Конспект урока "Рождение письменности"

Тулалыыр эйгэ

Учуутал: Сивцева Лена Афанасьевна

Оскуола: Мэлдьэхси орто оскуолата

4 кылаас

Тема:Сурук уескээьинэ

Сыала:1. Сурук уескээьинин историятын билиьиннэрии.

2. О5о айар, толкуйдуур дьо5урун сайыннарыы.

3. Бэйэ- бэйэ5э до5ордуу сыьыаны, кемелеьууну иитии.

Уруок хаамыыта:

1. Тэрээьин чааьа

1. О5олор суруктарын аа5ыы. ( слайд)

«Дорооболорун! Эьиэхэ Мэлдьэхси орто оскуолатын 4-с кылааьын уерэнээччил\эрэ суруйабыт. Биьиги эьигини кытта до5ордоьуохпутун ба5арабыт. Кылааспытыгар 7-бит: 3 кыыс, 4 уол. Себулуур дьарыкпыт – дуобат, саахымат, уолаттарбыт тустуунан дьарыктаналлар. Эьигиттэн харда сурук куутэ хааллыбыт 4 кылаас коллектива.

Аадырыспыт: 678094, Мэнэ- Ханалас улууьа, Мэлдьэхси беьуелэгэ, Птицын уул. 3 №.».

- Сурук ханнык тылтан са5аланарый?

- Дорообо диэн тыл биьиги планетабытыгар араас омук тылынан биир секуундэ5э молуйкон тогул этилэр эбит. Санаран керуе5ун (слайды кердеруу).

Нууччалыы- здравствуйте.

Английскайдыы- хелло!

Французтуу- бонжур!

Индия (хинди) – намастэ

Голландия- ясоо!

Эвенкийскэйдии - Дорово! Мэнду!

Юкагирски - Амучемут!

Бу тыл суруллуута англичаннарга уонна французтарга латинскай алфавит букваларынан, онтон здравствуй- кириллица, Китай- иероглиф суруллар.

- Сурук туохха наада буолуон себуй? ( дьон бэйэ- бэйэтин кытта сибээстэьэригэр , буолбут тугэннэри умнубакка ейдеен хааларыгар).

- Суруйуу хантан уескээбитэ буолуой? (о5олор санаалара)

III Теманы этии.

Бу уруокка сурук хайдах уескээбитин билиэхпит.

Слайд, ДВД кердеруу.

- Аан маннайгы дьон таска уруьуйдууллар эбит. Олохторун – дьаьахтарын, айыл5аны, бултарын кытта сибээстээх. Уруьуйдууларагар известнягы, чо5у, охраны тутталлар эбит. Тарбахтарынан , тириинэн уруьуйдууллара.

(о5олорго таас арааьын кердеруу, свойстватын быьаарсыы).

- Дьон сайдан истэ5ин аайы уруьуй бэлиэлэргэ кубулуйбут. Суруйууга бастакы холонууну Месапотамия5а биьиги эрабыт ииннинэ 6 тыь. Сыл анараа еттугэр шумердар диэн норуот са5алаабыт. (слайд кердеруу)

Кинилэр товардарын, суеьулэрин, бурдуктарын аа5аары- суоттаары черточкалары, точкалары, геом. фигуралары бэлиэ оностон суруйар буолбуттар. Атын – атын омуктар, дойдулар суруйуулара уратылаах эбит.

(слайдалары кердеруу).

Египет – папируска хара эбэтэр кыьыл черниланан тростник палочкатынан суруйаллара.

Азия5а – аан маннайгы Китай текстэ черепаха панцирыгар суруллубут. Онтон кэнники солко танаска киистэнэн, хара черниланан суруйар буолбуттар. ( шелкопряд коконун, солко танаьы кердеруу)

Европа – черниланан, хаас куорсунунан суруйааллара.

Славяннара – туоска чо5унан суруйаллар эбит. ( туоьу кердеруу)

IV Практическай улэ.

1. Уруьуй онорон холонон керуу. Белехтерунэн тус- туспа уруьуйдааьын. Белехтерге биир предмет аата суруллубут карточка биэрии.

1 белех- солко танаска (кисточка, хара гуашь, уу, солко танас). Тыла- мас.

2 белех- таска тааьынан, таска мелынан . Тыла- чыычаах.

3 белех- тиэстэ5э масс палочканан. Тыла - ынах

4 белех- туоска чо5унан. Тыла – кун.

О5олортон ыйытыы:

- маннык суруйар хайдах эбитий? ( о5олор эппиэттэрэ).

2. Билигин биьиги тугунан суруйабытый? (ручка, харандаас, илиис, кумаа5ы).

Ручканан илиискэ бэйэ- бэйэбитигэр знактар кемелерунэн текст суруйан боруобалыахпыт. ( барыларыгар биир ис хоьоонноох текст бэриллэр).

Текст: Миигин кунус ус часка дьиэ муннугун аттыгар, уунэн турар тиит таьыгар кэтэс. Балыктыы барыахпыт. ( о5олор улэлииллэригэр 5 мунуутэ бэриллэр).

V. Бэрэбиэркэ.

Белехтер уруьуйдаабыт текстарын ис хоьоонун таайыы.

Учуутал бэйэтин варианын кердерер.

- То5о ис хоьооно атын- атын буолла? (Ким хайдах ейдеебутунэн уруьуйдуур).

- То5о бэлиэлэринэн суруйар табыгаьа суо5уй? ( ейдеспет буолуу)

- Ол тугу айбыттарый? (алфавит).

VI. Тумук. Сорудах биэрии.

- Алфавиты уерэппит дьон быьыытынан буквалар кемелерунэн о5олорго харда сурукта суруйан ыытаарын.