Национальная программа по подготовки кадров

КАДРЛАР ТАЙЁРЛАШ МИЛЛИЙ МОДЕЛИ

Аввало, шуни таъкидлаш зарурки, бундан ўн беш йил олдин қ абул қ илинган, Кадрлар тайёрлаш миллий дастури деб ном олган Таълим со ҳ асини исло ҳ қ илиш дастури мамлакатимизда янги жамият қ уришнинг бос қ ичма-бос қ ич ва тадрижий ривожланиш принципига асосланган и қ тисодий ва сиёсий исло ҳ отларнинг биз танлаган “ўзбек модели” — ўз тара ққ иёт йўлимизнинг ажралмас таркибий қ исмидир.

Ушбу дастур жиддий изланиш ва тад қ и қ отларнинг, жа ҳ ондаги тара ққ ий топган ил ғ ор мамлакатлар тажрибасини умумлаштиришнинг натижаси сифатида ўтмишда мажбуран сингдирилган коммунистик мафкуранинг қ олип ва андозаларидан бутунлай воз кечиш, одамларнинг, биринчи навбатда, униб-ўсиб келаётган авлоднинг онгида демократик қ адриятларни муста ҳ камлашга қ аратилган бўлиб, қ ис қ ача айтганда, бу дастур ҳ аётда ўз фикрига, ўзининг қ арашлари ва қ атъий гражданлик позициясига эга бўлган, ҳ ар томонлама етук ва муста қ ил фикрлайдиган шахсни шакллантиришни ма қ сад қ илиб қ ўяди.

Ислом Каримов

Ў збекист о н Республик аси Президент и

ДАРСНИНГ ШИОРИ

Кечаги кун ў тмиш,

Эртанги кун сир

Бугунги кун совға,

Омад сари олға

РЕЖА :

• 1.Мустақиллик ва мамлакатни янги таълим тизимига ўтиш.
• 2. Комил инсонни вояга етказиш - ҳуқуқий демократик давлат қурилишининг муҳим омилидир.
• 3. Миллий таълимни ривожлантириш ва жаҳон тажрибаси
• Таянч ататмалар: Таълим, Таълим модели , таълим тизими, шахс, давлат ва жамият, узлуксиз таълим, олий таълим, бакалавриат, магистратура, тарбия фан, ишлаб чиқариш

1.Мустақиллик ва мамлакатни янги таълим тизимига ўтиш.

ЎЗБЕКИСТОН ТАЪЛИМИНИНГ ИСЛОҲОТЛАРГАЧА БЎЛГАН ТИЗИМИНИНГ ЗАИФ ТОМОНЛАРИ:

1. Қатъий марказлаштирилган дастурлар, дарсликлар, ўқитиш услуб ва услубиятлари. Таълим муассасалари ва ўқитувчилар Таълим вазирлиги даражасида тасдиқланган дарсликлар, ўқув қўлланмалари ҳамда дастурлардан бошқа дастурлар бўйича ўқита олмасди;

2. Таълим жараёни билим даражаси ўртача бўлган ўқувчиларга қаратилар эди, айниқса, қобилиятли болалар ва истеъдодли ёшлар учун мўлжалланган индивидуал таълим дастурлари бўйича ўқитиш механизмларидан етарлича фойдаланилмасди;

3. Бутун таълим жараёни шу тариқа ташкил этилган эдики, бунда мактаб ўқувчилари ва талабалар таълимнинг пассив субъектларига айланган эди. Ўқитишнинг фаол шакллари ва мустақил иш турларидан деярли фойдаланилмасди;

4. Таълимнинг демократиядан узоқлиги, «ҳаддан зиёд мафкуралашгани» туфайли ўқувчиларда мустақил фикрлаш ривожланмас, мактаб ўқувчилари ва талабаларга давлат томонидан белгиланган мафкуравий ақидалар мажбуран сингдирилар эди. Муқобил ёндашув ва мафкура ҳақидаги билимга рухсат этилмасди;

5. Умумтаълим ва касб-ҳунар дастурлари ўртасида изчиллик йўқлиги туфайли ўрта умумтаълим мактабларни битирувчиларда зарур касбий йўналиш ва меҳнат фаолияти кўникмалари шаклланмасди. Ўсмирлар ва қизлар ўз қобилияти, истаги, ижодий ва меҳнатга мойиллигига мос келадиган касбни танлашда жиддий қийинчиликларга дуч келарди;

6. Айниқса “ бўш ўзлаштирувчи ” ўқувчиларни ихтиёри, хохиш истаги эътиборга олинмасдан мажбуран ҳунар техника таълимига жойлаштирилар эди. Бу эса ўз-ўзидан ўқувчиларни руҳиятига салбий таъсир этиб, уларда ўз-ўзига ишончсизлик, тобелик, камситилганлик ҳиссиётларини юзага келтириб, улар ўзларини “жазоланган” кишидек ҳис қилардилар.

7. Иқтидорли ва қобилиятли ёшларни таълимнинг кейинги босқичига тайёрлаш назарда тутилмаган;

8. Ҳунар таълими амалиёти фақатгина ҳунар билим юртларида, ўқув-ишлаб чиқариш, ўқув комбинатларида, марказларида, бошқа ўқув юртларида ёки бевосита ишлаб чиқаришда олиб борилиши билангина чегараланган;

9. Ўрта махсус таълимига жалб қилиш эътибордан четда қолган, шунингдек ёшларни тақдири ва келажаги назарда тутилмаган.

Кадрлар тайёрлаш Миллий модели

Чет эл тажрибасини

ўрганиш

Лойиҳани ўрганиш

Лойиҳалаштириш

Миллий дастур

тузиш

Жамоатчилик

муҳокамаси

Имкониятларни

ҳисобга олиш

Қонунлар. Фармонлар.

Қарорлар

Қурилиш технологияси

Малака

ошириш ва педагогик

кадрларни тайёрлаш

Кадрлар топиш

Эксплуатация

Таълим сифати

Дунё таълим моделлари

Таълим модели – бу, маълум бир давлатнинг таълимий фаолиятни ташкил этишдаги ўз услуби

Таълим тизимини шакллантиришда қуйидагилар ҳисобга олинади:

• таълим тизимини ривожлантиришдан кўзланаётган асосий мақсад ва кутилаётган натижа;
• таълим тизимини молиялаштиришда давлат ва жамиятнинг иқтисодий имкониятлари;
• таълим тизими олдига қўйилган мақсадларни амалга оширишда қўлланиладиган механизм ва воситалар.

Америка таълим модели Европа таълим модели

• Молиялаштириш давлат ва хусусий бизнес томонидан амалга оширилади;
• Бошланғич ва ўрта таълим асосан бепул;
• Олий таълим аксарият ҳолларда пули, лекин грантлар ва кредитларнинг кенг тизими мавжуд;
• ОЎЮларининг мустақиллик даражаси жуда юқори;
• У ёки бу фан ва касб туркумларига мойиллиги, малака ва қобилиятлари ва қизиқишлари бўйича гуруҳларга бўлиб ўқитиш кенг тарқалган;
• Бошланғич мактабда гуманитар фанлар кўпроқ ўқитилса, ўрта мактабда ихтисослаштиришга асосий эътибор қаратилади;

• Таълим олувчиларга юқори талабларни қўяди;
• Фундаментал билимларни, шунингдек табиий ва муҳандислик фанларини тақдим этади;
• Бошланғич ва ўрта мактаб таълими умумий ҳисобланиб, 10-12 йил давом этади;
• Бепул ва юқори даражада марказлаштирилган;
• Ишчи мутахассисликлар бўйича ўқитиш ва қайта ўқитишнинг кенг тизими мавжуд;
• Иш берувчи ва таълим олувчилар талаблари ҳамда маблағлари эвазига фаолият кўрсатадиган малака оширишнинг кенг тизими мавжуд;
• Бундай ёндошиш Англия, Германия, Франция, Италия ва Канада таълимига ҳам хосдир.

Осиё таълим модели

• Бошланғич мактабга алоҳида эътиборни қаратиш;
• Мактаб дастурларида маънавий-аҳлоқий йўналишдаги (мусиқа, тасвирий ва амалий санъатэтика, эстетика) фанларга кенг йўл берилиши;
• Ўқувчиларда ижодий, ўзига хос тарзда фикрлаш кўникмаларини пайдо этишга йўналганлик;
• Ўқув муассасаларини (жумладан бошланғич мактабларни) компьютерлар билан тўлиқ жиҳозланганлиги ва Интернетга уланганлиги (Сингапур, Жанубий Корея);
• Олий таълимнинг аҳолининг кенг қатлами учун очиқлиги (Жанубий Кореяда 25-37 ёшли фуқароларнинг 97% олий маълумотли);
• Таълим муассасаларинини молиялаш ва бошқаришда хусусий капиталнинг кенг иштирок этиши;
• Чет (инглиз) тилини ўрганишга алоҳида эътибор;
• Иқтидорли талабаларни танлаш ва нуфузли ОЎЮга юбориш;
• АҚШнинг кўпгина лицейлари математикани ХХРва Сингапурнинг таълим дастурлари асосида ўқитмоқдалар.

