Ауа райы ж?не климат.

Сынып: 6

К?ні: 28.02.2015

Саба?ты? та?ырыбы: Ауа райы ж?не климат
Саба?ты? ма?саты:
Білімділік: Ауа райы туралы т?сінік бере отырып, оны? ?згеру себептерін ашып, болжау т?рлеріне то?талу. Ауа массаларыны? т?рлерімен таныстырып, оларды? ерекшеліктерін т?сіндіру.Климат, климат ?алыптастырушы факторлар туралы т?сінік беру.
Дамытушылы?: О?ушыларды? географиялы? ой – ?рісін дамыту. П?нге деген ?ызы?ушылы?ын арттыру.
Т?рбиелік: Балаларды ?йымшылды??а т?рбиелеу, адамгершілік ?асиеті мен географиялы? м?дениетін ?алыптастыру.
Саба?ты? т?рі: Жа?а саба?.
Саба?ты? ?діс-т?сілдері: к?рнекіліктер ар?ылы т?сіндіру.??гімелесу, с?ра?-жауап
К?рнекіліктер: Жарт шарлар физикалы? картасы. Слайд

Саба? барысы: І. ?йымдастыру б?лімі

Шатты? ше?бері (1-2 мин)

ТОП?А Б?ЛУ (1,5-2 МИН) 3 ТОП

Мультфильм к?рсету «Тасба?а ж?не ауа райы» (2,5-3 мин)

ІІІ. Жа?а саба?ты т?сіндіру (10 МИН)
Жоспары:
1. Ауа райы дегеніміз не?
2. Ауа райыны? элементтері мен ??былыстары
3. Ауа массалары
4. Ауа-райын болжау
5. Климат, климат ?алыптастырушы факторлар
« Ауа-райы» дегеніміз - тропосфера ?абатыны? белгілі бір жердегі, белгілі бір уа?ытта?ы ауаны? жай-к?йі.
Ауа-райын аны?тау ?шін оны? негізгі элементтері - температура, ыл?алдылы?, атмосфералы? ?ысым оларды? к?йіне ?арай бір-бірімен ты?ыз байланыста.
Осы элементтерге жеке-жеке то?таламыз.
Ауа райыны? ??былыстарына жауын-шашын, жел, т?ман, б?лт жатады.
Ауа-райы уа?ыт ішінде ?згеріп т?рады. Оны? элементтері мен ??былыстарыны? барлы? ?згерісі бас?асыны? да ?згерісін тудырады.
Тропосфераны? бір-бірінен ?асиеті (температурасы, м?лдірлігі, ыл?алдылы?ы) ж?нінен ерекшелік жасайтын ?лкен б?лігі ауа массалары деп аталады. ?рбір ауа массасы мы?да?ан, тіпті миллионда?ан шаршы ша?ырым жерді алып жатады.
Ауа массаларыны? ?асиеті е? алдымен оларды? белдеулік орнына байланысты. Пайда болатын ендіктеріне ?арай ?р жарты шарда 4 т?рлі негізгі ауа массасы ажыратылады.
1. Экваторлы? ауа: ысты?,ыл?алды
2. Тропиктік ауа: ысты?, ??р?а?
3. ?о?ыржай ауа: жылы, ыл?алды
4. Арктикалы? немесе антарктикалы? ауа: сал?ын, ??р?а?
Т?рі бойынша:
-Те?іздік Континеттік
-Жаз ?ыс Жаз ?ыс
-Ыл?алды Жылымы? Жылы Аязды
-Б?лтты ?ар Б?лтсыз ??р?а?
-Жа?бырлы ??р?а?

