«?ндіні? с?лу сазды рагасы

Саба?ты? та?ырыбы: «?ндіні? с?лу сазды рагасы». ?н: «Алматы - Дели» Е. Хасан?алиев.
Саба?ты? ма?саты: О?ушыларды ?лем халы?тарыны? театрларымен таныстыру. Оны? ішінде ?нді д?ст?рлі музыкасын ты?дау ар?ылы эстетикалы? т?рбие беру. О?ушыларды ?лемдік м?дениеттілікке т?рбиелеу. К?з?арастары мен д?ниетанымдарын ке?ейту.
Типі: аралас саба?
П?наралы? байланыс: география

Барысы:
1. ?йымдастыру кезе?і:
а) Амандасу.
М??алім: Саламатсыз ба?(?уенмен орындау).
О?ушылар: Саламатсыз ба? (?уенмен орындау)
??тты ?она? келіпті,
Т?рімізге еніпті.
?ош келіпсіз ?стаздар,
Саламатсыз ба?(?уенмен о?ушылар орындауында)

?) Т?гелдеу. Саба??а назарын аудару
Балалар?а ?нді музыкасынан ?зінді жіберу.
- Балалар, б?л ?ай ?лтты? музыкасы? Ия, сендер оны жа?сы білесі?дер, б?л ?нді музыкасы. Біз ?лем халы?тарыны? м?дениеті туралы та?ырыбымызды? «?нділер» б?ліміндеміз. ?уелі ?ткен та?ырыптарымыз?а бір шолу жасап алайы?. 1 слайд.

2. ?й тапсырмасын ?айталау.
- Та?тада?ы суреттерге назар аударып онда?ы суреттер ?ай халы??а т?н екендігін табы?дар.
Та?тада?ы суреттерді танып ал! 2 слайд.
3. 3 слайд бойынша ?й тапсырмасын ?айталап шы?у.
Баш??рт хал?ыны? ?лкен ??рметке ие аспабы б?л - ?урай аспабы.
?урай аспабы оларда тек аспап ?ана емес ол Баш??рт мемлекетіні? символы ретінде аса ?адірлі аспап болып саналады екен.
- ?урай аспабын неден жасайды балалар?
?зынды?ы ?анша болады?
- ?аза? хал?ында ?урай?а ??сас ?андай аспаптар бар?
- ?ні ?андай б?л аспапты??

4. 4 слайд
- «Ма?ан таныс». ?зі?е таныс актерлерді атап шы?.
- Ал, енді біз ?нді актерларымен ?аншалы?ты таныспыз. Мына суреттерден кімдерді жа?сы танимыз, ж?не олар туралы не білеміз?
Авики Гор, Шак Рукх Хан, Айшвария Рай, Аамир Кхан, Хем Малини т. б.

5. 5 Слайд. Жа?а саба?: ?ндіні? с?лу сазды рагасы
?ндіні? Рагасы - ?нді классикалы? музыкасы. Тарихи та?ырып?а ??рыл?ан. Жеке дауыспен орындау?а арнал?ан баяу музыка. Рага бірнеше мунуттар?а созыла беруі м?мкін.
?нді биі – екі мы? жылдан астам тарихы бар ?те к?не ?нер. ?нді мифологиясы бойынша, е? ал?аш?ы биші Шива ??дай болды деп саналады. Осы а?ызда Шива ?зіні? ?рт?рлі ?имылдардан ??рал?ан биімен т?псіз т???иы?тан мына жары? ?лемді жаратты делінеді.

Негізі, ?нді биі классикалы?, тайпалы? ж?не халы? билері болып ?ш топ?а б?лінеді. Театр, музыка мен би ?нері ж?ніндегі «Натьяшастра» (II ?асыр) трактатында би негізгі б?лім ретінде ерекше ?арастырылады. Осы е?бекте биді? б?кіл ?а?идалары, ?имылдары, кейіпкерлері, тіпті, костюмдеріне дейін ?андай болу керек екендігі жазыл?ан. ?нді классикалы? биіні? 8 стилі бар. Олар: Тамилнаду штатында – Бхаратанатьям, Уттар - Прадеш, Раджастан штаттарында – Катхак, Керала штатында – Катхакали (ерлер биі) ж?не Мохини - аттам (?йелдер биі), Андхра - Прадеш штатында – Кучипуди, Манипур штатында – Манипури, Орисса штатында – Одисси, Ассам штатында – сатрия билері. Б?ларды? барлы?ыны? орындалу техникасы т?рліше бол?анымен, философиялы? м?ні бірдей. ?р стилді? ?зіні? тере? тарихы, ?зіндік за?дылы?тары бар.

