"?зін- ?зі тану"- о?ып- ?йрену ?рдісіндегі жеке т?л?аны? адамгершілік- рухани дамуы

«Өзін – өзі тану» оқып-үйрену үрдісіндегі жеке тұлғаның адамгершілік рухани дамуы

«Адамға ең бірінші білім емес, рухани тәрбие

берілуі керек, тәрбиесіз берілген білім –

адамзаттың қас жауы, ол келешекте оның барлық

өміріне апат әкеледі». Әл-Фараби.

Жаңа нарықтық заманға бейімделе отырып, нағыз адамгершілігі мол ұрпақты тәрбиелеуміз керек. Қазіргі кезде өскелен ұрпақты тәрбиелеуде алға қойған негізігі мақсаттардың бірі – қоғамда өзіндік орны бар, үлкенге құрмет көрсетіп, кішіге қамқор бола білетін, мемелекетіміздің болашағы жан – жақты дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру. Әлемдік даму, ғылыми технология, адамның ұшқыр ойлы, терең білімді, озық тәжірибелі болуын талап етеді. Осы мақсатты жүзеге асыруда «Бөбек» қорының президенті Сара Алпысқызының «Өзін-өзі тану» рухани адамгершілік білім жобасы өмірге келді. Оқу мен тәрбие егіз дегенмен өзекті мәселелердің бірі жеке тұлғаның рухани – адамгершілігін дамыта оқыту болып табылады. «Адамды сүюге, өзінді тануға» негізделген «Өзін – өзі тану» пәнінің тағылымы мол. «Өзін – өзі тану» сабағы – адамның қиялына қанат бітіретін, өмір қағидалары тәлім – тәрбие беретін, салауатты өмір салтына бастайтын игіліктердің жиынтығы. Өмір оқулығында берілген адами ізгі қасиет, үлгі өнеге, айналаға деген ыстық ықылас, өмірге деген іңкәр сезім мен құштарлықты бала зердесіне жеткізу – ұстаздың борышы. Өзімнің педагогикалық іс – тәжірибемде оқушылармен бірге пәнді оқып, меңгеру барысында рухани өсу қабілетіміз шындалып, өз – өзімізді жетілдіре түстік, шығармашылық қабілтеміз артып бір – бірімізге деген сүйіспеншілігіміз, сыйластығымыз артқанына көзім жетті.Сабақтың өзіндік құрылымындағы ерекшелік оқушылардың өзін – өзін қалыптастыруына, өзін дамытуына ықпал етті. «Өзін- өзі тану бақыты» тақырыптарын оқу барысында «Мен кіммін?», «Мен қандаймын?», «Менің арманым» ойын жаттығулары барысында балалар өздерін тануға талпыныс жасады. «Мен кіммін?» жаттығуын түрлендіріп жүргізуге болады. Өзін «Күнге» немесе «Кітапқа» т.б теңеп себебін түсіндіреді. Мысалы, мен кітаппын, себебі әліде менің ашылмаған жақтарым көп. Сондықтанда мен оқуға, ізденуге ерінбеуім керек деген сиякты ойын аяқтайды. Әр оқушы өз ойын айтуына толық мүмкіндік беріледі. Балалар өздерін тануға талпынып, қиялдарына ерік береді. «Менің қасиеттерім» жаттығуында «Күн шуағына» өз бойында кездесетін қасиеттерін жазады. Ал осы қасиеттердің қайсысын дамыту керектігін, ал қайсысын жою керектігін өздеріне анықтаттым. Мысалы, таңертен ұйқыдан тұруға ерінемін. Себебін анықтаймыз, бірлесе оқушының күн тәртібін дұрыс құру жолдарын қарастырамыз.«Адами қарым – қатынасқа үйренейік» тарауы бойынша ұйымдастырылған жұмыстарға тоқталсақ. «Есеп беру» сәттерінде Абай атамыздың қара сөздерінде келтірілгендей оқушылар өз іс – әрекеттеріне есеп беруге үйренеді. Әр апта сайын сабаққа келгенде өзі осы жеті ішінде кімдерге қолқабыс еткенін қандай ізгі іс жасағанын зор мақтанышпен баяндады әрі жүрген ортасында қандай жақсылық жасауға болатынын ойлап адамдарға көмек беруге талпынды. Балалар арасында «Жақсылық жасау» қағидасы алғашқы орынға шықты. Өзара ұйымшыл ұжым қалыптастыруына балалардың өздері қабылдаған «Алтын ережелер» көмектесті. Дұрыс қарым – қатынас жасау жайлы ақыл – кеңес айтудан гөрі саналы түрде өздері құрастырған ережелерді оқушылар ықыласпен орындады. «Құпия дос» жаттығуы класс оқушылары арасында қызығушылықтарын оятып қана қоймай, соынмен қатар оқушылардың достасуына септігін тигізді. Шырғамашылық тапсырмалар балалардың әртүрлі өнер саласы бойынша жеке қабілеттерін айқындайтын әдіс – тәсіл.Шығармашылық жұмыс қол – өнер, сурет салу, өлең, әңгіме, жарнамалау т.б. Бұл тәсіл – әр баланың өзіндік жеке қабілетін, дарының, шабытын ашып әрқайсысының жеке «Менін» көрсете алатын тәсіл. Шығармашылық тапсырмаларды оқушылар қызыға орындайды. Мысалы, кейіпкерлерге хат жазу, «Кішкентай бүлдіршіндерге» арнау т.б.Осы шығармашылық тапсырманы орындаған және соған лайық марапаттарға ие болған оқушыларды атағым келеді. Олар аудандық шығармашылық үйінің ұйымдастырумен өткен «Таңғажайып әлем» сурет салу байқауына оқушыларым қатысты. 3 «ә» - сынып оқушысы А.Маханов, 3 «а» - сынып оқушысы Д.Нуралиева, 2 «в» - сынып оқушысы И.Төреғали алғыс хаттармен марапатталды. Жылда 12 ақпан Сара Алпысқызының туылған күніне байланысты апталық өтеді. Онда оқушылар Сара апаларына хат жазады, өлең арнайды. Осы апталықта белсене қатысқан оқушылар 4 «а» - сынып Е.Аман, 4 «в» - сынып Ш.Дәрібаева, Г.Бақтыбаева.

