Жусан иісі

Жусан иісі

2014 жылы «Бір ел – бір кітап» акциясы бойынша ?аза?ты? к?рнекті жазушысы Сайын М?ратбековты? «Жусан исі», «Басында ?ш?араны?» шы?армаларын о?ыту белгіленді.Акцияны? мазм?ны – б?кіл ел бір уа?ытта бір кітапты о?ып тал?ылау. «Кітап о?итын адам-табысты адам» республикалы? конкурсыны? «С?йікті жазушымны? с?йікті кітабы» номинациясына С. М?ратбековты? «Жусан исі» ??гімесіні? желісі бойынша осы ??гімеден ал?ан ?серімді сіздермен бірге б?ліспекшімін. «Ж?ргенде к??іл жабы?ып, Ша?ырып алдан а? ?міт. Келемін са?ан, ту?ан жер, Жусанны? иісін са?ынып» деп ?аза? жусаннын жырына ?ос?ан емес па?! Б?л шы?армада да жусан иісі ар?ылы со?ыс жылдарында?ы Аянны? а?асына деген са?ынышы, т?зімділігі,?айраттылы?ы суреттеледі.Мысалы,Аян ат ?ораны? т?бесінде балалар?а ертегі айтып отыр?анда кенеттен ?рт т?танып, жанында?ы балаларды? б?рі секіріп т?сіп,тым-тыра?ай ?ашады да, Аян болса ая?ыны? алдын сын?анды?ы себепті ?аша алмай ?алады.Солай етіп ол, бригадир Т?ржанны? тепкісіні? астында ?алды.?уелде ??лында?ы даусы шы?ып шыр?ырап «А?атайлап» шы??ыр?ан Аянны? біраздан кейін ?ні ?шті. Ауылда?ы ж?рт д?ркірей жиналып кеп,?ртті с?ндірді.?лдекім келіп,былы?-сылы? етіп жат?ан Аянды к?теріп алды. Танерте? ?алін с?рап келген досына: -Анау пальтоны ?перші,- деді. Аян басын жасты?тан ?ре? к?теріп,екі ?олы дірілдеп пальтоны? жа?асына т?мсы?ын ты?ып жіберіп ??марлана иіскеп,жусанны? иісін-ай!-деді.??і с?рланып, дірілдей дем алады.Бір кезде ?ана: - А?ам ?лі келеді ?ой, жа?ында.Сонда к?рсетеді Т?ржан?а,- деді. Б?нда?ы «келеді» деп к?тіп отыр?ан Аянны? а?асы- со?ыста.Ата – анасы ?айтыс бол?асын ?жесі екеуі к?рі на?ашысыны? аулына к?шіп келеді.Осы ауылда Аян бірінші сынып?а о?у?а барады.Бірінші к?ннен-а? ол зеректігімен к?зге т?сті.- Барлы? ?ріптерді тезірек неге ?йретпейді екен.Шіркін,а?ама хат жазар едім деп,- к??кілдейтін.Солай етіп Аян со?ыста?ы а?асына хат жазуды ?йренді. Д?ниедегі жал?ыз жанашыры,?ор?аушысы ?жесі д?ниеден ?ткенде Аян к?зіне жас алмады.Осы хабарды естіп бар?ан достарын ?нсіз ?арсы алып,ертегі ты?дайсы?дар ма? – деді.Ой?а шомыл?ан к?йде а?ырын дауыспен: - Ертеде бір жетім бала бопты ... – деп ертегісін бастады. Сол к?ні Аян ?жесіні? тумаласы Бапай деген шалды? ?йіне к?шті.Кеште Аян достарымен шана тебуге барды.?зіні? шанасы жо?.Достарыны? шанасын кезектесіп теуіп м?з-мейрам болып ойнады. К?нде кеште Аянды к?руге Бапай шалды? ?йіне досы келеді.Бапай мен кемпірі ?йы?тап ?ал?аннан кейін Аян ыш?ырына ты??ан маса?тарды алып, ?гіп-?гіп аузына ??ятын.Б?ны к?ріп Аянды ая?ан досы ?йінен нан ?келіп беретін. «Та?ы да бар ма? Та?ы да? ...»,деп - ?алтасында?ы ?о?ым?а дейін ?а?ып,дегбірі ?алмаушы еді Аянны?. ...?аралы ?а?аздар да келіп жатты.Б?л жол?ы ?аралы ?а?аз ешкімні? ?йінен зарлы жо?тау айтатын дауыс шы?ар?ан жо?.Б?л жол?ы ?аралы ?агаз,к?шеде ойнап ж?рген балаларды? е? со?ында ,белі бос штаныны? ауын бір ?олымен к?тере ?стап, сол ая?ын к?лдене?інен с?йрете солта?тай ж?гірген к?йде: «Ей, то?та?даршы, мен сендерге кешегіден де ?ызы? ертегі айтамын » деп жалына дауыстай ж?гірген Аян?а келген еді.Ол ?нсіз ?абылдады.?аралы ?а?азды ?за? отырып екі-?ш рет ежіктеп о?ыды.Тек балалар ?йді-?йіне тара?ан кезде,ол ауылды? шетіндегі ат ?ора?а барып кірді.Ол ?за? жылады.Онан со? к?зін с?ртті де ?орадан шы?ты.К?зі ?ып-?ызыл боп кетіпті.?асында?ы досына ?арады да ?з-?зінен жымиып к?лді.- К?н ысты?, ?,-деді. Осыдан кейін бір жеті ?ткен со?, Аян балалар ?йіне кетті. Балаларды? б?рімен ?ол алысып ?оштасты. – Мен ?лі б?рі?е хат жазып т?рамын,-деді к?лімсіреп. Біз,балалар,Аянды к?п уа?ыт?а дейін еске алып ж?рдік.Жаз?ы салым Жусандыт?бе жа?тан ?о?ыр сал?ын самал еседі.Аш?ылтым иіс а??иды.Жусанны? иісі.Сондайда есіме та?ы Аян т?седі. Шынында да б?л к?нде Аян ?айда екен? Тірі ме екен? Ондай бала тірі болуы тиіс.Ондай бала алдына нендей м?рат ?ойса да жетеді.Ал тірі болса Жусандыт?беге бір оралмауы ?алай?! Жусанны? иісін са?ынбауы м?мкін емес ?ой. Мен осы шы?арманы о?ып шы??аннан кейін ?зімше ізденіп Аянны? прототипі Нау?ан Керімов 1937 жылы туыл?ан.Аян,я?ни Нау?ан Керімов б?гінде Алматы обльсы, Ескелді ауылында т?ратынды?ын аны?тап білдім. Б?л шы?арманы а?ын ?зіні? балалы? ша?ынан, со?ыс кезіндегі ?аза? балаларыны? аянышты ?мірінен алып жаз?ан. Б?л шы?арманы білім мен біліктілігімізді, т?лім-т?рбиемізді арттыратын кітап екенін айт?ым келеді.Ендеше баршамыз?а рухани азы? беруші кітап о?у?а ша?ырамын. М??гілік елімізде еш?андай со?ыс болмай балалар ба?ытты ?мір с?рсін деген ниетпен пікірімді ая?таймын. Пайдаланыл?ан ?дебиеттер: 1.Сайын М?ратбеков «Басында ?ш?араны? ...» кітабы 2. « Мектептегі сыныптан тыс ж?мыстар» журналы № 6.2014 жыл. 3.www. Sabak. kz 4.www. ped. kz