Ауа райын зерттеу ?дістері:
Ба?ылау
Метеорологиялы? Жер серіктері
Жергілікті белгілер
Метеорология - атмосфералы? ??былыстар мен ауа райы картасын жасаумен айналысатын ?ылым.
Ауа райы картасында шартты белгілермен ж?не цифрлармен ауа райыны? белгілі бір кезе?дегі жай-к?йі к?рсетіледі. Карта?а ауа массалары, атмосфера ?ысымы облыстары, жауын – шашын ж?не бас?алары т?сіріледі.
Ауа райы болжамы радио, теледидар, газеттер ар?ылы к?пшілікке хабарланады. ?ауіпті ??былыстар жайында?ы арнаулы хабарлар (?сік, боран, ?алы? т?ман, дауыл ) т?рлі мекемелерге телеграфпен дер кезінде жеткізілуі тиіс.
Таяуда?ы ауа райын жергілікті белгілерге ?арап шамамен болжау?а да болады.
Климат дегеніміз – ауа райыны? белгілі бір жерге т?н ж?не ?немі ?айталанып отыратын жай – к?йі. (Климат - грек с?зі, “е?кіш” деген ма?ына береді.) Белгілі бір жерді? климаты к?пжылды? ауа райына ба?ылау ж?ргізу барысында сипатталады. Жер бетіні? климаты алуан т?рлі. Климатты? алуан т?рлілігіне к?н с?улесіні? т?су б?рышыны? ендікке байланыстылы?ы, м?хиттар мен те?іздерге алыс – жа?ынды?ы, жер бедері, адамны? шаруашылы? ?рекеті ?сер етеді.
Климат ?алыптастырушы факторлар: географиялы? ендік, жылу белдеуі, м?хит?а жа?ынды?ы, те?із а?ыстары, жер бедері ?сер етеді.

Жер шарыны? климаты алуан т?рлі. Ол Жер бетінде К?нні? жылуы мен атмосфералы? жауын-шашынны? ?ркелкі таралуына байланысты болады. Белгілі климат зерттеуші ?алым Б.П. Алисов Жер шарында бір-бірінен температуралы? жа?дайлары ж?не ауа массаларыны? ?асиеттері мен ?сер ету айма?тары ар?ылы айырмашылы? жасайтын 13 климатты? белдеуді ажырат?ан.

ДАРЫНДЫ О?УШЫМЕН Ж?МЫС (3-4 МИН)

Климатты? белдеулер негізгі ж?не ?тпелі болып б?лінеді. Негізгі климатты? белдеулер т?рт ауа массаларына б?лінеді:

1. Экваторлы? белдеу – ?ысым т?мен, жыл бойы экваторлы? ауа массалары ?сер етеді. К?н с?улесіні? мол т?суіне байланысты б?л белдеуде б?кіл жыл бойы ауа температурасы жо?ары болады. Жауын-шашщын мол т?седі, ауа райы ысты?, ыл?алды ?рі ?апыры? болады.

2. Тропиктік белдеу – жыл бойы тропиктік ауа массаларыны? ы?палында болады. Сонды?тан б?л белдеуде т?ра?ты жо?ар?ы ?ысым мен т?мен ба?ыттал?ан ауа ?оз?алысы басым. Жазда температурасы ?те жо?ары, ал ?ыста сал?ын болып келеді. Тропиктік ауа массалары ?детте ?те ??р?а?

3. ?о?ыржай белдеу – жыл бойы ?о?ыржай ауа массалары мен батыс желдері басым болады. М?нда ед?уір сал?ын, жыл мезгілдері ай?ын бай?алады. Жауын-шашынны? жылды? м?лшері жалпы ал?ада біршама мол бол?анымен, белдеу ішінде ?ркелкі таралады.

4. Арктикалы? ж?не антарктикалы? белдеу – жыл бойы арктикалы? ауа массалары ?сер етеді. Жыл бойы ауа температурасы т?мен болады. Полюске жа?ында?ан сайын таби?ат жа?дайы ?олайсыз сипат алады.

?тпелі климатты? белдеулер негізгі белдеулерді? аралы?ында орналас?ан. Оларды? аттарында?ы «суб» с?зі латынны? «таяу, ма?ы» деген ма?ынаны білдіреді.

?тпелі климатты? белдеулер: субэкваторлы?, субтропиктік, субарктикалы? ж?не субантарктикалы?.

