?аза? тілінен ашы? саба? "Негізгі туынды сын есім"

Сабақтың тақырыбы: Негізгі туынды сын есім.

Пәні: Қазақ тілі, 
Мақсаты: Негізгі және туынды сын есім туралы алған білімдерімізді ортаға салып, жұмыс жүзінде қолдану .Негізгі туынды сын есімдерді ажырата білуге үйрену.
Күтілетін нәтижелер: *Негізгі туынды сын есімді біледі. 
*Негізгі туынды сын есімдерге мысал келтіріп,сөйлем құрайды.
*Негізгі туынды сын есімдерді дұрыс табады,ажыратады.
Керекті жабдықтар Сызбалар, оқулық
Сабақ барысы:
Сабақ кезеңдері Мұғалім әрекеті Оқушы әрекеті
Кіріспе

I. Ұйымдастыру бөлімі..
Бағдарлау - мотивациялық кезең 
«Мен қандаймын?»
Ойынның шарты: Сыныптағы әр оқушы өзінің аты қандай әріптен басталса, оған сол әріптен басталатын сын есімді қосып айтады. Мысалы: Дарынды Дияс т. б. 
( жылдың төрт мезгілі бойынша оқушыларды топқа бөлу сурет қиындылар арқылы.)
II. Үй тапсырмасын тексеру.
Жаттығу жұмыстарын тексеру.(Жұптық жұмыс.)
Операциялық – орындаушылық кезең.
1. Көркем жазу.Ц, цирк. 
2.Абай өлеңдерінен үзінді айтқызып, сын есімді тауып талдату.
- Балалар, қазір жылдың қай мезгілі?
- Тағы қандай жыл мезгілдері бар?
- Жылдың төрт мезгіліне арнап өлең шығарған қазақтың қай ақынын білесіңдер?
«Күз» туралы өлеңінен жатқа үзінді айтқызып, сын есімдерді тапқызу.
Сұр бұлт, түсі суық қаптайды аспан
Күз болып, дымқыл тұман жерді басқан.
Білмеймін тонғаны ма, тойғаны ма?
Жылқы ойнап, бие қашқан, тай жарысқан.
«Қыс» өлеңінен үзінді айтқызып, сын есімге талдату.

Ақ киімді, денелі, ақ сақалды,
Соқыр, мылқау, танымас тірі жанды.
Үсті – басы - ақ қырау, түсі суық
Басқан жері сықырлап келіп қалды.
«Көктем» өлеңінен үзінді.
Жазғытұры қалмайды қыстың сызы,
Масатыдай құлпырар жердің жүзі.
Жан – жануар, адамзат анталаса,
Ата – анадай елжірер күннің көзі.
«Жаз»
Жаздыгүн шілде болғанда,
Көкорай шалғын бәйшешек
Ұзарып, өсіп, толғанда;
Күркіреп жатқан өзенге
Көшіп ауыл қонғанда;
(Оқушыларға ой тұжырымдамасын жасатып, ереже шығарту).
Сын есім дара,күрделі ,негізгі және туынды болып бөлінеді. Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.
«Сын есім»туралы ережені айту.Мысал келтіру. 
III. Жаңа сабақ
-Бастауыш сыныпта сын есімнің құрылысына қарай дара және күрделі, тұлғасына қарай негізгі және туынды сын есім түрлерімен танысамыз.Бүгін біз негізгі туынды сын есім танысамыз. Түбір сөзден болған сын есімді негізгі сын есім дейміз. (таза, үлкен, қызыл).
Түбір сөзге жұрнақ жалғану арқылы жасалған сын есімді туынды сын есім дейміз.( таудай, өнерлі, сезгіш). 
Оқулықпен жұмыс.
1-жаттығу.
Сөйлемдерді көшіріп жаз.Сын есімдерді тауып,түрлерін ажырат. 
2-жаттығу.Негізгі және туынды сын есімдерді түрлеріне қарай бөліп жаз.Өзіңе ұнаған 3-4 сөзге сөйлем құрастыр.
3-жаттығу.Сөйлемдерді оқы.Сын есім сұрақтарына жауап беретін сөздер.(ауызша)
4-жаттығу.Торкөздегі әріптерді бағдаршаның бағытымен оқысаң,Абай атаның бір өлеңінен үзінді шығады. 
Маршуттық картамен жұмыс.
(кедергісі бар оқушымен жұмыс)
Талантты дарынды оқушымен жұмыс (семантикалық картамен жұмыстандыру.)


