а/ Б?гін біз 60-90 жылдарда?ы ?аза? ?дебиетіні? к?рнекті ?кілдеріні? ?алам иелеріні? брі – жазушы С.М?ратбековті? «Жусан иісі» повесінен алын?ан ?зіндімен танысамыз. Алдымен повеске к?шпес б?рын шы?арма авторына ?ыс?аша то?талып ?тсек.
Слайд:
1936 ж – Алматы облысында ?апал ауданында д?ниеге келді
1957-1963 ж – ?азМ?У-де сырттай о?иды
1971 ж – М?скеу Жо?ар?ы ?деби курсын бітіреді
1954-1962 ж – Ту?ан ауылында колхозшы, м??алім, ауданды?, облысты? газеттерді? ?ызметкері болып істейді
1962-1972 ж – «Ж?лдыз» журналында, «?аза? ?дебиеті» газеттерінде б?лім ме?герушісі болады
1977-1980 ж – «?аза? ?дебиеті» газетіні? бас редакторы
1980-1984 ж – ?аза?стан Жазушылар Ода?ыны? хатшысы
1984-1986 ж – «Жазушы» баспасыны? директоры
ХІ сайлан?ан ?аза? КСР Жо?ар?ы ке?есіні? депутаты.
2003 ж – «Жабайы алма» повесі ?шін Т?уелсіз «Тарлан» сыйлы?ыны? лауреаты атан?ан. «??рмет Белгісі» орденімен марапаттал?ан.
Слайд:
б/ К?птеген шы?армалары орыс тіліне, ?збек, татар, украин, белорус, ?зірбайжан, армян, араб тілдерінде кітап болып басылып шы??ан.
Біз б?гін С.М?ратбековті? орыс тілінде «Запах полыни», ?збек тілінде «Евшан иісі», татар тілінде «Эрем иісі» деген аттармен жеке ?з алдына кітап болып басылып шы??ан «Жусан иісі» атты повесінен ?зінді о?ыма?пыз.
Шы?арма 1942-1943 жж. аралы?ын ?амтиды.Шы?армада былай делінеді:
«Б?л к?нде Аян ?айда екен? Тірі ме екен? Ондай бала тірі болуы тиіс.Ондай бала алдына нендей ма?сат ?ойса да жетеді. Ал тірі болса Жусандыт?беге бір оралмауы ?алай? Жусан иісін са?ынбауы м?мкін емес ?ой» Кім туралы айтыл?ан?
Аян деген кім екен? ?андай бала, оны? жусанмен ?андай ?атысы бар? деген с?ра?тар т??ірегінде ой ?оз?аймыз. (Болжау стратегиясы ар?ылы) О?и?а былай бастал?ан еді.
Жаз?а салым Жусандыт?бе жа?тан жылы самал еседі. Аш?ылтым иіс а??иды. Жусанны? иісі. Сол кезде мені? есіме та?ы да ... кім т?седі? Аян т?седі.
ІV – Д?птермен ж?мыс:
а/ Шы?арманы? басты кейіпкері – Аян. Енді Аянны? бейнесін, келбетін ашайы?. Я?ни, Аян ?андай? Оны ?олы?ызда?ы №1 схеманы толтыру ар?ылы табамыз.
б/ №2 схема
в/ «?ай с?т бейнеленген?»
1. «Ертемен он ша?ты ?озы-ла?ты тау?а ?арай ?ргізіп жіберіп ?айтар жолда Бапайды? есігіні? алдында т?р?ан арба?а к?зім т?сті.» ?ай кез?
2. «Ол к?ні біз б?л д?ниеде со?ыс дегенні? бар екенін, ?р?айсысымызды? ?ке-а?аларымыз алыста- сонау со?ысты жау?ан о?ты? астында ж?ргенін естен шы?аратынбыз.» ?ай с?т?
3. «Жар?а? тонын киген Аян к?лімдеп т?ратын к?зі шарасынан жаута?дап, ??і боп-боз болып, есігіні? алдында т?р екен. Ол бізді ?нсіз ?арсы алды.» ?ай кез?
4. «Желке? ?иыл?ырлар-ай,со?ыс аз бол?андай, б?л атысып ойнайды дегенді ?айдан шы?арды, осылар! Бас?а ойын аз ба?!» ?ай кез?