Конец формы

ІV. Жа?а саба?ты бекіту тапсырмалары.
?атені тап!
1. Ауа райыны? элементтері топыра?, су, те?із,м?хит,?сімдік болып табылады.
2. Барлы? атмосфералы? ??былыстар стратосфера ?абатында болады.
3. Ауа райына т?н ?асиет - т?ра?тылы?.
4. Ауа райы тек 1 жылда ?ана ?згереді.
5. Ауа райы болжамы телефон ар?ылы к?пшілікке хабарланады.
6. Ауа массаларыны? ?асиеті е? алдымен белдеулік орнына байланысты.
7. Ауа райыны? болжамы гороскопта к?рсетіледі.

Тест ж?мысы
1. Тропосфераны? белгілі жердегі белгілі уа?ытта?ы жай к?йі:
А. Ауа райы В. Ауа температурасы С. Ауа ?ысымы Д. Ауаны? ??рамы
2. ?асиеттері ж?нінен бір – бірінен айырмашылы? жасайтын тропосфераны? к?лемді б?лігі:
А. Жел В. Ауа массалары С. Газдар ?оспасы Д. Б?лттылы?
3. Е?кіш деген ма?ынада?ы грек с?зі:
А. Климат В. Бриз С. Муссон Д. Ауа райы
4. Атмосфералы? ?ысым, температура, жауын-шашын, ыл?алдылы?:
А. Климат т?рлері В. Ауа райыны? ?згеруі С. Климат элементтері
Д. Климат ??былыстары
5. Жылды? барлы? мезгілінде жылы ?рі ыл?алды болуымен ерекшеленетін ауа массасы:
А. Экваторлы? В. Тропиктік С. ?о?ыржай Д. Арктикалы?
6. Жер шарында ?анша мы?нан астам метеорологиялы? станса бар:
А. 20 мы? В: 15 мы? С. 10 мы? Д. 5 мы?
7. Те?із ?стінде ?алыптасатын ауа:
А. Арктикалы? В. Континеттік С. Тропиктік Д. Те?іздік
8. Климат дегеніміз:
А. Жа?бырды? жаууы
В. Ауа райыны? белгілі бір жерге т?н ж?не ?немі ?айталанып отыратын жай-к?йі
С. Желді? со?уы Д. К?нні? суынуы
9. Атмосфералы? ??былыстар жайында?ы ?ылым:
А. Метеорология В. Гидрология С. Сейсмология Д. География
10. Жер шарында кездесетін ауа массалары:
А. Суы?, жылы В. Ыл?ал, ??р?а? С. Арктикалы?, ?о?ыржай, тропиктік, экваторлы? Д. Солт?стік, о?т?стік

Жауаптары
1 – А, 2 – В, 3 – С, 4 – С, 5 – А, 6 – С, 7 – Д, 8 – В, 9 – А, 10 – С.
Ба?алау
1 – 6 « 3» ; 7 – 8 «4»; 9 – 10 «5»

?арама – ?арсы с?ра?тар. ( ?ткен та?ырыптар бойынша)
I – топ
1. Атмосфера ?абаттары?
2. Ауа – райыны? негізгі элементтері?
3. Жер шарында?ы ауа массаларыны? негізгі типтері?
4. Т?ра?ты желдерді? ?алыптасуы неге байланысты?
5. Желба?ар биіктігі ?анша метрге орнатылады?
II - топ
1. ?са? ?иыршы? м?з тартыл?ан сым?а, ?йді? желді? ?тіндегі ?абыр?асына е? борпылда? т?рінде ілінген зат?
2. Климат ??рушы негізгі факторлар?
3. Ауа райыны? белгілі бір жерге т?н сипаты, к?п жылды? орташа жай к?йі?
4. Б?лтты? негізгі 3 т?рі?
5. Атмосфера ??рамында е? к?п м?лшерде кездесетін газ?
III - топ
1. Жауын – шашын т?рлері?
2. Жо?ары ж?не т?менгі температура к?рсеткіштеріні? арасында?ы айырмашылы? ?алай аталады?
3. Жер бетіндегі ауаны? горизонталь ба?ытта бір жерден екінші жерге ауысуы?
4. Температура лары бірдей н?ктелерді ?осатын ?исы? сызы?тар?
5. Экватор ма?ында ?андай ?ысым ?алыптасады?