Өзін – өзі тану пәнінен жылда ашықсабақ өткізем жаңа технологияны пайдалана отырып интеративтік тақтамен жұмыс жасаймын. Ашық сабақ тақырыбы: «Еңбек бәрін жеңбек», «Шаңырақ жарастығы», «Талаптыға нұр жауар» т.б.

2011 жылы Облыстық семинар Қандыағаш қаласында өткізілді. Осы семинарда «Ұяң Ер Төстік» тренигі атты ашық сабақ өткіздім. Сабағым өте жақсыға бағаланды, және мектепшілік ата – аналармен бірге «Баланың бас ұстазы – Ата-анасы» тренигі өткізілді. Әр сыныптан ата – аналар балалармен бірге белсене қатысты. Баланың жеке тұлғасын дамытуда осындай жұмыс түрлері жүргізілді.

«Өзін – өзі тану» пәні жастардың бойында махаббат, адамгершілік, мейрімділік сияқты жалпы адамзаттық құндылықтарды қалыптастырады, оларды рухани адамгершілік нәрімен сусындатады. Өзін – өзі тану – адамның өзіне терең мән берудің алғашқы қадамы. Ойшыл Сократ «Өзгені тану үшін, өзінді – өзің таны» деген болатын. Бұл пән жобасының авторы Сара Алпысқызы атап өткендей, «Әр баланың қабілетін ашуы өзіне жол табуы, өзінің күш – жігеріне сенуі, өзінің өмірдегі орның анықтау үшін өте маңызды!»

Жеке тұлғаның рухани – адамгершілік қасиеттерін дамытуға, өзін – өзі танып, өзін – өзі іс жүзінде мейілінше көрсете білуге айтарлықтай мүмкіндік береді.

«Өзін – өзі тану» пәнінен тараған нұр, жылылық адамзатты ақиқаттын ақ жолына бастасын.