Анъанавий таълим модели (мустақил фикрлашга эмас, балки биринчи галда хотира механизмига таъсир этишни назарда тутади).

Таълимнинг рациональ модели (таълимнинг жамиятга мослашувчан, ”аҳлоқий” жиҳатларини таъминлашга қаратилган).

Таълимнинг турли моделлари

Таълимнинг ноинституционал модели (очиқ университет, очиқ мактаб, масофавий таълим ...).

Таълимнинг гуманитар модели (инсон шахсини ривожлантиришга қаратилади).

Эски ва янги узлуксиз таълим тизимининг ўзаро қиёси Эски таълим тизими

Мактабгача таълим

(7 ёшгача)

Таянч таълим

(1-9-синф)

Умумий ўрта таълим

(10-11-синф)

Бошланғич ва ўрта касб-ҳунар таълими

Олий таълим

Олий ўқув юртидан кейинги таълим

Кадрлар малакасини ошириш ва қайта тайёрлаш

узилиш

узилиш

Янги узлуксиз таълим тизими

Мактабгача таълим

(6-7 ёшгача)

Умумий ўрта таълим

(1-9-синфлар)

Уч йиллик ўрта касб-ҳунар таълими

Олий таълим

Олий ўқув юртидан кейинги таълим

Кадрлар малакасини ошириш ва қайта тайёрлаш

Таълим дастурларининг ўзаро уйғунлашуви

Ў збекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг 1997 йил 29 августда Олий Мажлис I ча қ ири қ IX сессиясида с ў злаган «Баркамол авлод – Ў збекистон тара ққ иётининг пойдевори» нут қ и ҳ амда мазкур сессияда «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури» нинг тасдиқланиши, янги « Таълим тўғрисида » ги Қонуннинг қабул қилиниши билан мамлакатимиз таълим тизимини меъёрий базаси тубдан янгилашга асос солинди .

Таълим тўғрисидаги қонун

Кадрлар тайёрлаш миллий дастури

Таълим тўғрисидаги қонун

I. Умумий қ оидалар (1 - 8-моддалар)

II. Таълим тизими ва турлари (9 - 19-моддалар)

III. Таълим жараёни қатнашчиларини

ижтимоий ҳимоя қилиш (20 - 24-моддалар)

IV. Таълим тизимини бош қ ариш (25 - 29-моддалар)

V. Якунловчи хулосалар (30 - 34-моддалар)

Умумий қоидалар

1. Муаммолар ва кадрлар тайёрлаш тизимини

тубдан ислох қилиш омиллари

2. Миллий дастурнинг мақсади, вазифалари

ва уни рўёбга чиқариш босқислари

3. Кадрлар тайёрлашнинг миллий модели

4. Кадрлар тайёрлаш тизимини ривожлантиришнинг

асосий йўналишлари

5. Дастурни рўёбга чиқаришга доир ташкилий чора-тадбирлар

КАДРЛАР ТАЙЁРЛАШ МИЛЛИЙ МОДЕЛИ

КАДРЛАР ТАЙЁРЛАШ МИЛЛИЙ МОДЕЛИ

«ТАЪЛИМ ТЎ Ғ РИСИДА»ги Қ ОНУН

КАДРЛАР ТАЙЁРЛАШ МИЛЛИЙ ДАСТУРИ

ДАВЛАТ ВА ЖАМИЯТ

УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ

ФАН

ИШЛАБ ЧИ Қ АРИШ

ШАХС

МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ

УМУМИЙ ЎРТА ТАЪЛИМ

ЎРТА МАХСУС, КАСБ- Ҳ УНАР ТАЪЛИМИ

ОЛИЙ ТАЪЛИМ

ОЛИЙ Ў Қ УВ ЮРТИДАН КЕЙИНГИ ТАЪЛИМ

КАДРЛАР МАЛАКАСИНИ ОШИРИШ ВА УЛАРНИ Қ АЙТА ТАЙЁРЛАШ

МАКТАБДАН ТАШ Қ АРИ ТАЪЛИМ

Ўзбекистон Республикасининг узлуксиз таълим тизими

(6-7)-15 ёшгача

Катта ёш

(17-18)-23 ёшгача

6-7 ёшгача

(14-15)-18 ёшгача

Мактабдан ташқари таълим

Умумий ўрта таълим

Мактабгача таълим

Олий таълим

Олий таълимдан кейинги таълим

Ўрта махсус, касб-ҳунар таълими

Малака ошириш ва қайта тайёрлов

Бошланғич

мактаб

(ўқиш муддати

4 йил)

Уч йиллик

академик

лицей (АЛ)

Бакалавриат

( ўқиш муддати

4 йилдан

кам эмас )

Аспирантура,

адьюнктура

(3 йилдан

кам эмас )

Умумий ўрта

мактаб

(ўқиш муддати

5 йил)

Уч йиллик

касб-ҳунар

коллежи

(КҲ К )

Докторантура

(3 йилдан

кам эмас )

Магистратура

( ўқиш муддати

2 йилдан

кам эмас

1. Таълимнинг узлуксизлигини таъминлаш

2. Педагог ва илмий-педагог кадрлар тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш

15. Таълим ва кадрлар тайёрлаш соҳасидаги халқаро ҳамкорлик

14. Ишлаб чиқариш ва таълим тизими интеграциялашувини ривожлантириш

3 . Таълим жараёнини мазмунан ислоҳ қилиш

4. Маънавий-ахлоқий тарбия ва маърифий ишлар

13. Фан билан таълим жараёни алоқаларини ривожлантириш

КАДРЛАР ТАЙЁРЛАШ ТИЗИМИНИ РИВОЖЛАНТИ - РИШНИНГ АСОСИЙ ЙЎНАЛИШЛАРИ

12. Таълим соҳасида ижтимоий кафолатларни таъминлаш ҳамда бу соҳани давлат томонидан қўллаб-қувватлаш

5. Иқтидорли болалар ва истеъдодли ёшлар

11. Таълим хизмати кўрсатиш бозорини ривожлантириш

6. Таълим тизимини бошқариш

7 . Касб-ҳунар таълими сифатини назорат қилиш тизимини шакллантириш

10. Таълим тизимининг яхлит ахборот маконини вужудга келтириш

8. Таълим тизимини молиялаш

9. Моддий-техника таъминоти

КАДРЛАР ТАЙЁРЛАШ МИЛЛИЙ МОДЕЛИ

МИЛЛИЙ МОДЕЛНИНГ БОШ МАҚСАДИ -

КОМИЛ ИНСОН ВА ЕТУК МАЛАКАЛИ

МУТАХАССИС ЕТИШТИРИШ

Ш А Х С

Ф а н

Ишлаб

чи қ ариш

Узлуксиз

таълим

ДАСТЛАБКИ ҲОЛАТ –

1997 йил ислоҳотларнинг бошланиши

ШАХС

К адрлар тайёрлаш тизимининг бош субъекти ва объекти, таълим со ҳ асидаги хизматларнинг истеъмолчиси ва уларни амалга оширувчи

ДАВЛАТ ВА ЖАМИЯТ

Т аълим ва кадрлар тайёрлаш тизимининг фаолиятини тартибга солиш ва назорат қ илишни амалга оширувчи кадрлар тайёрлаш ва уларни қ абул қ илиб олишнинг кафиллари

УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ

М алакали ра қ обатбардош кадрлар тайёрлашнинг асоси б ў либ, таълимнинг барча турларини, давлат таълим стандартларини, кадрлар тайёрлаш тизими тузилмаси ва унинг фаолият к ў рсатиш му ҳ итини ў з ичига олади

ФАН

Юқ ори малакали мутахассислар тайёрловчи ва улардан фойдаланувчи, ил ғ ор педагогик ва ахборот технологияларини ишлаб чи қ увч и

ИШЛАБ ЧИ Қ АРИШ

К адрларга б ў лган э ҳ тиёжни, шунингдек уларнинг тайёргарлик сифати ва савиясига нисбатан қў йиладиган талабларни белгиловчи асосий буюртмачи, кадрлар тайёрлаш тизимини молия ва моддий-техника жи ҳ атдан таъминлаш жараёнининг қ атнашчиси

