Просмотр содержимого документа
«Үндінің сұлу сазды рагасы»
11.02.2017 ж
Үндінің сұлу сазды рагасы
Мақсаты:
Білімділігі : Үнді халқының би өнерімен танысу,үнді биінің ерекшелігі;
Дамытушылық : Ойлау қабілеттерін,ой- өрісін,
орындаушылық қабілеттерін,
қызығушылықтарын қалыптастыру .
Үнді халқында музыка ең қасиетті өнер болып есептеледі. Үндінің ежелгі ойшылдарының айтуы бойынша жаратылыстың өзі түрлі тербеліс күшінен тұрады. Мысалы, әлемнің өзі де шексіз музыкадан жаратылған. Сондықтан үнділер музыканы Жаратушының сыйы деп қараған. Музыка адамға өмірлік күш-қуат, биік рух, тән мен жанның саулығын береді деп сенгенҮндінің классикалық музыкасының тамыры тереңде. Үндінің классикалық музыкасының биік шыңы-рага. Раганың негізгі 7 түрі бар. «Рага» күш-қайрат, жігер деген ұғымды білдіреді.
Яғни әрбір рага адамның көңіл күйін белгілі бір уақыт пен жыл мезгіліне лайықтап, оған рух беріп, жігерлендіріп отырған. Әлемде тек үнді рагасы ғана белгілі бір уақыт өлшеміне байланысты орындалады. Мысалы, таңғы раганы кешке айтуға болмайды. Өйткені уақытылы орындалмаған рага адамның жан дүниесіне кері әсерін тигізуі мүмкін екен.
Үндістанда бір тәулікті 8-ге бөлген. Яғни әрбір 3 сағат сайын адамның көңіл күйі өзгеріп отырады деп есептеген. Сол себепті раганы да уақыт өлшемі мен жыл мезгілдеріне байланысты орындаған. Үнді музыканты үшін рага айту табиғатпен тілдесуімен парапар. Сондықтан рага орындайтын музыкант табиғаттың үнін тыңдп, өзінің ішкі жан тебіренісін соған лайықтайтын болған. Бір қызықты оқиғаға құлақ түрейік! Бір күні үндінің Тансен деген музыканты өз уақытына сай келмейтін раганы орындайды. Тансен жазғы ыстық мезгілде орындалатын отты раганы айтқан кезде патша сарайындағы шырақтар өзінен-өзі жанып, содан соң музыкант отқа оранған. Тыңдап отырған халық Тансенннің үстін,дегі отты әрең сөндіріп, оны аман алып қалған екен. Кейбір рагалардың магиялық күші бар. Олар бұлт шақырып, жаңбырды жауғызып, жел тұрғызатын күшке ие болған. Рага адам сезімімен сырласып, табиғатпен тілдесе алатын ғажайып музыка болып табылады.
Ситар аспабында орындаушы Рави Шанкар-дүние жүзіне белгілі музыканттардың бірі. Үндінің классикалық музыкасын әлем халықтарына таныстаруда Рави Шанкар зор үлес қосты. Батыс Еуропаның көптеген музыканттары Рави Шанкардан дәріс алған. Солардың бірі «The Beatles» тобының гитаршысы Джордж Харрисон Рави Шанкардан ситар аспабын үйренген. Алпыс жылдан астам әлем сахналарында өнер көрсеткен Рави Шанкар Гиннесс кіттабына енді.
Біліп ал !
Рага түрлі аспаптардың сүйемелдеуінде орындалады. Олар: вина, ситар, саранги, және табла. Вина мен ситар-шертпелі, саранги- ыспалы, ал табла- ұрмалы аспап. Үндістандағы ең танымал аспаптар- вина мен ситар. Вина аспабын нәзік үні және бай тембрі үшін “ішекті аспаптардың патшайымы” деп бағалайды. Бұл аспаптың екі жағында резонаторы болады. Оның бірін ағаштан, ал екіншісін асқабақтың кепкен қауашағынан жасап, аспаптың мойнына бекітеді. Екінші резонатор аспаптың үнін күшейтіп, көлемді дыбыс береді. Ал Ситар аспабы құрылысы жағынан вина аспабына өте ұсқас болып келеді. Кеңінен қолданылатын ұрмалы аспап табла деп аталады. Бұл аспаптың ерекшелігі- міндетті түрде екі тала бірінен- бірі ажырамай қатар қойылып орындалады. Табланы алақанның буынымен және саусақтардың ұшымен теріп ойнайды. Ал саранги ыспалы аспап. Сарангидің беті терімен қапталған. Оның негізгі төрт шегі бар. Мойынының артында аспапқа қосымша үш беретін 25-30 ішегі бар екен.
Сабақты қорытындылау:
Бүгінгі сабағымызды қорытындылай келетін болсақ, бүгінгі сабағымыздың тақырыбы қандай?