мен таби?илы?ын д?рыс а??арып, ?аза?тарды? с?зге тап?ырлы?ы мен шешендігі ?зіне ерекше ?сер еткенін жаз?ан.
Сондай-а?, ?аза?ты? шешендік, тап?ырлы?, на?ыл с?здерін жинап жарияла?андарды? бірі – Ыбырай Алтынсарин. Ол халы? даналы?ыны? жас ?спірімдерді тап?ырлы??а, ?ткірлікке, адамгершілікке баулитын т?рбие ??ралы екенін жете танып, ?з е?бектеріне орнымен енгізіп, пайдалана білді.
Шешендік с?здерді ал?аш зерттеушілерді? бірі – М.?уезов. "?аза? ?дебиеті тарихы" (1927 ж.) е?бегінде "Билер айтысы" деген арнаулы та?ырыппен шешендік с?здерді? кейбір т?рлеріне мысалдар келтіреді. Ауыз ?дебиетінде алатын орны мен халы?ты? сипатына д?лелді ?ылыми т?жырымдама береді. Ауыз ?дебиеті м?раларын зерттеп, жинап, ерекше е?бек сі?ірген ?алым-лингвист А.Байт?рсынов шешендік ?нерді жеке алып ?арастырып, ??нды пікірлер білдірді (1926 ж.). Шешен с?з, к?семс?з, дарынды с?з деп ?ш топ?а б?ліп, ?р?айсысын ?олданыс орнына ?арай (саясат?а ?атысты, сотта с?йлеу, ?ошемет с?здер, ?алымдарды? ?ылыми та?ырыпта?ы с?зі, діни уа?ыз с?здер) іштей та?ы беске б?ліп, ?р?айсысына ?ыс?аша т?сініктер, ты? аны?тамалар берген.
На?ыз шешен ?шін с?зге шебер болу жеткіліксіз. Табанда тауып с?йлейтін тап?ыр, топ алдында тайсалмай, м?дірмей с?з бастайтын батыл, с?з сайысында саспайтын сабырлы болуы ?ажет.
?аза? ауыз ?дебиетіні? ерекше бір жанры – шешендік ?нер. Хал?ымызды? даналы?ыны? ?лгісі шешендік с?здер – ?асырлар бойы халы? сынынан ерекшеленіп ?ткен ??нды м?ра, асыл ?азына. Шешендік ?неріне ерте замандардан-а?, ?лкен м?н берілген. Ежелгі грек, рим елдерінде шешендік ?нерді "риторика" деген атпен жеке п?н ретінде о?ы?ан. Д?ние ж?зіне ?йгілі ерте заман шешендері Пратогор, Демоссфен, Цицерон, Квинтилиан сия?ты ?з заманыны? мемлекет ?айраткерлері, ел аузына ?ара?ан ойшылдары бол?ан. "Риторика" ?ылымы ?нерді? падишасы ретінде ерекше ба?алан?ан. М.В.Ломоносовты? 1748 жылы басылып шы??ан "Шешендікке ?ыс?аша басшылы?" атты е?бегі б?л ?нерді? Ресейде дамып, ?алыптасуына т?рткі болды.
?аза?ты? шешендік с?з тарихы Май?ы би мен Аяз билерден басталып (XII-XIII ??.), Жиренше шешен, Асан ?ай?ы (XIV-XV ??.) есімдерімен ?атысты калыптасып, ?ркендей т?сті. Шалгез, Б?хар (XV-XVIII ??.), Шортанбай, Дулат, М?рат, Т?ле, ?аз дауысты ?азыбек, ?йтекелерге жал?асты. Шешендік ?неріні? ке?інен дамып биіктеген кезе?і – XV-XVIII ??. Б?л кез ?аза? хал?ыны? жо??ар, ?алма?, ?ытай бас?ыншыларына ?арсы т?рып, ?з т?уелсіздігін ?ор?ау жолында?ы к?рес жылдары еді.
Шешендік с?здерді? ал?аш?ы ?лгілерін халы? ауыз ?дебиеті туындыларынан, ертегі, а?ыз ??гімелерден, ?ле?-жыр, дастандардан ?шыратамыз. Осы с?з ?неріні? ке? ?анат жайып, орны?ып дамуында тап?ырлы? пен шешендікті? тамаша н?с?алары – жыраулар тол?аулары, айтыстар мен ма?ал-м?телдерді? орны ерекше.
?аза?ты? шешендік с?здерін ?зге ж?ртты? ата?ты адамдары, ?алымдары жо?ары ба?алады. Шешендік с?здер н?с?аларын академик В.В.Радлов (XIX ?.) зерттеп жина?ан мен таби?илы?ын д?рыс а??арып, ?аза?тарды? с?зге тап?ырлы?ы мен шешендігі ?зіне ерекше ?сер еткенін жаз?ан.
Сондай-а?, ?аза?ты? шешендік, тап?ырлы?, на?ыл с?здерін жинап жарияла?андарды? бірі – Ыбырай Алтынсарин. Ол халы? даналы?ыны? жас ?спірімдерді тап?ырлы??а, ?ткірлікке,
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
