Ауа райы. Климат

Саба?ты? та?ырыбы: Ауа райы. Климат 

 Саба?ты? ма?саты:  

1.Та?ырыпты? мазм?нын ме?герту, ал?ан білімдерін ж?йелі ж?мыс істеуге ?алыптастыру.

2.О?ушыларды? шы?армашылы? ізденістерін  дамыту. Т?жірибе ар?ылы  ауаны? ?асиетін, ?айда болатынын оны? т?ссіз ж?не м?лдір болатынын  біледі ж?не ауа райын зерттеу туралы  ма?л?мат алады.

         3. Таби?атты ?ор?ау?а оны  аялау?а,ауаны  ластанудан  са?тау?а ж?не оны жа?ын тани  білуге т?рбиелеу

Саба?ты? т?рі: Аралас саба?

Саба?ты? ?дісі: т?сіндіру, т?жірибе к?рсету,с?ра?- жауап,топтастыру ?дісі.

Саба?ты? к?рнекілігі: Схемалар, интерактивті та?та, т?жірибе ??ралдары, термометр т.б

Саба? барысы:  ?йымдастыру  кезе?і. Ой ша?ыру.

Слайд - 1

Жер  байлы?ы  к?п  екен

Ме?геруді  ?алайды

Осыны?  б?рін  білдірген

Д?ниетану  саба?ы.

Электрон та?тамен  ж?мыс.

Адам ?міріне  ?ажетті 5 жа?дайды топтастыру.

(ауа, су, ?орек, жары?, жылу)

?й   ж?мысын  тексеру.  Ауа  ?абы?ы.

А) 2-3 о?ушы   тізбектей  ??гімелейді.

Слайд - 2

1. Ауа  ?абаты  деген не?

2.Оны?  жерге  ?сері  я?ни  ?ор?аныш болу себебі?

3. А??ан   ж?лдыз  деген  не?

4. Тауды?  басы мен  етегіндегі  ауа  ?згерісі?

5.Ауа  мен тіршілік  иесі  арасында?ы  байланыс  туралы  не айтасы??

6.Айда?ы  температура  м?лшерін  айт, себебі не?

Олай болса  біз сусыз тіршілік  жо? десек те,судан да ма?ызды ауа т?р екен.Сусыз адам бірер  апта тіршілік ете алса, ауасыз бірнеше  минут ?ана тіршілік ете алады  екенбіз.

Слайд – 3. Біз ауаны?  ?андай ?асиеттерін білеміз?

Топтастыру.

сы?ылады

к?рінбейді

серпімді

жануды ?олдайды

т?ссіз, м?лдір

Т?жірибе:

• Шарды ?рлеп, б?ірінен  ?ысу  - б?л ауаны?  сы?ылуы.

• Допты еденге ?ру,?айта ыршуы - б?л  серпілуі.

• Шыра?дан жа?ып  оны банкамен  жабу - ауа  т?ншы?ады,жануды   ?олдауы.

• Стакан?а су ??йып, бірер минут ?ойса?, оны ?абыр?асынан  б?ршіктер пайда бол?анын  к?реміз,б?л ауа.

Жа?а саба?.

Саба?ты? та?ырыбымен ж?не ма?сатымен таныстыру.

Кіріспе:

1. Ауа райыны? негізгі к?рсеткіштері

2. Метеорологиялы? станция

3  Климат ??ымыны? негізгі белгілері.

3. Картамен ж?мыс

 Ауа райы. Климат

Ауа рауйын к?н сайын сiз радио мен теледидардан ты?дайсыз. Ал ауа райы деген не?

    Ауа райы дегенiмiз  - белгілі бір жердегі т?улік ішінде болатын атмосфераны? т?менгі ?абатыны?  жа?дайы. Ауа райы сипаттамасына  ауа температурасы, атмосфералы? ?ысым, ауа ыл?алдылы?ы, б?лттылы?, атмосфералы?  жауын-шашын, жердi?  к?шi мен ба?ыты жатады.  Ауа райыны?  негiзгi  ерекшелiгi – т?ра?сызды?ы ж?не ?згергiштiгi. Б?гiн аспанда К?н с?улесi ?те жары?, ал ерте? б?лттар ?аптап ж?не майда жа?быр жауады. Ауа райы белгiлi жерде ?згермейдi, ол 1 к?нде жер шарыны? ?р т?рлi жерлерiнде де ?згереді.Сол себепті оны арнайы  мамандар к?нделікті алдын ала ба?ылап зерттеп отыратын орталы? бар. Оны метеорологиялы? орталы? дейміз.Ауа райы ?ылымы ?з атауын гректі? «метеоро» деген я?ни «аспанда?ы ?лдене» деген ма?ынаны білдіретін с?зден шы??ан. Ауа райын алдын ала болжау барлы? ж?ргіншілер ?шін (?ша?, те?ізші,к?лік т?рлері) ж?не ауыл шаруашылы?ыны? е?бекшілері ?шін ?те ма?ызды. Тіпті бізді? саба??а келуіміз ?шін де аса ?ажет.