ТАЪЛИМ МОДЕЛЛАРИНИНГ ҚИЁСИЙ СХЕМАСИ

УМУМИЙ ЎРТА ТАЪЛИМ

МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ

ЎРТА МАХСУС, КАСБ- Ҳ УНАР ТАЪЛИМИ

ОЛИЙ ТАЪЛИМ

ОЛИЙ Ў Қ УВ ЮРТИДАН КЕЙИНГИ ТАЪЛИМ

МЕ Ҳ НАТ ФАОЛИЯТИ

МАЛАКА ОШИРИШ ВА Қ АЙТА ТАЙЁРЛАШ

МАКТАБДАН ТАШ Қ АРИ ТАЪЛИМ

Аввал

Кейин

ТАЪЛИМ МОДЕЛЛАРИНИНГ ҚИЁСИЙ СХЕМАСИ

УМУМИЙ ЎРТА ТАЪЛИМ

МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ

ЎРТА МАХСУС, КАСБ- Ҳ УНАР ТАЪЛИМИ

ОЛИЙ ТАЪЛИМ

ОЛИЙ Ў Қ УВ ЮРТИДАН КЕЙИНГИ ТАЪЛИМ

МЕ Ҳ НАТ ФАОЛИЯТИ

МАЛАКА ОШИРИШ ВА Қ АЙТА ТАЙЁРЛАШ

Мактабгача таълим

Мактабгача таълим ва тарбия аҳволи қониқарсизлигича қолмоқда. Боғча ёшидаги болаларнинг 25 фоизигина мактабгача тарбия муассасаларига қамраб олинган, холос. Мактабгача болалар муассасаларидан ва оиладан мактабга келган болаларнинг тайёргарлик даражаси ўртасида сезиларли тафовут мавжуд.

Мактабгача таълим соҳасидаги жами тарбиячи ва педагогларнинг атиги 20 фоизи олий маълумотлидир.

МАКТАБДАН ТАШ Қ АРИ ТАЪЛИМ

Аввал

Кейин

ТАЪЛИМ МОДЕЛЛАРИНИНГ Қ ИЁ С ИЙ СХЕМАСИ

УМУМИЙ ЎРТА ТАЪЛИМ

МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ

ЎРТА МАХСУС, КАСБ- Ҳ УНАР ТАЪЛИМИ

ОЛИЙ ТАЪЛИМ

ОЛИЙ Ў Қ УВ ЮРТИДАН КЕЙИНГИ ТАЪЛИМ

МЕ Ҳ НАТ ФАОЛИЯТИ

МАЛАКА ОШИРИШ ВА Қ АЙТА ТАЙЁРЛАШ

Мактабгача таълим

Мактабгача таълим бола соғлом, ҳар томонлама камол топиб шаклланишини таъминлайди, унда ўқишга интилиш ҳиссини уйғотади, уни мунтазам таълим олишга тайёрлайди. Мактабгача таълим бола олти-етти ёшга етгунича давлат ва нодавлат мактабгача тарбия болалар муассасаларида ҳамда оилаларда амалга оширилади. Мактабгача таълим мақсади ва вазифаларини рўёбга чиқаришда маҳаллалар, жамоат ва хайрия ташкилотлари, халқаро фондлар фаол иштирок этади.

Мактабгача тарбияни ривожлантириш учун қуйидагиларни амалга ошириш лозим бўлади:

малакали тарбиячи ва педагог кадрларни устувор равишда тайёрлаш;

мактабгача таълимнинг самарали психологик-педагогик услубларини излаш ва жорий этиш;

болаларни оилада тарбиялашни ташкилий, психологик, педагогик ва услубий жиҳатдан таъминлаш;

замонавий ўқув-услубий қўлланмалар, техник воситалар, ўйинчоқлар ва ўйинлар яратиш ҳамда уларни ишлаб чиқариш;

мактабгача ёшдаги болаларни халқнинг бой маданий-тарихий мероси ва умумбашарий қадриятлар асосида маънавий-аҳлоқий жиҳатдан тарбиялаш учун шарт-шароитлар яратиш;

мактабгача муассасаларнинг ҳар хил турлари учун турли вариантлардаги дастурларни танлаб олиш, мактабгача тарбиянинг барча массалалари бўйича малакали консультация хизмати кўрсатиш имкониятини яратиш;

мактабгача тарбия ва соғломлаштириш муассасалари тармоғини қўллаб-қувватлаш ва ривожлантириш механизмини ишлаб чиқиш.

• Мактабгача таълим бола соғлом, ҳар томонлама камол топиб шаклланишини таъминлайди, унда ўқишга интилиш ҳиссини уйғотади, уни мунтазам таълим олишга тайёрлайди. Мактабгача таълим бола олти-етти ёшга етгунича давлат ва нодавлат мактабгача тарбия болалар муассасаларида ҳамда оилаларда амалга оширилади. Мактабгача таълим мақсади ва вазифаларини рўёбга чиқаришда маҳаллалар, жамоат ва хайрия ташкилотлари, халқаро фондлар фаол иштирок этади. Мактабгача тарбияни ривожлантириш учун қуйидагиларни амалга ошириш лозим бўлади: малакали тарбиячи ва педагог кадрларни устувор равишда тайёрлаш; мактабгача таълимнинг самарали психологик-педагогик услубларини излаш ва жорий этиш; болаларни оилада тарбиялашни ташкилий, психологик, педагогик ва услубий жиҳатдан таъминлаш; замонавий ўқув-услубий қўлланмалар, техник воситалар, ўйинчоқлар ва ўйинлар яратиш ҳамда уларни ишлаб чиқариш; мактабгача ёшдаги болаларни халқнинг бой маданий-тарихий мероси ва умумбашарий қадриятлар асосида маънавий-аҳлоқий жиҳатдан тарбиялаш учун шарт-шароитлар яратиш; мактабгача муассасаларнинг ҳар хил турлари учун турли вариантлардаги дастурларни танлаб олиш, мактабгача тарбиянинг барча массалалари бўйича малакали консультация хизмати кўрсатиш имкониятини яратиш; мактабгача тарбия ва соғломлаштириш муассасалари тармоғини қўллаб-қувватлаш ва ривожлантириш механизмини ишлаб чиқиш.

МАКТАБДАН ТАШ Қ АРИ ТАЪЛИМ

Аввал

Кейин

ТАЪЛИМ МОДЕЛЛАРИНИНГ ҚИЁСИЙ СХЕМАСИ

ТАЪЛИМ МОДЕЛЛАРИНИНГ ҚИЁСИЙ СХЕМАСИ

УМУМИЙ ЎРТА ТАЪЛИМ

МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ

ЎРТА МАХСУС, КАСБ- Ҳ УНАР ТАЪЛИМИ

ОЛИЙ ТАЪЛИМ

ОЛИЙ Ў Қ УВ ЮРТИДАН КЕЙИНГИ ТАЪЛИМ

МЕ Ҳ НАТ ФАОЛИЯТИ

МАЛАКА ОШИРИШ ВА Қ АЙТА ТАЙЁРЛАШ

Умумий ўрта таълим

Мактабларда ва бошқа ўқув юртларида таълим жараёнининг ўзидаги ва ўқитиш услубиятидаги ҳар хил камчиликлар оқибатида билим беришда юзага келган нодемократик ҳамда жамият учун зарарли муҳит шунга олиб келдики ўқувчиларда мустақил фикрлаш ривожланмай қолаяпти, оқилона ҳаётий ечимлар қабул қилиш учун етарли тайёргарлик йўқ. 9-11 синфларни тамомлаган ёшлар мустақил ҳаётда ўз ўрнини аниқлай олмайди. Уларда ўзларига ишонч шаклланган эмас. ўрта мактаб битирувчиларининг 10 фоизигина олий ўқув юртларига ўқишга кирмоқда, холос.

Мажбурий тўққиз йиллик таълимга асосланган ўн бир йиллик умумий ўрта таълим илмий асосланмагандир, у ўқувчиларда касбга йўналтириш ва таълимнинг амалий йўналганлиги етарли даражада бўлиши ҳамда мустақил фикр юритиш, меҳнат фаолияти кўникмалари шаклланишини таъминламаяпти. Ҳар йили таянч мактабларнинг 100 минг нафарга яқин битирувчиси ишлаб чиқариш соҳасида ҳамда касб-ҳунар таълимини давом эттириш учун талаб этилмай қолдирилмоқда.