Жусан – Ма??ыстау айма?ыны? барлы? жерінде кездесетін, жайылымны? негізін ??райтын мал азы?ы.
1 – суреттегі - Тамыр жусан – ?аза?станда ?те к?п кездеседі. Ол ?аза?станны? к?птеген ш?лді айма?тарында негізгі мал азы?ы болып табылады. К?зде, ?ыста, ерте к?ктемде малдар с?йсініп жейді.
2 – суретте – Келлер кестежусаны – Алтайда сирек кездесетін ?сімдік. ??р?а? таста?ты беткейлерде ?седі. Келлер кестежусаны сирек кездесетін т?рбол?анды?тан ?ор?ауды ?ажет етеді, сонды?тан ?аза?станны? ?ызыл кітабына енген.
ІІІ –Ой тол?ау:
Интерактивтік та?та?а
Синквейн
/Бес жолды ?ле?/
1 зат есім Аян
2 сан есім А?к??іл, ертегішіл
3 етістік ертегі айтады, к?лдіреді, ?ор?ытады
С?йлем Ертегіні ?з жанынан шы?аратын
Синоним бала
VІ – ?й тапсырмасын беру:
«Бая?ыда бір жетім бала болыпты...» деп басталатын Аянны? ертегісін ?з ?иялдары?мен жал?астыры?дар.
VІІ – О?ушыларды ба?алау.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
2) Дамытушылық: Оқушылардың ойлау қабілеттерін артады; Өз бетімен жұмыстануға машықтанады;
3) Тәрбиелік:Оқушылар бойына қайырым, аяныш, төзім, қайрат, қарапайымдылық секілді қасиеттер қалыптасады; достықты қадірлеуге дағдыланады.
Сабақтың көрнекілігі: слайдтар, өз бетімен жұмыстануға арнайы дайындалған қағаздар,бағалау қағаздары
Сабақтың әдіс-тәсілдері: СТО технологиясының болжау, топтастыру,синквейн стратегиялары, түсіндіру, сұрақ-жауап
Сабақтың жүрісі:
І Қызығушылығын ояту:
А) - Сәлемдесу, түгендеу:
- Сабаққа даярлығын тексеру.
Ә) – Үй тапсырмасын сұрау:
Сұрақтар арқылы:
Қ.Мырзалиев кім?
Қай жылы дүниеге келген?
Қ.Мырзалиевтің қандай шығармаларын білесіңдер?
Қ.Мырзалиевтің жануарлар мен өсімдіктерді қорғау тақырыбындағы қандай өлеңін білесіңдер?
Біз қандай шығармасымен таныстық?
Қарт қыран қандай халге душар болды?
Неге намыстанды?
Қыранның соңғы шешімі не болды?
Оған не себеп болды?
Жас бүркіт қандай әсерде болды?
Қыран бейнесінен қандай әсер алдыңдар?
Қ.Мырзалиевтің сөзіне жазылған, қазір орындалып жүрген қандай әндерді білесіңдер?
ІІ -Мағынаны тану:
а/ Бүгін біз 60-90 жылдардағы қазақ әдебиетінің көрнекті өкілдерінің қалам иелерінің брі – жазушы С.Мұратбековтің «Жусан иісі» повесінен алынған үзіндімен танысамыз. Алдымен повеске көшпес бұрын шығарма авторына қысқаша тоқталып өтсек.
Слайд:
1936 ж – Алматы облысында Қапал ауданында дүниеге келді
1957-1963 ж – ҚазМҰУ-де сырттай оқиды
1971 ж – Мәскеу Жоғарғы әдеби курсын бітіреді
1954-1962 ж – Туған ауылында колхозшы, мұғалім, аудандық, облыстық газеттердің қызметкері болып істейді
1962-1972 ж – «Жұлдыз» журналында, «Қазақ әдебиеті» газеттерінде бөлім меңгерушісі болады
1977-1980 ж – «Қазақ әдебиеті» газетінің бас редакторы
1980-1984 ж – Қазақстан Жазушылар Одағының хатшысы
1984-1986 ж – «Жазушы» баспасының директоры
ХІ сайланған Қазақ КСР Жоғарғы кеңесінің депутаты.
2003 ж – «Жабайы алма» повесі үшін Тәуелсіз «Тарлан» сыйлығының лауреаты атанған. «Құрмет Белгісі» орденімен марапатталған.
