Просмотр содержимого документа
«Түбір мен қосымша туралы түсінік»
Күні:11.01.2017.
6. Сабақтың тақырыбы: Түбір мен қосымша (305 - 309 жаттығулар)
Сабақтың мақсаты: 1. Сөздің бөлінбейтін бөлігі түбір мен оған жалғанатын қосымша жайлы мағлұматтар бере отырып, ісжүзілік тұрғыда сөздің түбірі мен қосымшасы болатынын байқату
2. Әр сөздің өзіне тән түбірі мен қосымшасы болатынын байқатау керекті жерде қосымшаны дұрыс қолдана білу қабілеттерін қалыптастыру, ой-өрістерін кеңейту.;
3. Сөздік қорларын молайту мақсатында көркемдеп, шебер сөйлей білуге үйрету, әдемі жазуға сауаттылыққа тәрбиелеу;
Сабақтың түрі: жаңа сабақ
Сабақтың әдісі: түсіндірмелі,сұрақ-жауап, көрнекіліктік, талдау-жинақтау, т.б.
Көрнекілігі: суреттер, үлестірмелі дидактикалық материалдар
Сабақтың барысы:1. Ұйымдастыру кезеңі:Балаларды сабаққа дайындау
2. Үй тапсырмасын тексеру: парта бойынша тексеріп өту;
3. Мотивациялық – бағалау кезеңі: сөз туралы алған білімдерін еске түсіру;
- Сөздер неден құралады екен? Дыбыстар неден құралады?
- Сөздің қандай түрлері бар екен? Қарама-қарсы сөздер дегеніміз не? мысалдар келтірту
- Мағыналас сөздер қалай айтылады екен? мысалдар келтір
- Бір сөздің бірнеше мағынасы болуы мүмкін бе? Ондай сөздерді не дейміз?
Суреттермен жұмыс:
- Бұлар нелер? Суреттегі аңдар туралы не айтар едіңдер? Аңдар қайда болады? (орманда). Мына математикалық есепті шығарайық:
- Сонда қандай сөз шықты? Яғни орман сөзіне шы деген қосымша сөзді
Орман + шы = ?
Жалғағанда сөз мағынасы не істеді? Орман – табиғаттағы қалың ағаштар, орманшы – адам. Ал, орман + дар қосымшасын жалғасақ, орманның көптігі айтылады. Сонда сөзге қосымша жалғау арқылы сөздің мағынасын өзгертуге болатынын байқадық.
4. Операциялық – орындаушылық кезең:
305-жаттығу: берілген сөйлемдерді көшіріп жазып, қарамен жазылған сөдерді салыстыру, әр сөздің мағынасын түсіндіру: күйші – күй, балықшы – балық, құрылысшы – құрылыс, жылқышы – жылқы.
Күй – домбыраменорындалатын музыка түрі, ал күйші – сол күйді орындайтын адам. Сонда бұл сөздің негізгі сөзі күй болып тұр. Яғни күй деген сөз ол сол сөздің түбірі.түбір сөздер бөлінбей, тұтас жазылады. Сол түбір сөзге –ші деген қосымша жалғану арқылы сөздің мағынасы да өзгеріп, күйші, яғни адамды білдіріп тұр. Демек, түбір сөзге жалғанған қосымша сөзді мағынасын да өзгертіп тұрады.
Әр сөздің мағынасын осылай талдап, сөз мағыналарын ажырату;
Ережемен жұмыс жүргізу: ережені мысалдар арқылы тұжырымдату: Кеме су жүзіп келеді. Оқу сабаққа келді. Ән ән айтты. – Неліктен сөйлемдегі сөздер дұрыс айтылмай тұр? Сөздер дұрыс айтылуы үшін сөздерге не қосып айту керек? Су – суда, оқу – оқушы, ән – әнші болып қосымша қосылып айтылады. Сонда қандай тұжырымға келеміз? (өз ойларын айтып, ереже қорытып шығарады)
306-жаттығу: өлеңді оқып, талдау жүргізу. Қарамен жазылған сөздердің түбірін қосымшалардан сызықшамен бөліп көшіріп жазу; Сурет + ші, мүсін + ші, терезе + нің, аяз + дың.
307 – жаттығу: түбір мен қосымшаларды сәйкстендіру сызығы арқылы қосу:
Сый – лық, жұмыс – шы, біл – гіш, өнер – лі, ұш – қыш. (мұнда сөздердің мағыналары өзгергендігіне назар аударылады)
5. Сергіту сәті:
6. Өзіндік жұмыс: 308-жаттығу: берілген өлеңді көшіріп жазып, қарамен жазылған сөздерді түбірі мен қосымшасын тауып, сызу, дәлелдеу;
Аң, бала, оқу, құс, етік, ән, өсім, су, дос.
Шығармашылық диктант: тақтадағы сөздерге қосымша жалғап жазу:
«Жалғастыр» ойыны. Шарты: мұғалім бір түбір сөз айтады, оқушылар қосымша қосып, жазады. Жазып болған соң оқушыларға оқытылып, дұрыстығы тексеріледі, дұрыс құраған оқушы тақтаға жазады.
- Сонымен түбір сөздер қалай жазылады екен? Қосымша деген не?
- Қосымша жалғанған кезде түбір сөз қандай күйге ұшырайды? мысалдар келтірту
- Бір түбір сөзге бірнеше қосымша жалғап, әр түрлі сөз шығару мүмкін бе? (оқу+лық, оқу+шы, оқу+да) т.б.