Таълим тизимидаги мавжуд умумтаълим ва касб-ҳунар дастурлари ўртасида узвийлик ва ворисликнинг йўқлиги сабабли таянч ва ўрта мактаб битирувчиларида касбга йўналтирилганлик ва меҳнат фаолияти кўникмалари шаклланмай қолаяпти. Натижада йигит ва қизлар ўз қобилиятлари, истаклари, ижодий ва меҳнат мойилликларига монанд ҳаёт йўлини белгилаб олишда жиддий қийинчиликлар сезмоқдалар.

Ўқув жараёни билим даражаси ўртача бўлган ўқувчиларга мўлжалланган бўлиб, таълимнинг иқтидорли ёшлар билан якка тартибдаги ўқув дастурлари бўйича ишлаш каби механизмларидан яхши фойдаланилмаяпти. ўқув дастурлари мафкуравий сарқитлардан тўлиқ холи бўлганича йўқ, уларда маънавият ва аҳлоқ асосларини ўргатувчи, ҳуқуқий, эстетик билимларни берувчи фанларга етарлича ўрин берилмаяпти.

Ўқитувчилар, педагоглар ва тарбиячиларнинг каттагина қисми яхши тайёргарлик кўрмаганлиги, уларнинг билим ва касб савияси пастлиги жиддий муаммо бўлиб қолмоқда, малакали педагог кадрлар етишмаслиги сезилмоқда.

Мактабларнинг ўқитувчилар билан таъминланганлиги ўртача 93 фоизни ташкил этгани ҳолда, бу кўрсаткич айрим вилоятларда 77-80 фоиздан, муайян фанлар бўйича эса 50 фоиздан ошмайди.

МАКТАБДАН ТАШ Қ АРИ ТАЪЛИМ

Аввал

Кейин

ТАЪЛИМ МОДЕЛЛАРИНИНГ ҚИЁСИЙ СХЕМАСИ

УМУМИЙ ЎРТА ТАЪЛИМ

МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ

ЎРТА МАХСУС, КАСБ- Ҳ УНАР ТАЪЛИМИ

ОЛИЙ ТАЪЛИМ

ОЛИЙ Ў Қ УВ ЮРТИДАН КЕЙИНГИ ТАЪЛИМ

МЕ Ҳ НАТ ФАОЛИЯТИ

МАЛАКА ОШИРИШ ВА Қ АЙТА ТАЙЁРЛАШ

Умумий ўрта таълим

Тўққиз йиллик (I-IX синфлар) ўқишдан иборат умумий ўрта таълим мажбурийдир. Таълимнинг бу тури бошланғич таълимни (I-IV синфлар) қамраб олади ҳамда ўқувчиларнинг фанлар асослари бўйича мунтазам билим олишларини, уларда билим ўзлаштириш эҳтиёжини, асосий ўқув-илмий ва умуммаданий билимларни, миллий ва умумбашарий қадриятларга асосланган маънавий-аҳлоқий фазилатларни, меҳнат кўникмаларини, ижодий фикрлаш ва атроф-муҳитга онгли муносабатда бўлишни ва касб танлашни шакллантиради. Умумий ўрта таълим тугалланганидан кейин таълим фанлари ва улар бўйича олинган баҳолар кўрсатилган ҳолда давлат томонидан тасдиқланган намунадаги аттестат берилади.

Умумий ўрта таълимнинг янгича тизими ва мазмунини шакллантириш учун қуйидагилар зарур:

мактабнинг I-IX синфлари доирасида сифатли умумий ўрта таълим олишни таъминловчи давлат таълим стандартларини ишлаб чиқиш ва жорий этиш, бунда академик лицейлар ва касб-ҳунар коллежларидан кейин олинадиган таълим дастурлари билан мантиқий боғлиқлик ҳисобга олиниши лозим;

юқори малакали педагог кадрлар тайёрлаш;

ҳудудларнинг жўғрофий ва демографик хусусиятларига, шахс, жамият ва давлатнинг эҳтиёжларига мувофиқравишда таълим муассасалари тармоқларини ривожлантириш;

ўқувчиларнинг қобилиятлари ва имкониятларига мувофиқравишда таълимга табақалаштирилган ёндашувини жорий этиш;

таълим беришнинг илғор педагогик технологияларини, замонавий ўқув-услубий мажмуаларни яратиш ва ўқув-тарбия жараёнини дидактик жиҳатдан таъминлаш;

ўқувчилар касб-ҳунар танлайдиган ва психологик-педагогик жиҳатдан маслаҳатлар оладиган марказлар тармоқларини ташкил этиш.

МАКТАБДАН ТАШ Қ АРИ ТАЪЛИМ

Аввал

Кейин

ТАЪЛИМ МОДЕЛЛАРИНИНГ ҚИЁСИЙ СХЕМАСИ

УМУМИЙ ЎРТА ТАЪЛИМ

МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ

ЎРТА МАХСУС, КАСБ- Ҳ УНАР ТАЪЛИМИ

ОЛИЙ ТАЪЛИМ

ОЛИЙ Ў Қ УВ ЮРТИДАН КЕЙИНГИ ТАЪЛИМ

МЕ Ҳ НАТ ФАОЛИЯТИ

МАЛАКА ОШИРИШ ВА Қ АЙТА ТАЙЁРЛАШ

Ўрта-махсус, касб-ҳунар таълими

Мактабларда ва бошқа ўқув юртларида таълим жараёнининг ўзидаги ва ўқитиш услубиятидаги ҳар хил камчиликлар оқибатида билим беришда юзага келган нодемократик ҳамда жамият учун зарарли муҳит шунга олиб келдики ўқувчиларда мустақил фикрлаш ривожланмай қолаяпти, оқилона ҳаётий ечимлар қабул қилиш учун етарли тайёргарлик йўқ. 9-11 синфларни тамомлаган ёшлар мустақил ҳаётда ўз ўрнини аниқлай олмайди. Уларда ўзларига ишонч шаклланган эмас. ўрта мактаб битирувчиларининг 10 фоизигина олий ўқув юртларига ўқишга кирмоқда, холос.

Мажбурий тўққиз йиллик таълимга асосланган ўн бир йиллик умумий ўрта таълим илмий асосланмагандир, у ўқувчиларда касбга йўналтириш ва таълимнинг амалий йўналганлиги етарли даражада бўлиши ҳамда мустақил фикр юритиш, меҳнат фаолияти кўникмалари шаклланишини таъминламаяпти. Ҳар йили таянч мактабларнинг 100 минг нафарга яқин битирувчиси ишлаб чиқариш соҳасида ҳамда касб-ҳунар таълимини давом эттириш учун талаб этилмай қолдирилмоқда.

МАКТАБДАН ТАШ Қ АРИ ТАЪЛИМ

Аввал

Кейин

ТАЪЛИМ МОДЕЛЛАРИНИНГ ҚИЁСИЙ СХЕМАСИ

УМУМИЙ ЎРТА ТАЪЛИМ

МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ

ЎРТА МАХСУС, КАСБ- Ҳ УНАР ТАЪЛИМИ

ОЛИЙ ТАЪЛИМ

ОЛИЙ Ў Қ УВ ЮРТИДАН КЕЙИНГИ ТАЪЛИМ

МЕ Ҳ НАТ ФАОЛИЯТИ

МАЛАКА ОШИРИШ ВА Қ АЙТА ТАЙЁРЛАШ

Ўрта-махсус, касб-ҳунар таълими

Умумий ўрта таълим негизида ўқиш муддати уч йил бўлган мажбурий ўрта махсус, касб-ҳунар таълими узлуксиз таълим тизимидаги мустақил турдир. ўрта махсус, касб-ҳунар таълими йўналиши академик лицей ёки касб-ҳунар коллежи ўқувчилар томонидан ихтиёрий танланади.

Академик лицей давлат таълим стандартларига мувофиқўрта махсус таълим беради. ўқувчиларнинг имкониятлари ва қизиқишларини ҳисобга олган ҳолда уларнинг жадал интеллектуал ривожланиши чуқур, соҳалаштирилган, табақалаштирилган, касбга йўналтирилган таълим олишини таъминлайди.

Академик лицейларда ўқувчилар ўзлари танлаб олган таълим йўналиши бўйича (гуманитар, техника, аграр ва бошқа соҳалар) билим савияларини ошириш ҳамда фанни чуқур ўрганишга қаратилган махсус касб-ҳунар кўникмаларини ўзларида шакллантириш имкониятига эга бўладилар. Бу кўникмаларни ўқишни муайян олий таълим муассасаларида давом эттириш ёки меҳнат фаолиятида рўёбга чиқаришлари мумкин.

Касб-хунар коллежи тегишли давлат таълим стандартлари доирасида ўрта махсус, касб-ҳунар таълими беради; ўқувчиларнинг касб-ҳунарга мойиллиги, билим ва кўникмаларини чуқур ривожлантириш, танлаб олинган касб-ҳунар бўйича бир ёки бир неча ихтисосни эгаллаш имконини беради.

