Ерте заманда әріптер барлығы бірге өмір сүріпті. Олар барлығы бір түсті болыпты. Тату – тәтті өмір сүріпті. Бір күні қатты дауыл соғады. Желдің қатты соққаны соншалық әріптердің барлығы жан-жаққа шашырап ұшыпты. А, ә, е, и, о, ө, ү, ұ, ы, і, э, ю, я – дыбыстары күнге қонып күйіп қып-қызыл болыпты. Ал дауыссыз дыбыстар ағашқа қоныпты. Олай болса, бүгінгі дауыссыз дыбыстарды табу үшін әріпті жұмбақ жасырайын, тауып көріңдерші?
Әріпті жұмбақ
Қалада бар, үйде жоқ,
Қайықта бар, су да жоқ. (қ)
Ғарышта бар, айда жоқ,
Айшада жоқ, Ғайшада бар. (ғ)
Жарайсыңдар, дұрыс таптыңдар. Олай болса бүгінгі сабақта дауыссыз қ мен ғ дыбыстарын өтеміз.
Қ – қатаң дауыссыз дыбыс
Ғ – ұяң дауыссыз дыбыс.
Ереже
Қазақ тілінде ғ әрпі сөз соңында жазылмайды. Қ – ға аяқталған сөзден кейін дауысты дыбыс келсе, қ дыбысы ғ-ға айналады.: орақ –орағы, тарақ – тарағы, парақ – парағы.
Оқулықпен жұмыс
жаттығу. (тақтада, дәптерге жазу) Сөздерді көшіріп жазып, жазылуын есте сақта.
Құрақ, қабық, жапырақ, қорық, торсық, топырақ.
Осы сөздерге ы дыбысын қосып жаз. Жазу барысында байқалған өзгерісті айт.Қ, ғ дауыссыз дыбыстардың қай түріне жатады?
Жаңылтпаш (жатқа жазу)
Құлағы үсіп кетті,
Үсіп, пісіп кетті.
2-жаттығу. Көп нүктенің орнына жақша ішіндегі әріптердің тиістісін қойып, сөйлемдерді көшіріп жаз.
Егін ора..ы (қ,ғ) аяқталады. Үстел үстінде әжемнің ұршығ...(ы,і) жатыр. Қазандағы сүт бетіне қалың қайма..(қ,ғ) түсіпті. Дәптердің он екі пара..ы(қ,ғ) бар. Қыста дала а..(ғ,қ) мамы..(ғ,қ,к) қар жамылады. Жапырақ бетіндегі шы...(қ,ғ,қ) тәрізді. Борсы...тың (қ,к) ізі адамның ізіне ұқсас болады екен.
(қолпаштау)
Қай сөздерде қ дыбысы ғ дыбысына өзгерді? Өзгеру себебін түсіндір.
(карточка бойынша)
Сергіту сәті
(Жұппен жұмыс) Адасқан әріптер ойыны
Қима әріптерден сөздер құрастыру. ( қасық, қаймақ, балық, құлақ, шұжық, құрақ). Ол сөздерге ы, і дыбыстарының тиістісін жалғау қажет.
4-жаттығу. 47 бет. Сурет бойынша әңгіме құрастыру.
Қорытынды.
Енді, бүгінгі сабағымызды қорытындылайық.
Бүгін тақырып бойынша не түсіндік?
Қандай әріптермен таныстық?
Қ қандай дыбыс?
Ғ қандай дыбыс?
Қандай жағдайда қ, ғ дыбысына айналады. Мысал келтіріңдер
Бағалау. Смайликтер арқылы бағалау дұрыс жауап берген оқушыға