"Қазақ тілі бойынша базалық білімді игеру"

"Қазақ тілі бойынша базалық білімді игеру"

Халық даналығы: "Өзге тілдің бәрін біл, өз тіліңді құрметте". Еліміздің әрбір азаматы өз тілінде сөйлей алады, өз халқының дәстүрлерін сақтай алады. Сондықтан барлық халықтар бейбітшілік пен келісімде өмір сүретін елде адамдардың мемлекеттік тілді үйренуге деген ұмтылысы зор.

Жыл сайын қазақ тілін үйренуге деген қажеттілік артып келеді. Бұл мектепке дейінгі кезеңге толықтай қатысты. Мектеп жасына дейінгі балалардың ата-аналары балаларының, атап айтқанда, мектепке дейінгі ұйымдар жағдайында мемлекеттік тілді үйренуге барған сайын қызығушылық танытуда, бұл көбінесе қазақ тілін міндетті оқыту үрдісімен айқындалады. Оқу процесінің бір бөлігі бола отырып, қазақ тілін оқыту білім берудің негізгі құрамдас бөліктерінің біріне айналады, бұл шет тілдік коммуникативтік құзыреттілікті қалыптастыру процесін жеделдетіп қана қоймай, өз кезегінде баланың жалпы дамуына оң әсер етеді.

Мектеп жасына дейінгі балалардың көпшілігі үшін сөйлеуді, ойлауды, басқалармен сөйлесуді Үйренетін бірінші тіл-Орыс тілі. Сонымен қатар, балалар қазақ тіліне радио, теледидар арқылы, ересектерден, балалардан, балабақшада (күн ішінде, жеке және арнайы сабақтарда) естіп, ерте қосылады.

Мектеп жасына дейінгі балалардың сөйлеу дамуы рецептивті және белгілі бір дәрежеде репродуктивті екі тілділікпен сипатталады, яғни.қазақ тілін қабылдау және түсіну және оның кейбір элементтерін жаңғырту. Балаларға арналған Қазақ тілі қоғамда тек мемлекет ретінде ғана емес, оның негізінде ұлттық-мәдени әлеуметтену жүзеге асырылады, сонымен қатар ана тілі ретінде де танылады.

Мектепке дейінгі білім беру мекемелерінде екінші тілді ерте оқытуды енгізу заңды деп саналады, өйткені мектепке дейінгі жаста тұлғаның негізгі қасиеттері қалыптасады, физикалық, адамгершілік, ақыл-ой дамуының негіздері қаланады

Ұлттық мәдениеттің басты элементі ретінде қазақ тіліне назар аудару мектепке дейінгі жаста, күнделікті қарым-қатынас саласымен және қоршаған шындықпен байланысты ауызекі тілді, сондай-ақ ауызша халық шығармашылығының тілін меңгерген кезде органикалық және орынды түрде тәрбиеленеді. Қазақ тілінің мұндай тұсаукесері басқа ұлттардың балалары үшін де қызықты. Демек, мектепке дейінгі мекемеде полиэтникалық балалар тобы ана тілдері мен мәдениеттері туралы объективті түсінікке ие болады, баланың балабақшада болған алғашқы күндерінен бастап ол қазақ тіліне мемлекеттік тіл ретінде құрмет пен қызығушылықты тәрбиелейді.

Біздің балабақшада балабақшаның екінші кіші тобынан (3-4 жас) балаларды қазақ тіліне жүйелі оқыту жүзеге асырылады. Мақсаты-мемлекеттік тілді үйренуге дайындықты, ересектермен қарым-қатынас жасауға ұмтылысты қалыптастыру. Мұғалімнің осы жас кезеңінде қоятын міндеттері-балаларды ойыншықтардың, тұрмыстық заттардың, кейбір жануарлардың аттарын қабылдауға және түсінуге үйрету; " Мыңау емес пе?", қысқа сөйлем түрінде сұраққа жауап беруге үйрету. Балалардың мемлекеттік тіл бойынша білім мазмұны мемлекеттік стандарт бойынша бастауыш мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеу және оқыту бағдарламаларында көрсетілген. Мектеп жасына дейінгі балаларды қазақ тіліне оқыту бойынша тәрбие-тәрбие жұмысы процесінде оқыту және тәрбиелеу бағдарламаларына сәйкес балабақшада іске асырылуы тиіс негізгі міндеттер:

* мемлекеттік тілге (қазақ)тұрақты, мүдделі, құрметпен қарауды қалыптастыру;

* қазақ тілінің ерекше дыбыстарын дұрыс айтуға тәрбиелеу (ә, ө, ү, ұ, і, ғ, қ, ң, ы);

* қарапайым диалогтық және монологтық сөйлеуді қалыптастыру;

* қарым-қатынас мәдениетін тәрбиелеу;

* сөздікті байыту және белсендіру.