Касб-ҳунар коллежлари жиҳозланганлик даражаси, педагогик таркибнинг танланганлиги, ўқув жараёнининг ташкил этилиши жиҳатидан янги типдаги таълим муассасалари ҳисобланади. Улар бир ёки бир неча замонавий касб-ҳунарни эгаллаш ҳамда тегишли ўқув фанларидан чуқур назарий билим олиш имконини беради.

Академик лицейлар ва касб-ҳунар коллежларида таълим олиш ўқувчиларга ўз билимларини чуқурлаштириш ва танлаган ихтисосликларига эга бўлишни таъминлайди. Академик лицейлар ва касб-ҳунар коллежларининг битирувчиларига давлат томонидан тасдиқланган намунадаги дипломлар берилади. Бу дипломлар таълимнинг кейинги босқичларида ўқишни давом эттириш ёки эгалланган ихтисос ва касб-ҳунар бўйича меҳнат фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқини беради.

Ўрта махсус, касб-ҳунар таълимини ташкил этиш ва ривожлантириш учун қуйидагилар зарур:

академик лицейлар ва касб-ҳунар коллежлари фаолият кўрсатишининг норматив базаларини ишлаб чиқиш ва жорий этиш;

соҳа учун олий таълим муассасаларининг, ишлаб чиқариш, фан ва маданият соҳасининг мутахассисларини жалб этган ҳолда юқори малакали мутахассисларни тайёрлаш ва қайта тайёрлашни, шу жумладан чет элларда тайёрлаш ва қайта тайёрлашни ташкил этиш;

ўрта махсус, касб-ҳунар таълими ўқув муассасалари учун таълим ва касб-ҳунар дастурлари, ўқув-услубий мажмуалар ишлаб чиқиш;

академик лицейларнинг ўқувчилари меҳнат фаолияти кўникмаларини эгаллашлари учун ихтисослаштирилган дастурлар ишлаб чиқиш ва жорий этиш;

касб-ҳунар коллежларида тайёрланадиган мутахассисларга нисбатан ихтисос ва касб-ҳунар, малака талабларининг рўйхатини ишлаб чиқиш;

ҳудудларнинг жўғрофий ва демографик шарт-шароитларини ва тегишли соҳадаги мутахассисларга бўлган маҳаллий эҳтиёжларни ҳисобга олган ҳолда ўрта махсус, касб-ҳунар таълими тизими таълим муассасаларининг ташкил этилишини ва улар оқилона жойлаштирилишини таъминлаш, уларга ўқувчиларни имкон қадар оиласидан ажратмаган ҳолда қамраб олиш;

академик лицейлар ва касб-ҳунар коллежларининг моддий-техника ва ахборот базаларини мустаҳкамлаш.

МАКТАБДАН ТАШ Қ АРИ ТАЪЛИМ

Аввал

Кейин

ТАЪЛИМ МОДЕЛЛАРИНИНГ ҚИЁСИЙ СХЕМАСИ

УМУМИЙ ЎРТА ТАЪЛИМ

МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ

ЎРТА МАХСУС, КАСБ- Ҳ УНАР ТАЪЛИМИ

ОЛИЙ ТАЪЛИМ

ОЛИЙ Ў Қ УВ ЮРТИДАН КЕЙИНГИ ТАЪЛИМ

МЕ Ҳ НАТ ФАОЛИЯТИ

МАЛАКА ОШИРИШ ВА Қ АЙТА ТАЙЁРЛАШ

Олий таълим

Бир босқичли олий таълим меҳнат бозори эҳтиёжларини, ишлаб чиқаришдаги таркибий ўзгаришларни ва илғор халқаро тажрибани тўлиқ ҳажмда ҳисобга олмаётир. Ўқув-тарбия жараёнини ташкил этишда ўқув юртлари етарлича мустақилликка эга эмас, улар касбий меҳнат бозорининг ўзгарувчан шароитларига яхши мослашиб бормаяпти.

МАКТАБДАН ТАШ Қ АРИ ТАЪЛИМ

Аввал

Кейин

ТАЪЛИМ МОДЕЛЛАРИНИНГ ҚИЁСИЙ СХЕМАСИ

УМУМИЙ ЎРТА ТАЪЛИМ

МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ

ЎРТА МАХСУС, КАСБ- Ҳ УНАР ТАЪЛИМИ

ОЛИЙ ТАЪЛИМ

ОЛИЙ Ў Қ УВ ЮРТИДАН КЕЙИНГИ ТАЪЛИМ

МЕ Ҳ НАТ ФАОЛИЯТИ

МАЛАКА ОШИРИШ ВА Қ АЙТА ТАЙЁРЛАШ

Олий таълим

Олий таълим ўрта махсус, касб-ҳунар таълими негизига асосланади ҳамда икки (бакалавриат ва магистратура) босқичга эга.

Олий таълим муассасаларига талабалар қабул қилиш давлат грантлари негизида ва пуллик-шартномавий асосда амалга оширилади.

Бакалавриат мутахассисликлар йўналиши бўйича фундаментал ва амалий билим берадиган, таълим муддати камида тўрт йил давом этадиган таянч олий таълимдир.

Бакалаврлик дастури тугалланганидан сўнг битирувчиларга давлат аттестацияси якунларига биноан касб бўйича “бакалавр” даражаси берилади ва давлат томонидан тасдиқланган намунадаги, касб-ҳунар фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқини берадиган диплом топширилади.

Магистратура аниқмутахассислик бўйича фундаментал ва амалий билим берадиган, бакалавриат негизида таълим муддати камида икки йил давом этадиган олий таълимдир.

“ Магистр” даражасини берадиган давлат малака аттестацияси магистрлик дастурининг интиҳосидир. Магистрларга давлат томонидан тасдиқланган намунадаги, касб-ҳунар фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқини берадиган диплом топширилади.

Икки босқичли олий таълим тизимини ташкил этиш ва ривожлантириш учун қуйидагиларни амалга ошириш зарур:

бакалавриат ва магистратура учун давлат таълим стандартларини ишлаб чиқиш ва жорий этиш;

олий таълим муассасалари учун профессор-ўқитувчи кадрлар тайёрлаш, шу жумладан чет эллардаги етакчи ўқув ва илмий марказларда тайёрлаш;

олий таълим муассасаларида таркибий ўзгартишлар ўтказиш;

олий таълим муассасалари бошқарувини такомиллаштириш, бу муассасаларнинг мустақиллигини кучайтириш, муассислар, васийлар кенгашлари, жамоат назорат кенгашлари шаклидаги жамоат бошқарувини жорий этиш;

таълимнинг фан ва ишлаб чиқариш билан интеграцияси таъсирчан механизмларини ишлаб чиқиш ва амалиётга жорий этиш;

ўқишни, мустақил билим олишни индивидуаллаштириш ҳамда дистанцион таълим тизими технологияси ва воситаларини ишлаб чиқиш ва ўзлаштириш;

янги педагогик ва ахборот технологиялари, тайёргарликнинг модул тизимидан фойдаланган ҳолда талабаларни ўқитишни жадаллаштириш;

халқнинг бой маънавий ва интеллектуал мероси ва умумбашарий қадриятлар асосида таълимнинг инсонпарварлик йўналишини таъминлаш.

МАКТАБДАН ТАШ Қ АРИ ТАЪЛИМ

Аввал

Кейин

ТАЪЛИМ МОДЕЛЛАРИНИНГ ҚИЁСИЙ СХЕМАСИ

УМУМИЙ ЎРТА ТАЪЛИМ

МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ

ЎРТА МАХСУС, КАСБ- Ҳ УНАР ТАЪЛИМИ

ОЛИЙ ТАЪЛИМ

ОЛИЙ Ў Қ УВ ЮРТИДАН КЕЙИНГИ ТАЪЛИМ

МЕ Ҳ НАТ ФАОЛИЯТИ

МАЛАКА ОШИРИШ ВА Қ АЙТА ТАЙЁРЛАШ

Олий ўқув юртидан кейинги таълим

Таълим жараёни бакалавриат ва магистратура стандартларига ўтказилгандан сўнг номзодлик диссертацияларини ҳимоя қилиш ва фан доктори илмий даражасини олиш учун тўғридан-тўғри диссертацияни ҳимоя қилишни назарда тутувчи олий ўқув юртидан кейинги таълимнинг бир босқичли тизимини жорий қилишни тақозо этди. Шу мақсадда:

