?р?анына ?уаныш білдіру, ниеттері а?, адал екендіктерін сездіру.
Жеке т?л?аны? адамгершілік-рухани ?асиеттеріні? дамуында?ы ?арым-?атынаста?ы ма?ызды іс-?рекетті? бір б?лігі – б?л с?йлесу. С?йлесу м?дениеті тілден, тілді? тазалы?ынан басталады. ?рбір адам ана тілден, с?йлегенде ?ана ?лт ?ркендейтінін а?ындар жырмен жеткізген болатын.
Сондай-а? адамдар ?арым- ?атынасында?ы е? аса ба?алы ??ндылы?- досты?.Егер адам бойында ?мірді с?ю, адамды ?астерлеу, уа?ыт?а ба?ыну, ба?ытты т?йсіну, махаббатты мойындау, ?арым- ?атынас ізгілігіне ?мтылу.
Ар- ождан?а берік болу, арман?а талпыну, сеніммен ?арау, парызды ?теуге тырысу сия?ты ?орша?ан ортамен ?арым- ?атынас негізінде аны?талатын адами ?асиеттер болмаса, ол ?з еліні?, ?з хал?ыны? ма?таулысы да ту?ан еліні? патриоты ж?не мемлекетіне адал адамзат та болып ?алыптаса алмас еді.
?азіргі кезде ?арым- ?атынасты? дамуы- к?рделі к?п?ырлы ж?не к?пде?гейлі процесс. Б?л процесті зерттеу ?азіргі кезде сапалы адамдарды? бірлескен іс- ?рекет жа?дайында ?тілуі керек.
Сондай- а? ол отбасы т?рбиесі арасында ы?палымен ж?зеге асатын ?о?амды? т?рбиемен ?штас.
Сонды?тан жеке т?л?аны? адамгершілік рухани ?асиеттеріні? дамуында?ы ?арым- ?атынас ізгіліктерін с?би отбасымен бірлесе отырып, ?зін- ?зі тану п?ні ар?ылы ?алыптастырып отырса баланы? рухани адамгершілігі т?ра?ты болып ?алыптасуына ы?пал болар еді.
?зін ?зі тану п?ні беруде о?ушыны? д?рыс ?арым- ?атынас орнату негізінде т?л?аны? сапасында?ы ж?не іс- ?рекетіндегі теріс ??ымдар мен т?сініктерді жойып ?о?амды? талаптар?а сай мінез ??лы? ?алыптастыру.
О?ушыны? ?арым – ?атынасын ізгілікті жетілдіру жеке ерекшеліктерімен санасу – м??алімні? міндеті.
О?ушыларды? ?зара ?арым – ?атынасыны? белгілері олардан досты?ы, адамгершілігі, ?лкенге ж?не кішіге ??рметі, бір – біріне сыйласты?ы ж?не т.б.
М. Ж?мабаев «?рбір елді? келешегі мектебіне байланысты» деп айтып кеткенде т?уелсіз ?аза?стан Республикасыны? тарихи ?леуметтік м?дени рухани болмысын дамыту?а ?о?амды? ?мір мен ?лтты? мектепті ?алыптастыруда ?стаздарды? е?бегі зор.
«?зін - ?зі тану» м??алімі е? алдымен ж?зі жылы, айналасында?ылар?а ?р?ашан мейірім шуа?ын шашып, балалар?а жылы шыраймен, ?демі к?лкімен ?сер беретін ерекше т?л?а. Ол ?инал?ан с?тте ?ол ?шын беретін к?мекші ?ам?оршы іздеген с?ра??а баста?ан іске а?ыл ке?ес беретін а?ылшы, сырлас бірге е?бек ететін секілді дос ж?рек жылуын барша ш?кірттеріне к?ліп ??діретті с?улесі т?різді н?р болып ??я білетін адам.
