С. Торайғыров. Кедей

Сабақтың тақырыбы: Кедей

Мақсаты: 1. Өлеңді түсініп оқып, мазмұндау. Оқушыларға С. Торайғыров туралы мәлімет беру. Ертеде халықтың басынан өткен ауыр заман туралы.

2. Оқушылардың сөздік қорын, ойлау қабілетін дамыту.

3. Отанын сүюге, батылдыққа тәрбиелеу.

Көрнекіліктері: Суреттер, ребус, кесте

Түрі: жаңа білімді меңгерту

Әдісі: түсіндіру, тірек сызба

Сабақ барысы:
I Ұйымдастыру кезеңі: Психологиялық икем

Оқушылардың зейінін, ынтасын сабаққа аудару.

- Бүгінгі сабағымыз ерекше, қонақтар келіп отыр. Олай болса сабағымызды бастайық.

- Үйге қандай мәтін берілді?

- Күлпаш

Мәтіннің мазмұнын оқушылардан сұрау

1 слайд

- Ел басынан өткен бұл әңгімедегі оқиға қай кезеңде болған?

- Қали мен Күлпаш Мақтымның келгенін неге асыға күтеді?

- Мақтым мен Күлпаш неге жылады?

- Сол кездегі халықтың тұрмысы қандай екен?

- Қазақ халқының аштыққа душар болуының себебі неде?

2 слайд.

Қазақ шаруаларын күштеп ұжымдастырудың барысында үкімет халықтың күн көрісінің жалғыз ғана жолы қолындағы малын зорлық пен жинап алып, қоғамдық мемлекеттік меншікке айналдырады.

Сөйтіп негізгі кәсібі мал шаруашылығы болған қазақ шаруалары төрт – түлік малдан түгел жұрдай болып, ашыға бастады. Табысы жоқ колхоздан, жергілікті үкіметтен жәрдем ала алмаған халқымыз ендігі жерде ашаршылыққа ұшырады.

1921 - 1922 жылдары және 1930 - 1932 жылдар Қазақтың тіпті адамзат тарихында бұрын - соңды естіп білмеген қасіретке толы жылдар. Кейбір деректер бойынша

4 млн қазақ баласы қайтыс болды.
31 мамырды «Ашаршылық және репрессия құрбандарын еске алу күні» деп белгілеп, 1997 жылы Елбасымыз жарлыққа қол қойған.
3 слайд. Ребус шешу
- Ребус арқылы бүгінгі сабағымыздың тақырыбын шығарып алдық.
Кедей
4 слайд.
Автор өміріне тоқтала кетемін.
Сұлтанмахмұт Торайғыров 1893 жылы 28 қазанда Көкшетау облысының Қызылту ауданында туған. Екі жасында шешеден жетім қалған. Таланты ақын, әрі жазушы.
«Кедей» өлеңінің мазмұнына тоқталу.
Оқулықпен жұмыс
- Кәне олай болса кітабымызды ашып, өлең жолдарын екі жолдан тізбектеп оқып шығайық.
- Өлең жолдарынан не түсіндің сол туралы сұрау.
5 слайд.
Сергіту сәті Қимылдық ойындар
6 слайд.Дәптермен жұмыс
Өлеңнің бірінші шумағындағы тірек сөздерді тауып, дәптерге жазу. Жазғандарын оқыту. Тірек сөздер - күзгі түн, ызғар, қырау, бұлт, қараңғы ел ұйқыда т. б.
- Балалар қазір өлеңді іштеріңнен бір рет оқып шығып, көз алдарыңа елестетіп. Өлең мазмұнына сәйкес сурет салайық.
Сурет салуға бағыт беремін.
Салған суреттерін 1 - 2 бала көрсетіп әңгімелейді.
7 слайд. «Ой толғау»
Ақын суреттеген кедейдің тұрмысын қазіргі кезбен салыстырыңдар.
Қазіргі кезде кедей адамдар бар деп ойлайсыңдар ма?
Қазір кедей адам жоқ.

Оқушылар өз пікірлерін айтады.

Екі мәтінді салыстырып ұқсастықтарын табады.

