"Сөйлем мүшелерінің байланысы" (қазақ тілінен ашық сабақ)

Бекітемін:

Пәні: Қазақ тілі 3 сынып Күні:--------------

Сабақтың тақырыбы: Сөйлем мүшелерінің байланысы

Сабақтың мақсаты: Сөйлемдегі сөздерді сөйлем мүшелеріне талдау. Сөйлемдегі сөздер байланысын табу. Байланыстырып сөйлеуді дамыту.

а) Сөйлем мүшелерінің байланысын сұрақ қою арқылы анықтай білуін меңгерту. Тұрлаулы және тұрлаусыз мүшелерді ажырату, сөйлемде атқаратын қызметіне түсінік қалыптастыру; Түрлі тапсырмалар беру арқылы сөйлем мүшелерінің байланысын анықтай білуге тәрбиелеу.

ә) Сауатты, көркем жазуға, шығармашылыққа баулу, оқуға дағдыландырып, тілдік қорларын кеспелер арқылы дамыту;

б) Үнемшіл болуға тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: Кесте, топшамалар, семантикалық карта, слайд

Сабақтың әдісі: сұрақ – жауап, баяндау.

Сабақтың өтілу барысы:

І. а)Ұйымдастыру кезеңі.

ә) Психологиялық дайындық.

«Амандасу» тренинг

Күлім қағып қолымды 1,2,3 деп соғайын

Қарап тұрған көршіме қолымды мен бұлғайын

Жылы – жылы жүзбенен маңдайынан сыйпайын

Жылы – жылы жүзбенен жүрегімді сыйлайын

Амандасып өзіңмен құшақтасып алайын.

ІІ. Үйге берілген тапсырманы тексеру.

3- жаттығу. Көп нүктенің орнына тиісті сөздерді қойып, көшіріп жаз.Сол сөздердің қай сөзбен байланысатынын айт.

1.Әсел есепті тез шығарды. Суретші әсем табиғатты бейнеледі.

- Әсел (кім?) шығарды - Суретші (кім?) бейнеледі

- Әсел (не істеді?) шығарды - Суретші (не істеді?) бейнеледі

- тез (қалай?) шығарды - Әсем (қалай?) бейнеледі

- есепті (нені?) шығарды? -табиғатты (нені?) бейнеледі

Асханада дәмді тамақ пісірілді. Ұшақ биікке көтерілді.

• Тамақ (не ?) пісірілді - ұшақ (не?) көтерілді

• дәмді (қандай ?) тамақ - биікке (қайда?) көтерілді?

• асханада (қайда?) пісірілді

Достары Айбекті жеңісімен құттықтады.

• Айбекті (кімді?) құттықтады

• Достары (кімдер?) құттықтады

• Жеңісімен (несімен?) құттықтады

Көркем жазу топшамаға жазады

1 топ «Отан оттан да ыстық»

2 топ

3 топ

ІІІ. «Ойға шақыру» стратегиясы

10	20	40
30	15	25

1. Бастауыш дегеніміз не?

2. Бастауыш сұрақтарын атап шық

1. Баяндауыш дегеніміз не?

4.Тұрлаулы мүшелер?

5.Тұрлаусыз мүшелер?

6. Сөйлем мүшелерінің байланысын қалай ажыратамыз ?

Іⱽ. Жаңа сабақ.

Құпиясөзді шешу арқылы жаңа сабақтың тақырыбын ашу.

1 топ 2 топ 3 топ

□ ▲◘ ♥ ♣ ☺ ☺▼ ♪ ♣ ♥ ♣ ☼ ◄◊◄♠ ☻♀ ◘♥♀ ◊♫□♫

Құпиясөздің кілті

▲ - Ө □ - С ◘ - Й ♣ - Е ♥ - Л ☺ - М ▼ -Ү ♪ - ш ☼ -р ◄ - і ◊ - н ♠- ң ☻- б ♀- а ♫- ы

Шешуі: Сөйлем мүшелерінің байланысы

а) Мұғалімнің кіріспе сөзі.

1 топ 2 топ 3 топ

Р Ұ Қ Ы Ш Ү Ж Н І И Р І Д

Сөздерден сөйлем құрастыру. Әріптерден сөз құрап, сөйлем құрастырады.

ұршық, жүн, иірді әже сөзін қосып сөйлем құрастырады.

Сөздерді байланыстыру үшін қосымша жалғау керектігін айтады. Қорытынды: Кез келген сөздер тобынан сөйлем құрастыра беруге болмайды. Сөйлем аяқталған ойды білдіреді. Сөйлемдегі сөздер мағынасы бойынша бір – бірімен байланысты болу керек.

Талдау: ауызша сөйлеу тілінде сөйлем бір – бірінен қалай ажыратылады, жазба тілде сөйлем бір– бірінен қалай ажыратылады, сөйлем мүшелерінің байланысы анықтай алу үшін сұрақты дұрыс қоя білу.