Т?л?аны? ?зін - ?зі тануы негізінде т?л?а бойында рухани – адамгершілік ??ндылы? ?алыптастыру?а ?з ойын жетістіктерін ?алаулары мен ?ажеттіліктерін білдіру ар?ылы ?зін - ?зі сенімді адамдарды? дауыс ыр?а?ы к?тері?кі ??гімелесушіні? к?зіне тіке ?арай алатын серіктесіні? с?зін б?лмейтін, ?з ойын аны? ж?не на?ты білдіре алатын жан – жа?ты дамы?ан ?абілетті т?л?алар пайда болады. «Б?л ?абілеттер ?здігінен ?алыптасады» немесе «Адам д?ниеге адамгершілік ??ндылы??а бай болып келеді» деуге болмайды. Б?л т?л?аны? барлы? ?леуметтік – психологиялы? сапалары ?леуметтік ортамен ?арым – ?атынаста ?алыптасады.
Отбасында бала ал?аш?ы адемгершілік да?дыларды игереді, оны к?нделікті ?зара ?арым – ?атынаста ?олдану да?дыларын ?йренеді. Ата – ананы? т?сіндіруі, айт?ан а?ылы мен ?лгі - ?негесі, ?йдегі ?мір салты, отбасында?ы ахуал балалар бойында мінез – ??лы? ?детін ба?алау ?лшемдерін ?алыптастырады.
Баланы ?мірге бейімлеуде мектеп, ?стаз ж?не ата- ананы? орны б?лек.
Туында?ан т?лім – т?рбиедегі жарасымдылы? мектеп пен ата – ана ж?не ?леуметтік орта бірлесіп ?ана ?йлесімділік табады.
?йткені баланы? ?мір с?руге ??штарлы?ыны? оянуы ?зін ?орша?ан ортасында ?арым-?атынас жасауда ?стаз?а ата-аналар?а, ??рбы-??рдастарына оларды? к?нделікті іс-?рекетіне ж?ріс-т?рысына, сырт к?рнісіне т.б. ?асиеттеріне байланысты.
Міне сонды?тан о?ушы мен м??алім арасында?ы педагогикалы? ?арым-?атынасында?ы о?у п?ндерін ме?геруде,о?ытуда о?ушылармен м??алімні? жеке ?асиеттеріні? алатын орны зор.
Жеке т?л?аны? тіл ар?ылы адамдар ?арым-?атынаста ?орша?ан ортамен тіл табысу ж?не ?зара т?сінісу болып табылады. ?олдан келгенше кикілжі?ді болдырмау?а ?рекеттенуге жас б?лдіршін кезінен болдырмау?а ?рекеттенуге баулып, бол?ан жа?дайда кешірім с?рау?а ?йрету.
?рбір адам -?мірге, осынау д?ниеге келген ?она? екенін б?ріміз білеміз. Осынау ?мірімізді м?нді де, с?нді ?ткізуіміз ?шін бір-бірімізді сыйлап, ренжітпей, к?нілімізге ?аяу салмай ?зімізден бастап ?з-?зімізге есеп беріп ?ателіктерді болдырмау?а а?ылмен жеткізу м??алімні? басты міндеті.
С?зімді Абай атаны? мына ?ле? жолдарымен ?ортындыла?ым келеді.
?уелде бір суы? м?з – а?ыл зерек,
Жылыт?ан т?ла бойды ысты? ж?рек.
То?таулылы?, талапты шыдамдылы?
Б?л ?айраттан шы?ады білсе? керек.
А?ыл, ?айрат, ж?ректі бірдей ?ста,
Сонда толы? боласы? елден ерек.
Д?ниеге келген со? а?ылды азамат болу?а талпыну ?рбір жеткіншекті? міндеті екенін ??ындыру.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Жеке т?л?аны? адамгершілік - рухани ?асиеттеріні? дамуында?ы ?арым-?атынас ізгіліктері »
Өзін-өзі тану пән мұғалімі :Нугманова Гульнара Галиматқызы
Мирон негізгі жалпы білім беретін мектебі
«Жеке тұлғаның адамгершілік – рухани қасиеттерінің дамуындағы қарым-қатынас ізгіліктері»
Өзін - өзі тану пәні әңгімелесуге шындықты бірлесе іздестіруге, білімді бірге игеруге өздік шығармашылықты ішкі белсенділікті оятуды көздейді.