Күлпаш -- қарындары аш, үй суық т. б

Кедей --- күн суық, мал бағады, жыртық киім

Қорытынды: Бұл өлеңді ақын неліктен «Кедей» деп атаған?

Кедей деп кімдерді атаған?

Кедейдің ауыр тұрмысын қалай бейнеленген?

Өлеңнен қай кездегі халық тұрмысын білуге болады?
Бағалау
Үйге тапсырма: Өлеңді жаттау.

Аштық, кедейлік мүлде болмас үшін не істеуге болады деп ойлайсың

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«С. Торайғыров. Кедей»

Сұлтанмахмұт Торайғыров «Кедей»

Сабақтың мақсаты:

Мақсаты: Автордың өмірі мен шығармашылығын таныстыра отырып, «Кедей» өлеңіндегі сол замманның тынысын, кедейлердің ауыр тұрмысын байланыстыра отырып түсіндіру.

Білімділігі: Мәнерлеп оқу дағдысын жетілдіру, өлеңнің мазмұнын сөзбен айта білу, әдеби тілін жетілдіру.

Дамытушылығы: Сұраққа толық жауап беру, өз ойын еркін айту дағдыларын дамыта отырып сөйлеуін, сөздік қорын байыту.

Тәрбиелілігі: қиыншылыққа мойынсынбауға,төзімділікке тәрбиелеу.

Сабақтың барысы:

І.Ұйымдастыру бөлімі . Балаларды сабаққа әзірлеу.

ІІ.Психологиялық икем . Шырылдады қоңырау, Біз сабақты бастаймыз. Партамызға отырып, Өзара көз тастаймыз. Табыс тілеп көзбенен- Жаңа білім алуға Алға қадам аттаймыз.

ІІІ. Үй тапсырмасын тексеру,бағалау.

Б.Майлиннің «Күлпаш» әңгімесі

- Ел басынан өткен бұл әңгімедегі оқиға қай кезеңде болған?

- Қали мен Күлпаш Мақтымның келгенін неге асыға күтеді?

- Мақтым мен Күлпаш неге жылады?

- Сол кездегі халықтың тұрмысы қандай екен ?

Жырлағаным –кедейдің жыры,

Сырлағаным-кедейдің сыры.

Сырым да бір, жырым да бір-

Мен дағы сол кедейдің бірі.

. Жырлағаным –кедейдің жыры,

Сырлағаным-кедейдің сыры.

Сырым да бір, жырым да бір-

Мен дағы сол кедейдің бірі.

Қарашаның жиырма бесі

С.Торайғыров «Кедей»

Сергіту сәті

Топтастыру

1-топ: С.Торайғыров өмірбаяны

2-топ: Шығармашылығы.

3-топ: : Қазақ халқының аштыққа душар болуының себебі неде?

4-топ: Кедей туралы өлен шумақ айту.

Сұлтанмахмұт Торайғыров 1893 жылы 28 қазанда Баянауыл ауданында малшы отбасында дүниеге келген. Әкесі-Әубәкір кедей болған, бірақ хат таныған адам. Бір жасында анадан айырылып, жетімдікті көріп өседі. Қуанышсыз балалық шақ, жартылай аш өмір — осының бәрін Сұлтанмахмұт басынан өткерді. Хат тануды ол әкесінен, кейін (1902-1907) молдадан үйренді.

Қараңғы қазақ көгіне,

Өрмелеп шығып күн болам.

Қараңғылықтың көгіне,

Күн болмағанда кім болам,

- деп жырлаған ақынның шын мәнінде де, бүгінде қазақ аспанындағы рухани сәуле шашып тұратын ең жарық күндердің бірі болып мәңгілікке қалғанына ешкімнің де таласы жоқ екені анық.