- 2013 йилнинг 1 январидан бошлаб умум қабул қилинган халқаро талаблар ва стандартларга мувофиқ диссертация ҳимоя қилиш ва фан доктори илмий даражасини бериш бўйича олий ўқув юртидан кейинги таълимнинг бир босқичли тизими жорий қилинди, стажёр-тадқиқотчи-изланувчилар институти бекор қилинди, унда таълим олаётган шахслар катта илмий ходим-изланувчилар институтига ўтказилди. Аввал фан номзоди илмий даражаси берилган барча шахслар учун тегишли имтиёзлар ва амалдаги қонун ҳужжатларига мувофиқ ўрнатилган молиявий тўловлар миқдорини сақлаб қолинди. Фан доктори илмий даражаси “магистр” даражаси билан олий маълумотга эга бўлган, катта илмий ходим-изланувчилар институтида илмий изланишлар натижаларига кўра докторлик диссертациясини ҳимоя қилган шахсларга тегишли фан йўналиши бўйича фан доктори илмий даражасини берувчи илмий кенгашлар томонидан берилади. Янги тизим бўйича катта илмий ходим-изланувчилар институтига “магистр” даражасига, илмий ва илмий-педагогик фаолият стажига (2 йилдан кам бўлмаган), шунингдек, фан номзоди илмий даражасига эга бўлган, фан доктори илмий даражасини олиш учун диссертация тадқиқоти асос бўлиши мумкин бўлган, маълум бир илмий натижаларни қўлга киритган (илмий мақолалар нашр этиш, илмий анжуманлар, семинарлар ва давра суҳбатларида иштирок этиш ва бошқалар) шахслар қабул қилинади.

Шунингдек, ўрнатилган тартибда мустақил тадқиқотчи сифатида расмийлаштирилган, “бакалавр” ёки “магистр” даражаси билан олий маълумотга, 5 йилдан кам бўлмаган амалий иш стажига эга бўлган, илмий изланишларга лаёқати мавжуд, белгиланган талабларга мос келадиган маълум бир илмий ютуқларга (ихтиро учун патентлар, илмий мақолалар, илмий лойиҳаларда қатнашиш ва бошқалар) эга бўлган шахсларга ҳам докторлик диссертациясини ҳимоя қилишга рухсат берилади.

МАКТАБДАН ТАШ Қ АРИ ТАЪЛИМ

Аввал

Кейин

ТАЪЛИМ МОДЕЛЛАРИНИНГ ҚИЁСИЙ СХЕМАСИ

УМУМИЙ ЎРТА ТАЪЛИМ

МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ

ЎРТА МАХСУС, КАСБ- Ҳ УНАР ТАЪЛИМИ

ОЛИЙ ТАЪЛИМ

ОЛИЙ Ў Қ УВ ЮРТИДАН КЕЙИНГИ ТАЪЛИМ

МЕ Ҳ НАТ ФАОЛИЯТИ

МАЛАКА ОШИРИШ ВА Қ АЙТА ТАЙЁРЛАШ

Кадрлар малакасини ошириш ва уларни қайта тайёрлаш

Кадрлар малакасини ошириш ва уларни қайта тайёрлаш мутахассисларнинг касб билимлари ва кўникмаларини янгилаш ҳамда чуқурлаштиришга қаратилган. Кадрлар малакасини ошириш ва уларни қайта тайёрлаш таълим муассасаларидаги ўқиш натижаларига кўра давлат томонидан тасдиқланган намунадаги гувоҳнома ёки сертификат топширилади.

Кадрлар малакасини ошириш ва уларни қайта тайёрлаш тизимини ташкил этиш ва ривожлантириш учун қуйидагилар зарур:

кадрлар малакасини ошириш ва уларни қайта тайёрлаш тизими фаолиятида янгича таркиб, мазмун ҳамда бу тизимни бошқаришни шакллантириш;

юқори малакали ўқитувчи-мутахассис кадрлар тайёрлаш ва соҳани улар билан тўлдириб боришни таъминлаш;

кадрлар малакасини ошириш ва уларни қайта тайёрлаш тизимининг бу соҳада рақобатга асосланган муҳитни шакллантиришни ва самарали фаолият олиб боришни таъминловчи норматив базасини яратиш;

кадрлар малакасини ошириш ва уларни қайта тайёрлаш таълим муассасаларини давлат аттестацияси ва аккредитациясидан ўтказиш тизимини ишлаб чиқиш ва амалиётга жорий этиш;

иқтисодиётнинг давлат ва нодавлат секторлари, мулкчиликнинг турли шаклидаги ташкилот ва муассасаларнинг талаб-эҳтиёжларига мувофиқкадрлар ва мутахассисларни илдам қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни таъминловчи давлат ва нодавлат таълим муассасаларини ташкил этиш ва ривожлантиришга кўмаклашиш;

профессионал тренингнинг илғор технология ва ускуналарини, шунингдек мураккаб, фан ютуқларини талаб қилувчи технология жараёнлари имитаторларини ишлаб чиқиш, яратиш ва амалий ўзлаштириб олиш.

МАКТАБДАН ТАШ Қ АРИ ТАЪЛИМ

Аввал

Кейин

... Ў збекистонда ҳар йили таълим учун сарфланаётган харажатлар ялпи ички маҳсулотнинг 10-12 фоизи ни ташкил этади. Ҳолбуки, жаҳон тажрибасида бу кўрсаткич 3-5 фоиз дан ошмайди. Мамлакатимизда ноёб Кадрлар тайёрлаш миллий дастури амалга оширилди, 2009 йилдан бошлаб 12 йиллик мажбурий таълим жорий этилди...

Ўзбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг БМТ саммити мингйиллик ривожланиш мақсадларига ба ғ ишланган ялпи мажлисидаги нутқидан

20 сентябрь 2010 йил

• Таълимнинг “Ўзбек модели” бутунжаҳон ҳамжамияти томонидан эътироф этилди.

• Жумладан, 2012 йилнинг 16-17 февраль кунлари Тошкент шаҳрида “Юксак билимли ва интеллектуал ривожланган авлодни тарбиялаш – мамлакатни барқарор тараққий эттириш ва модернизация қилишнинг энг муҳим шарти” мавзуида халқаро конференция бўлиб ўтди.

• Мазкур нуфузли анжуманда кўплаб йирик халқаро ташкилотлар ва молия институтлари , жумладан, БМТ, Осиё тараққиёт банки, Жаҳон банки, Ислом тараққиёт банки вакиллари, БуюкБритания, Германия, Италия, Хитой, АҚШ, Жанубий Корея, Япония, Россия каби дунёнинг 48 давлатидан таълим тизими раҳбарлари, олимлар ҳамда мутахассислар иштирок этди.

... м амлакатимизда амалга оширилаётган Дастур – бу бошқа моделларни қандайдир такрорлаш ёки улардан нусха кўчириш эмас, аксинча, биринчи навбатда, ривожланган демократик давлатлардан тўпланган тажрибани ўзида мужассам этган ва айни пайтда шиддат билан ўзгариб бораётган ҳозирги замон талабларини ҳисобга олган ҳолда ишлаб чиқилган дастурдир.

Ўзбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг “Юксак билимли ва интеллектуал ривожланган авлодни тарбиялаш – мамлакатни барқарор тараққий эттириш ва модернизация қилишнинг энг муҳим шарти” мавзуидаги халқаро конференциянинг очилиш маросимидаги нутқидан

17 февраль 2012 йил

2. Комил инсонни вояга етказиш - ҳуқуқий демократик давлат қурилишининг муҳим омилидир.

Алломаларимиз қарашларида таълим тарбия масаласи

• Фaрoбий – тaълим-тaрбия нинг aсoсий вaзифaси жaмият тaлaблaригa жaвoб берa oлaдигaн вa шу жaмият учун хизмaт қилaдигaн етук инсoнни тaрбиялaшдaн ибoрaт деб билaди.
• Фaрoбий тaълим-тaрбиягa биринчи мaртa тaъриф бергaн oлим сaнaлaди. Тaълим - дегaн с и з инсoнгa ў қитиш, тушунтириш aсoсидa нaзaрий билим бериш; Тaрбия – нaзaрий фaзилaтни, мaълум ҳ унaрни эгaллaш учун зaрур б и лгaн хулқ нoрмaлaрини вa aмaлий мaлaкaлaрни ў ргaтишдир дейди oлим.
•  

Ибн Сино болa тaрбиясидa энг дaстлaбки тaрбиячи отa-онa деб билaди. Ў зининг шох aсaрлaридa болaни жудa кичик ёшдaн тaрбиялaшни уқтиргaн.