– ?нді классикалы? биіні? е? негізгі ерекшелігі – ?дебиетпен байланыстылы?ында. Билерді? барлы?ы белгілі бір шы?арма?а, эпостарды? ішіндегі мифтерге ?ойылады. ?имыл - ?оз?алыстар ар?ылы о?и?аны? мазм?ны жеткізіледі. Сосын ?нді би ?имылдарыны? ?зі бір ?ылым сия?ты. Оларда ?р ?имылды? белгілі бір м?н - ма?ынасы бар, я?ни, ?р ?оз?алыс с?йлеп т?рады.

Халы? билері. Оларды? мазм?ндары бірдей болып келеді, ?леуметтік ?мірді суреттейді, классикалы? билер секілді арнайы о?и?а?а ??рылмайды. Тайпа билері де д?л солай.
XVII ?асыр?а дейінгі, я?ни ежелгі ж?не орта ?асырлар кезе?. Ол кездері биді ?ибадатханаларда билейтін бол?ан. Сол ?шін ?ыздарды арнайы ?ибадатханаларда т?рбиелеген, оларды девадаси деп ата?ан. Олар жа?сы билеп ?ана ?оймай, ?н айтып, музыкалы? аспапта ойна?ан, жа?сы киініп, актерлік шеберлікке те ?йренген, ?демі с?йлеп, т?рлі ?лтты? салт - д?ст?рлерді жетік ме?геріп шы??ан. ?рбір ата - ана ?зіні? бір ?ызын бишілікті о?ыту ?шін ?ибадатхана?а беріп отыр?ан. ?йткені оларды? ?о?амда?ы д?режесі ?те биік болатын, оларды ?атты сыйлайтын.
Музыка ты?дау: ?нді рагасы - (5 слайдтарда)
Музыканы талдау:
– естіген музыкадан ал?ан ?сері? ?андай?
- музыканы? к?ркемдігі (темпі т. б) туралы айт?
- музыка ?андай к??іл - к?йді ?алыптастырды?

Сергіту с?ті: ?ыздарымызды? дайында?ан ?нді биін тамашалау.
- Рахмет, ?ыздар, ?те тамаша биледі?дер!
6 слайд. Катхакали театрына тек ерлерді ?ана ал?ан. Оларды? киімі мен бет бояулары да ерекше бол?ан. Тек ?имыл ?ана емес, бетті? мимикасын ?згертіп отыру да ма?ыз?а ие. Ал, ?ыздары ?лтты? Бхаратанатьям биін былай билейді:
Видеодан Бхартанатьям биін тамашалау.

6. Жа?а ?н ?йрену:
- Балалар, б?гін біз Ескендір Хасан?алиев а?амызды? «Алматы - Дели» ?нін ?йренеміз. Е. Хасан?алиев туралы ?ыс?аша ма?л?мат беріп кету. 7 слайд.
?нді ?йренбес б?рын біз не жасаймыз? Ия, тыныс жатты?уларын ж?не дауыс жатты?уларын жасаймыз. Тыныс жатты?уларын біз Ресейді? опера ?ншісі Стрельникованы? ?дісін ?олдана отырып жасаймыз:
1. Ала?ан.
2. Мысы?.
3. Насос.
4. Иы?ымызды ??ша?тау.
Дауыс жатты?уын до мажор гаммасында орындаймыз:
До - до - фа - фа - фа - ми - фа,
До - до - фа - фа - фа - ми - фа.
До - до - си - си - ля - фа - соль,
Си - си - ля - ля - соль - ми - фа.
До - си - ля, до - си - ля, до - си - ля - соль,
Си - ля - соль, си - ля - соль, си - ля - соль - фа.
Енді балалар, ?нді ?йренбес б?рын оны біз ты?дап алайы?! Б?л ?нді кезінде ?те тамаша ?нші, ?азір о д?ниелік болып кеткен апамыз Мадина Ералиева орында?ан екен. Б?ріміз бірге тамашалайы?! 8 слайд.
- Ендеше «Алматы - Дели» ?нін ?йренейік. (та?тада ж?не балаларды? ?олдарында с?зі бар).
?нді жеке, топпен орындау.

7. Т?сінгенін тексеру:
- Сендер ?нділер туралы ?андай м?ліметтер алды?дар, ?андай жа?а терминмен танысты??
- Ендеше саба? бойынша с?ра?тар?а жауап берейік.

8. ?орытынды.
Саба??а жа?сы ?атыс?ан о?ушыларды ба?алау.
?нді ?айталап орындау
?йге тапсырма:
?нді жат?а айту.
?нді хал?ы туралы ма?л?мат жинап келу. 9 слайд.
Саба? ая?талды, сау болы?ыздар!