Жеке тұлғаның бойында жақсы көру, бейбітшілік, әдептелік, шыншылдық, аяушылық, адалдық, сүйіспеншілік, кішіпейілдік, жанаршылық, жақсылық жасау, әділеттілік, елжандылық, ізеттік, сенім махаббат қайырымдылық қамқорлық жасау сияқты құндылықтарды қалыптастыру көзделген.
Жеке тұлғаның қарым-қатынасын дамытудағы ізгіліктер бірнеше бөлімдерден тұрады.
Жеке тұлғаның қарым-қатынасындағы ең басты әдептілік – бұл сәлемдесу болып табылады.Қазақ халқында сәлемдесудің түрлері көп. "Алайда әр халық дәстүрінде, әр ыңғайда орындалып, әр тілде айтылғаны - әр қилы ұғымды білдіргенмен бұл орайдағы мүдде біреу-ақ Ол бір-бірінің саулығын сұрасу, өздерінің аман-есен кездесіп тұрғанына қуаныш білдіру, ниеттері ақ, адал екендіктерін сездіру.
Жеке тұлғаның адамгершілік-рухани қасиеттерінің дамуындағы қарым-қатынастағы маңызды іс-әрекеттің бір бөлігі – бұл сөйлесу. Сөйлесу мәдениеті тілден, тілдің тазалығынан басталады. Әрбір адам ана тілден, сөйлегенде ғана ұлт өркендейтінін ақындар жырмен жеткізген болатын.
Сондай-ақ адамдар қарым- қатынасындағы ең аса бағалы құндылық- достық.Егер адам бойында өмірді сүю, адамды қастерлеу, уақытқа бағыну, бақытты түйсіну, махаббатты мойындау, қарым- қатынас ізгілігіне ұмтылу.
Ар- ожданға берік болу, арманға талпыну, сеніммен қарау, парызды өтеуге тырысу сияқты қоршаған ортамен қарым- қатынас негізінде анықталатын адами қасиеттер болмаса, ол өз елінің, өз халқының мақтаулысы да туған елінің патриоты және мемлекетіне адал адамзат та болып қалыптаса алмас еді.
Қазіргі кезде қарым- қатынастың дамуы- күрделі көпқырлы және көпдеңгейлі процесс. Бұл процесті зерттеу қазіргі кезде сапалы адамдардың бірлескен іс- әрекет жағдайында өтілуі керек.
Сондай- ақ ол отбасы тәрбиесі арасында ықпалымен жүзеге асатын қоғамдық тәрбиемен ұштас.
Сондықтан жеке тұлғаның адамгершілік рухани қасиеттерінің дамуындағы қарым- қатынас ізгіліктерін сәби отбасымен бірлесе отырып, өзін- өзі тану пәні арқылы қалыптастырып отырса баланың рухани адамгершілігі тұрақты болып қалыптасуына ықпал болар еді.
Өзін өзі тану пәні беруде оқушының дұрыс қарым- қатынас орнату негізінде тұлғаның сапасындағы және іс- әрекетіндегі теріс ұғымдар мен түсініктерді жойып қоғамдық талаптарға сай мінез құлық қалыптастыру.
Топтық жұмыста ізгілікті қарым-қатынас деңгейі ойын әңгімелесу арқылы пікірталас, сахналау арқылы ұйымдастырылса балалардың арасындағы ахуал жақсара түседі.
Оқушының қарым – қатынасын ізгілікті жетілдіру жеке ерекшеліктерімен санасу – мұғалімнің міндеті.
Оқушылардың өзара қарым – қатынасының белгілері олардан достығы, адамгершілігі, үлкенге және кішіге құрметі, бір – біріне сыйластығы және т.б.
М. Жұмабаев «Әрбір елдің келешегі мектебіне байланысты» деп айтып кеткенде тәуелсіз Қазақстан Республикасының тарихи әлеуметтік мәдени рухани болмысын дамытуға қоғамдық өмір мен ұлттық мектепті қалыптастыруда ұстаздардың еңбегі зор.