Олим отa-онaлaргa шундaй мaслa ҳ aт берaди: Болaлaр илк ёшлик дaвридa ҳaрaкaтчaн, қ ў з ғ aлувчaн, нaрсa вa ҳ одисaлaргa қизиқувчaн б ў либ, улaрнинг хaрaктер вa одaтлaрини шaкллaнишидa ғ оявий вa жисмоний тaрбия кaттa рол ў йнaйди дейди.

• Олим ёшлaрни илм-мaърифaтли б ў лишгa чорлaйди. Мо ҳ ир педaгог сифaтидa илм олишгa киришишни қуйидaгичa тaъкидлaйди:
• Илм дaрго ҳ игa кирaр экaнсaн, қaлбинг к ў нгилни оздирувчи иллaтлaрдaн, одaмлaрни к и р қилиб қ ў ядигaн ҳ олaтлaрдaн, қотиб қолгaн урф-одaтлaрдaн, очк ў зликдaн, ў з ҳ окимлигинг учун курaшишдaн озод б ў лмо ғ инг лозим дейди. Ёшлaр учун кaсб- ҳ унaрнинг ҳ aво билaн сув кaби зaрурлигини, улaрнинг келaжaги шу билaн бо ғ лиқ экaнлигини тaъкидлaйди. Бунинг учун ёшлaрни қунт билaн ишлaшгa, сaбр-тоқaтли, иродaли б ў лишгa вa aйни вaқтдa ме ҳ нaткaш б ў лишгa чaқирaди.

ЮКСАК БИЛИМЛИ ВА ИНТЕЛЕКТУАЛ РИВОЖЛАНГАН АВЛОДНИ ТАРБИЯЛАШ - МАМЛАКАТНИ БАРҚАРОР ТАРАҚҚИЙ ЭТТИРИШ ВА МОДЕРНИЗАЦИЯ ҚИЛИШНИНГ ЭНГ МУҲИМ ШАРТИ

Нима эътироф этилди

• Янги рақобатбардош ўзбек модели яратилган;
• Ўзбекистонда бир бири билан узвий ва изчил боғланган узлуксиз таълим тизими жорий этилган.
• Янги таълим тури ва янги таълим муассасалари жорий этилди: АК ва К ҲКлар ;
• 12 йиллик мажбурий, бепул таълим жорий этилган;

Нима эътироф этилди

• Замонавий билимлар ҳажми белгиланган: Давлат таълим стандартлари, ўқув дастурлари, дарсликлар, қўлланмалар, Давлат талаблари;
• Замонавий билимларга эга, турли хил самарали метоликани қўллай биладиган, машғулотларга АКТни жорий қила оладиган ўқитувчиларнинг янги авлоди яратилган;
• Янги баркамол авлод: замонавий билимларга эга, ҳам жисмонан, ҳам маънан ривожланган, бир неча хорижий тилларни пухта биладиган, АКТдан фойдалана оладиган, компьютерни пухта биладиган, мустақил фикрлайдиган ўқувчилар вояга етди;
• Юксак таълим - тарбия олиш учун барча шароитлар яратилган.

2. М актабларни замонавий ўқ ув

ва ўқ ув-лаборатория ускуналари,

компьютер техникаси,

дарсликлар ва ўқ ув-услубий

материаллар билан жи ҳ озлаш

1. У мумтаълим мактаблари

биноларини ва му ҳ андислик-

коммуникация

инфратузилмасини тубдан

янгилаш ва капитал

реконструкция қ илиш

Мактаб таълимини

ривожлантириш

Давлат умуммиллий

дастурининг асосий

йўналишлари

5. У мумтаълим мактаб

лари спорт базасини

муста ҳ камлаш ва

уларда спортни

ривожлантириш

3. Т аълим стан д артлари

ва ўқ ув дастурларини

такомиллаштириш

4. У мумтаълим мактабларини малакали педагог кадрлар

билан таъминлаш, ўқ итувчиларни тайёрлаш,

қ айта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишнинг

самарали тизимини яратиш, улар ме ҳ натини

ра ғ батлантиришни кучайтириш

Ў збекистон Республикаси Вазирлар Ма ҳ камасининг

2004 йил 9 июлдаги «2004-2009 йилларда мактаб таълимини ривожлантириш Давлат умуммиллий дастурини амалга ошириш чора-тадбирлари т ўғ рисида»ги 321-сонли қарори

Мактаб таълимини ривожлантириш Давлат умуммиллий дастури

200 4 -2009 йилларда 8 50 1 та умумтаълим мактабларидаги қурилиш-таъмирлаш ишларига 1399,9 млрд сўм ва 3 1,0 млн . А Қ Ш доллари сарфланди.

Янги

қурилишлар

сони

Капитал реконструкция сони

Капитал таъмирлаш

сони

Жорий

таъмирлаш

сони

2004-200 9 йилларда Мактаб таълимини ривожлантириш Давлат

умуммиллий дастури доирасида қ урил ган, таъмирла нган

мактаблар нинг жойлашуви

Қишлоқ ва бориш қийин ҳудудлардаги 7267 та (8 5.5 %) мактабда қурилиш-таъмирлаш ишлари амалга оширилди.

2004-2010 йилларда қурилган спорт иншоотлари

Жами – 1117 та

6 ёшдан 17 ёшгача бўлган жами 6.099.001 нафар ўқувчилардан 2.098.056 нафари (34,4%) дарсдан кейинги жисмоний тарбия ва спорт машғулотларида шуғулланиб келишмоқда. Ушбу кўрсаткичларни ўтган йиллардагига солиштирсак, 2004 йилда 28,5 фоизни ташкил этган.

2009 йилда

2008 йилда

2004 йилда

2007 йилда

2006 йилда

2005 йилда

34,4 %

5,9 %

28,5 %

2004 йилда

2009 йилда

3. Миллий таълимни ривожлантириш ва жаҳон тажрибаси

Соғлом авлод – юксалишнинг асосидир

Республикада ўқувчи ёшларни мунтазам жисмоний тарбия билан шуғулланишга жалб этиш ҳамда болалар ва ёшлар спортини ривожлантириш мақсадида 3 босқичли оммавий спорт мусобақаларини ўтказиш тизими яратилган.

Умумтаълим мактаблари

ўқувчилари учун

«Умид ни ҳ оллари»

спорт мусобақалари

Академик лицей ва касб-ҳунар

коллежлари ўқувчилари учун

«Баркамол авлод»

спорт мусобақалари

Олий таълим муассасалари

талабалари учун

«Универсиада»

спорт мусобақалари

“ Болалар мусиқа ва санъат мактабларининг моддий-техник базасини мустаҳкамлаш ва уларнинг фаолиятини янада яхшилаш бўйича 2009-2014 йилларга мўлжалланган Давлат дастури”нинг ижроси

Жами – 278 та

2010 йилда

2011 йилда

2012 йилда

2013 йилда

2009 йилда

2014 йилда

Умумий ўрта таълимдаги жами 1260 соат ҳажмдаги мавзулар оптималлаштирилди

Оптималлаштирилган 813 соат ҳисобидан

Республика ў рта махсус, касб-ҳунар таълими тизимидаги таълим муассасалари

Таълим муассасалари сони

1573

Академик лицей ( АЛ )

141

Касб- ҳ унар коллежи (КҲК)

1406

Шу жумладан КҲК филаллари

24

Ўқувчилар умумий сони

1 691 637

1 - курс

583395 нафар

2-курс

568402 нафар

3-курс

530840 нафар

ЎМКҲТ МУАССАСАЛАРИНИНГ ПЕДАГОГ КАДРЛАРИ ТАРКИБИ

ЎМКҲТ тизимида 120264 нафар педагог кадрлар фаолият юритмоқда .

Шундан:

• 68768 нафари (57,2%) умумтаълим фан ўқитувчилари;
• 39049 нафари (32,5%) касбий фан ўқитувчилари;
• 12447 нафари (10,3%) ишлаб чиқариш таълим усталар.

Уларнинг 110788 нафари (92,1%) олий маълумотли ва 9476 нафари (7,9%) ўрта махсус маълумотли (ишлаб чикариш таълим усталари).

Педагог кадрларнинг 1323 нафари (1,1%) илмий даражага эга.

Олий таълим

Хозирги кунда мамлакатимизда 59 та олий таълим муассасаси, 11 та марказий ва 6 та чет эл университетлари филиаллари фаолият курсатмокда.