І V. Бекіту.
Стикердегі диалог әдісмен бекіту.
1.Қазақ тілінде неше сөз табы бар.3-сыныпта біз нешеуімен таныспыз? (9 сөз табы бар,біз төртеуімен таныспыз.зат есім,сын есім,сан есім,етістік.)
2.Зат есімнің сұрағын айт?(Зат есімнің сұрағы кім кімдер,не нелер.)
3.Сан есімнің түрлерін ата?(есептік,жинақтық,реттік).
4.Сын есімнің тұлғасына қарай неше түрге бөлінеді атап айт?(екі түрге негізгі туынды сын есім)
5.Негізгі сын есімге мысал келтір?(қызыл,таза,үлкен)
6.Туынды сын есімге мысал келтір?(таудай,тастай,балалы)
7.Сын есім құрлысына қарай неше түрге бөлінеді?(екі дара күрделі)
8.Тау,білім,құрмет мына зат есімдерге жұрнақ жалғап туынды сын есім жаса?
(таудай,білімді,құрметті.)
9.Етістіктің ережесін айт.(Етістік деп заттың қимылын іс-әрекетін білдіретін сөз табын айтамыз.Сұрағы не істеді,не қылды,қайтті)
10.Етістікке сөйлем құрап айт.(Айжан би үйірмесіне қатысады.Балалар футбол ойнады)
V. Бағалау, мадақтау.
Бағдаршам әдісі арқылы бағалау.
VI. Үйге тапсырма.
5-жаттығу. ереже жаттау
Рефлексия. Чемодан,еттартқыш,қоқыс жәшігі.


Оқушы жауаптары тыңдалады




Жауап: көктем мезгілі,қыс жаз,күз бар.
Абай Құнанбайұлы
Оқушылар айтып береді

«Күз» өлеңінде сын есімдер:сұр бұлт,суық.дымқыл тұман.

«Қыс»өлеңінде Ақ киімді,ақ сақал,соқыр,мылқау,тірі жанды,ақ қырау,суық.



«Көктем»өлеңінде масатыдай 

«Жаз»өлеңінде көкорай,ұзарып өсіп,күркіреп.



Ереже айтады
Сын есім негізгі және туынды болып бөлінеді. Түбір сөзден болған сын есімді негізгі сын есім дейміз. (таза, үлкен, қызыл).

Түбір сөзге жұрнақ жалғану арқылы жасалған сын есімді туынды сын есім дейміз.
( таудай, өнерлі, сезгіш).







Кесте бойынша оқушылар кесте ереже арқылы жаға сабақты түсінеді.










Оқушы жауаптары тыңдалады
1-жаттығу.негізгі сын есім:қара қарақат,үлкен саябақ.
2.Туынды сын есім:атақты боксшы,тәртіпті оқушы,пайдалы,таулы жер.
(негізгі сын есім: жұқа,ұзын,жылы,қызыл Туынды сын есім: қасиетті,үлгілі,тастай,аласа, өнерлі).
(Желсіз түнде жарық ай,сәулесі суда дірілдеп.)



Стикердегі сұрақтармен жұмыстанады,жауапты уақытылы тауып айта алады.


Балалар бағдаршам арқылы бағалайды.
Күнделіктерін ашып үй тапсырмаларын жазып алды.
Бағдаршаммен бағалай біледі.

Чемодан бүгінгі сабақтан өзіммен алып кететінің жазады.
Еттартқыш әліде талдап қарайтынды жазады.Қоқыс жәшігі керек еместерді жазады.