«Өзін - өзі тану» мұғалімі ең алдымен жүзі жылы, айналасындағыларға әрқашан мейірім шуағын шашып, балаларға жылы шыраймен, әдемі күлкімен әсер беретін ерекше тұлға . Ол қиналған сәтте қол ұшын беретін көмекші қамқоршы іздеген сұраққа бастаған іске ақыл кеңес беретін ақылшы, сырлас бірге еңбек ететін секілді дос жүрек жылуын барша шәкірттеріне күліп құдіретті сәулесі тәрізді нұр болып құя білетін адам.
Тұлғаның өзін - өзі тануы негізінде тұлға бойында рухани – адамгершілік құндылық қалыптастыруға өз ойын жетістіктерін қалаулары мен қажеттіліктерін білдіру арқылы өзін - өзі сенімді адамдардың дауыс ырғағы көтеріңкі әңгімелесушінің көзіне тіке қарай алатын серіктесінің сөзін бөлмейтін, өз ойын анық және нақты білдіре алатын жан – жақты дамыған қабілетті тұлғалар пайда болады. «Бұл қабілеттер өздігінен қалыптасады» немесе «Адам дүниеге адамгершілік құндылыққа бай болып келеді» деуге болмайды. Бұл тұлғаның барлық әлеуметтік – психологиялық сапалары әлеуметтік ортамен қарым – қатынаста қалыптасады.
Отбасында бала алғашқы адемгершілік дағдыларды игереді, оны күнделікті өзара қарым – қатынаста қолдану дағдыларын үйренеді. Ата – ананың түсіндіруі, айтқан ақылы мен үлгі - өнегесі, үйдегі өмір салты, отбасындағы ахуал балалар бойында мінез – құлық әдетін бағалау өлшемдерін қалыптастырады.
Баланы өмірге бейімлеуде мектеп, ұстаз және ата- ананың орны бөлек.
Туындаған тәлім – тәрбиедегі жарасымдылық мектеп пен ата – ана және әлеуметтік орта бірлесіп ғана үйлесімділік табады.
Өйткені баланың өмір сүруге құштарлығының оянуы өзін қоршаған ортасында қарым-қатынас жасауда ұстазға ата-аналарға, құрбы-құрдастарына олардың күнделікті іс-әрекетіне жүріс-тұрысына, сырт көрнісіне т.б. қасиеттеріне байланысты.
Міне сондықтан оқушы мен мұғалім арасындағы педагогикалық қарым-қатынасындағы оқу пәндерін меңгеруде ,оқытуда оқушылармен мұғалімнің жеке қасиеттерінің алатын орны зор.
Жеке тұлғаның тіл арқылы адамдар қарым-қатынаста қоршаған ортамен тіл табысу және өзара түсінісу болып табылады. Қолдан келгенше кикілжіңді болдырмауға әрекеттенуге жас бүлдіршін кезінен болдырмауға әрекеттенуге баулып, болған жағдайда кешірім сұрауға үйрету.
Әрбір адам -өмірге, осынау дүниеге келген қонақ екенін бәріміз білеміз. Осынау өмірімізді мәнді де, сәнді өткізуіміз үшін бір-бірімізді сыйлап, ренжітпей, көнілімізге қаяу салмай өзімізден бастап өз-өзімізге есеп беріп қателіктерді болдырмауға ақылмен жеткізу мұғалімнің басты міндеті .
Сөзімді Абай атаның мына өлең жолдарымен қортындылағым келеді.
Әуелде бір суық мұз – ақыл зерек,
Жылытқан тұла бойды ыстық жүрек.
Тоқтаулылық, талапты шыдамдылық
Бұл қайраттан шығады білсең керек.
Ақыл, қайрат, жүректі бірдей ұста,
Сонда толық боласың елден ерек.
Дүниеге келген соң ақылды азамат болуға талпыну әрбір жеткіншектің міндеті екенін ұғындыру.