С. Торайғыровтың шығармалары

♦ Өлеңдері: «Шығамын тірі болсам адам болып», «Шәкірт ойы», «Бір адамға», «Жарлау», «Бұлар кім»

♦ Поэмалары: «Адасқан өмір», «Кедей», «Айтыс», «Қайғы»

♦ Прозасы: «Қамар сұлу», «Кім жазықты?», «Ауырмай есімнен жаңылғаным»

Қазақ халқының аштыққа душар болуының себебі, бірінші ашаршылық Ресейдегі азаматтық соғыстың кесірінен болса, екінші табиғи апат , қолайсыз ауа райының салдарынан орын алған ашаршылық. 1930-1932 жылдардағы ашаршылық қазақ халқының түгелдей дерлік босып шет елдерге өтіп, жете алмағандары жолда қалып, қаншама қазақ атамекенінде қырылып қалды

Кедей

Күзгі түн, шөптің басын қырау көмген,

Ызғар шашып, бұлт мынау жерге төнген.

Қараңғы, итпен бірге қой күзетіп,

Мен ояу, ел ұйқыда, оттар сөнген.

Ұзақ түн, жолдасым жоқ иттен басқа,

Бүтін киім менде жоқ жаурамасқа.

Бір бүтін, кірсіз киім кигенім жоқ,

Туғаннан, міне, шықтым талай жасқа.

Ой қозғау

І топ: 1 шумақты оқиды. Тірек сөздер жазады. Осы сөздер арқылы өлеңнің мазмұнын ашады.

ІІ топ: 2 шумақты оқиды. Тірек сөздер жазып, өлеңнің мазмұнын айтады.

ІІІ топ: 2 мәтінде қандай жыл мезгілдері берілген. Тақырыпта сәйкестік бар бар?

IV топ: , « кедей» сөзін естігенде көз алдымызға кімдер елестейді?

Кедей деп кімдерді атаған? Кедейдің ауыр тұрмысын қалай бейнелеген? Өлеңнің қай кездегі халық тұрмысын білуге болады? 4.Бұл өлеңді ақын неліктен «Кедей» деп атаған?

Кедей деп кімдерді атаған?
Кедейдің ауыр тұрмысын қалай бейнелеген?
Өлеңнің қай кездегі халық тұрмысын білуге болады? 4.Бұл өлеңді ақын неліктен «Кедей» деп атаған?

Мінездеме

Бай

Кедей

Сөздік жұмысы

Сол заманда адамдар бай – болыс және қарапайым шаруа немесе кедей болып бөлінген. Кедей деп қорасында малы жоқ, ішетін тамағы, киетін киімі жоқ адамды айтады. Ал байлар болса қора-қора қой, жылқы, сиыры бар, жалшылары бар, ішкені алдында, ішпегені артында болған. Қара басынан басқаға қайырымы жоқ адам.

Ой тұжырым

Венн диаграммасы арқылы екі мәтіннің ортақ қасиетін табу

Ұқсастығы

Б.Майлин «Күлпаш»

С.Торайғыров «Кедей»

қарындары аш, үй суық т. б

күн суық, мал бағады, жыртық киім

Сабақты қорыту

Кедейлікке жол бермей, сабақты дұрыс оқып, адал еңбек етуге жұмыстану

Эссе жазу. Шығармашылық жұмыс

Жалпы өмірде кедейлер бар ма?

Үйге тапсырма

«Кедей» өлеңін жаттау, Ш.Мұртаза туралы деректер жинау және мәтінді түсініп оқу, әңгімелеу.

Ақын 1894ж Қостанай облысында туған

Тройск қаласындағы Медреседе, кейін Башқұртстанның Астанасы Уфа қаласындағы «Ғалия» медресесінде білім алған жазушы туған әдебиетімізде әңгіме жазған шебер аты тарихта қалған жазықсыз жала құрбаны.

: Б.Майлин өмірі мен шығармашылығы туралы мәлімет

1894 ж Қостанай обл,Таран ауданында дүниеге келген. Қазақтың көрнекті жазушысы , қазақ әдебиетінің қалыптастырушылардың бірі, ақын, драматург. 1 жасқа толмай жатып әкесінен, алты ға шығарда шешесінен айырылған. Жетім қалған ол байларға жалданады.Ауыл молдасынан сауат ашып, хат таниды.1915 ж « Садақ» қолжазба журналы шықты. Ол 1911-1915 жыл Уфадағы « Ғалия» медресесінде оқыған. 1938 жылы жалған атмен дүниеден өтті.