      Ауа райы туралы м?ліметтерді ты?дап,оны? Жер шарында алуан т?рлі екеніне к?з жеткіземіз.Бір мезгілді? ?зінде бір жерде ысты?,екінші жерде суы?тан м?з басып жатады.Б?л белгілі бір айма?та т?ра?ты т?рде ?айталанады.Бір жердегі ауа райыны? жылсайын ?айталануы осы ара климатыны? ?алыптасуын білдіреді.  Бізді? елімізді? ауа райы континентті деп аталады. Оны? себебі о?т?стік тропиктен жылы ауа келеді, солт?стіктен м?зды м?хитты? суы? ауасы ?сер етеді.Сонды?тан бізде ауа райы ??былмалы болып келеді. Мысалы, жазда бiздi? жергiлiкте ысты? ж?не ??р?а? немесе сал?ын ж?не жа?бырлы, ?ыста аязды немесе жылы, ?арлы немесе ?ары аз болуы м?мкiн екенiн бай?амыз. Б?л ?згерiстер ауа райыны? ?згергiштiгi туралы айтады. Еш?ашан ?ыс жаздан жылы, ал жаз ?ыстан суы? болмайды. Климат осы ерекшелiкпен сипатталады.

  Экватор ауданында климат ысты?, ол жерде К?н жыл бойы к?кжиек ?стiнде жо?ары орналас?ан,сонды?тан жер бетi к?н с?улесiнi? к?п м?лшерiн ?абылдайды. Б?л жерде жыл бойы ауа температурасы с-?а жуы?. Ысты? климатта жыл маусымы жо? ж?не жыл бойы жаз болып т?рады.

  Б?л жерде климат ысты? немесе ыл?алды, сонды?тан жылу с?йгiш ?сiмдiктер тез ?седi, оларды? г?лдеуi мен жемiстеуi жыл маусымымен байланысты емес.

   Бiз  ?о?ыржай климатта ?мiр с?ремiз, ол жерде к?н с?улесiнi? т?су б?рышы экватор?а ?ара?анда аз. Сонды?тан жер бетi аз жылу ?абылдайды. ?о?ыржай климатта жыл маусымдары аны? к?рiнедi. Осы жа?дайда тiршiлiк ететiн ?сiмдiктер мен жануарлар да ?олайсыз ?ыс кезе?iне шыдай алатын бейiмделгiштiгi бар. ?сiмдiктер ?ыс кезiнде тынышты? к?йде болады. Оларды? ?суi то?тап, жапыра?тары т?седi. Ж?ндiктерде де тынышты? кезе? туады, кейбiр жануарлар ?й?ы?а кетедi. К?птеген ??стар жылы жа??а ?шады, ?ыстау?а ?ал?ан жануарлар ?оректiк ?орын ?ыс?а жинайды.

Кітаппен ж?мыс.

- Тізбектей о?ыту.

- Іштерінен о?ып шы?у

Слайд – 5. Ауа райын болжау т?рлері.

Кедендік ауданды? аума?тарда -

- 12 са?аттан 7 т?улікке дейін болжау,

- бір айлы? ауа райын болжау,

- он к?ндік  ауа райын  болжау,

- бір  маусым?а  болжау.

Сергіту с?ті: Жел со?ады гу гу

                      Жа?быр жауады тырс тырс

                      Жа?быр басылады

                       К?н ашылады

Слайд – 6. Д?птермен ж?мыс.(жазып алады)

Тіпті ертеректе  ?ылым мен техника дамымай т?р?анда  ауа  райын  ?алай болжайтын  бол?ан?

? ?арлы?аштар жер  бауырлап  ?шса, жа?быр  жауады.

? ?оян жатар  орнын  б?рын?ыдан  жо?арыра?  салса, ?ыс  cуы  болды.

? ?ар?а  т?мсы?ын ?анатыны? астына  ты?са, к?н  суытады.

? Т?тін жер  бауырлап  ?шса, ?ар жауады.

? Ай ?оралансы, алда  жылы  болатынды  білдіреді деген  екен.

Слайд – 7.

Шартты  белгілермен  таныстыру.

Слайд – 8.  Тараз ?аласыны? апталы? ауа райы болжамы

Апталы?  ауа  райы  болжамы.

Слайд – 9.

Саба?ты ?орыту.

- Ауа райы деген не ?

- Ауа  райыны?  к?рсеткіштерін санамалап айтып бер?

- Ауа  райын  ба?ылау не ?шін  ?ажет?

- Ауа  райыны?  ?андай  ??былыстарын  білесі??

?й ж?мысы: Та?ырыпты  ??гімелеу,екі  к?ндік  ауа  райын  біліп, салыстырмалы  т?рде айту.

Ал?ан  ?пай саны бойынша ба?алау.