Олий таълим муассасалари соҳалар ва тармоқлар бўйича тақсимланиши

Соҳалар ва тармоқлар

Олий таълим муассасалари сони

Гуманитар, ижтимоий-иқтисодий, ҳуқуқ ва фан

21

Техника

16

Педагогика

6

Тиббиёт

6

Маданият, санъат ва спорт

4

Қ ишлоқ хўжалиги

жами

6

59

1

Бакалавриат таълим йўналишлари сони

253 та

Магистратура мутахассисликлари сони

719 та

Бакалавриат талабалари сони

273 450 нафар

Магистратура талабалари сони

11 891 нафар

Профессор-ўқитувчилар сони

22 985 нафар

Фан доктори, профессорлар сони

1 667 нафар

Фан номзоди, доцентлар сони

7 307 нафар

10

О лий таълим, фан ва ишлаб чиқариш ўзаро инновацион ҳамкорлигининг замонавий модели

КОРХОНАЛАР-НИНГ ИЛМИЙ-ТЕХНОЛОГИК МУАММОЛАРИ-НИНГ ЯГОНА АХБОРОТ БАЗАСИ

БМИ

Таҳлил

саралаш

ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАСИ

МД

экспертиза

НД

ИШЧИ ГУРУҲ

ДД

Х/Ш

СОҲА КОРХОНАЛАРИ

Реал эҳтиёжга мувофиқ малакали, рақобатбардош кадрлар тайёрлаш йўлга қўйилади;

Профессор-ўқитувчилар стажировкадан ўтади, амалий билим ва кўникмалари янгиланади;

Ўқув-ишлаб чиқариш амалиётлари такомиллашади, таълим сифати ошади;

Битирувчиларни ишга жойлаштириш жараёнига иш берувчилар жалб этилади.

Корхонанинг амалий муаммолари бўйича инвестицион лойиҳалар портфели шакллантирилади;

Битирув малака ишлари, магистрлик, номзодлик ва докторлик диссертациялари соҳа муаммолари ечимига йўналтирилади, тадқиқот натижаларини амалиётга жорий этиш имкониятлари кенгаяди;

Фан, таълим ва и/ч интеграциясини ривожлантирилади.

Корхоналарни инновацион тараққиёт йўлига ўтишига замин яратилади.

• Реал эҳтиёжга мувофиқ малакали, рақобатбардош кадрлар тайёрлаш йўлга қўйилади; Профессор-ўқитувчилар стажировкадан ўтади, амалий билим ва кўникмалари янгиланади; Ўқув-ишлаб чиқариш амалиётлари такомиллашади, таълим сифати ошади; Битирувчиларни ишга жойлаштириш жараёнига иш берувчилар жалб этилади. Корхонанинг амалий муаммолари бўйича инвестицион лойиҳалар портфели шакллантирилади; Битирув малака ишлари, магистрлик, номзодлик ва докторлик диссертациялари соҳа муаммолари ечимига йўналтирилади, тадқиқот натижаларини амалиётга жорий этиш имкониятлари кенгаяди; Фан, таълим ва и/ч интеграциясини ривожлантирилади. Корхоналарни инновацион тараққиёт йўлига ўтишига замин яратилади.

5

2013 ЙИЛГИ ИҚТИСОДИЙ ДАСТУРНИНГ ЭНГ МУҲИМ ЙЎНАЛИШЛАРИ:

БИРИНЧИ - ИҚТИСОДИЙ ЎСИШНИНГ БАРҚАРОР ЮҚОРИ СУРЪАТЛАРИНИ,

МАКРОИҚТИСОДИЙ БАРҚАРОРЛИКНИ САҚЛАБ ҚОЛИШ ВА МАМЛАКАТ

ИҚТИСОДИЁТИНИНГ РАҚОБАТБАРДОШЛИГИНИ ОШИРИШ;

ИККИНЧИ - ИҚТИСОДИЁТНИ ВА УНИНГ ЕТАКЧИ ТАРМОҚЛАРИНИ

МОДЕРНИЗАЦИЯ ҚИЛИШ, ТЕХНИК ВА ТЕХНОЛОГИК ЖИҲАТДАН

ЯНГИЛАШНИ ЖАДАЛЛАШТИРИШ ВА КЎЛАМЛАРИНИ КЕНГАЙТИРИШ,

ИШЛАБ ЧИҚАРИШНИ ДИВЕРСИФИКАЦИЯЛАШ;

УЧИНЧИ - ЙЎЛ-ТРАНСПОРТ ВА КОММУНИКАЦИЯ ИНФРАТУЗИЛМАСИНИ

ЖАДАЛ РИВОЖЛАНТИРИШ;

ТЎРТИНЧИ - МАМЛАКАТНИ МОДЕРНИЗАЦИЯ ҚИЛИШ ВА ЯНГИЛАШ

ЧОРА-ТАДБИРЛАРИНИ АМАЛГА ОШИРИШНИНГ МУҲИМ ШАРТИ ВА

МАНБАИ СИФАТИДА ФАОЛ ИНВЕСТИЦИЯ СИЁСАТИНИ АМАЛГА

ОШИРИШ ВА ХОРИЖИЙ ИНВЕСТИЦИЯЛАРНИ ЖАЛБ ЭТИШ, ЗАРУР

ИШБИЛАРМОНЛИК МУҲИТИНИ ЯРАТИШ;

БЕШИНЧИ - ИШ ЎРИНЛАРИ ТАШКИЛ ЭТИШ ВА МАМЛАКАТ АҲОЛИСИ

БАНДЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШ;

ОЛТИНЧИ - АҲОЛИНИНГ ҲАЁТ ДАРАЖАСИ ВА СИФАТИ ИЗЧИЛ

ОШИРИЛИШИНИ ТАЪМИНЛАШ.

“ ХОТИРА” МЕТОДИ

• 1. « Таълим тўғрисида » ги қ онун , «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури» қачон қабул қилинган?
• Жавоб: 1997 йил 29 августда Олий Мажлис I ча қ ири қ IX сессиясида
• 2. «Кадрлар тайёрлаш миллий моделининг » бош мақсади ?
• Жавоб: Комил инсон - етук малакали мутахассис етиштириш
• 3. «Кадрлар тайёрлаш миллий моделининг » асосий таркибий қисмларини айтинг?
• Жавоб: Шахс, давлат ва жамият, узлуксиз таълим, фан, ишлаб чиқариш
• 4. Ўзбекистон Республикаси да узлуксиз таълим ни тизим лаштиринг?

Жавоб: Мактабгача таълим, умумий ўрта таълим, ўрта махсус касб ҳунар таълим, Олий таълим, Олий ўқув юртидан кейинги таълим, Кадрлар малакасини ошриш ва уларни қайта тайёрлаш, мактабдан ташқари таълим

5. Обидиддин Маҳмудовнинг “Ота нега фарзандига танбеҳ беради” китобида устозлар ҳақида келтирлган ҳикматли сўзни айтинг?

Жавоб: “Тамасиз устоз - барчага устоз”

“ Хотира” методи саволлар

• 1. « Таълим тўғрисида » ги қ онун , «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури» қачон қабул қилинган?
• 2. «Кадрлар тайёрлаш миллий моделининг » бош мақсади ?
• 3. «Кадрлар тайёрлаш миллий моделининг » асосий таркибий қисмларини айтинг?
• 4. Ўзбекистон Республикаси да узлуксиз таълим ни тизим лаштиринг?

5. Обидиддин Маҳмудовнинг “Ота нега фарзандига танбеҳ беради” китобида устозлар ҳақида келтирлган ҳикматли сўзни айтинг?

“ Т” схемаси бўйича Эски ва янги узлуксиз таълим тизимининг ўзаро қиёсий жиҳатларини изоҳланг.

Эски узлуксиз таъим Янги узлуксиз таъли

ДЕБАТ

• “ Таълим ” бериш ўқитувчининг вазифаси - “ Тарбия ” бериш эса ўқитувчининг бурчидир.

ДИҚҚАТ САВОЛ:

Таълим ва тарбияни бир биридан ажралишига қандай қарайсиз?

Уйга вазифа БББ методи

БИЛАР ЭДИМ

БИЛИБ ОЛДИМ

БИЛМОҚЧИМАН

Ўзбекистон Республикасининг Биринчи Президенти ўзларининг “Она юртимиз бахту иқболи ва буюк келажаги йўлида хизмат қилиш - энг олий саодатдир” асарларида шундай дейдилар:

• “ Дунёда ҳеч нарса тасодифан пайдо бўлмайди. Ҳаммасининг илдизи, томирида албатта қандайдир бир асос, замин бўлади.
• Ҳеч қачон бўм-бўш жойда улуғ зотлар пайдо бўлмайди. Агарки кайсидир мамлакатда бир янги кашфиёт қилинибди, ноёб мутафаккир пайдо бўлибди, деб айтса, билиб қўйинглар, ўша ерда қадимий анъана, илмий мактаб бор. Илмнинг, ижоднинг замини бор жой албатта вақти келиб улуғ олимларни етиштириб беради”

ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РА Ҳ МАТ!