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Жусан иісі »

Жусан иісі

2014 жылы «Бір ел – бір кітап» акциясы бойынша қазақтың көрнекті жазушысы Сайын Мұратбековтың «Жусан исі», «Басында үшқараның» шығармаларын оқыту белгіленді.Акцияның мазмұны – бүкіл ел бір уақытта бір кітапты оқып талқылау.

«Кітап оқитын адам-табысты адам» республикалық конкурсының «Сүйікті жазушымның сүйікті кітабы» номинациясына С. Мұратбековтың «Жусан исі» әңгімесінің желісі бойынша осы әңгімеден алған әсерімді сіздермен бірге бөліспекшімін.

«Жүргенде көңіл жабығып,

Шақырып алдан ақ үміт.

Келемін саған, туған жер,

Жусанның иісін сағынып»

деп қазақ жусаннын жырына қосқан емес па?! Бұл шығармада да жусан иісі арқылы соғыс жылдарындағы Аянның ағасына деген сағынышы, төзімділігі,қайраттылығы суреттеледі.Мысалы,Аян ат қораның төбесінде балаларға ертегі айтып отырғанда кенеттен өрт тұтанып, жанындағы балалардың бәрі секіріп түсіп,тым-тырақай қашады да, Аян болса аяғының алдын сынғандығы себепті қаша алмай қалады.Солай етіп ол, бригадир Тұржанның тепкісінің астында қалды.Әуелде құлындағы даусы шығып шырқырап «Ағатайлап» шыңғырған Аянның біраздан кейін үні өшті.

Ауылдағы жұрт дүркірей жиналып кеп,өртті сөндірді.Әлдекім келіп,былық-сылық етіп жатқан Аянды көтеріп алды.

Танертең қалін сұрап келген досына:

-Анау пальтоны әперші,- деді. Аян басын жастықтан әрең көтеріп,екі қолы дірілдеп пальтоның жағасына тұмсығын тығып жіберіп құмарлана иіскеп,жусанның иісін-ай!-деді.Өңі сұрланып, дірілдей дем алады.Бір кезде ғана: - Ағам әлі келеді ғой, жақында.Сонда көрсетеді Тұржанға,- деді.