?ОРЫТЫНДЫ

(1-2 МИН)

V. Ба?алау ФОРМАТИВТІ
VI. ?йге тапсырма.
1 - тапсырма. http: // sinoptik ауа райы сайтына кіру. ?зінні? т?р?ылы?ты жеріні? алда?ы 3 к?н ішіндегі ауа райымен танысу.
2 – тапсырма. «Синоптик» с?зіне с?зж?мба?

3 тапсырма. Жануарларды? белгі беруіні? ??пиясы
VII. ?орытынды

http: // sinoptik

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Ауа райы ж?не климат.»

Сынып: 6

Күні: 28.02.2015

Сабақтың тақырыбы: Ауа райы және климат
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Ауа райы туралы түсінік бере отырып, оның өзгеру себептерін ашып, болжау түрлеріне тоқталу. Ауа массаларының түрлерімен таныстырып, олардың ерекшеліктерін түсіндіру.Климат, климат қалыптастырушы факторлар туралы түсінік беру.
Дамытушылық: Оқушылардың географиялық ой – өрісін дамыту. Пәнге деген қызығушылығын арттыру.
Тәрбиелік: Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Сабақтың түрі: Жаңа сабақ.
Сабақтың әдіс-тәсілдері: көрнекіліктер арқылы түсіндіру.Әңгімелесу, сұрақ-жауап
Көрнекіліктер: Жарт шарлар физикалық картасы. Слайд

Сабақ барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі

Шаттық шеңбері (1-2 мин)

ТОПҚА БӨЛУ (1,5-2 МИН) 3 ТОП

Мультфильм көрсету «Тасбақа және ауа райы» (2,5-3 мин)

ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру (10 МИН)
Жоспары:
1. Ауа райы дегеніміз не?
2. Ауа райының элементтері мен құбылыстары
3. Ауа массалары
4. Ауа-райын болжау
5. Климат, климат қалыптастырушы факторлар
« Ауа-райы» дегеніміз - тропосфера қабатының белгілі бір жердегі, белгілі бір уақыттағы ауаның жай-күйі.
Ауа-райын анықтау үшін оның негізгі элементтері - температура, ылғалдылық, атмосфералық қысым олардың күйіне қарай бір-бірімен тығыз байланыста.
Осы элементтерге жеке-жеке тоқталамыз.
Ауа райының құбылыстарына жауын-шашын, жел, тұман, бұлт жатады.
Ауа-райы уақыт ішінде өзгеріп тұрады. Оның элементтері мен құбылыстарының барлық өзгерісі басқасының да өзгерісін тудырады.
Тропосфераның бір-бірінен қасиеті (температурасы, мөлдірлігі, ылғалдылығы) жөнінен ерекшелік жасайтын үлкен бөлігі ауа массалары деп аталады. Әрбір ауа массасы мыңдаған, тіпті миллиондаған шаршы шақырым жерді алып жатады.
Ауа массаларының қасиеті ең алдымен олардың белдеулік орнына байланысты. Пайда болатын ендіктеріне қарай әр жарты шарда 4 түрлі негізгі ауа массасы ажыратылады.
1. Экваторлық ауа: ыстық,ылғалды
2. Тропиктік ауа: ыстық, құрғақ
3. Қоңыржай ауа: жылы, ылғалды
4. Арктикалық немесе антарктикалық ауа: салқын, құрғақ
Түрі бойынша:
-Теңіздік Континеттік
-Жаз Қыс Жаз Қыс
-Ылғалды Жылымық Жылы Аязды
-Бұлтты Қар Бұлтсыз Құрғақ
-Жаңбырлы Құрғақ