Слайд:
б/ Көптеген шығармалары орыс тіліне, өзбек, татар, украин, белорус, әзірбайжан, армян, араб тілдерінде кітап болып басылып шыққан.
Біз бүгін С.Мұратбековтің орыс тілінде «Запах полыни», өзбек тілінде «Евшан иісі», татар тілінде «Эрем иісі» деген аттармен жеке өз алдына кітап болып басылып шыққан «Жусан иісі» атты повесінен үзінді оқымақпыз.
Шығарма 1942-1943 жж. аралығын қамтиды.Шығармада былай делінеді:
«Бұл күнде Аян қайда екен? Тірі ме екен? Ондай бала тірі болуы тиіс.Ондай бала алдына нендей мақсат қойса да жетеді. Ал тірі болса Жусандытөбеге бір оралмауы қалай? Жусан иісін сағынбауы мүмкін емес қой» Кім туралы айтылған?
Аян деген кім екен? Қандай бала, оның жусанмен қандай қатысы бар? деген сұрақтар төңірегінде ой қозғаймыз. (Болжау стратегиясы арқылы) Оқиға былай басталған еді...
Жазға салым Жусандытөбе жақтан жылы самал еседі. Ашқылтым иіс аңқиды. Жусанның иісі. Сол кезде менің есіме тағы да ... кім түседі? Аян түседі.
ІV – Дәптермен жұмыс:
а/ Шығарманың басты кейіпкері – Аян. Енді Аянның бейнесін, келбетін ашайық. Яғни, Аян қандай? Оны қолыңыздағы №1 схеманы толтыру арқылы табамыз.
б/ №2 схема
в/ «Қай сәт бейнеленген?»
1. «Ертемен он шақты қозы-лақты тауға қарай өргізіп жіберіп қайтар жолда Бапайдың есігінің алдында тұрған арбаға көзім түсті.» Қай кез?
2. «Ол күні біз бұл дүниеде соғыс дегеннің бар екенін, әрқайсысымыздың әке-ағаларымыз алыста- сонау соғысты жауған оқтың астында жүргенін естен шығаратынбыз.» Қай сәт?
3. «Жарғақ тонын киген Аян күлімдеп тұратын көзі шарасынан жаутаңдап, өңі боп-боз болып, есігінің алдында тұр екен. Ол бізді үнсіз қарсы алды.» Қай кез?
4. «Желкең қиылғырлар-ай,соғыс аз болғандай, бұл атысып ойнайды дегенді қайдан шығарды, осылар! Басқа ойын аз ба?!» Қай кез?
д/ «Бұл кім?» сәті
1. – Шыда, балам, шыда. Кімнің сөзі?
2. - Ә,мен білдім. Ей, бала, сендер кеше көшіп келдіңдер ғой,ә? Қоңыр сиырларың бар ғой,ә? Бұл кім?
3.Шолақ жең, ақ жейде, қысқа қара шалбары бар, мұнтазадай тап-таза. Бұл кім?
е/ Шығарма «Жусан иісі» деп аталады. Неліктен?
Жусан деген қандай шөп?
Жусан – Маңғыстау аймағының барлық жерінде кездесетін, жайылымның негізін құрайтын мал азығы.
1 – суреттегі - Тамыр жусан – Қазақстанда өте көп кездеседі. Ол Қазақстанның көптеген шөлді аймақтарында негізгі мал азығы болып табылады. Күзде, қыста, ерте көктемде малдар сүйсініп жейді.
2 – суретте – Келлер кестежусаны – Алтайда сирек кездесетін өсімдік. Құрғақ тастақты беткейлерде өседі. Келлер кестежусаны сирек кездесетін түрболғандықтан қорғауды қажет етеді, сондықтан Қазақстанның қызыл кітабына енген.
ІІІ –Ой толғау:
Интерактивтік тақтаға
Синквейн
/Бес жолды өлең/
1 зат есім Аян
2 сан есім Ақкөңіл, ертегішіл
3 етістік ертегі айтады, күлдіреді, қорқытады
Сөйлем Ертегіні өз жанынан шығаратын
Синоним бала
VІ – Үй тапсырмасын беру:
«Баяғыда бір жетім бала болыпты...» деп басталатын Аянның ертегісін өз қиялдарыңмен жалғастырыңдар.