Бұндағы «келеді» деп күтіп отырған Аянның ағасы- соғыста.Ата – анасы қайтыс болғасын әжесі екеуі кәрі нағашысының аулына көшіп келеді.Осы ауылда Аян бірінші сыныпқа оқуға барады.Бірінші күннен-ақ ол зеректігімен көзге түсті.- Барлық әріптерді тезірек неге үйретпейді екен.Шіркін,ағама хат жазар едім деп,- күңкілдейтін.Солай етіп Аян соғыстағы ағасына хат жазуды үйренді.

Дүниедегі жалғыз жанашыры,қорғаушысы әжесі дүниеден өткенде Аян көзіне жас алмады.Осы хабарды естіп барған достарын үнсіз қарсы алып,ертегі тыңдайсыңдар ма? – деді.Ойға шомылған күйде ақырын дауыспен:

Ертеде бір жетім бала бопты ... – деп ертегісін бастады.

Сол күні Аян әжесінің тумаласы Бапай деген шалдың үйіне көшті.Кеште Аян достарымен шана тебуге барды.Өзінің шанасы жоқ.Достарының шанасын кезектесіп теуіп мәз-мейрам болып ойнады.

Күнде кеште Аянды көруге Бапай шалдың үйіне досы келеді.Бапай мен кемпірі ұйықтап қалғаннан кейін Аян ышқырына тыққан масақтарды алып, үгіп-үгіп аузына құятын.Бұны көріп Аянды аяған досы үйінен нан әкеліп беретін. «Тағы да бар ма? Тағы да? ...»,деп - қалтасындағы қоқымға дейін қағып,дегбірі қалмаушы еді Аянның.

...Қаралы қағаздар да келіп жатты.Бұл жолғы қаралы қағаз ешкімнің үйінен зарлы жоқтау айтатын дауыс шығарған жоқ.Бұл жолғы қаралы қагаз,көшеде ойнап жүрген балалардың ең соңында ,белі бос штанының ауын бір қолымен көтере ұстап, сол аяғын көлденеңінен сүйрете солтақтай жүгірген күйде: «Ей, тоқтаңдаршы, мен сендерге кешегіден де қызық ертегі айтамын » деп жалына дауыстай жүгірген Аянға келген еді.Ол үнсіз қабылдады.Қаралы қағазды ұзақ отырып екі-үш рет ежіктеп оқыды.Тек балалар үйді-үйіне тараған кезде,ол ауылдың шетіндегі ат қораға барып кірді.Ол ұзақ жылады.Онан соң көзін сүртті де қорадан шықты.Көзі қып-қызыл боп кетіпті.Қасындағы досына қарады да өз-өзінен жымиып күлді.- Күн ыстық, ә,-деді.

Осыдан кейін бір жеті өткен соң, Аян балалар үйіне кетті. Балалардың бәрімен қол алысып қоштасты. – Мен әлі бәріңе хат жазып тұрамын,-деді күлімсіреп.

Біз,балалар,Аянды көп уақытқа дейін еске алып жүрдік.Жазғы салым Жусандытөбе жақтан қоңыр салқын самал еседі.Ашқылтым иіс аңқиды.Жусанның иісі.Сондайда есіме тағы Аян түседі.

Шынында да бұл күнде Аян қайда екен? Тірі ме екен? Ондай бала тірі болуы тиіс.Ондай бала алдына нендей мұрат қойса да жетеді.Ал тірі болса Жусандытөбеге бір оралмауы қалай?! Жусанның иісін сағынбауы мүмкін емес қой.

Мен осы шығарманы оқып шыққаннан кейін өзімше ізденіп Аянның прототипі Науқан Керімов 1937 жылы туылған.Аян,яғни Науқан Керімов бүгінде Алматы обльсы, Ескелді ауылында тұратындығын анықтап білдім.

Бұл шығарманы ақын өзінің балалық шағынан, соғыс кезіндегі қазақ балаларының аянышты өмірінен алып жазған.

Бұл шығарманы білім мен біліктілігімізді, тәлім-тәрбиемізді арттыратын кітап екенін айтқым келеді.Ендеше баршамызға рухани азық беруші кітап оқуға шақырамын. Мәңгілік елімізде ешқандай соғыс болмай балалар бақытты өмір сүрсін деген ниетпен пікірімді аяқтаймын.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1.Сайын Мұратбеков «Басында Үшқараның ...» кітабы

2. « Мектептегі сыныптан тыс жұмыстар» журналы № 6.2014 жыл.

3.www. Sabak. kz

4.www. ped. kz