Мысалы: Әжей ұршықпен жүнді иірді.

• Әжей (кім?) иірді.

• жүнді (нені ?) иірді

- ұршықпен (немен ?) иірді

ә) Оқулықпен жұмыс.

1 -жаттығу.Сөйлемді сұрақтардың көмегімен сызба бойынша оқы.

Сөйлемді көшіріп жазып, сөйлем мүшелерінің байланысын сызбамен көрсет.

не істеді? жинайды

не? тиін

қашан? күзде

несін? қорегін

қандай? пысық

Пысық тиін күзде қорегін жинайды.

Тақтамен жұмыс

Берілген сөздерден сөйлем құрап жаз.Оқушыларға кестеге жазылған сөздер үлестіріледі. Кесте бойынша сөйлем құрастырып тақтаға шығады.

1 топ

Боран, аппақ, соғады, далада, қыстыгүні

Қыстыгүні далада аппақ боран соғады.

• Боран (не?) соғады

• Аппақ (қандай?) боран

• Далада (қайда?) соғады

• Қыстыгүні (қалай?) соғады.

2 топ

Аққала соғады, балалар

Балалар аққала соғады.

• Балалар (кімдер?) соғады

• Аққала (не?) соғады.

3 топ

Қайрат аға, алдында, есік, күреп, жүр, қар.

Қайрат аға есік алдында қар күреп жүр.

- Қайрат аға ( кім?) күреп жүр

- қар (не?) күреп жүр

- Есік алдында (қайда?) күреп жүр

Сөйлемдерді сөйлем мүшелеріне талда.

Сөйлем мүшелерінің байланысын сызба арқылы көрсет.

Сергіту сәті.

Б Т Т Б

Оқушылар таға шығып түрлі қимыл көрсетеді, ал қалған балалар оның қимылына қарап кестеге сәйкес сөйлем құрайды.

1 топ

Айсезім дәмді шырынды ішті.

2 топ

Аяжан секіртпемен ұзақ секірді.

3 топ

Азат машинаны тез жүргізді.

Шығармашылық жұмыс. Тест І топ

1. Сөйлем мүшелерінің дұрыс байланысын тап.

а) Жазира бес қабатты үйде тұрады.

ә) Жазира бес қабатты үйде тұрады.

б) Жазира бес қабатты үйде тұрады.

ІІ топ

2.Сұрақтарға жауап беру арқылы сөйлем мүшелерінің байланысын анықтау.

- Раушан не істеді ?

- ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­_______________________

- нелерді салды ?

- _______________________________

- қайда салды ?

-_____________________________________

Раушан ыдысқа жемістерді салды.

ІІІ топ

Сөйлем мүшелерінің байланысын сұрақ арқылы ауызша талда.

Қыстыгүні шынымен айналаны аппақ гүл жаба ма?

Қар жауады,

Қар жауады,

Жел соғады бір жақтан.

Айналаны бір ғажабы.

Аппақ – аппақ гүл жапқан.

Т. Молдағалиев.

Сөйлем мүшелерінің байланысын сұрақ арқылы ауызша талда.

Қыстыгүні шынымен айналаны аппақ гүл жаба ма?

Өзіндік жұмыс

4 -жаттығу.Суреттер бойынша бірнеше сөйлем құрап жаз.

Асан биік жотадан төмен сырғанады. Асан биік таудан шаңғымен сырғанады.

• Асан ( кім?) сырғанады

• жотадан( неден?) сырғанады

• биік ( қандай ?) жотадан

• төмен( қалай ?) сырғанады.

• Әсет тас жолдың қарын күреді. Әсет күрекпен жолдың қарын күреді.

• Әсет( кім?) күреді

• Қарын ( несін ?) күреді

• Тас ( қандай ?) жолдың

Сөйлем мүшелерінің байланысын сызба арқылы көрсет.

V. Бекіту.

а) Кестемен жеке оқушыға тапсырма.

ә) Ережелерді жатқа оқу, мысал келтіру.

VI. Қорытындылау.

Семантикалық картамен жұмыс

Сөздер	Бастауыш	Баяндауыш	Тұрлаусыз мүшелер
ЖАЗДЫ		+
ДӘРІГЕР	+
ЕРТЕҢ			+
ҰШЫП КЕЛЕДІ		+
БАЛЫҚ
ЖҮЙРІК			+
ОҚУШЫ	+

Біз қандай тақырыппен таныстық?

Қандай тапсырмалар орындадық?

VII. Үйге тапсырма.

5 –жаттығу.

не? кім ?

не істеді ?

несін?

қандай?

Қашан ?

Сөйлем мүшелерінің байланысын сызбамен көрсет.

VIII. Бағалап, мадақтау.