?ш арысты? ?лгілері

Саба?ты? та?ырыбы: ?ш арысты? ?лгілері. 

Саба?ты? ма?саты: - Халы? шы?армаларын ж?не оны? бір т?рі ?тірік 
?ле?ді ?орытындылап, ?аза?ты? бас билері туралы 
білімдерін толы?тырып, шешендік с?здерді? 
ма?ынасын т?сінулеріне жа?дай жасау. 

- Т?сініп о?у, м?нерлеп о?у да?дыларын, 
шы?армашылы? ?абілеттерін дамыту. 

- С?з ?адірін т?сіне білуге т?рбиелеу. 

К?рнекілігі: ?йтеке би, ?азыбек би,Т?ле би суреттері. 

?дісі: т?сіндіру, ізденушілік, баяндау, тест. 

Саба?ты? т?рі: жа?а білімді т?сіндіру саба?ы. 

П?наралы? байланыс: ?аза? тілі, тарих. 

                                                Саба? барысы 

І. ?йымдастыру кезе?і. 
О?ушылар назарын саба??а аудару. 

ІІ. ?й тапсырмасын тексеру. 
- ?йге ?андай тапсырма берілді? 
1. ?тірік ?ле?ді  жат?а айту.  
- ?ане, кім айтады? 
4-6 о?ушы ?тірік ?ле?ді жат?а о?иды. 
 
- Балалар, ?тірік ?ле? ?андай шы?арма т?ріне жатады? 


Шешендік с?здер суырып салма а?ынды?пен туыстас. 
- «Суырыпсалма» дегенді ?алай т?сінеміз? 

Шешендік с?здер – тере? оймен, шебер тілмен айтыл?ан халы? шы?армасы. Ол тап?ырлы? пен шешендікке ?йрететін к?ркем с?з ?лгісі болып табылады. 
Аумалы-т?кпелі заманды бастан кешкен ?аза? хал?ыны? ?зіндік бас?ару ж?йесі болды. Ел ?амын жеген ерлері, с?зін с?йлеп, жа?дайын жайла?ан шешендері, білімпаз билері, ?р елді?, ?р ауылды? ?з ты?дар а?са?алы бол?ан. М?ндай халы? ?кілі ?аза?тан бас?а халы?та болма?ан. Олар ?азіргі сотты?, прокурорды?, ?кімні? ?ызметін бір ?зі ат?ар?ан. Демек би-шешендер тек ?ана ?аза? хал?ына т?н ??былыс. 

?азір Н?рлан Оразалинні? «?ш би» ?ле?ін о?ып берейін.
Ойды? ?оз?ап жасынын 
?айта ту?ан ?асырым. 
Т?ле би мен ?азыбек. 
?йтеке би асылым. 
Айбын бол?ан еліме. 
Айдын бол?ан к?ліме. 
Айналайын ?ш биім, 
Пана бол?ан жеріме. 
Елдік туын ?ста?ан, 
Ел намысын ?шта?ан. 
?алы? ?аза? пір т?тар 
?асиетті ?ш бабам. 
- ?ле?де кімдер туралы айтыл?ан? 
Билер туралы бірінші сыныптан білетінімізді еске т?сіріп, ?осымша м?лімет жинап келу о?ушылар?а тапсырыл?ан болатын. Енді сол о?ушыларды ты?дайы?. 

?аза?ты? б?л ?ш биі – халы? ?амын ойла?ан адамдар бол?ан. 

V. Жа?а саба?. 
Б?гінгі саба?ымызда осы ?ш биді? шешендік с?здер ?лгісімен танысамыз. 

Д?птерімізді ашып б?гінгі к?нді, та?ырыпты жазып ?оямыз. 
?азанны? жиырма сегізі 
?ш арысты? ?лгілері. 
Кітаппен ж?мыс. 

1. ?аза?ты? майталман ?ш биі Т?ле би, ?азыбек, ?йтеке билер к?біне Т?ркістанда жиі-жиі бас ?осып, ??гіме-ке?ес ?ткізіп т?рады екен. Сондай бір кездесудегі с?з ?лгілерінен ?зінді о?имыз. 
(?зім о?ып беремін.) 
2. О?ушылар р?лге б?ліп о?иды. 

VІ. Бекіту. 
- Балалар, осы м?тіндегі ?ш арысымыз кімдер? 

- Неге б?л кісілерді «?ш арыс» деп айтып отыр? 

- Т?ле би не туралы айт?ан? 
- Пыра? деген с?зді ?алай т?сінесі?? 
- Шыра? дегенді ?алай т?сінесі?? 
- Осы шешендік с?здерді ?азыбек би ?алай жал?астыр?ан екен? 
- Б?л шешендік с?здерлі ?алай т?сінесі?? 
- ?азыбек биге Т?ле би ?андай ба?а берді? 
- ?азыбек би ?алай жал?астырды? 
- С?зді? кезегі енді кімге тиді, балалар? 
- ?йтеке би не айтты? 
- Осы батадан не т?сіндік? 
- Балалар, билерді? суреттеріне зер салып ?арайы?шы. Билерді? бейнесінен не бай?алады? 
- Б?гінгі саба?та «би» деген с?з к?бірек айтылды. Осы с?зді? ма?ынасын ашып бере аласыздар ма? 
Би - 
Д?птерге жазу 

«?ш би» 
?ш би де халы? ?амын ойла?ан, ел бірлігін жа?та?ын адамдар бол?ан. ?шеуіні? жиі-жиі кездесулеріндегі ??гіме ар?ауы – б?кіл ?аза?ты? басын біріктіру, к?п кешікпей жо??ар?а ?арсы азатты? ?рыс?а аттану болатын.

?аза? тілі тарихын зерттеген ?асым Аманжолов: «?аза? хал?ы ?з д?уірінде ?ш ж?зге б?лінген тайпаларды? бірігуінен ?алыптас?ан» -деген. ?ш би ?ш елді?, ?ш ж?зді? атынан келіп ?лытау ??ірінде ?ш ж?зді? басы ?осылып, ?аза? хал?ы біріккендігін к?рдік. Сол билер баста?ан бірлікті?, ынтыма?ты? жал?асы, бейбіт д?уірде ?мір с?ріп отырмыз. Шешен-билеріміз – ерді? ??нын екі ауыз с?збен бітіргенін даналы? с?здер иесі екендіктерін бай?ады?. 
 
ІХ. Ба?алау 
Х. ?йге тапсырма 
ХІ. ?орытынды. 
?аза??а с?з дары?ан, 
Бір с?з ?шін семіріп, 
Бір с?з ?шін ауыр?ан. 
Асан ?ай?ы айт?андай к?шпен емес, с?збен де ма?ызды м?селелер шешіледі екен. Сонды?тан с?з м?нін т?сініп, с?йлеу м?дениетімізге м?н беріп, о?ан жауапкершілікпен ?арап, ж?німен ма?ыналы с?йлей білуіміз керек.