Ауа райын зерттеу әдістері:
Бақылау
Метеорологиялық Жер серіктері
Жергілікті белгілер
Метеорология - атмосфералық құбылыстар мен ауа райы картасын жасаумен айналысатын ғылым.
Ауа райы картасында шартты белгілермен және цифрлармен ауа райының белгілі бір кезеңдегі жай-күйі көрсетіледі. Картаға ауа массалары, атмосфера қысымы облыстары, жауын – шашын және басқалары түсіріледі.
Ауа райы болжамы радио, теледидар, газеттер арқылы көпшілікке хабарланады. Қауіпті құбылыстар жайындағы арнаулы хабарлар (үсік, боран, қалың тұман, дауыл ) түрлі мекемелерге телеграфпен дер кезінде жеткізілуі тиіс.
Таяудағы ауа райын жергілікті белгілерге қарап шамамен болжауға да болады.
Климат дегеніміз – ауа райының белгілі бір жерге тән және үнемі қайталанып отыратын жай – күйі. (Климат - грек сөзі, “еңкіш” деген мағына береді.) Белгілі бір жердің климаты көпжылдық ауа райына бақылау жүргізу барысында сипатталады. Жер бетінің климаты алуан түрлі. Климаттың алуан түрлілігіне күн сәулесінің түсу бұрышының ендікке байланыстылығы, мұхиттар мен теңіздерге алыс – жақындығы, жер бедері, адамның шаруашылық әрекеті әсер етеді.
Климат қалыптастырушы факторлар: географиялық ендік, жылу белдеуі, мұхитқа жақындығы, теңіз ағыстары, жер бедері әсер етеді.

Жер шарының климаты алуан түрлі. Ол Жер бетінде Күннің жылуы мен атмосфералық жауын-шашынның әркелкі таралуына байланысты болады. Белгілі климат зерттеуші ғалым Б.П. Алисов Жер шарында бір-бірінен температуралық жағдайлары және ауа массаларының қасиеттері мен әсер ету аймақтары арқылы айырмашылық жасайтын 13 климаттық белдеуді ажыратқан.

ДАРЫНДЫ ОҚУШЫМЕН ЖҰМЫС (3-4 МИН)

Климаттық белдеулер негізгі және өтпелі болып бөлінеді. Негізгі климаттық белдеулер төрт ауа массаларына бөлінеді:

1. Экваторлық белдеу – қысым төмен, жыл бойы экваторлық ауа массалары әсер етеді. Күн сәулесінің мол түсуіне байланысты бұл белдеуде бүкіл жыл бойы ауа температурасы жоғары болады. Жауын-шашщын мол түседі, ауа райы ыстық, ылғалды әрі қапырық болады.

2. Тропиктік белдеу – жыл бойы тропиктік ауа массаларының ықпалында болады. Сондықтан бұл белдеуде тұрақты жоғарғы қысым мен төмен бағытталған ауа қозғалысы басым. Жазда температурасы өте жоғары, ал қыста салқын болып келеді. Тропиктік ауа массалары әдетте өте құрғақ

3. Қоңыржай белдеу – жыл бойы қоңыржай ауа массалары мен батыс желдері басым болады. Мұнда едәуір салқын, жыл мезгілдері айқын байқалады. Жауын-шашынның жылдық мөлшері жалпы алғада біршама мол болғанымен, белдеу ішінде әркелкі таралады.

4. Арктикалық және антарктикалық белдеу – жыл бойы арктикалық ауа массалары әсер етеді. Жыл бойы ауа температурасы төмен болады. Полюске жақындаған сайын табиғат жағдайы қолайсыз сипат алады.

Өтпелі климаттық белдеулер негізгі белдеулердің аралығында орналасқан. Олардың аттарындағы «суб» сөзі латынның «таяу, маңы» деген мағынаны білдіреді.

Өтпелі климаттық белдеулер: субэкваторлық, субтропиктік, субарктикалық және субантарктикалық.

Конец формы

ІV. Жаңа сабақты бекіту тапсырмалары.
Қатені тап!
1. Ауа райының элементтері топырақ, су, теңіз,мұхит,өсімдік болып табылады.
2. Барлық атмосфералық құбылыстар стратосфера қабатында болады.
3. Ауа райына тән қасиет - тұрақтылық.
4. Ауа райы тек 1 жылда ғана өзгереді.
5. Ауа райы болжамы телефон арқылы көпшілікке хабарланады.
6. Ауа массаларының қасиеті ең алдымен белдеулік орнына байланысты.
7. Ауа райының болжамы гороскопта көрсетіледі.