Қазақ тілін балалар үйлесімді сөйлеуді дамыту, сөйлеудің дыбыстық мәдениетін тәрбиелеу, сөздік жұмысын, сөйлеудің грамматикалық жағын қалыптастыру арқылы меңгереді.

Біздің балабақшада қазақ тілі кабинеті бар, онда қазақ тұрмысы, қазақ халқының мәдениеті пәнінің элементтері, қазақ тіліндегі балалар көркем әдебиеті, дидактикалық материалдар жинақталған. Мектеп жасына дейінгі балаларды қазақ тіліне оқыту процесін екі тілді – қазақ және орыс тілдерін меңгерген педагог жүзеге асырады.

Дұрыс айтылу дағдыларын қалыптастыруда тәжірибеде сәтті қолданылатын қазақ тіліндегі әндер мен өлеңдерді мәнерлеп оқу үлкен рөл атқарады.

Әндерді, өлеңдерді, оқырмандарды үйрену балалардың тіл үйренуге деген қызығушылығын қолдауға және айтылу дағдыларын нығайтуға арналған. Балаларды қазақ тіліне оқыту ойын, ән материалы, бейне және аудио жабдықтар, көрнекі құралдарды пайдалана отырып, қызықты ойындар түрінде жүргізіледі.

Қазақ тілін оқытудың бүкіл процесі баланың ересектермен және құрдастарымен қызықты қарым-қатынас жасаудағы жеке, танымдық, ойын қажеттіліктерін қанағаттандыру процесі ретінде құрылады. Сондықтан бастапқы кезеңде-мектепке дейінгі жаста қазақ тілін оқытудағы коммуникативтік бағыт сюжеттік ойындар, ойын жағдайлары мен драматизациялар жүйесінде іске асырылады. Ойын және драматизация процесінде балалар жаңа білім алады, қолда барын қолданады, оқу іс-әрекетінде қажетті дағдылар мен дағдыларды дамытады. Балалар қазақ халқының салт-дәстүрлерімен танысты.

Балабақша ұжымының барлық жұмысы балаларда патриотизмді, Отанға, туған қалаға деген сүйіспеншілікті тәрбиелеуге, болашақта түлектер өз мемлекетінің лайықты азаматтары болуға, болашақта олар Қазақстанның зияткерлік элитасына айналып, өз елін әлемдік аренада лайықты, бәсекеге қабілетті мемлекет ретінде көрсете алуы үшін бағытталған.

Арман

Арман дейтін - арғымақ,

Шындық дейтін - шабан ат,

Үстіне жатсын жар құлап,

Шабатын әлін шамалап.

Абайла, бауырым, абайла,

Ала керме, у ұрттап,

"Абайла!" деген Абай да,

Ұнатпасаң да, ұғып бақ.

Арман дейтін - арғымақ,

Шындық дейтін - шабан ат,

Үстіне жатсын жар құлап,

Шабатын әлін шамалап.

Сезім дейтін –

сел нөсер,

Төзім дейтін - қара жер.

Әулекі келер жәрмес ер,

Әуреге түспей қала гөр.

Жер болмаса, нөсерден

Миуа түгіл мүк өнбес.

Қиқу қуған бөсерден

Қияметтен басқа түк өнбес.

Күшіне сенген дүлейдің

Моласы жатыр сайғақсыз.

Ісіне сенген сүлейдің

Бір ізі жоқ айғақсыз.

Көнбесең көнбе күштіге,

Аяй біл, бірақ, басты да,

Сия алсаң жердің үстіне,

Сиярсың, сірә, астына.

Адам қолы талай жауды жайратқан,
Адам қолы талай бауды жайнатқан.
Адам қолы тіккен талай кебінді,
Адам қолы жуған талай жөргекті.
Адам қолы сепкен талай өлімді,
Адам қолы талай бесік тербетті.
Бір өңешті толтыра алмай қос қолмен,
Бұл жалғанда талай пенде босқа өлген.
Адам онда білмей рақат дегенді,
Адам онда сезбейтұғын шабытты,
Қолдар онда жазып зарлы өлеңді,
Қолдар онда көтеретін табытты.
Қолдар! Қолдар! Аян, аян өзіңе!
Оның бәрі өзің жазған шежіре!
Талай - талай таңбаң қалды уақытта,
Жылдар келді, жырлар туды не түрлі.
Бүгін қос қол болашаққа, бақытқа
Барар жолдың рельстері секілді.