Просмотр содержимого документа
«"Жеті санының адам өміріндегі ерекшелігі"»
Ғылыми жоба
Тақырыбы:
Жеті санының адам өміріндегі ерекшелігі
Мақсаты:
Жеті санының сиқырлы сырын аша отырып, ата-бабаларымыздың жеті саны туралы таным-түсінігін айқындау. Халқымыз ертеде 7 санының қасиетін аша отырып, әртүрлі топтастырған. Сол таныстыруды жинап, өзімше түсінуге ден қойдым.
Жоспар
1.Кіріспе
1.1 Әлем бойынша 7 санының сиқырлы сырлары
2.Негізгі бөлім
2.1 Қазақ халқының 7 киелі қасиетті санына деген көзқарас
2.2 7 жеті құдіретті санының ұлттық сипаты
3. Қорытынды
Ата-бабаларымыз ертеден-ақ кейбір сандарды ерекше қадір тұтқан. Олар 3, 5, 7, 9 сандары. Бұл туралы көптеген аңыз-әңгімелер бар. Соның ішінде мені өте қызықтырған жеті саны болды. Осы алғашқы таңдап алған тақырыбым “Жеті санының сиқырлы сырлары”. Мен бұл жұмысымда жеті саны туралы көптеген деректер таптым десем болады. Әлем бойынша жеті саны туралы өте ерте заманда қалыптасқанын байқадым. Шығыс әдебиетінде, қазақ әдебиетінің өте ерте кездегі ертегілерінен-ақ көруге болады. Мысалы: “Жеті басты айдаһар” т.б .
Көптеген халықтардың ауыз әдебиетінде айтылатын көне бейне. Айдаһар, жалмауыз кемпір бейнесінде көрінеді. Қазақ халқының 7 санына деген көзқарасы ерекше екенін ауыз әдебиетіндегі кейіпкерлер арқылы, мақал-мәтелдердің туғандығынан білеміз. 7 саны қазақ халқымыз үшін өте қастерлі, қасиетті сан екенін анықтаймыз.
Мысалы:
а) Жетіге келгенше,
Жерден таяқ жейсің.
ә) Жеті жұртты көрсең де,
Жеті жұртты көрме.
б) Жеті қазынаға жеткенше асық.
в) Текті болу тегін емес.
г) Жеті атасын білген ұл,
Жеті жұрттың қамын жер.
Жеті
қат көк
Жеті
ғалам
Жеті
ғашық
Наурыз
көжеге
7 нәрсе
Жеті
әулие
Жеті
күн
Кемпір
қосақ
жеті
түсі
ЖЕТІ
Жеті
Жарғы
Жеті
керемет
Жеті
ата
Жеті
септік
Жеті
жұт
Жеті
қазына
Жеті
жоқ
Жеті
жетім
Аққу-қазсыз
Көл жетім
Тыңдамаған
сөз жетім
Жерінен айрылған ел жетім
Киюсіз тозған
боз жетім
Жеті
жетім
Иесіз қалған
жер жетім
Замандасы қалмаса
бәрінен де сол жетім
Басшысы жоқ
ел жетім
Жеті жұт
Оба
Жұт
Өрт
Құрғақшылық
Зілзала
Топан су
Соғыс
Жеті жоқ
Жерде өлшеуіш жоқ
Аспанда тіреуіш жоқ
Таста тамыр жоқ
Тасбақада талақ жоқ
Аллада бауыр жоқ
Аққуда сүт жоқ
Жылқыда өт жоқ
Жеті әулие
Меке әулие
Қатым әулие
Құддыс әулие
Мәдинә әулие
Бұхар әулие
Кәлләм әулие
Шам әулие
Жеті қазына
Ер жігіт
Сұлу әйел
Ақыл, білім
Жүйрік тазы
Жүйрік ат
Қыран бүркіт
Берен мылтық
Жеті ата
Ата
Әке
Бала
Немере
Шөбере
Шөпшек
Немене
Жеті ғалам
Күншығыс
Күнбатыс
Түстік
Терістік
Аспан
Жер
Жер асты
Жеті күн
Бүгін
Дүйсенбі
Сейсенбі
Ертең
Сәрсенбі
Бүрсігүні
Бейсенбі
Арғы күні
Жұма
Ауыр күн
Сенбі
Соңғы күн
Жексенбі
Азына
Жеті Жарғы
Көтеріліс жасап, бүлік шығарған кісілерге
өлім жазасы бұйырылсын.
Түркі халқының мүддесін сатып, елге опасыздық
еткендер өлім жазасына бұйырылсын.
Мемлекет ішінде жазықсыз кісі өлтіргендер өлім
жазасына бұйырылсын.
Өзге біреудің әйелімен зинақорлық жасап,
ақ некені бұзушыларға өлім жазасы бұйырылсын.
Өреде тұрған, тұсаулы жүрген сәйгүлік атты
ұрлаған кісіге өлім жазасы бұйырылсын.
Төбелесте мертігудің түріне қарай төмендегіше
мүліктей құн төленсін.
Ұрланған жылқы, өзге де құнды мүлік үшін он
есе артық айып төленсін.
Жеті ғашық
Ләйлі-Мәжнүн
Жүсіп-Зылиха
Фархад-Шырын
Таһир-Зуһра
Арзу-Қамбар
Уәлік-Ғафра
Уәки-Күлшай
Жеті қат көк
Ай
Меркурий
Шолпан
Күн
Қызыл жұлдыз
Мүштәри
Сатурн
Жеті септік
Атау
Ілік
Барыс
Табыс
Жатыс
Шығыс
Көмектес
Әлемнің жеті кереметі
Семирамиданың аспалы бағы
Родос аралы
Олимпия Зевсі
Александрия маягы шамы
Галикарнас мавзолейі
Үлкен сфинкс
Хеапс пирамидасы
Кемпірқосақтың жеті түсі
Сары
Қызыл
Көк
Қызылсары
Көгілдір
Сарғыш
Күлгін
Наурыз көжеге жеті нәрсе қосады
Бидай
Арпа
Ет
Май
Су
Тұз
Айран құрт
Жеті нота
До
Ре
Ми
Фа
Соль
Ля
Си
Жер-су аттары да бар:
Жетісу, Жетіарал, Жетіген.
Музыкалық аспап – Жетіген.
Жетіген ансамбльі де бар.
Қорытынды
Мен осы ғылыми жобада, ғылыми негіздегі жұмысымды қорытындылай келе, өзімнің іздестіріп, жинақтаған жұмыстарымнан төмендегідей пікірімді айтқым келеді.
Біріншіден, халқымыздың даналығын, ақыл-парасатын, салт-дәстүріміз, әдет-ғұрпымызға байланысты, өмірден алынған, ғасырлар бойы жинақталған асыл мұра-қазыналарын ұрпақтан-ұрпаққа жеткізуге, біз сияқты жас бүлдіршендер, оқушылар ат салыссақ деймін.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
“ Жас алаш” газеті. 21.ХІ.1998 жыл
“ Таным, талғам, тағылым” авторы: М.Жанболатұлы, Алматы, 1997 жыл
“ Сен білесің бе” деген тарихи-этнографиялық кітаптар топтамасы 5-6 кітапша. “Аруна” баспасы. 2003 жыл.
“ Жеті қазына” Сейіт Кенжеахметұлы. І, ІІ, ІІІ том. Алматы, Ана тілі 2007 жыл
Болашақта иманның 7 қасиеті және өлең жолдарындағы 7 байланыс туралы қарастырамын .