Тест жұмысы
1. Тропосфераның белгілі жердегі белгілі уақыттағы жай күйі:
А. Ауа райы В. Ауа температурасы С. Ауа қысымы Д. Ауаның құрамы
2. Қасиеттері жөнінен бір – бірінен айырмашылық жасайтын тропосфераның көлемді бөлігі:
А. Жел В. Ауа массалары С. Газдар қоспасы Д. Бұлттылық
3. Еңкіш деген мағынадағы грек сөзі:
А. Климат В. Бриз С. Муссон Д. Ауа райы
4. Атмосфералық қысым, температура, жауын-шашын, ылғалдылық:
А. Климат түрлері В. Ауа райының өзгеруі С. Климат элементтері
Д. Климат құбылыстары
5. Жылдың барлық мезгілінде жылы әрі ылғалды болуымен ерекшеленетін ауа массасы:
А. Экваторлық В. Тропиктік С. Қоңыржай Д. Арктикалық
6. Жер шарында қанша мыңнан астам метеорологиялық станса бар:
А. 20 мың В: 15 мың С. 10 мың Д. 5 мың
7. Теңіз үстінде қалыптасатын ауа:
А. Арктикалық В. Континеттік С. Тропиктік Д. Теңіздік
8. Климат дегеніміз:
А. Жаңбырдың жаууы
В. Ауа райының белгілі бір жерге тән және үнемі қайталанып отыратын жай-күйі
С. Желдің соғуы Д. Күннің суынуы
9. Атмосфералық құбылыстар жайындағы ғылым:
А. Метеорология В. Гидрология С. Сейсмология Д. География
10. Жер шарында кездесетін ауа массалары:
А. Суық, жылы В. Ылғал, құрғақ С. Арктикалық, қоңыржай, тропиктік, экваторлық Д. Солтүстік, оңтүстік

Жауаптары
1 – А, 2 – В, 3 – С, 4 – С, 5 – А, 6 – С, 7 – Д, 8 – В , 9 – А, 10 – С.
Бағалау
1 – 6 « 3» ; 7 – 8 «4»; 9 – 10 «5»

Қарама – қарсы сұрақтар. ( Өткен тақырыптар бойынша)
I – топ
1. Атмосфера қабаттары?
2. Ауа – райының негізгі элементтері?
3. Жер шарындағы ауа массаларының негізгі типтері?
4. Тұрақты желдердің қалыптасуы неге байланысты?
5. Желбағар биіктігі қанша метрге орнатылады?
II - топ
1. Ұсақ қиыршық мұз тартылған сымға, үйдің желдің өтіндегі қабырғасына ең борпылдақ түрінде ілінген зат?
2. Климат құрушы негізгі факторлар?
3. Ауа райының белгілі бір жерге тән сипаты, көп жылдық орташа жай күйі?
4. Бұлттың негізгі 3 түрі?
5. Атмосфера құрамында ең көп мөлшерде кездесетін газ?
III - топ
1. Жауын – шашын түрлері?
2. Жоғары және төменгі температура көрсеткіштерінің арасындағы айырмашылық қалай аталады?
3. Жер бетіндегі ауаның горизонталь бағытта бір жерден екінші жерге ауысуы?
4. Температура лары бірдей нүктелерді қосатын қисық сызықтар?
5. Экватор маңында қандай қысым қалыптасады?

ҚОРЫТЫНДЫ

(1-2 МИН)

V. Бағалау ФОРМАТИВТІ
VI. Үйге тапсырма.
1 - тапсырма. http: // sinoptik ауа райы сайтына кіру. Өзіннің тұрғылықты жерінің алдағы 3 күн ішіндегі ауа райымен танысу.
2 – тапсырма. «Синоптик» сөзіне сөзжұмбақ

3 тапсырма. Жануарлардың белгі беруінің құпиясы
VII. Қорытынды

http: // sinoptik